Katalog

21 EYLÜL1994ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA KULTUR 13 Cemal Reşid Rey 90 yaşında EVİN tLYASOĞLU 25 eylül, çağdaş Türk müziği- nin öncûsü CemaJ Reşid Rey'in 90. yaş günü. Belkı bir başka ül- kede yaşasaydık bu yılı Cemal Reşid yıh ilan edip onun tüm yapıtlannı seslendirme yolunu araşuracak, adına kompozıs- yon yanşmalan düzenleyecek. kaydedilmiş yapıtlanndan 'compact disc'ler üretecektik. Ancak öyle bir ortamda beste- cinin "Çelebi" operası da orta- ya çücartıhp oynanabilirdı' Bırakin bütün bunlan, Cemal Reşid'i anmak iizere hiçbir yer- de bildiğımiz kadanyla henuz bir tören düzenlenmiş değil. 24 eylül gecesi Cemal Reşid Rey'in adının verildiği salonun açılış konserinde neyse ki Ayşegül Sanca, Azerbaycan Devlet Or- kestrası eşliğmde Cemal Bey'ın "Katihün" türküsü çeşitlemele- rini çalacak. Bundan başka sen- fonilerimizın programlannda bütün bir yıl hiç Cemal Reşid eseri var rru, bilınmez. 'Nev-i şahsma münhasır' Cemal Reşid Rey, Osmanlı- dan cumhuriyete geçişin, Batı ile Doğu kültürünü birleşürme- nin simgesidir. Uzun soluklu senfonilerinde, gizemli İslam ilahılerinin soyutlanmış ağır- başülığı, aksak ritimlerin kıv- rakhğı ve Batı sisteminin çok- sesiilik anlayışı birleşir. Belki de onu en kolay anımsama yoluu Çıktık Açık Alıııla, On Vdda Her Savaştan" diye başlayan Onuncu Yıl Marşı ve nıneleri- mızden çocuklanmıza kadar herkesin ezgilerini mınldandığı Lüküs Hayat Opereti'dir. Gele- neklerine tutkusu, dinine bağlı- lığı, atalanna hayranlığı ile "nev-i şahsma münhasır" bir sar natçıydı. BatTrun yöntemleriyle KÜLTÜR • SANAT Batı ile Doğu kültürünü birleştirmenin simgesi olan Cemal Reşid Rey, 1930 Nisanında konservatuvarda öğrencileriyle biriikte. halk ezgisinin üslubunu: Os- manlı'dan esinlenme sanat mü- ziğinin inceliklerini katışürmış, yeni bir senteze varmıştı. Beş yaşından yirmi üç yaşına kadar, yurtdışında büyümesine karşın beş vakit namazından aynima- yan, tslamın kurallannı çok iyi bilen bir bilge kışiydi. En son evi olan Beşiktaş Serencebey Yokuşu'ndaki apartmanında, 1980 yıhnda yaptığımız bir söy- leşide bir an sözü kesmiş ve o sı- rada okunmakta olan ezana (CEMAL REŞİD REY ARŞİVİNDEN) 25 eylül, çağdaş Türk müziğinin öncüsü Cemal Reşid Rey'in 9O.yaş günü. Belki bir başka ülkede yaşasaydık bu yılı,Cemal Reşid yıh ilan edip onun tüm yapıtlannı seslendirme yolunu araştıracak, adına kompozisyon yanşmalan düzenleyecek, kaydedilmiş yapıtlanndan 'compact disc'ler üretecektik. kulak kabartmıştı "Yine yanltş sosyolojik ve dinsel nedenlerini kümetının mutasarnfı olarak makamda okuyor. Herezanayrı uzun uzun anlatmıştı. görevlı bulunmaktadır. H. Na- makamda okunmalıdır, büir mi- 1904'te Kudüste dünyaya zım takma adıyla Servet-i Fü- siniz? Artık hiçbir miiezzin dik- geldıği zaman babası Ahmet nun dergısınde de yaalan çıkan kat etmiyor" demiş, sonra da Reşid Bey, orada Osmanlı hü- bir 'Edebıyat-ı Cedıde'cidir. 293 89 78 (3HAT) "1994 YIU YABANCI HLM D\UNDA VMERIKAN OSKAK ODLll" GÜZELLİK CAĞI•BELLEEPOOUE'J Bir FERNANDO TRUEBA Filmi Beyoğlu BEYOĞLU(251 32 4Cı !2 15 14 30-16 45-19 00-21 15 Kadıkoy MODA ı33^ 11 28) 1 • 30 1400 1630 190021 3C BEYOĞLÜ EÜRIMAGES SİNEMAS1 Beyoğlu 251 32 40 FRANSIZ FİLMLERİ HAFTASI 23 Eylul-1 Ekım A Y A Z D A B İ R Y Ü R E K 24 Eyiui 3Ekm DÜNYANIN TÜM SABAHLARI 25 Eylul GERMİNAL 26 Eylul KÖPRÜ ÜSTÜ AŞIKLARI 27 Eylul MADAM BOVARY 28 Eylul ÖLESİYE 29 Eylül MİSAFİRLER 30 Eyiui BİRKADIN 2 Ekım KAHRAMAN BABAM 4Ekm CYRANO de BERGERAC 5 Ekım INDOCHINE 6 Ekm ŞARKÜTERİ HALKOYUNLARI, HALK MUZIGI VE HALK TİYATROSU OKULLARIMIZDA YETİŞMEK İSTEYEN GENÇLER FOLKLOR KURUMU SİZİ ÇAĞIRIYOR! • Türkiye'nin en eski ve köklu derneği • Törkiye'deki ilk ve tek (teorik-pratık) okul dönemi hazırlık eğilimi • Yörelerinde uzmanlaşmış en güçlti halkoyunları öğretıcileri • Türk Halkoyunları ve Halkmüziğinin sağlıklı ve özüne bağlı kalarak öğretimı • Halkoyunları ve Halkmüzığı Okulları 1.lerine ücretsız yurtdışı seyahatı ımkanı KAYITUUtlMIZ DEVAM EDİYO* TELEFON NUMARALARIMIZ: (O 212) 531 9 9 9O - (O 212) 531 68 2 4 AM1SUMZ: *.«vl«r CW. T n U r M S«k. M«: 1 • Fatih/IManbvl BULUNMAZ TIYATKO - ISTANBUL ^ 1 ^ NAZIMKMET i İNEK • v- 1-1- Yon H Hılmı Bulunmaz Cumartesı 21 00 araCaoHof 39i i834|3harıMasfc* 2850520f8hat)B*ıtDy 572M0M7 MUAMMER KARACA TİYATROSU "EL iO2!2) 5 ' 3 ' J Ji 5230585 25 1 00 «0 • İ38 1 BULUNMAZTIYATRO • R==A.\KARASANATTIWR0SUKADIKOYHALKEGITLV1 MERKEZİnde I S T A N B U L Mt=r—I Tel:418 6186 H. Hilmi Bulunmaz Yönetımınde Her yaştan insana TİYATRO KURSU Istiklal Cad. No: 186/2 Beyoğlu Tel.-513 74 31-52265 85- 251 60 90 - 638 14 84 BİR HALK IMV>IA\I Rejı Rutkay Aziz HALK OUŞMANIROLÜNDE Rutkay Aziz Türkçesı: Yılmaz Onay Çevre: YOcel Tanyerı Gıysı. Sadık Kızılağaç 26-27 Eylül Saat 19.OO ve 21.15 Biletler Suadıye Vakkorama 350 87 42 ve KADIKÖY HALK EGITIM MERKEZI Devsan Kasetçilik San. ve Dıf Tic. Lt. Şti. IMÇ 6 Blok No 6609 Unlcoponı • Istanbul Tel (0 212) 513 76 55 Fax (0 212) 522 18 67 Yurdıjı Şube: Devran Video M ü ı i k Mallın CK Rodstr 139-147-44147 Dortmundt 1 - Deul$chland Tel 0231 817245 Fax 0231 72 811434 ÎTHEFLINTSTONES;: ÎTAŞ DEVRİ:: , Taş devn aılesı Çakmaktaşlar, şımdı uzun metrajlı bir komedı macerasıyla karşınızda % M O 2000 yıllannda otomobıllerın ayakla 1» sürüldûğu mağara < t evlerın mutfaklarında 4k domuz gucuyle çalışan 4 k çöp oQutme cıhazlannın bulunduğu fıllenn hortumlarının duş apareyı olarak kullanıfdığı mutlu kasabaya gerı donuş Yıllardır çızgı fılm olarak zevkle ızledığımız Taş Devn nın <, ozgun karakîerlenni ve dunyanın hıç bıryennde olmayan yaşam tarzlarını yaratmak hıç kolay olmamış Tasanmından kostumune muthış goruntû ve ses efektlerıne kadar çok emek harcanmış Mutlaka görmenız gereken düşsel bir hanka ANKARA SANAT TIYtfROSU TEŞMIÜYE RUŞTl ; UZEL L1SESI TIYtfRO S.\L0M : 1 Tel: 233 4019 -225 71 98 Re|i Rutkay Aziz HALK DÜŞMANIROLÜNDE Rutkay Aziz Türkçesı Yılmaz Onay çevre: Yucel Tanyerı Gıysı: Sadık Kızılağaç 30 Eylül /1-2 Ekim Bılel Satış. Taksım Vakkorama 251 28 88, Rumelı Vakkorama 234 42 81 BİR HALK IHŞHVM ahmet kava \ i selda bağcan 'Koçero'yu hıç kımse senın kadar guzel okuyamazdı Ahmet* Çoculcfuğumda manşetferden inmezdi KOÇ£RO...Yrllar geçfı bir şür kitabmda rasrfadım KOÇERO'ya, Tûylerim diken diken okudum KOÇERO'yu, töylerim diken diken besteledim.Hapis yattım, hayatımda hiç yuzünö görmediğim KOÇERO i Onca engellemelerden ™nra^f£F£M^ HEMEN KOÇERO'yu " ' * -*^^2*r * T dinleyebilmeniz « t * \H*<* Majör Müzik Yapım Tel: {0.212} 527 6) 28 BİRSEVİNÇDEPREMİ Tuğrul Asi Balkar'ın şiirleri Promete Yayınları arasındaçıktı. ÇIRILÇIPLAK YÜREĞİMLE BehzatAy'ın günlükleri, anıları Gerçek Sanat Yayınları arasındaçıktı. 34 SNM 17 plakah aracın ruhsatı Çalınmışür. Hukürnsüzdür. Annesi, güzel piyano çalıp şiir yazdığı için çok küçûk yaşta müzik yeteneği ortaya çıkan Cemal Reşid'i kendi yetiştirme- ye koyulur. "Notaları nasıl mı öğrendim? Nota dediğiniz şey sonradan öğrenilmez ki, onunla biriikte doğulur. Ben notaiarla biriikte doğmuşum." Sonradan Kamil Paşa kabinesinde dahılı- ye nazırlığına getirtilen Ahmet Reşid Bey, Bab-ı Ali baskının- dan sonra kabinenin düşmesiy- le yurtdışına gider. Önce Mısır'- da yaşar. Sonra dört çocuğunu da aldırtarak Paris'e yerleşir. Fransa Cumhurbaşkanı baba- sının yakın dostu olduğu için Cemal Reşid'i de konservatu- var müdürü, büyük bir özenle en ünlü pedagoglara teslim eder. Çoksesliliğe yeni boyut Ancak 1914'te Birind Dünya Savaşı patlak verince bu ilk cid- di müzik eğitimi de yanda kalır, çünkü ailece Cenevre'ye taşmır- lar. Bir süre Cenevre Konserva- tuvan'nda eğitim görûr. 1919'- da Ahmet Reşid Bey yeniden dahiliye naan olur. Cemal Re- şid de Paris'teki eğitimine gen döner. 1923'teHalitZiyaUşak- lıgiJ'den aldığı bir telgraf ile Dar-ül Elhan'a öğretmen ola- rak çağınlır. Paris'teki hocalan karşı çıktıklan halde hemen bir trene atlayıp pek tanımadığı kendi ülkesme öğretmen olarak gelir. Işte yıllarca verdiği analiz müzikal dersleri, piyano öğret- menliği, orkestra şefliği bugün- kü İstanbul Devlet Senfoni Or- kestrası'nın temeli olan Şehir Orkestrası'nı kurması, radyo programlan ve çoksesli müziği- mize getirdiği yeni boyut ile Ce- mal Reşid Rey çağdaş Türk müziğinin öncüsü olmuştur. Avrupa'daki ünlü müzikçilerle yakın dostluğu, Saint-Saens ile kapı komşusu olması, Ravel, Fournier, Rodrigo, Corto gibı bü>ük müzisyenJerle yakınhğı Türk-Avrupa müzik çevrelerini de bir ölçüde yakınlaştırmışör. Nice ünlü isim, Cemal Reşid'in dostluğu sayesinde İstanbul'a gelip konserler vermeyi kabul etmiştir. Osmanlı Jmparatorluğu'nun son yıllanru. Türkiye Cumhuri- yeü'nin ilk yıllanru yakından solurnuş ve 20. yüzyıl müzik dünyasını neredeyse başından sonuna kadar yaşamış bir sa- natçıydı Cemal Reşid. Neden Rey soyadını aldığını sorduğu- muzda, "Bey sözcüğüne benze- mesindendir. ne de olsa Bey'ler- den gelen bir soyumuz vardı" yanıtını vermişti. Ağabeyi Ekrem Reşid Rey ile biriikte 1930'lardan sonra yaz- dıklan operetler, revüler, çok- sesüliği geniş kitlelere tanıtmış- ür. Bildik alaturka şarkılann da caz-bant arasına yerleştirilip içinde dans, tiyatro, şarkılann da yer aldığı neşeli gösterilerdır bunlar. Lûküs Hayat, Üç Saat, Deli Dolu, Saz Caz, Maskara, Hava Cıva gibı. îstanbul'a hayranlığı Cemal Reşid Rey, yirmind yüzyıl ile ilerleyen müzik akım- lanndan karmaşık olanlara hiç de sempati beslememiştir. Ona göre müzik, melodik olmalıdır. Yanna kalacak olan melodıdir. İlk yapıtlan tümüyle Fransızca şarkılardan oluşur. Yurda dön- dükten sonra udi Sedat Bey'in uduyla dinlediği oyun havalan- nın etkisinde kalarak ilk armo- nize edilmiş halk türkülerini besteler. 14 Anadolu türküsünün Pa- ris'in Pleyel salonunda 1926'da çalınmas2 ve kritiklerden son derece olumlu tepkilerin yük- selmesi. o günlerde bir Doğu ül- kesi sanatçısı için ilginçür. I930'dan sonra klasik Türk müziğinin gizemli makamlan- na merak sarar. Kendine özgü bir yapı içinde makamsallığı ve usulleri kullanır. Cemal Reşid'in İstanbul hay- ranlığı. daha doğrusu eski Is- tanbul'a hayranlığı da bir baş- ka konudur. Enstantaneler'de, sanki İstanbul'un her köşesinden bir başka minyatür fotoğraf çek- mektedir. Katibtm türküsü çeşitlemele- n, Fatih senfonik şiiri ve Seren- cebey Yokuşu'ndan inen bir yoğurtçunun sesinden kaynak- lanan piyano prelüdleri, onun İstanbul'da esin bulduğunun kanıtlandır. Neyse ki, Harbi- ye'deki Belediye Konser Salo- nu'na Cemal' Reşid Rey'in adının verilmesi Istanbul'un ona olan borcunu biraz hafifle- tiyor. Her zamanki dileğimiz, Ce- mal Reşid Rey gibi bir besteci- mize sahip çıkılması, ölür öl- mez darmadağın edilerek saülıp savrulan özel eşyasının geri top- lanması. notalannın bir ara>a getirilip bastınlması ve de belki şu sıralarda en önemlisı, eserle- rindeki telif hakkı karmaşası- nın bir an önce çözülerek onla- nn daha çok çahnmasının sağ- lanması. DÜŞÜNCEYE SAYGI MEMET FUAT Spor Anlaüdlan Sporlar toplumsal yaşamımızda önemli bir yer tutma- ya başladı. Hem izleme, hem de katılma bakımından... Aileler çocuklarını özellikle cimnastik, yüzme, tenis, basketbol, voleybol kurslarına kendi elleriyle getirip yazdırıyor, bu iş için bayağı para harcıyorlar. Başka sporları seçenler de az değil, ama sanırım en yaygın olanlar bunlar. Bir de hepsini aşan, gördüğü ilgi hiçbir sporla ölçüştü- rülemeyecek olan futbol var. Ona kurs filan gerekmiyor, isteklileri öyle kurslara sığacak gibi de değil. Eskiden boş arsalarda oynanırdı, şimdi parası olanlar halı saha- larda, olmayanlar plastik toplarla sokaklarda oynuyor- lar. He/e büyük kulüplerin altyapıya seçim yapacakları duyulmasın, stadyumlar çocuklarla dolup taşıyor. Ülkemizde iki çalım atan herkes futbolcu, üç beş maç izleyen herkes de antrenör, ya da hakem... Bu ilgi patlamasını televizyonun yarattığı bir gerçek. Bizde ağırlık şimdilık yalnız futbolda, ama dünyada tele- vizyon bütün sporlara gösterilen ilgiyı inanılmaz boyut- lara ulaştırdı. Hemen arkasından da bu yeni iş alanına, arkada çalı- şanların yanı sıra, önde çalışanlar, izleyicilerin karşısı- na çıkacak yazarlar, eleştirmenler, anlatıcılargerekti. Başka ülkelerde bu görevleri yüklenenlerin düzeyi nedir, bilmiyorum, ama bizde durum pek iç açıcı görün- müyor. Her zaman, her konuda birıleri öne çıkar. Bizde de bu görevleri belli bir düzeyi tutturarak yapanlar var. Amasayıları çokaz. Hem yazarlıktan, konuşmacılıktan anlayacak, hem sporlardan... Ayrıca eleştirmenlik, eğiticilik nitelikleri olacak: Heyecanlanmayan, görmesıni, değerlendirme- sini bilen soğukkanlı bir insan... Bu buluşma kolay kolay gerçekleşmiyor. Dolayısıyla spor yoluyla eğitim de kolay kolay gerçek- leşmiyor. Spor bir itişip kakışma, gözü kararmış insanlann çe- kişme, birbirini ezme, horlama alanı mı? Sporlardan in- san kişiliğinin sağlıklı oluşması yolunda bir şeyler bek- lenmiyor mu? Profesyonel futbol bugün, insanları bırakin bir yana, kentleri birbirine düşman eden bir etkinlik durumunda. Sporcular korkunç bir baskı altında canlarından bezdiri- liyor, izleyiciler ise değerlendirme yoksunluğuna, ken- dine yontmaya, düşüncesizliğe, kaba güç kullanmaya, en azından terbıyesizlığe alıştırılıyorlar. Futbol sertliğe kaçmadan, onurluca oynandığında çok güzel bir spordur. Yıllarca yalnız stadyumlarda ızlenebi- liyordu, şimdi aynntılara girerek televizyondan da izle- nebiliyor. Stadyumda olmanın, bütünü görmenin, olayın içinde yaşamanın elbette apayrı bir tadı var, ama iyi çe- kilmiş bir maçı televizyonda izlemenin üstünlükleri de yadsınamaz. Ama ah şu anlatıcılar olmasa!.. ispanya'da oynanan son Barcelona-Galatasaray ma- çını izlerken neredeyse kapatacaktım televizyonu. Top- la oynayan oyuncuların adlarını söylemesi için eline mikrofon verilmiş olan anlatıcı ile aralarda yorum yap- ması beklenen yanındakı uzman kişı, heyecandan bir- birlerıne gırıyor, ikide bir Avrupa futbolu karşısında duy- dukları ezikliğin tepkilerini ortaya vuruyor, sürekli hake- mi kötülüyor, Galatasaray'a, futbolcularımıza övgüler™ yağdırıyorlardı. Korkunç bir yan tutma, yanlış değerleri-""" dirmeler. Ardı arkası gelmeyen bir kışkırtmacılık... Türkıye'de milyonlarca insan izliyor televizyonlannın başında bu Şampıyonlar Ligi maçını... Gençlerin ner- deyse tümü... Anlatıcı ile yorumcu da el ele vermiş onla- rı eğitiyorlar . Sonra da oturup düşunuyoruz Niye bu gençler böyle- sine değerlendirme gücünden yoksun? Niye her konuya salt kendi açılarından bakıyorlar? Niye kaba guçten ya- nalar? Önceki hafta da başka bir televızyon kanalında, Avru- pa Gençler Voleybol Şampıyonası'nı izledik. Anlatıcı paslann, file hareketlerinin adlarını bılmiyor, paralele vurulan toplara "çapraz", servis kazanmaya "avantaj" diyor, oyuncu değiştirmelerinın ne amaçla yapıldığını anlayamıyor. Daha bir sürü terslık.. Baştan sona bir bilgisizlik sergilenmesi... Kimse uyarmak gereğını duymamış olacak ki günler- ce sürüp gitti aynı yanlışlar... Televizyon çok etkili bir eğitim aracı... Siz eğitim amacıyla kullansanız da, kullanmasanız da o insanları eğitiyor... lyiye, ya da kötüye doğru... Sanat tarihçisi Ernst Gombrich'e Goethe Ödûlu verildi • FRANKFURT/MAIN (UBA) - Sanat tarihçisi S'r Ernst Gombrich, Frankfurt kenti tarafından \enlen Goethe Ödülü ileonurlandınldı. Ödül töreninde Frankfurt Büyükşehir Belediye Başkanı Andreas von Schoeler. 85 yaşındaki Gombnch'in 20 yüzyılın en önemli sanat tarihçilerinden bın veetik birotoriteolduğunusö\iedi. Vıyana'dadünvava gelen bilim adamı. 1936yılında nasyonalistlerden kaçarak Londra'ya sığındı. O tarihten bu yana Londra'da vaşayan Gombrich. bugüne dek sanat tarihi alanında yol göstericı ve eleştirel eserler verdi. Johann Wolfgang Goethe'nin 245. doğum gününde düzenlenen ödül töreninde, Gombrich özellikle şair ve düşünür Goethe'ye duyduğu minnettarhğı ifade ettı. Goethe'nin eserlerinde ışlediği konulann. kendi düşüncesı ve araştırmalannın temeliru oluşturduğunu söyledi. Galeri • Atölye ACAR BAŞKURT ve ÖĞRENCİLERÎ "Resim ve Fantastik eşya Sergisi" 23 Eylül 1994 Cuma günü Saat: 18.00'den itibaren Mersin Devlet Güzel Sanatlar Galerisi 293 89 78 (3 hatj Gençler... Coğdos bir meslek veyo Mhnorftk ve Güzel Saatlor Faküllesine girmek icin eğttim GARANTİLİ İÇ MİMARLIK 0 R A Fİ K R E S İ M Kurs Kayıtianmız Boslamışfır. M: 341 65 30 Koilcy l ı t n M Cd. Tel: 54312 92 latırfcor Ivbotos CiM: 259 54 12 Besikln HER HAFTA Perşembe-Cuma SAAT 23.30 - 01.30 REZ: JAZZ STOP BÜY ÜKPARMAK KAPI N O : 26 BEYOĞLU TEL: (0212) 243 29 27