Katalog

SAYFA CUMHURİYET 3 AĞUSTOS 1995 PERŞEMBE 10 DIŞ HABERLER Hiroşima ve Nagazaki'ye atom bombası atılmasının 50. yıldönümü anılıyor SunuşHiroşima ve Nagazaki 've atılan atom bombalan. tkinci Dünya Savaşı 'm bitırdi. Bu hafta sonu. bu olayın 50. yılı amlacak. 1945 yılı. Soguk Savaş 'ın da başlangıcı sayılır. Savaşta birlikte hareket eden ABD, tngiltere ve So\yetler Birliği 'nın arası, daha savaş bitmeden açılmaya başlamıştı. Bazı görüşlere göre ABD. Japonya 'va iki atom bombası birden atarak, aslında Sovyetler Birliği 'ne gözdağı vermek istemişti. Çünkii Sovyetler 'in de o tahhlerde kendi atom bombalarım geliştirdikleri biliniyor. Aslında Uzakdoğu 'dakı savaşın temelı daha 1894 'te atılmıştı. Japonya, hem karada (Çin de) hem denizde (Pasifik 'te) egemen olmak istivordu. Bunun ilk adımını 1894 te Çin donanmasmı safdışı bırakarak attı. Sonra da 1905 'te Rus donanmasmı... Japon militarizminin Pasifik 'te Amerika ile burun buruna gelmesi kaçımlmazdı. Atlantik Savaşı ile Pasifik Savaşı arasmda fark vardır. Atlantik Savaşı. Avrupa savaşımn bir parçasıydı. Pasifik Savaşı ise denizde üstünlüğü ele geçirme savaşı oldu. Öyle ki Japonlar en olmadık yerlere kadar yayıldılar. Ve toparlanamadılar. EDÎPEMÎLÖYMEN HSroşimalar olmasınJaponya *da 'sonun başlangıcı'. Alman- ya'nın teslim olmasıyla başladı. 10 Mayıs 1945'te Japonya. sav aşa Almanyasız devam karan aldı. 2 bın müttefık savaş gemisi, 5 binden fazla ağır bombardıman uçağı ve 15 bin hafif av ve hafif bombardıman uçağı Ja- ponya'nın sonunu getınmek içın seferberdi artık. Ve tabii. Amerikan laboratuvarlann- da hanl harıl atom bombası üzerinde çalışı- lıyordu. 10 Mayıs 1945 tarihli Cumhuriyet gaze- tesindeki şu haber, olacaklara ışaret eder: "Birleşik Amerikanın, Pasifik harbi için 6 müyonluk bir ordusu olacağu Japonvaya karşı döv üşebilecek İngiliz kara kuvvetleri- nin ise 2 milyon kişi otduğu tahmin edilmek- tedir. Birieşik Amerika. Avrupa sahasından Uzakdoğu"j a 3 miryon asker nakletmeye ka- rar venniştir. Her a>r 400-500 bin asker nak- lolacaktır." Japonya'da bazı çevrelerin, bu kadar müt- hiş birasken güç karşısında Japonya'nın di- renemeyeceğini. bu nedenle de bazı koşul- larla teslim olması gerektigini söyledikJeri biliniyor. Bu koşul şuydu: Japonya ile sava- şan devletler Japonya'yı işgal etmeyecekler, Japonya işgal ettiği her yerden çekilecek, hava ve deniz kuvvetlerinı müttefîklere bı- rakacaktı. Ingiltere ve Amerika bu koşulu kabul et- mediler. Japonlann denizdeki başanlan Avrupa savaşı karada ve havada kazanıl- dı. Uzakdoğu'da savaşın büyük kısmı ise denizde geçtı. Deniz egemenliğinin önemi- ni bilen Japonlar bu nedenle daha savaşın ilk aşamasında 7 Aralık 1941 'de Pearl Harbo- ur'a baskın yaparak Amerikan donanması- nı felç ettiler. Japonlann Pasifık'te elde et- tikleri büyük kazanımlar, yıldınm harekâtı ile kazanıldı. Amerikan donanması toparla- nana yani 1942 yılı temmuz ayına kadar Ja- ponlann ele geçirdıkleri yerleri atlastan iz- lemek bile insanı hayrete düşürür: Çin'in kuzeyinde Mançurya. Çin'in gü- neyine doğru kıyılar. bugün Tayland. Bir- manya. Vietnam olan Çin Hındi. Bomeo. bugün Malezya olan Malaya. Hong Kong. Filipinler. Yeni Gine, Sumarta. Singapur. Cava başta olmak üzere yöredekı bütün ada- lar: Bismarck. Solomon, Gilbert Takımada- lan, Marshall Adalan ve ta kuzeyde mini- minnacıkbirnoktagibi VVake Adası... V'ebu doğu sınınnın ıçinde kalan bütün adalar. Amerikan Deniz Bakanı Foresstal. 1945 Mayıs ayında Roosevelt Uçak Gemisi'nin denize indiriliş töreninde şunlan söylüyor: "1942 Şubatı'nda 4, ekiminde 1 uçak gemi- miz kalmışn. Şimdi 26 büyük uçakgemimiz. 65 refakat(eşlik) uçak gemimiz var. 1942 Şu- batı'nda 16 arhlımız vardı. Şimdi 23 var. O zamanki 38 kruvazör şimdi 68 olmuştur. O vakitki 112 denizaltı şimdi 240 olnıuştur." Dönemın asken konulannı yorumlayan Abtdin Daver. bu rakamlar içın bugünün Türkçesıv le söyle diyor: "Amerika gerçek- ten harika bir gayretîe 1941'tcn beri dünya- nın eşini görmediği muazzam \e başa çıkıt- maz bir donanma yapmıştır. Bu korkunç kuvvet karşısında Japonlann telaşlanmak- ta ve korkmakta haklan \ardır." Tek birörnek vermek gerekirse: Savaş sı- rasında hızmete giren 27 Japon uçak gemi- sınden 22'si batınldı. 2 tanesı ağıryaralı ol- mak üzere sadece 4 gemi kaldı. Japonya'nın sürekli düşüşü Sadece 1 Man 1945 ile 30 Mayıs 1945 arasmda Japon kentlerine 58 bin yangın bombası atıldı. Tokyo'da 140, Nagoya'da 30. Kobe'de 8 ve Osaka'da 14 kilometrelik- karelik bir alanyerle bir oldu. BuralardaJa- ponlann en önemli savaş sanayi merkezle- ri bulunuyordu. İngiliz ordusu bir yandan Uzakdoğu'da Borneo. Malaya, Birmanya gibi cephelerde Japonlan adım adım gen iterken. Amen- kan deniz piyadeleri de adalan adım adım gen alıyordu. Ancak tek bircümieye sığan bu olaylar. İkinci Dünya Savaşı"nın en kan- lı ve en vahşi savaşlannı özetler. Avrupa'da savaş kazanıldığı için Uzakdoğu'daki sava- şı halk 'unutmuştu' Ama savaşın en kor- kunç dönemleri orada yaşandı. Japonlar denizde hemen hiçbir direnişle karşılaşmadan durmadan yeni yerlere el koydular. Amerika'yaait, Pasifik'intamor- tasında bulunduğu için Midvvay (iki ucun ortası) Adası'na yönelik Japon saldınsı 6 Nagazaki ilk değil, ikinci hedefti Hiroşima'nın bombalanması artık o kadar ünlü bir facia ve nükJeer savaşın korkunçluğunun o kadar müthiş bir simgesi kı. buna eklenecek yeni bilgi ve söz yok. Ancak Nagazaki "nin bombalannıasına ilişkin. 'kaderin garip cüvesi' denebilecek bilgiler. Hıroşima'nın gölgesinde kalmıştır. 9 Ağustos 1945 günü hava kapalı olsaydı. Nagazaki bombalanmayacaktı. Çünkü Nagazaki, ikinci atom bombasının hedefı değildi! tkinci bomba, 11 Ağustos günü Japonlann büyük askeri üssünün bulunduğu Kokura'ya atılacaktı. Ancak hava kötüydü. Bu yüzden atılma tarihi iki gün önceye alındı. Bombardıman uçağı Kokura üzerine geldiğınde. aşağısı buluttan görülmüyordu. Bu yüzden orası yerine Nagazaki'ye gidildi. Bomba, kent merkezini değil. kenardakı küçük bir vadiyi yok ettı. Mitsubishi çelik fabrikası vardı burada. Ama 'kaderin garip bir cüvesi' aynı zamanda Uzakdoğu'nun en büy/ük Katolik cemaati de burada yaşıyordu. Uzakdoğu'nun en büyük Katolik katedrali de buradaydı. Bu kentte 400 yıldır Hıristiyanlar yaşıyordu. Japonya'nın. Hirodo'dan sonra dış ticarete açılan en eski ikinci limanıydı. ikinci atom bombası, tam Katolik katedrali \e servis binalannın üzerinde patladı. Katedral 1925'te yapılmıştı. Atom bombasıyla, izi bile kalmadı. 8,500 Katohğın de. Bombanın. yere 500 metre kala patladığı yer şimdi park. Bir de anıt var. Her gün 1 l'i 2 geçe çanlar çalıyor. Bombanın patladığı saatte. Kentte 270 bin kişi yaşıyordu. Aralannda 400 de müttefik savaş esıri vardı. O gün 75 bin kişi öldü. 75 bin kişi yaralandı. Ama bombadan 5 yıl sonra ölenlenn sayısı 140bineçıkmıştı. Radyasyon yüzünden o tarihten beri hâlâ bölgede kanserden ölenler var. • 9 Ağustos 1945 günü hava kapalı olsaydı, Nagazaki bombalanmayacaktı . Çünkü Nagazaki, ikinci atom bombasının hedefi değildi. Bomba, Hiroşima'nın 580 metre üsründe patladı. O güne kadar tanık olunmamış parlaklıkta bir ışık, müthiş bir yangın firtınası ve basınç oluş- tu. Görgü tanıklan, bomba patlaması gibi bir ses yerine, atmosferi aJt üst eden uğultular duvduklannı sövlüyorlar. Bir anda buhariaşan her şe- yin külü ve tozu. 20-30 dakika sonra kentin üzerine kara bir vağmur şeklinde yağmaya başladı. Haziran 1942'de savuşturuldu. Sonrası da geldi: Japonlar. Avustralya'ya göz dikmiş- lerdı. Ama yenilıryurulurlokma değildi bu- rası. Amerikan donanması ve hava kuvvet- leri, Japonlan, ele geçirdikleri adalardan te- ker teker atmaya başladılar. 16Mart 1945, aslında Japonya'nın venılgisinin ilk önem- li tarihidir. Çünkü Ivvojima Adası Amen- kan denetimine geçti. Ivvojima, Japonya'ya 1.100 kilometre uzaklıkta stratejik biraday- dı. tvvojima'nın alınması iki ay sürdü. Japon- lar. Amerikalılara karşı müthiş birsavunma yaptılar. Ama kaybertiler. Japonya'nın yenilgisine doğru bir sonra- ki önemli tarih 15 hazirandır. Bu kez de Ja- ponya'ya en yakın stratejik bir ada olan Oki- navva, Amerikalılann eline geçti. Japonya, artık yaklaşık 500 kilometre ötedeydi. Okinavva'da 120 bin Japon askeri vardı. Adanın yakınlanndaki diğer küçük adalar- da da 60 bin asker daha bulunuyordu. Ame- rikan çıkarması 1 nisanda başladı: 580 bin deniz piyadesi, 318 savaş gemisi. 1139yar- dımcı gemi katıldı. Adanın tümünün dene- tım altına altndığı 15 hazıranda, artık Ja- ponya'nın daistila edilebileceğianlaşılmış- tı. Japonya'nın teslim olabileceğine ilişkin söylentilerbusıralardaartar. Amamüttefik- ler, tıpkı Almanya gibi Japonya'nın kayıt- sız şartsız teslim olmasını isterler. Japonya ise buna yanaşmaz. Pazarlıkpeşındedir. Pa- zarlığı kabul edilmez. 1945 Temmuz ayında Amerikan hava kuvvetleri, Japon donanmasına en ağır dar- beyi \TJrarak Pearl Harbour'un intikamını ıldı. Kure üssünde birçok savaş gemisi ve ıcak gemisi batınldı. Ardından da 6 ağustosta Hiroşima ve 9 ağustosta Nagazaki'ye atom bombalan... Ve atomun maliyet hesabı Hiroşima \e Nagazaki'ye atom bombala- nnın atılması hakkında bugüne kadar çok şey yazılıp söylendi. Bütün bunlann içinde herhalde en ilginci, bu bombalann savaş masrafını ve maliyetini 'daha Ucuza getir- diği'ne ilişkin hesaplardır. Bombanın 'babası' Dr.RobertOppenhe- imer'ın kabataslak bir hesabına göre bir atom bombasının fiyatı 1945'te 1 milyon dolarmış. Japonya'da kullanılana kadar ya- pılan nükleer denemeler ve uçuşlar da yak- laşık 240 bin dolara mal olmuş. Atom bombalan biri 10.5. bin 3 kilomet- rekarelık aianlan yok erti. Bu alanı yok et- mek için yapılan harcama 1.240.000 dolar- dan ibaretti! Oysa 1945 yılı boyunca Japon kentlerini bombalayan 20. Amerikan Hava Kuvvetleri'nin kilometrekare başına yap- tıklan harcama 1.875 OOOdolan buluyordu! Bu hesaplara bakıldığında atom bomba- sının "gayetekonomik' bir yıkım aracı oldu- ğu görülmüyor mu?! 140 bin kişinin ölümüne yol açan atom bombasını Hiroşima'nın üzerine bırakan Amerikalı pilot Paul Tibbets anlatıyor: Hayatnıını en ıızıuı 50 sauiyesiıii yaşadmı 'Hiroşima bombacısı" Amerikalı pi- lot Tibbets, o zamanlar 29 yaşında, •parlak' bir askerdi. • "Kahrolası bomba patlayacak mıydı? ^tbl boyunca düşünüp durdum. Ben hata mı ettim acaba diye? Keşke hayır mı deseydim diye." Hiroşima'ya ilk atom bombasını atan uça- ğın pilotu Paul Tibbets, şimdi 79 yaşında. Bombayı attığı gün ise 29'du. Kendisine, 1944'te. Japonya ve Avrupa'ya atom bombalan atacağı bildirildi ve bu amaçla uygun bir mürettebat örgütlemesi emredildi. Bu emri aldığı sırada Tibbets dahil hiç kimse, bombanın nasıl patlayacağım, patla- dıktan sonra ne olacağını bilmiyordu. tlk atom bombası denemesi 16 Temmuz 1945'te Nevv Mexico'da Alamogordo kö- yünden 75 kilometre uzakta çölde yapıldı. Ve bombanın ne menem bir şey olduğu ilk kez o zaman görüldü. Tibbets'in ilk yapması gereken şey, B29 bombardıman uçağının (o dönemde Türk basınında verilen ismiyle 'uçak kale'nin) bomba yuvasınm kapaİclannı degiştirtmek oldu. Çünkü bomba yuvasının kapaklan me- kanık bir düzenle 1.5 dakikada açılıyor, 1.5 Paul Tibbets'in kullanacağı uçağa, annesinin adı verilmişti: Enola Gav. Enola Gav'in konuğu ise, 195 kilo ağıriığında bir atom bombasıvdı. dakikada kapanıyordu. Bombayı atmak için uçağın yavaşlaması, bu yüzden de yüksek- lik kaybetmesi gerekiyordu. Uçak, bomba- yı attıktan hemen sonra yükselemeyecekti de. Bomba yuvası açıkken bu mümkün de- ğildi. Tibbets, uçağa hidrolik kapaklar tak- tırarak açma-kapama işleminin saniyelere inmesini sağladı. Tibbets'e dört hedeften birine bombayı atacağı söylendi: Hiroşima, Nagazaki, Ni- igata veya Kokura. Buralar daha önce bom- balanmamıştı. Bu nedenle. atom bombasının sağlam bir kente etkisi de incelenecekti. Hiroşima. hedef olarak seçildi. Tibbets ve mürettebatı Pasifik'teki Tinian adasına gö- türüldü. Anlatılanlara bakılırsa, mürettebat- tan çok, bombayı yapan bilim adamları kay- gılar ıçindeymış. Ya bir hata olursa, patla- mazsa diye. 195 kilo ağırlığındakı bombanın çapı 90 santim, uzunluğu da 3 metreydi. Bombayı atacak uçaga. Tibbets'in annesinin adı veril- mişti: Enola Gay Uçak, Tinian adası yerel saatiyle 6 Ağus- tos sabahı 2.45'te havalandı. Hiroşima'ya vanşı 6.5 saat sürdü. Tibbets. yol boyunca neler düşündüğünü. BBC'e verdiği tarihi mülakatta anlatıyor: "Kahrolası bomba pat- layacak mıydı? Düşünüp durdum. Ben hata mı ettim acaba diye? Keşke hayır mı desey- dim diye." Hiroşima yolcularıyalnızdeğildiler. Yan- lannda iki de gözlem uçağı uçuyordu. Daha önlerinde de üç başka uçak. hava durumunu ıncelıyordu. Öncü uçaklar, Hiroşima üzerin- de bulut olmadığinı bildirdiler. Böylece he- def kesinleşmiş oldu. Enola Gay, bombayı yerel saatle 8.15'te atacaktı. 17 saniye sonra bomba uçaktan düştü. Ve Tibbets, hayatının en uzun 50 sa- niyesini işte o andan itibaren yaşamaya baş- ladı. L'çağın hemen yükselip oradan uzak- laşması gerekiyordu. Tibbets'in ikinci pilotu 26 yaşındaki Ted Vân Kirk. bomba patladıktan sonrasını an- latıyor. "l'çak sanki bir yere çarpmış gibi sarsddı. Aşağıdan ateş açıldı sandık. Hayır, açılmamtştı. O sırada 10 bin metre yüksek- teydik. Aşağıdan müthiş bir hızla bir bulut yükseldi ta yanımıza kadar. 1.5 dakika ya geçmiş ya gecrnemişti. Ve bulut yükselmeye devam ediyordu." 6 Ağustos 1945^ saat 8.15 Günlük güneşlik bir sabahtı. Herhalde yi- ne çok sıcak bir gün olacaktı. Sirenler çaldı. Yukanlara bakanlar, çok yukarlarda tek bir Amerikan uçağını gördüler. Bomba, kent merkezinın 580 metre üs- tünde patladı. O güne kadar tanık olunma- mış parlaklıkta bir ışık oluştu. Müthiş bir yangın firtınası ve basınç oluştu. Ve görgü tanıkJan. bomba patlaması gibi bir ses yeri- ne, atmosferi alt üst eden uğultular duyduk- lannı söylediler. Bir anda buhariaşan her şeyin külü ve to- zu. 20-30 dakika'sonra kentin üzerine kara bir yağmur şeklinde yağdı. Aralık 1945'te, akut radyasyondan ölüm- lerdurulduğu sırada ölü sayısı 140 bine çık- mıştı. Bunlann yüzde 20'si patlama sonucu ölenler, yüzde 60'ı yanarak ölenler, yüzde 20 si de radyasyon sonucu ölenlerdi. Hayat- ta kalan pek çok kişi çok derin psikolojik ve organikhastalıklarayakalandı. Hâlâ kanser- den ölenler var.