Katalog

SAYFA CUMHURİYET 10ŞUBAT1995CUMA 12 DIZIYAZI BıraksınlarÇin uyusun •Çin, yazılı tarihi en uzun ülkelerden biri. 1500 yılına kadar pek çok alanda öncü. Ancak bu aşamadan sonra Çin'in kaderi değişiyor. Açlık, köylü ayaklanmaları, yönetim değişikliği... Bugün Çin'in hedefi, Ikibin yılında dünyanın en büyük ekonomisine sahip olmak. Gidiş, hedeflerin tutacağını gösteriyor. •Çin'de, piyasa ekonomisiyle birlikte yaygınlaşan bir hastalık var: Yolsuzluk, zimmete para geçirme, rüşvet. Bunlarla savaşmak için seçilen yöntem ise acımasız; Yolsuzluk yaptığı kesinlikle saptanan kişinin cezası ölüm. Pekin'de 4-5 günlük süre içinde Çin Merkez Bankası'nı dolandıran 19 banka çalışanı kurşuna dizilmiş. uyanırsadünyayısarsacakKomünist Parti. toplumsal yaşamı tümüyle yönlendırmeye çalışırken bir ışlevi daha ustlenmiş: Patron yetiştirmek. 1978'de başlatılan reformlann yasa- ma geçmesı ve hedeflenn gerçekleş- mesi ıçın devlete aıt tüm ışletmeler, ış- çilere ve yönetıcılere devredılırken ön- cülüğü yıne ÇKP üstlenmış. HeryerleşımbırimmdeÇKP'nin "si- yasi rehberlerT var. Bu kışıler Çin yö- netimının temel polıtikalannı tabana ulaştınyorve reformlann neölçüdeya- şama geçirildiğini denetliyor. Urumçi \e Şanghay'da ıkı siyasi reh- berle sohbet etme fırsatım oldu. Siste- me kesin bağlılıklan vebaşanlıolacak- lanna inançlan hcmen dıkkati çckiyor Urumçi'de sohbet ettiğim siyasi rehbcr ChenGang'ın anlattıklannı satırbaşla- nyla aktanyorunv -Ben 13 bın nüfuslu Şidaven Bölge- sı'nin siyasi sorumlusuyum. Temel gö- revim bölgemn ekonomık olarak kal- kınmasını sağlamak. partinm polıtika- lannı tabana aktarmak. -Zamanımın önemli bır dılımini ış- letmelerde geçiriyorum. Burada pat- ronluk görevi verdıgırruz arkadaşlann çalışmalannı denetliyorum. -Başanda çok aceleci değiliz. Diye- lim bır ışletme ilk aşamada zararda ıse işlerjyı gitmıyorsa hemen olumsuz pu- an vermıyoruz. Nasıl başanlır, bunun yollannı anyoruz -işletmelenn sorumluluğuna getiri- len kışıleri partinin kurduğu okullarda eğitiyoruz. Çoğu daha önce tanımadı- ğı piyasa ekonomisı ile tanışıyor. Dün- yada serbest piyasa ekonomisi olarak bilmen >öntemi bır sosyalist pıyasa ekonomisı olarak Çin'e uyarlıyoruz. Kitabı hayatla birleştiriyoruz Gang'ın sosyalizm ile ilgili görüşü de "Yeryüzündegerçek sosyalizm henüz yok. Biz bugün. Hong Kong'dan işa- damlan ile ortak binalar >apı>oruz. Bu sosyalist bir yenilik. Temel amacımız halkın zenginleşmesi. Marks, Lenin. Mao sosyalizmin kitabını yazdılar. Biz kitapta yazilanlan hayatla birlestirivo- ruz." Büyük kentlenn tümünde yine KP'ye bağlı olarak temel dallarda ayn birimler oluşturulmuş. Tekstil, tanm. ağır sanayi bunlann başında geliyor. Sosyalist sistemın temel karakteris- tiği olarak eskıden ışçilere çeşitli ödül- ler veriliyordu En üretken ışçi, en öz- venli ışçı \ e benzeri. Bugün ÇKP ben- zerödüllen patronlara veriyor. Fabrika- sını en kısa sürede kâra geçiren kişi, pazarlama olanaklannı genişleten kişi \s. Dolaştığım kentlerdeki işletmele- rin çogunda bu tür, plaket, madalya \e şiltlerle dolu yönetıcı odası duvarlan gördüm. Yöneticilikten patronluğa geçenle- rin bazılan yenı koltuğuna yeterince alışabilmış değil Şanghay'da ziyaret ettığım bır ıpek fabrikasında patron ön- ce ,"bana bu göreviverditer" de^ ip alt- tan aldı. Sonra "Bu göreve geldikten sonrayaptıklanm™" deyip gıderek açıl- dı. Sohbetın sonuna doğru bir tek, "Çin'i ben yarattım" demediğı kaldı. Yolsuzluğun cezası ölüm Birdenbıre patron olanlann yaşam biçimındeki değışıklık de aynı oranda olmuyor. Önce, patronluklannı kanıtla- malan gerekiyor. Ancak sonımluluk al- dıktan sonra parayı da yönetebilecek konumda olanlann psikolojik durumu- nu tahmin etmek zor değil. Çin'de. pi- yasa ekonomisiyle birlikte yaygınlaşan bir hastalık var: -Yolsuzluk, zimmete para geçirme, rüşvet. Bunlarla savaşmak ıçin seçilen yön- tem ise acımasız: -Yolsuzluk yaptığı kesinlikle sapta- nan kişinin cezası ölüm. Eğer \ eTİlen bilgiler doğru ıse benim Pekin'de bulunduğum 4-5 günlük süre içinde Çin Merkez Bankası'nı dolandı- ran 19 banka çalışanı kurşuna dızılmış. Bu bilgı kesin olmasa bile, yolsuzluğun cezası kesin: -Ölüm. Içende patronlar artarken ekonomi- de izlenen dış politikada kesin çizgiler yok Duruma göre polıtika saptanıyor. Yasak sehir, 600 vıl önce inşa edilmiş. 9 bin 999 odası var. Imparator Sarayt'nm en büyük binası 2400 metrekare. ilk ytltarda, Pekin'cte bu saraydan daha büyük bina yapftmast yasaktı. Merdtvenlerden çatılara dek tüm aynrrtıtar işlemeli. Jmparator bu saraym içinde bite btr yerden bir yere giderken 8 kişinin taştdiğt tahterevanda taşınryordu. Çin'in önemli sorunlannın başında nüfus artışı geliyor. Pekin'de bir yöneticıye nüfusu sorduğumda, "Bir milyardan biraz fazla" dedi. "Ne kadar fazla" diye sordum, "200 milyon" karşılığını verdi. Küsuratlan bizim 3 katımız. Artışı önlemek için uygulanan yöntem, çocuk sayı- sını sınırlamak. Her aile ancak bir çocuk edinebiliyor. Bu durum, yeni sorunları da beraberinde getirmiş. Orneğin, tek çocuk olduğu için gelir durumu iyi ailelerde aşırı beslenme, şişmanlamaya neden olmuş. Özellikle serbest bölgelerde her türlü pazarlık serbest. Çin yönetımi altyapı- yı genellikle ilk on yıl ıçın bedava su- nuyor. ABD ile ilışkiler ilk sırayı alıyor. ABD, Çin serbest bölgelennde kurdu- ğu fabrikalarda ıstedıği alanda üretim yapıyor ve damgasını vuruyor: "Made in ABD." Verilen bılgi doğru ıse 1993 yılı için- de Çin topraklannda, altında "Madein ABD" yazılı yüz bin çift ayakkabı üre- tilmış. Otomobil alanında da ilginç bir de- ney yaşanmış. 198O'lı yıllara dek. oto- mobil gereksinimi Japonya'dan karşıla- nıyormuş. Çin önermış: "Fabrikayı bizim topraklanmızda kur. Sen de kazan, biz de kazanalım." Japonya. Çin'in otomobil »atın ala- bileceği diğer ülkelere uzak olduğunu düşünerek "hayır" demiş. Çin bu kez Almanya'yı denemış. Volksvvagen fîr- ması. "evet" demiş. Ve şimdi Şang- hay'da büyük bir Volksvvagen fabnka- sı v ar. Çin, yazılı tarihi en uzun ülkelerden biri. 1500 > ılına kadar pek çok alanda öncü AncakbuaşamadansonraÇın'ın kaderi değişiyor. Açlık. köylü ayaklan- malan. yönetim değişikliği... Ancak bugün Çin'in hedefi İkibın yılında dünyanın en büyük ekonomisi- ne sahip olmak. Gidiş, hedeflenn tuta- cağını göstenyor. Bugünkü gelışmeler Napolyon'un geçen yüzyılın başında söyledıği sözü anımsatıyor. "Bırakuı Çin uyusun.~" Napolyon ardından devam etmış- "Bir kez uyandı mı bütün dümayı sarsacak." Bugün Çin'deki ekonomik gelışme dünyanın diğer bölgelennden farklı bı- çımde seyrediyor. Diğer sosyalist ülke- lerin "serbest piyasa ekonomisine"ge- çiş sürecindeki sancılar yaşanmıyor, Komünist Partisi etkınliğinı sürdürü- yor. ülke adında "sos>alist" sözcüğü- nün kalmasından ödün venlmıyor... Bunlar çokuluslu tekellerı çıldırtan gelişmeler. Oysa onlann formülüne gö- re bır noktada Çin'de "patlama" yaşan- ması, KP'nin paldır-küldür devrilmesi. halkın sokaklan dökülüp bütün değer- lere küfretmesi gerekiyordu. Bunlar olmadan Çin'in "döniişümü" gerçekleştirmesi, Napolyon'un deyi- mi\le "uyanması", "Vahşi Bah" için "Hoş bir şey" değil. Tren biletleri Dizıyı, Pekın-Şanghay arasındakı tren seferinin bilet döküsü ile noktala- valım. Pekın'den Şanghay'a gitmek istiyor- sunuz. Bılet gişesine gittiniz. Öyle. "Bir bilet" demekle iş hallolmuyor. Tam 36 değışik bilet tanfesı var. Yerlı mısinız yabancı mı? Her yerde, yabancı olanlardan daha fazla para alınıyor. Yerli) senız. nasıl bir yurttaşsınız? Memur. işçı. öğrencı, üst düzey yö- netici tanfeleri farklı. Bunlar netleştıkten sonra bu kez yol- cu vagonunun durumuna göre tarife farkı başlıyor. Yataklılar, kendi içinde ikiye aynlı- yor. sertyataklılar.yumuşakyatakhlar. Yumuşak yataklı bölme ıkiye aynlı- yor; havalandırmalı, havalandırmasız. Sert yatakhlannki ise daha farklı. Bu vagondaki yataklaraskılı ve üç katlı. En alt, orta ve üst yataklar ayn tarifelerden satılıyor Reform henüz tren raylanna ulaşa- madı ama Pekın'dekı taksilere ulaştı. Pekin'de dört sınıf taksı var. Bizim mi- nibüslerin yansı büyüklüğünde olanlar en ucuzu. Yedı kişi alabiliyor. 10 kilometreye kadar 10 yuen. Daha sonra her kılo- metre için bir yuen. Ikincı sırada. Türkiye'deki gibı nor- mal binek araçlanyla hizmet veren tak- siler geliyor. Bunlann açılışı 10 yuen. her kilometresi 1.6 yuen. Oçüncü sırada, soğutmalı olanlar var. Pekin. yazın çok sıcak olduğu için so- ğutma b ü ^ k avantaj sağhyor. Açılışı 40 yuen. En lüks olanlan ıse özellikle çok yıl- dızlı otellerde hizmet veren Mercedes ve limuzinler. Pekın'dekı yeni zengin- ler ve yabancılar bu araçlan tercih edi- yor İşte size alt alta iki fotoğraf. Tren bi- letlerine bakarsanız, "Çin'de çok kaü bir bürokrasi var, reformlar kısa süre- de topluma yayılamaz" dersinız. Tak- sı farklılaşmasına bakarsanız. "Çin'de liberal havat çoktan başlamış"dersinız ANKARA... ANKA,.. MÜŞERREF HEKİMOĞLU Dansa Çağrı... Ünlü baleci Ninette de Valois anı kitabına "Ge/ Dans Et Ben/m/e" adını veriyor. Dansa çağınyor insanları. Gü- zel bir çağrı. Bale izlerken, bu çağrıya katılınm yürekten. Güzel çağnşımlar yaşanm. ilk bale gösterileri canlanır gö- zümde, Ninette de Valois'nın elinde büyüyen Türk bale- si, Tenasüp Onat dans eder karşımda, Goppelia'da Bi- nay Okurer'i anımsanm, Meriç Sümen'i, OytunTurfan- da'yı düşünürüm, operadakı güzel bale gecelerini, sonra sevgili Duygu Aykal'a saplanır yüreğim. Kocaman kaJ- biyle çarpan danslarına katılınm, Insancık'a sarılım sev- giyle, Merih Çimenciler'i düşünürüm derken, dans ede- biyatına geçen çabalarını alkışlarım yeniden. Gürer Ay- kal'ı selamlanm ardından. Yılbaşı konserlerini anımsıyor- sunuz değil mi? Spor salonunda binlerce kişi, iki akşam üst üste, nasıl coşkuyla alkışladı mavi dansı! Kimi çevre- lerin çirkin sataşmalanna daha güzel yanıt olur mu? Mutlu birolay, toplumumuzda olumlu birdirenişvar. Çir- kinliklere karşın güzellikler üretiliyor, kimı olaylaria solan umut yeniden yeşeriyor. Geçen hafta da yaşadık bu mut- luluğu. Modern Dans Topluluğu'nu izleyen başkentliler de siyasal sahnedeki çağdışı danslann umutsuzluğunu geride bıraktı bence. Siyasal sahnede dans değil, ayak oyunları var yalnız! Modern Dans Topluluğu, Rengim Gökmen'in genel müdüriüğü döneminde kuruldu, kısa sürede hayli yol al- dı. Rengim Gökmen, şimdi görevinden aynldı, ama güzel çabalan unutulamaz. Opera ve Bale'ye güzel bir soluk ver- di, coşkusunu yitirmedı hiç. Sanatsal çalışmalanna daha çok zaman ayırmak amacıyla görevinden aynlmasına say- gı duyuyorum. Ancak tek neden bu mu diye kuşkum da var. Çünkü, bir sanat kuruluşunu yaşatmak, boyutlandır- mak da orkestra yönetmek kadar güzel bence... Modern Dans Topluluğu'nun karma programındaki tüm danslan sevdiğimi söyleyemem doğrusu. Topluluğun daha güzel programlan var. Ama son programın bir özelliği var. Bir ko- nuk sanatçı, ZeynepTanbay'ı izledi başkentliler. Bir dans şöleni gerçekten. Bir doruğa tırmanışın öyküsünü de yan- sıtıyor. Bale eğıtimiyle geçen uzun yıllann birikimiyledans ediyor Zeynep Tanbay. Önce Ankara'da, sonra New York'ta burslar kazanarak ABD'nin ünlü bale okullannda çalışıyor, diplomalar alıyor, başdansçılığa ulaşıyor; ama çalışmaktan, öğrenmekten gerı kalmıyor hıç. Modern ba- leye güzel bir imza atan Martha Graham'ın okuluna gi- diyor, modern dansın temel teknığını öğrenıyor, Graham Okulu'nun öğretmenlik kadrosunda yer alıyor ve Martha Graham Dans Grubu'na katılarak dünya başkentlerınde dans ediyor. Sonra da bizim başkentimizde, Türkiye'nin kalbi Ankara'da. Büyük saygıyla izledim ZeynepTanbay'ı. Vücuduyla güzel bır şarkı söylüyor; insan vücudunun se- sini, müziğini, yüceliğini duyuruyor. O müzik kolay oluş- muyor elbet, emekle oluşuyor; alınteriyle, beyniyle, yüre- ğiyle, vücudunu hamurtürü yoğurarak o yumuşaklığava- nyor bir dansçı. Tembelliği, yan çizmeyi hıç affetmiyor dans. Yoksa sonucu biliyoruz yaşayarak; Devlet Bale- si'nde de acı deneyler var, çağdaş düzeyini yitiriyor, par- lak bir yıldız sönerek karanlığa gömülüyor! Parlamak için sürekli uğraş gerekiyor, gözlenmizi partatan danslarda öy- le oluşuyor. Zeynep Tanbay'ın dansı güzel bir uyarı aynı zamanda. Çağdaş bir sanat olayının hangi koşullardager- çekleştiğini anlatıyor. Tohumun çiçeğe dönüşmesini, in- ce uzun bir yolculuğu, emek ve alınterinin yüce değerini, bır yeteneğin bilinçlenmesinı; vücudun şarkısına soluk veren öğelerin... Soluğum kesilerek izledim, yeni bir solukla güçlendim sonra. • • • Bir soluk da Viyana'dan. Vıyana Kent Yenileme ve Ge- nişletme Fonu'nun düzenlediği yanşmada birincilik ödü- lünü bir Türk öğrencinin projesi alıyor. Vıyana'da iki yüz bin konut açığı var. Muhlgrund projesinde bin konutluk bir bölüm de yenı düşüncelere açılıyor. Mımarlık fakültesin- den otuz iki proje katıhyor yanşmaya. Ünlü mimar Wîm- mer'in başkanlığındaki seçici kurul en çok bir Türk öğ- rencinin projesını beğeniyor. Architektur Aktuel dergisinin ödülünü o alıyor. Vıyana'da yayımlanan başka dergılerde, Kurie gazetesinde yazı ve resimler yayımlanıyor. Dergınin yayın müdürü Rudorf Siegle şöyle diyor genç mimara: "Jüri, ütopik ve ileriye yönelik fikırterinızi en radikal biçim- de uygulamanızdaki cesareti bu ödüle değerbuldu. Pro- jeniz, radikalliği ile, yanşmaya katılan öteki projelerin alı- şılmış pragmatik çözümlerinden büyük farklılık gösteri- yor. Bu nedenle, bu ödülü verirken öngördüğümüz fıkir- lere de son derece uyuyor." Genç mımar Ahmet Alataş'ın başanşını içten kut- luyorum. Ütopik çızgileriyle guzel dans ediyor Viyana'da. Bizi de dansa çağırır gibi... BULMACA 1 2 3 4 5 6 7 8 SOLDAN SAĞA: 1/ Hastalıklan güneş ışınlanyla tedavi etme- yı amaçlayan kuruluş. 11 Kısa çizme... Çabuk davranan, çevik. 3/ Kı- sa saplı odun baltası... Büyük kardeş, ağabey, 4/ llgeç... Bir renk. 5/ Bilgisiz, kültürsüz kimse... iskambil oyunlannda kâğıt atma sırası. . Çevresi yollar- la belirlenmiş olan ar- sa. 6/ Reklam dışında, satışı arttıncı her türlü pazarlama etkınliğine verilen ad. II Gidiş. 8/ Verme, ödeme... Yu- nan mitolojisinde güzel sanatlann dokuz perisinden biri. 9/ Filipin- ler'in başkentı... Rütbesiz asker. YUKARmAlS AŞAĞIYA: 1' Müzıkte ölçü kalıplarına ait doğal vurgu yapısının geçıci ola- rak değışmesi... Parola. 2/ Serbest meslek adamlarını içinde topla- yan resmı birlik... Çekılerek balık avlamaya yarayan daire şeklinde el ağı. 3/ Diyarbakır'ın bir il- çesi... Halk şairi. 4/ Bilginler, yazarlar ve sanatçılar kurulu. 5/ Cıva bileşımlerinden zehirh bir madde. 61 Şaşma belirten bir ünlem... Limonluk. II Japon halk türkülerine verilen ad... Ko- nuşmayı etkili kılmak için araya sıkıştınlan ve karşıhksız kala- cağı bilinen soru. 8/ Küçük çubuklarla oynanan bir oyun... Bir cetvel türü. 9/ Gösterişi seven varlıklı kimse. SAYGILI OLMAYA ÇAĞRI Milli Eğitim Bakanlığı'nın insanın temel hak ve özgürlüklerini, insan olma onurunu hıçe sayan, genç kızlanmızın ve çocuklanmızın geleceklerini, mutluluklannı, ruh sağhğını temelden bozacak olan böyle bır dısiplin yönetmeliğini, geleceğin analemna yönelik bu çağdışı anlayışı şiddette kınıyor ve ılgilıleri insan haklanna saygılı olmaya davet edıyorum. Türk Üniversiteli Kadınlar DerneğiBaşkanı TÜTEN ARIĞ