Katalog

26 TEMMUZ 1995 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA DIŞ HABERLER 11 Istanbul'da Bosna konferansı • ANKARA (Cumhuri- yet Biirosu) - Bosna Her- sek'tekı insan haklan ıhlal- leri ile ilgili girişimlerini yoğunlaştıran insan hakla- nndan sorumlu Devlet Ba- kanı Algan Hacaloğlu, Bos- na konusunda ağustos ayı başlannda lstanbul'da yapı- lacak bır toplantıya, Avru- pah bazı insan haklan ba- kanlannı da çağırdığı bildi- rildi. İnsan haklanndan so- rumlu Devlet Bakanlı- ğı'ndan dün yapılan bir açıklamada, 2-3 Ağustos 1995 günü yapılacak olan toplantımn açış konuşması- nı Başbakan Tansu Çiller ile Başbakan Yardımcısı Hikmet Çetin'in yapacakla- n belirtildi. Hacaloğlu'nun önümüzdeki günler içinde Bosna'daki insan haklan ih- lallerini araştırmak üzere bır grup basın mensubuyla Bosna Hersek'e gideceği de kaydedildi Ortadoğu'nun barış bebeği • PARİS(AA)-Filistin Devlet Başkanı Yaser Arafat 65 yaşında ilk kez baba olmanın mutluluğunu yaşıyor. Filistin hareketi içinde uzun mücadele yıllanna atfen "thtiyar Adam" olarak da anılan Yaser Arafafın 33 yaşındaki eşi Süha Arafat, 2 kılo 450 gram olarak dünyaya gelen bebegi Zahva için "Banş umutlannın simgesi" diyor. Gazze'deki sağlık tesislerinin koşullan nedeniyle bebeğinin sağhğı için kaygılanan Süha Arafat, doğumu Fransa'da yapmak istediğini bildirmişti. Süha Arafat. önceki akşam Paris- Neuilly'deki Amerikan Hastanesi'nde Zahva'yı dünyaya getirdi. "Bebeginin biberonunu tutmak için pek de sık vakti olmayacağı" belirtilen Yaser Arafat'ın, annesinin ismıni taşıyan kızı Zahva'yı görmek için dün Gazze'den aynlarak Paris'e geldi. Yanan Rum tankerden smntı • SEUL(AA)- Uzakdoğu'dakı "Faye Tayfunu'na yakalanarak pazar günü Güney Kore açıklannda karaya oturan Kıbns Rum Kesimi bandıralı tankerden sızan ham petrolün deniz yüzeyinde 32 km çapında bir alana yayıldığı bıldiriliyor. 84 bin 400 ton ham petrol ve akaryakıt ürünü taşıyan "Sea Prince" adlı tankerin, Güney Kore'nin gûney sahillerindeki doğal güzelliğiyle ünlü, ülkenin önde gelen sayfiye yeri Hanryo Milli Pafkı'na doğru sürüklendiği haber verildi. Çin'in ilk resmi dm dergisi • PEKİN (AA) - Reform sürecindeki Çin'de, dini konularla ilgili ilk resmi dergisi Çın'de Din, yayın hayatına başlarken ülkenin ilk güzellik koleji de hizmete giriyor. Dergide. hükümetin din konusundaki politikalan ve düzenlemelerinin yanı sıra Çin'deki dınlerle ilgili tarihi ve teorik araştırmalar ile kültür ve sanat haberleri yer alıyor. Çin'de Din dergisi, 3 ayda bir çıkacak. Öte yandan Çin'in ilk güzellik koleji, eylül ayında Pekin'de açılacak. Papandreu'nun Türkiye kaygısı • ATİNA(AA)- Yunanistan Başbakanı Andreas Papandreu, Türkiye'nın Makedonya ile ilişkilerinden endişe duydugunu belirterek "'Yunanistan için en büyük tehlike Türkiye 'dir" iddiasını yineledi. Papandreu, Ekali semtindekı yeni villasında. Yunanh gazeteciler için düzenlediği sohbet toplantısında, dış politika konulanna da değinerek "Yunanistan için en büyük tehlike olan Türkiye'mn. Üsküp ile aynı rotada seyretmesi endişe vericidir" şeklinde konuştu. Andreas Papandreu, anayasası ile bayrağını değiştirmediği ve mevcut sınırlara saygı göstermediği takdirde, Yunanistan'ın Makedonya'ya uyguladığı ambargonun kaldınlmasının söz konusu olmadığını da kaydetti. İki haftadır Sırp saldınsı altında olan Zepa kentinin düştüğünü bildiren BM sivillerin tahliyesine başlanacağını açıkladı Bab düşünürken Zepa da düştüDış Haberler Servisi - Bosna-Hersek'teki BM Koruma Gücü (UNPROFOR), Bosna'nın doğusundaki Zepa güvenli bölgesinin de Sırp güçlerinin eline geçtığini doSruladı. BM söz- cüsü Myriam Sochacki. "UNPROFOR, böl- gedeki ekipleri aracılığıyla Bosna ordusu- nun artık Zepa'da olmadığını ve buna kar- şılık Sırp askerlerinin kent içinde oldukla- rını doğruladı" dedi. Bosna hükümet rad- yosu da Bona askerlerinin Zepa'yı terk ede- rek cıvardaki tepelere çekildiklerini duyurdu. BM yetkilileri Zepa'da ki sivillerin kent yakm- lanndaki ormanlık bölgeye kaçtıklannı bildir- diler. Pale'deki Sırp yetkilileri de. Zepa'yı ele geçirdiklerini açıklayarak, kenti savunan Boş- nak askerlerinin esır statüsüne sahıp olacak- lannı bildirdiler. Sırp yönetiminin basın bü- rosundan yapılan açıklamada, esir alınan Boş- nak askerlerinin daha sonra hükümet güçleri- nin elindeki Sırplarla değiştirileceği belirtil- di. Açıklamada, Zepa'nın çe\Tesinin bir haf- tadan ben Sırp güçlerinin kontrolü altında ol- duğu, önceki günden bu yana da Zepa kenti- nin ele geçirildiğı kaydedildi. BM'ye ait bir tıbbi ekibin Zepa'dakı yaralılan kentten çıkar- mak için hareket ettiği bildirildi. BM sözcüsü Alexander Ivanko, BM konvoyunun Saraybos- na'dan aynldığını açıklarken yaralılann sivil ya da asker olduğu konusunda bilgisi olmadığını belirtti. Siviller tahliye edilecek BM Genel Sekreteri'nin eski Yugoslav- ya'daki özel temsilcisi Yasuşi Akaşi. Zagreb'de yaptığı açıklamada. Zepa'daki sivillenn tahli- yesi için BM'nin bir anlaşma sağladığını söy- ledi. "Zepa'dan sivillerin tahliyesi için bir an- laşmaya vardık. Bu anlaşma çok önemlidir" diyen Akaşi. Boşnaklann teslım olup olma- dıklan hakkında bilgı vermedi. BM tahminlerine göre Zepa'da 10 bin ile 16 bin arasında kişi yaşıyor. Sırplar ise Zepa'da sa- dece 7 bin kişinin bulunduğunu öne sürüyor- lar. BM'nin bölgenin güvenliği ile görevlen- dirdiği 79 Ukraynalı asker ise geçen haftadan beri birçok mevzılerini terk etmişlerdi. Zepa'dakı Boşnak askerlerinin, Sırp saldın- lanna direnmek amacıyla Ukraynalı askerlerin silahlanna el koyduklan ve Sırp saldınsı ha- linde kendilerini kalkan olarak kullanacaklan yolunda haberler verilmişti. Bosna'nın doğu- sundaki 3 "güvenli bölgeden''Srebrenica'«ın 11 Temmuz günü düşmesinden sonra Zepa'nın da düşmesiyle sadece bır Gorazde kalıyor. DOLE'UN TASARISI SENATODA Washington'da ambargo oylaması • ABD, Bosna'daki tüm güvenli bölgeleri korumaya kararlı olduğunu bildirdi. Dış Haberler Servisi - ABD. Bosnah Sırplan BM tarafından oluşturulan gü- venli bölgelere saldırma- ması konusunda bir kez daha uyanrken. Amerikan Senatosu Bosnah Müslü- manlara uygulanan silah ambargosunun kaldmlma- sını öneren bir karar tasa- nsını görüşmek üzere top- landı. Fransa Dışişleri Bakan- lığı tarafından önceki gün Bosnah Sırplann Gorazde güvenli bölgesine saldır- malan durumunda büyük bir tepki ile karşılacaklan uyansında bulunmasının ardından dün de ABD yö- netimi, sadece Gorazde'ye değil bütün güvenli bölge- lere karnşı düzenlenecek saldınlann NATO mütte- fikleri tarafından engelle- neceği ve saldırganlara karşılık verileceği tehdi- dinde bulundu. ABD Savunma Bakanı \Villiam Perry, geçen cu- ma günü Londra'da ger- çekleştirilen zirvede Batı- lı ülkelerin Sırp saldınsı al- tındaki Gorazde'nin ko- runması konusunda fikir birliğine vardıklannı, bu- nunla birlikte bu karann Sırplann Saraybosna ve Bihaç gibi diğer güvenli bölgelere saldırması duru- munda hava akınlan dü- zenlenmeyeceği anlamına gelmediğini söyledi. Amerikan yönetimi, Bosnah Sırplara karşı ha- va akınlan tehditlerini sür- dürürken. bu tip operas- yonlann çözüm olmayaca- ğını, tek çözümün Boşnak- lara uygulanan sılah am- bargosunun kaldınlması olduğunu savunan Senatör Bob Dole'un bu konuda hazırladığı birtasan oylan- mak üzere senatonun gün- demine geldi. Senatodaki Cumhuriyet- çilerin lideri Dole, Lond- ra'da gerçekleştirilen zir- vede Batılı ülkelerin "dost- lar alışverişte görsün"tü- ründen kararlar aldıklannı öne sürerek Başkan Bill Clinton'ın Londra zirvesi- nin sonrasına ertelenmesi- ni istediği tasanyı oylama- ya sunacağını açıkladı. Dole tarafından hazırla- nan tasan Clinton'ın Bos- na'ya uygulanan silah am- bargosundan iki durumda çekılmesini öngörüyor. Tasanya göre ambargo- nun kalkması ya BM'nin Bosna'dan çekilmesi ya da Bosna-Hersek hükümeti- nin BM'den ülkeyi terk et- mesini ıstemesi ve bu süre- nin ardından 12 hafta geç- mesine bağlı. Bosnalı Sırplann Sara> bosna'ya \omlik tupçu \c fü/e saldınlannda kızını vetorunu- nu kaybeden Boşnak kadın, sağ kalan iki torununa sarümış ağlıyor. İSRAİL-ÜRDÜN İŞBİRLİĞİ Ortadoğıı'dan Bosna yardnnı • Ürdün Prensi Hasan, iki uçak dolusu yardım malzemesini dün Split'e götürdü. Dış Haberler Servisi - Ortadoğu'nun eskı düş- man ülkeleri Israıl ve Ür- dün ortaklaşa başlattıklan "Ortadoğu'da Banş-Dün- yada Banş" operasyonu çerçevesmde dün Bosna- Hersek'e acıl yardım gön- derdı. Ürdün Kralı Hüse>in'in geçen hafta lsrail Başba- kanı tzak Rabin'e yaptığı önen üzerine alınan Bos- na'yaortak yardım kararı- nın ardından dün Am- man'dan kalkan bir Ürdün nakliye uçağı ile Tel Avıv'in Ben Gurion hava- alanından kalkan bır lsra- ıl uçağı Hırvatistan'ın baş- kenti Split'e vardı. tsraıl Hava Kuvvetle- n'neaıt Boeingtipı uçağm Bosna "ya toplam 12 ton ağırhğında çadır ve batta- niye, altı ton tıbbi malze- me ve 3 ton gıyecek, oyun- cak ve şeker götürdüğü açıklandı. Kral Hüseyın ile eşi Kraliçe Nur'un ls- rail 'in Ürdün'deki büyü- kelçisiyle havaalanından yolcu ettiği Ürdün Krali- yet uçağının ise Bosna'da- ki mültecilere 572 bin do- lar tutannda yardım mal- zemesi götürdüğü kayde- dildi. Ülke çapında düzenle- nen bir bağış kampanya- sıyla toplanan bu yardımı Ürdün Veliahtı Prens Ha- san ve bir sağlık ekibı gö- türüyor. lsrail'in Bosna'ya gön- derdiği yardımdan sorum- lu Çevre Bakanı Yossi Sa- rid. gazetecilere yaptığı açıklamada malzemelerin Split'te Birleşmış Mıllet- ler Banş Gücü'ne bağlı Ürdünlü görevlilere teslim edileceğıni belirtti. Yardım malzemelennin Bosna'da dağıtımından Kızıl Haç sorumlu olacak. Malzemelerin büyük kıs- mı Sırplann eline geçen Srebrenica'dan tahliye edi- len Boşnak mültecilerin banndınldığı Tuzla'ya gö- türülecek. Bu arada geçen hafta düzenlenen Islam Konfe- ransı Örgütü Bosna Temas Grubu toplantısında alı- nan Bosna'ya silah ambar- gosu kalkmalı karannın ardından tslam ülkeleri Bosna için atağa geçtiler. Malezya'nın Bosna-Her- sek hükümetine silah ver- meye hazır olduğunu açık- lamasının ardından önceki gün de Mısır yönetimi. es- ki Yugoslavya'daki savaşı alevlendirmek pahasına bile olsa silah ambargosu- nun kaldınlması gerekti- ğini vurguladı. NATO, Sırplara hava akuunı tartışıyor Washington Bosna'da yürürlükte olan 'çift anahtar' sisteminin kaldırılmasını istiyor Dış Haberler Servisi - NATO üyesi ül- keler, dün Belçika'nın başkenti Brüksel'de Bosnah Sırplara düzenlenecek hava akınla- n konusunda ortaya çıkan anlaşmazhğı gö- rüşmek üzere bir araya geldiler. Bosna-Hersek'te kalan BM güvenli böl- gelerine yönelik Sırp saldınlannı durdur- mak amacıyla hava akjnı düzenlenmesi ko- nusunu görüşmek üzere bir araya gelen NA- TO toplantısında Sırplara düzenlenecek ha- va akınlan için kimin karar vereceği ve bu akınlann nasıl gerçekleştirileceği görüşül- dü. Şuanda yürürlükte olan 'çift anahtar'sis- temine göre Bosnah Sırplara bır hava akı- nı düzenlenmesi için hem BM'nin hem de NATO'nun onayı gerekiyor. Bosna'da aske- ri bulunmayan ABD, Bosnah Sırplara kar- şı hava akını düzenlenmesinden yana. An- cak bölgede askerleri bulunan Ingiltere ve Fransa. hava akınlanna karşı Bosnah Sırp- lann bölgedeki Banş Gücü askerlerini re- hin almalanndan endişe ediyor. Sırplar NA- TO'nun geçen mayıs ayında düzenlediği iki hava akının ardından 400 BM askerini re- hin almışlardı. Başta Bosna'da asker bulunduran ülkeler olmak üzere Avrupa ülkelerinin çoğu. şu anda yürürlükte olan 'çift anahtar' sistemi- nin değiştirilmesine karşı çıkıyorlar. ABD ise BM askeri taktikler üzerinde söz sahibi olduğu sürece olaya kanşmak istemiyor, bu tgman dağı yakınlanna konuşlandınJan Acil Müdahale Gücü Saraybosna'da bulu- nan BM Banş Gücü askerlerini Sırp saldınlanndan korumakla görevli. nedenle de 'çiftanahtar'sisteminin kaldınl- masından yana. Gözlemciler. BM'nin eski Yugoslav- ya'daki temsilcisi YasushiAkashi'nin. "BM Koruma Gücü askerlerini hinıa>e etmek ba- hanesiyle NATO girişimlerini geciktirdiği ve engellediğiTıkrini savnnuyorlar. "NATOile BM av nı frekansta olmadıklan sürece başa- rı sağlanamaz ve etkili olunamaz" görüşü- nu savunan bu uzmanlar. çift anahtar siste- minin sürdürülmesi halinde "iki anahtann ay nı anda çevirilmesi ve uzun süre kontağui açık bırakılması" gerektigini ıfade edıyor- lar. NATO'nun BM ile yoğun temaslannda bu konunun geniş kapsamlı bir şekilde ele alındığı belirtiliyor. NATO Konseyi ve As- keri Komite toplantılannda. olası hava mü- dahalelerinin hangi şartlarda başlatılacağı, Akashi 'nin ne şekilde devTe dışı bırakılabi- leceği, komuta yapısı, NATO uçaklannın korunma şekilleri ve caydıncı girişimlenn sonuç vennemesi halinde izlenecek yollar ia tartışıhyor. Temas Grubu toplamyor Öte yandan ABD. Rusya. Ingiltere. Fran- ^a ve Almanya'nın oluşturduğu Batılı Te- mas Grubu bugün Bosna-Hersek banş pla- nını görüşmek üzere bir kez daha Londra'da bir araya gelecek. Temas Grubu'ndan üst düzey yetkililer, geçen hafta "Sırbistan Devlet Başkanı Slo- bodan Miloseviç'in ulusfararası ambargo- nun yumuşatılması karşılığında Bosna\vı ta- nımayı kabulettiğini" bildiren Avrupa Bır- liği'nin eski Yugoslavya Temsilcisi Cari Bildt ile görüşecekler. VEFAT 708 sicil numaralı odamız üyesi meslektaşımız. ağabeyimiz ENVER ÇETMELt'yi kaybettik. Camiamız adına ailesi ve yakınlanna başsağlığı dileriz. İNŞAAT MÜHENDtSLERİ ODASI YÖNETİMKURULU Üyemiz, ÎTÜ înşaat Fakültesi, emekli öğretim üyesi, hocalann hocası Prof. Dr. Y. Müh. ENVER ÇETMELt'yi kaybettik. Yakınlanna ve camiamıza başsağlığı dileriz. İNŞAAT MÜHENDtSLERİ ODASI İSTANBUL ŞUBESİ BAŞIMIZ SAGOLSUN Pariste terör Petrol-Iş Sendikası SASA İşyeri Temsilcisi CAFER BOZDOĞAN Temsilcilik görevini yerine getirirken yemekhanede çalışan müteahhit işçisinin arkadan bıçakla saldırması sonucu, aldığı 34 bıçak dar- besiyle yaşammı yitirmiştir. İŞÇİ SINIFINA, ÜYELERİMİZE, MESAİ ARKADAŞLARINA ve KEDERÜ AİLESİNE BAŞSAĞUĞI DİLERİZ. PETROL-İŞ SENDİKASI Merkez Yönetim Kurulu Metroya bombalı saldın: 4 ölü PARİS (A.A) - Fran- sa'nın baştenti Paris'te Sa- int Michel metro istasyo- nunda dün akşam meydana gelen patlamada 4 kişinin öldüğü, 60 kişinin de yara- landığı bildinldi. Yaralılar- dan 14'ünün ağır olduğu açıklandı. Başbakan Alain Juppe olay yerinde gazete- cilere yaptığı açıkiamada. olayda 4 kişinin ölüğünü. 60 kişinin deyaralandığını be- lirtirken, "bunun terörist bir saldın olduğu yönünde şüpheler var" dedi. Fran- sız Parlamentosu'nda ölen- ler için saygı duruşunda bu- lunuldu. Paris'te alarm Saint Michel metro- sunda meydana gelen pat- lamanın ardından. Paris ve banliyölerinde tüm hasta- ne. ambülans ve doktorlar alarma geçirildi. Yetkili- ler, terör eylemi olasılığı- nın yüksek gözüktüğünü, Fransa'da tüm sınır ve ha- vaalanlannda kırmızı alarm \erilerek kontrolle- rin arttınldığını açıkladılar. Uzmanlar, tahrip gücü çok kuvvetli bir bombanın söz konusu olduğunu. terörist- lerin mümkün olan en fazla can kaybını verdirmeyi he- deflediklerini ifade ediyor- lar. Metronun ikinci ka- tında, trenin peronda dur- ması sırasında gerçekleşen patlamanın olduğu banliyö treni vagonunda ölen 4 ki- şiden 3'ünün paramparça bulunduğu. diğer ağır yara- lılann da bu vagondan çık- tıklan bildirildi. Resmi makamlar. terör eylemi te- zini henüz resmen açıkla- madılar ve anti-terör tim- lerinin yoğun olarak çalış- tıklannı bildirmekle yeti- niyorlar. İngiliz heükopteri Bu arada, Saraybosna'nın vakınındaki tgman dağında, ıngilizler'eaitbirhelikopte- re ateş açıldığı, ancak heli- kopterin karaya güvenli bir şekilde indiği bildirildi. tn- giltere Savunma Bakanlı- ğı'nın bir sözcüsü, donanma helikopterine, TSİ 08.30'da hafif silahlarla ateş açıldığı- nı. ancak saldında ölen ya da yaralanan olmadığını söyle- di. Sözcü, helikopterin, Sa- raybosna'ya giden yardım yolunu korumak için burada konuşlanan Acil Müdahale Gücü'ne bağlı ingiliz asker- lerini koruma görevi yaptığı- nı belirtti. Sözcü, ateşi kimin açmış olabıleceği konusun- da ise bir açıklama yapmadı. Karadziç savaş suçlusu Uluslararası Savaş Suçlu- lan Mahkemesi, Bosnalı Sırplann lideri Radovan Karadziç ve Sırp birlikleri- nin komutanı Ratko Mla- diç'i Bosna'daki Müslüman ve Hırvat sivillere karşı soy- kmm uyguladıklan için res- men savaş suçlusu ilan etti. Mahkemenin başsavcısı Güney Afrikalı hakim Ric- hard Goldstone. karann 1992 Nisan'ından buyana, Bosnalı Müslümanlara ve Hırvatlara dini inançlan ve politik seçimlerinden dolayı uygulanan insanhk dışı dav- ranışlar nedeniyle ahndığını belirtti. Karadziç ve Mla- diç'in yanısıra 22 kişi daha aynı davranışlardan dolayı suçlu bulundu. Bunlann ara- sında Krayina Sırplannın li- deri Milan Vlartic de bulu- nuyor. DIŞ BASIN Bosna banş planı Bosna'da çarpışmakta olan taraflar arasındakı sorunlan şıp diye çözümleyecek Batı'nın o mucizevi banş önerileri nerede? Görünen o ki ortada banş planı filan yok. Bosna'nın bombalanması demek savaş demek. Clinton ve Cumhuriyetçilerin, Bosna'ya müdahale etmeden önce yayımlayacaklannı dujurduklan, özel koşullan gösterir bildiri nerede? Ortada bildiri de yok. Clinton yönetimi Bosnayı bombalamakla banşın sağlanamayacağmı biliyor. Zaten ABD, Bosnayı bombalama karannı, Fransanın Bosna'ya havadan asker indirme önerisini savuştunnak amacıyla aldı. Bosna'nın > bombalanması Clinton'ın itibannı arttınr. Öte yandan bir başkanın prestijini kurtarmak için insanlann ölümüne yol açacak girişimlerde bulunmak gerek ahlaki gerekse yararhhk açısından savunulacak bir yaklaşım olamaz. Senatör Bob Dole, Müslümanlara yönelik silah ambargosunun kaldınhp Boşnaklann kendilerini savunmasından yana. Dole savaşı sürdürmek için daha fazla silah sağlanmasmı istiyor, ancak savaşı durdurmak için ortaya doğru dürüst bir plan koymuyor. Bosnalılann da banş planı yok. (24 Temmuz) Işte bir BM güvenli bölgesi daha Sırplann eline geçti. Newsweek"ten Londra Konferansı Londra Konferansı, daha önceki statükodan farklı olduğunu belirtmekte zorluk çeken bir kararla noktalandı. Bir kez daha uluslararası camia. bir toplantıdan nasıl uygulayacağını bilmediği tehditler savurarak çıkıyor. Başhca ilgili ülkelerin bizzat söylediklerine göre kuvvete başvurmanın zamanının geldiğini anladıklan sanılmıştı. Ya Fransızlann önerdiği gibi Gorazde'ye askeri birlikler göndermek ya da Amerikalılann istediği gibi yoğun hava akınlan gerçekleştirmekle. Londra'da iktidarsızlığın asgari müşterek niteliğindeki bir öneri meydana çıkıverdi. Fakat özlü ve kesin tepkileri beklemeli şimdi Sırplar. Fransa Dışişleri Bakanı Herve de Charette, Londra Konferansı'nın diplomatik bir başansızhk olmadığını ifade etti. Meğer Chirac'ın Bosna'ya ilişkin gürültü ve patırdısı. bu güzelim laflara varmak içınmiş... İlgili bölgelerdeki duruma yeter demiş olan Chirac'a büyük bir sempatiyle bakmış çok sayıda Fransız, şımdi onun dışişleri bakanının laflannı anlamakta zorluk çekecek. (22 Temmuz)