Katalog

Cumhuriyet Imtiyaz Sahibi: Berin Nadi Genel Yayın Yonetmenı Orban Erinç # Genel Yaun Koordınatoru Hikmct Çetinka\a 9 Yazıışlcrı Mudurlerı Ibrahim Yıldız (Sorumlu). Dinç Tayanç 9 Haber Merkezı Muduru Hakan Kara 9 Gorsel Yoııetmen Fikret Eser Di4 Haberler Ergun Balcı • Istıhbarat Cengiz Yıldırım # [ konomı Bülent Kı/anhk # Kultur Handan Senkoken 4 ^ P o r Abdulkadir Y ucelman • Makalcler Sami Karaören # Duzeltme Abdnllah Ya/ıcı 9 foıocrat Erdoğan koseoğlu • Bılgı-Belge Kdibe fluğı a • N'un Habcrlcrı Mehmet Faraç V ayın Kurulu tlun Sdçak (Bajkan 1, Orhan Eriırç, <)kta> Kurtfaöke. Hikmet Çctinkava. Şukran Soner, Lrgun Bakı, Dinç Tayanç, İbrahim Yıldıı, Orhan Bursalı. Muslafa Balbav. Hakan Kara. Ankara Temsılcısı Mustafa Balbay 9 Habçr Muduriı Doğan Akın Atatürk Bulvan \ o 125. Kat 4. Bakanlıklar- AnkaraTel 4195020 (7 hat). Faks 4195027 • İzmır Temsılcısı Serdar Kozık, H Zı>a Blv 1352 S 2 3Tel 441122O.Faks 4419117#AdanaTemsılcısı ÇeönYiğenoğlu. inönuCd 119 S No 1 Kat l.Tel 3522550. Fak.s 3522570 Müessese Mûduru Ero(Erkiıt9 MEDYA C: • Yönetım MEDYA G : • Küordınator Ahmct Koruban 9 Kurulu Ba$kanı-Genel Yönetım Kunılu Muhasebe Büfent Yener#Idare Mûdür Gıifeu Erduran Başkanı - Genel HüseyinGürer#l;letnıe Önder • Koorriınatör Retaa Mûdür Gstün Çeük 9 Bılgl-lşlem Nail lnal 9 Işrtman • Genel Müdür Akmen • Murahhas Bılgısayar Sıstem MûrüvelÇBer Yarduncı» MineAkdağ uye Bora Göoenf Ya)ırala\an ve Basan: Yenr Cjun Haber Aıan<ı Basın \e Yajmcılık A 5 T u r k « - a p t a d ^ 41 {. ıgiloglu 34334 Isl PK 246 KlanSul Ftl (() 2 I 2 | M : U5 0^ ı20 halı faks (0 212] M î K<i •>•> 26ŞUBATI996 lımak 5 H Gune> 6 IX Öğle 12 24 Ikındı 15 25 Akşam 17 57 Yatsı 19 16 M E D Y ^ C T e l 514 07 5 3 - 5 I 3 95 8 O - 5 1 3 846O-6I Faks 5118466 1901 yılında Ankara'nın Çoraklık semtinde başlayan yaşamı, dün Antalya Talya Oteli'nde sona erdi 95 yıllık mücadele: Velıbi Koç• Özel kuruluşlann ancak organizasyon gücüyle yaşayabileceğine inanan Vehbi Koç, 1963 yılında adını taşıyan Koç şirketlerinin hepsini Koç Holding AŞ olarak birleştirmiş, böylece özel sektörün ilk holdingini kurmuştu. Ekonomi Servisi - 1901 yılında Ankara'nın Çoraklık semtinde doğan Vehbi Koç, Koçzade Mustafa Efendi'nin tek oğluydu. "Topal Hoca'nın Mektebi" denilen mahalle okulunda eğitıme başlayan Vehbi Koç, daha sonra Hacıbayram semtmdeki bir ilkokula devam etti llkokul sonrasında 'taş mektep' denilen ve bugünkü liselerin dengi olan 'idadi'ye gitti. 15 yaşında lıseyı bitirir bitinnez ilk işine Karaoğlan'da (bugünkü adı ıle Ulus) başladı 1920-21 yıllan arasında bır süre Türkiye Büyük Millet Meclisı'nde rr.smur olarak çalışan Vehbi Koç, Ankara'nın başkent olmasının ardından yeniden ticarete başladı. 1938 yılında 'Vehbi Koç ve OrtakJarı Şirketi' artık Koç Tıcaret Anonim BAŞARININ SIRRI 4 4 Hayatım boyunca başanh olmanın sırlan arasında belki de en önemlisi: BaşkaJannın tecrübelerinden yararlanmak, verilen öğütleri can kulağıyla dinlemek, ilgili yayınlan dikkatle okumak ve İcazanılan bilgileri degerlendirmektir. " YÖNETIM İLKELERİ 4 4 Bir şefin, bir patronun, yönettiği firmanın başansı için birçok şeye dikkat etmesi gerekir. Bir şirkette tek baş olmalı, bu baş kendisini hem sevdirmeli hem saydırmalıdır. İyi anlatılamayan, gerekliliğine inandınlamayan bir emir uygulanamaz. Yanında çalışan insanlan ne şımartmalı ne de sıkıp bunaltmalıdır. Baştaki nasıl giderse aşağıdakiler de ona göre hareket ederler. Nefsinden çok fedakârlık yaparak çalışanlara örnek olmak gerekir. Piyasadaki rakiplerin durumlannı yakından izlemelidir. Şirketi'ne ve bazı Amenkan ve Avrupa fırmalanyla birlıkte yerlı ımalat gınşımlenne başlamıştı. 1948 yılında General Elektrik Company ile bırlikte kurulan General Elektnk Türk Anonim Ortaklığı bunlann ilkıydi Yerlı imalat yatınmlanna yönelen Koç i}irİceti, buzdolabı, çamaşır makınesı, elektnk süpürgesi, elektnkli ev aletlen, ısıtma cıhazlan, radyo ve televızyon alıcılan, ocak, finn, cam, yünlü polyester elyaf, lıkıt gaz, korıserve sebze ve meyve, yeraltı elektnk kablolan. ıkı. üç ve dört tekerlekli taşıt araçlan (Belde, Anadol, Murat) üretimine agırlık verdı. Ozel kuruluşlann ancak organizasyon gücüyle yaşayabileceğine inanan Vehbi Koç, 1963 yılında adını taşıyan Koç şırketlennın hepsını Koç Holding AŞ olarak birleştirmiş, böylece özel sektörün ilk holdıngını kurmuştu. 30 Mart 1984 tarihmde ıdare meclısı başkanlığını oğlu Rahmi Koç'a devrederek emeklıye aynlan Vehbi Koç, Koç Holding Şeref Başkanı olarak kültür, eğitim, doğa, nüfus planlaması konulanna yöneldi. Vehbi Koç, Türk Eğitim Vakfi ve Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfi başkanlıklannı da yüriitûyordu. Vefat eden eşi Sadberk Koç adına kurulan Büyükdere'deki müze, lstanbul'un en canlı ve yaşayan tek özel müzesi dunımunda. 1984 yılında Eskışehir Anadolu Üniversıtesı tarafından "Fahri Doktoriuk Unvanı" verilen Koç'a, 1987'de Milletlerarası Tıcaret Odası'nın 'Dünyada Yılın İşadamı Ödülü' Yeni Delhı'de yapılan bir törenle verildi. 1991 yılında ise Orta Doğu Teknik Üniversitesi tarafından "Onursal Felsefe Doktora Derecesi" verildi. Aynı yıl Amenka Nüfus Enstıtüsü tarafından "Yaşam Boyu Başarı Ödülü"ne layık görüldü. 1988 yılında Istanbul Pendık-Kurtköy'de Vehbi Koç Vakfi taraftndan yaptınlan Koç Özel Lisesi, 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren tarafından açıldı. Vehbi Koç'un 1973 yılında "Hayat Hikâyem" ve 1987 yılında "Hatıralanm, Görüşlerim, Öğütlerim" isimli yayımlanmış ıki kitabı bulunuyor. Hükümetlere görüşlerini bildirirdi • Vehbi Koç, "Memleketimizde büyük ölçüde vergi kaçakçıhğı vardır. Mevcut vergilere zam yapma yerine, vergi vermeyenden vergi ahnması ve bu suretle vergi gelirlerinin arttınlması lazımdır" demişti. 70 yıllık iş hayatı süresince birçok nedenle siyasal tavnnın ne oldugunu açık şekılde ortaya koyan Vehbi Koç, inandığı ve doğru bildıği konularda gerek basın yoluyla kamuoyuna gerekse mektup ve raporlarla hükümetlere görüşlennı bıldırmekten kaçınmadı. 5 Nısan Kararlan ardından uygulanan ekonomik polıtıkalan eleştıren Vehbi Koç, bu arada hükümete sonınlar ve çözümlen içeren bir paket sunmaktan da çekınmedi. Pakette, TBMM'dekı büyük partılen bir çatı altında toplanmaya çağıran Koç, "Türkiye'nin sorunlarını çözmek amacıyla bir araya gelerek asgari müşterekierde birleşmeli" dıyerek bu çözümün, hem ıktıdann hem de muhalefetın lehıne olacağına dikkat çekmıştı. Vehbi Koç'a göre ülke ekonomısınin istikrarlı bır büyüme göstermesı içın ahnması gereken tedbirler ıse şöyleydı: # Siyasi partiler, günlük çekişmeler yerine memleket meseleleri üzerinde uzlaşma arayışı içinde olmalı; temel ekonomik sorunlara işbirliği ve kararlılık içinde çözüm aramalıdırlar. # Sık sık yapılan mahallı ve genel seçimlerden ötürü ekonomi çok büyük zararlara ugramaktadır. Seçimler, dört senede bir ve ıki kademeh yapılmalıdır. # Dünva, ekonomik bloklaşmalar içine girmiştir. Bizim yalnız kalmamız mümkün değildir. Genişlemekte olan Avrupa Birliği içinde memleketin menfaatleri göz önünde tutularak yerimizi almamız lazımdır. 0 Ihracatımızm, büyüme hızına katkısı hayati önemdedir. Kur ayarlamalannda fevkalade dıkkatlı olunmalı, enflasyonun gensınde kalınmalıdır. 0 Özlleştirilecek Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve kamu iştirakleri arasında öncelikler tespit edilerek adilane kararlar süratle uygulanmaya konulmalıdır. # Memleketimizde büyük ölçüde vergi kaçakçıhğı vardır. Mevcut vergilere zam yapma yenne, vergi vermeyenden vergi ahnması ve bu suretle vergi gelirlennin arttınlması lazımdır Bilhassa KDV'lerde kaçakçıhk büyüktür. Vergi nıspetlen düşürüldüğü takdirde, çok daha büyük vergı almacağma inanıyorum. Demokrasi hayranıydıAskeri müdahalelerin, top- lumda yenı bunalımlann doğmasına yol actğı kanısın- da olan Vehbi Koç, her fir- satta memleketin 1873-80 yıllan arasında büyük sıkın- tılar çektığinı söylüyordu. 12 Eylül darbesinin, politi- kacılar ve pariamentonun ül- kenın gidışını bir türlü doğ- ru ıstıkamete sokamamasın- dan kaynaklandığını hatır- latan Koç, bu dönemde her Türk vatandaşı gibi büyûk endişeye kapıldığını behrti- yordu. "Benim için 1973- 80 yıllan arası bir kâbus- tur"diyen Koç, 12 Eylül'ün üçüncü haftasında Kenan Evren'e yazdığı mektupta şu tavsıyelerde bulumuştu: "Teferruatla uğraşmak yerine temel meseleleri ele almak; çıkanfacak kanun- ları ileride noksanlık ve aksaklık iddialarına yer vermevecek şekilde dik- katle hazırlamak; yöneti- m'ın sivil idareve bırakıla- cağı zamanı isabetle sapta- mak; hiç gidilemeyecek- miş havası yaratmadan, memleketi güvenli bir şe- kilde demokrasiye döndür- mek; anarşi, terör ve bölü- cülük gibi afetleri bastıra- rak milli biıiigi, mal ve can güvenliğini tesis etmek." Vehbi Koç'un yıllar önce Cumhuriyet gazetesine ver- miş olduğu bir demeçte ise 12 Mart'a ilişkin görüşlen şöyledilegetinlıyordu: "12 Mart'tan önceki aylarda hükümet sokağa hâkim olamayıp can ve mal emni- yeti kalmayınca herkes ge- ne ordunun işe müdahale etmesini bekler hale gel- mişti. O günkü hükümetin ha- diselerin tehlikeli gelişme- sini görüp, olgunluk için- de istifa etmesi ve paria- mentonun devletin yöne- timini murakebeye devam etmesi memleketimizde de- mokrasi dışı bir idarenin doğmasını önlemişti. An- cak demokrasilerde bu gi- bi miidahaleler rejimin normal çalışmasını dur- durmakta \e toplumda ye- ni bunalımlann ortays çık- masına sebep olmaktadır. Artık anJaşıimışür ki, Türk toplumu için en uygun si- yasirejim,demokratik par- lamenter rejimdir. Basını- mız, üniversitelerimiz, ay- dınlanmız, isadamlanmız, sendikacılarımız, bu ger- çeği bilmeli ve hepimiz bu- na göre hareket etmeliyiz." ANILAR Sakıp Sabancı, çiçek göndermek isteyince... Vehbi Koç, Sakıp Sabancı 'nın renkli ve biraz da göste- nşe kaçan havasını kendi yaşam tarzı ile taban tabana zıt bulmaktadır. Buna karşm beraber yapılan seyahat ve zıyaretlerden zevk aldığım söylemekten de geri kalmamak- tadır. tşte bu beraberlıklerden bırısı olan "Tıyatro olayı- nı" Sabancı, Can Kıraç 'ın kaleme aldığı "Anüanmla Patronum Vehbi Koç " kitabında şöyle dile getirıyor: HAVAALANIINDA İZDİHAM Vehbi Koç'un cenazesini Antaha'dan İstanbul'a getiren özel uçak. dün gece saat 23.10 sıra- lannda Atatürk Havalimanı E TernıinaJi pistine indi. Cessna-5 tipi uçak, özel ha\a\olu şirketi Tunat'tn hanganna geldiğin- de ailesi, yakuılan ve basın mensuplan arasında izdiham yaşandı. Cena/e. Koç'un yakınlan tarafından ambulansa taşındı. Vehbi Koç'un cenazesisaat 23 JOsıralannda Amerikan Hastaneamorgunakaldınldı.(Fotoğraflar: AYKUT KÜÇÜKKAYA) "Birgün Vehbi Bey'e ti- yatroya gitmeyi teklif ettim. 'Hay hay, ben senınle her ye- re giderim! cevabını aldım. Altan Erbulak ve Erol Gü- naydın, Venüs Tiyatro- su'nda bir güldürü sahne- liyoriardı. Vehbi Bey'e: 'Sa- natkârlara çıçek yollayaca- ğım, benı atlaftın dememenız ıçın sıze haber venyorum. Uygun görürsenız parasını ben ödeyip sızin adınıza da bır çıçek gönderiyorum' de- dim. Korktuğum başıma gelmişti! Türk Eğitim Vak- fi sebebiyle Vehbi Bey böv- le yerlere çiçek gönderil- mesinden hoşlanmıyordu. ' Sakıp Bey, sen de ben de çi- çek göndermeyelim' ceva- bını almış oldum. Ama ar- kadaşım Babür Aıdahan, eli boş gitmemek için tiyatro- ya bir tepsi baklava gön- dertmiş. Oyun bitince bizi sahne arkasına davet ettiler. Oyuncular baklava tepsi- sinin etrafında toplanmış- lardı. Ben de onlara elle- rimle baklava ikram etme- ye başlamıştım. Vehbi Bey, şaşkınlık içinde bizi seyre- diyordu! Sahneden aynhr- ken Vehbi Bey bana; 'Sa- kıp Bey sen gerçekten ya- man adammışsın, genç nu- mara yaptın! diyerek bana takılıyordu. Ertesi sabah, gece saat on birde çekilmiş fotoğrafla- rın Hürriyet gazetesinde yayımlannuş olması ise Veh- bi Bey'i daha da hayrete düşfirmüştü. Beni telefon- la arayarak; "Yahu sen ne yaman adammışsın!' demek- ten kendini aJamamıştı. Vehbi Koç saat23J0sıralannda AmerikanHastanesimorgunal(aklın]dı.(Fotoğraflar: AYKUT KÜÇÜKKAYA) | - J ^ J ^ » J boş gitmemek için tiyatro- , işadamlannın lüks yaşantısının düşük gelir kesimini rahatsız ettiğine dikkat çekmişti i yetişmiş insaııa büyük değer verdim 9 Ankara'da, bir bakkal dükkânında başlayan Vehbi Koç serüveni, iş dünyasının duayenlennden biri halıne gelinceye kadar sürdü. Dünyanm en zengın 100 kişisi arasında yer almayı başaran Vehbi Koç, yanm asn aşkın iş hayatında edindiğı tecrübeleri, öğütler ve kimi zaman da düsturlar halınde aktarmaktan kaçınmıyordu. Son yıllarda "Ben artık çok yaşlandım. Beni artık siyasete kanştırmayın" diye konuşan Vehbi Koç, bu zamana kadar yaptığı açıklamalarla sansasyon yaratıyordu "Bir memlekette özel sektör \arsa o memlekette demokrasi de vardır" dıyen Vehbi Koç, siyasal istikrarsızlıklann halk kadar, ış çevrelerinı de rahatsız edeceğini vurguluyordu. Dünyanın her yerinde geri kalmış yörelerin kalkındınlması için önce devletin uygun bir zemin hazırlaması gerektiğını savunan Koç, "Arkasından özel sektör oralara giderek ekonomik ve sosyal bir canlılık yaratır..." dıye konuşuyordu. Doğu ve Güneydogu Anadolu'ya yatınmı 199O'lı yıllar için uygun bulmayan Koç, can güvenlığı olmayan yere yatınm yapılamayacağını savunuyordu. Idealının, Türkiye'nin kalkınma davasında iyi yetişmiş, uzmanlaşmış ınsan gücüne katkıda bulunmak oldugunu vurgulayan Koç, şunlar söylüyordu: "İyi bir okul eğitimi göremeyişimin ve dil bilmeyişimin eksikliğini daima duymuşumdur. Bu nedenle biitün çalışma hayatım boyunca iyi yetişmiş insana büyük değer verdim. Okullara gidip son sınıflardaki en iyi öğrencilerle ilgilendim." Gdecek Batı'da Türkiye'nin geleceğının Batı'da oldugunu söyleyen Vehbi Koç, Türkıye'nın Avrupa Topluluğu'na tam üyelik içın müracaatta geç kalmış oldugunu vurgulayarak bu konuya ilişkin görüşlennı şöyle dile getirmiştr "Bu ortaklığın Yunanistan, İspanya ve Portekiz'in üyeliğinden önce olabilmesi için şartlar bugiinkünden daha müsaitti. Bu bakımdan fırsat kaçınlmıştır." AT'nın ihmal edılmemesı konusunda siyasal çevrelere uyanlarda bulunan Vehbi Koç, bu arada ilgili çevrelere mesaj vermeyi de ihmal etmemişti: "AT'nin bizim gibi büyük bir potansiyeli kaybetmeyi göze alabileceğini sanmıyorum." 5 Nısan Kararlan öncesinde ülkenin içinde bulunduğu ekonomik yapıyı değerlendiren Vehbi Koç, ekonominm büyük bir kriz içinde oldugunu hatırlatarak bu krizden çıkmak için toplumun her kesiminin tasamıf ve fedakârlık yapması gerektiğını bıldirmişti. tşadamlannı da ömek davranışlar sergilemeleri konusunda uyaran Vehbi Koç, "fşadamarının lüks yaşantısı düşük gelir kesimini rahatsız ediyor. Ekonomik sorunlara milli mutakabat içinde bir çözüm bulunmaiı. Bütün kesimler fedakârlık yapmalı" diye açıklama yapmıştı Başbakan Tansu Çiller tarafından açıklanan istıkrar paketinin ardından yaptığı bır çağnda "memleketin büyük bir darboğaza girmekte olduğunu" söyleyen Vehbi Koç, 70 yılhk iş hayatı süresince Türkiye'nin birçok darbogaz yaşadığını ve bütün meselelerin üstesınden geldığinj hatırlatarak "Türk milleti büyük bir millettir. Birlik ve beraberiik içinde herkes üzerine düşen görevi yerine getirirse Türk milletinin bu meselenin de üstesinden geleceğine inanıyorum" şeklınde açıklama yapmıştı. Vehbi Koç'un, Türkıye ekonomisınin kamburu olarak nitelendirilen KlT'lere bakış açısı ise bırçok çevrelere göre daha farklıydı. "KİT'leri, iktidariar ekonomiye yük yapmışür" dıyen Vehbi Koç, Ikinci Dünya Savaşı yıllan sırasında KfT'lerin hayatı kolaylaştırdığını hatırlatarak KlT'lenn tecrübesiz ıdarecılenn elinde bu duruma getirildiğini vurgulamıştı. Bır konuşmasında KlT'lere en büyük darbenin siyasal tercihlerle yapılan tayınlerden kaynaklandığını yıneleyen Koç, "Ekonomik işlerdeki bilgisizlik ve hatalar, KIT'lerin durumunu kötüye götürdü" diye konuşmuştu.