Katalog

SAYFA CUMHURİYET 28 AĞUSTOS1994 PA2AR 10 PAZAR YAZILARI Hamameski tasyenilendi Komünizm bitmiş. Tarihe kanşmış. Öyle diyorlar... Komünizm bittiğine göre, anti komünizm de bitmiş olmalı. Öyle değil mi? Merhumlann "anti"si olur mu hiç? Geçenjerde, ABD eski Başkaru Bush'un şu sözleri dikkatimi çekti: "Kimse komünizmin çö- küşünün kendiliğinden ger- çekleştiğini sanmasın. Bunda, Amerikan başkanlannın ka- rarlı etkinükleri önemli rol oy- namışür. Ö...Ü.. Ve işte Sov- yet ayısı yok edilmiştir. Ama daha ormanda dolaşan kurt- lar vardır." Sovyetler Birliği dağılmış, Rusya'da kapitalist reformJar başlamış... O halde "ayısız ka- lan ormanda dolaşan kurt- lar"dan kastedilen ne? "SoğukSavaş"ınbittiği,"ye- ni dünya düzeni"nin egemen olduğu, ABD ile Rusya arası- nda çatışma değil, dostluk ve işbirliği döneminin başladığı üzerine çok şey söyleniyor. Öte yandan, eski Sovyet cum- huriyetlerinde yeniden birlik eğiliminin güçlenmesinden ve Rusya içinde kapitalist re- formlann bir türlü istenen so- nuçlan verememesinden do- layı ABD ve CIA yönetimleri- nin "yeni önlemler" (!) düşün- düğü haberleri sızıyor. Ameri- kan diplomasisi, çengelini Uk- rayna'ya atmış. onu Rusya'ya karşı kışkırtmak için elinden geleni yapıyor. Brzezinski gibi aalı anti komünist ideologlar, Beyaz Saray'dan, Rusya iyice dize çökene kadar ""eskisi gibi, kararb politikalar" izlenmesi- ni talep ediyorlar... Hani düşmanhk bitmişti? Hani artık dostluk ve işbirliği dönemi başlamıştı? Bir yandan savaşa devam ederken, öte yandan da sa- vaşın "çoktaaan" bittiğini, ko- münizmin kökünün kazındığını anlatıyorlar. Sovyetler gitti; tas biraz yenilendi; ama hamam eski hamam! Komünizm sizlere ömür; ama anti komünizm ortada ci- rit atıyor. Kapitalizm turp gibi, yüzünden kan fışkınyor; ama "anti"si ölü kabul edilip MOSKOVA HAKAN AKSAY nüfus kağıdı verilmiyor... Doğumunu bu düzenin ko- şullanna borçlu olan komü- nizm, sonsuza dek yok olmuş. bitmiş sayılıyor. 1871 Paris bahannda 20 gün ve 20. yüzyılda 74 yıl sü- ren iki sosyalizm denemesi de yüze göze bulaştı diye, üçüncü denemeye -teorik olarak bile- şans tanınmayacak... Olacak şey mi bu? Ne yani, artık kapitalist dü- zen "müebbef'e mi çevrildi? Artık kimsenin "alınyazısı"- nda sosyalizme yer yok mu? Kapitalizmden kaynakla- nan sorunlarla savaşanlara, Orhan Veli'nin "Ciğerci kedi- sinden sokak kedisine cevap"- ta yazdığı gibi: "Açlıktan bahsediyorsun; Demek ki sen komünist- sin." demeyecekJer mi artık?.. Yülar boyu komünizme karşı savaşmış, ülkesinden ko- vulmuş bir Rus yazar var. Aleksandr Zinovyev. Çok sayıda kitap yazmış, ama Rus- ya'daki son durumu görünce "Böyle olacağını bilseydim, tek bir satır bile yazmazdım" diyerek tepkisini dile getirmiş aklı başında bir anti komünist. Şöyle diyor: "Dünyada tek bir komünist partisi ve lek bir komünist kal- masa bile bu, komünizmin ke- sin olarak bittiği anlamınagel- mez. Insanlık şu ya da bu şe- kilde komünizm savaşımının yeni bir aşamasıyla karşılaşa- caktır. Adı ve sloganlan başka olabilir; ama özü aynı kala- cakür." İşte böyle! Komünist ol- masanız, hatta komünizmden nefret etseniz bile, onu göm- mekte acele etmeyin! En güçlü istekler bile ger- çeklerin yerini alamadı şimdi- ye dek. Çîn Seddfne Japoıı kemendiAğustosta Çin'i gezmek biraz zor. Muson yağmurlan çok kıskanç. Her an yolunuzu kesebilirler. Ya kabul edip kucaklaşacaksıruz ya da pes edip odaya kapanacaksınız. Birincisini tercih edip Pekin'den Çin Seddi'ne doğru yola koyuldum. Biz Çin Seddi diyoruz, Çinliler Bü- yük Duvar... Okulda okuduğumuz tarih kitap- iarının öğrettiği, duvan Çinliler Türk- lerden korktuklan için yaptı. Ama Çin tarihi aynı şeyi söylemiyor. Çinlilerin yakın komşusu Türkler tabii ki 'ciddi bir korku." Ama Moğol- lan da yabana atmamak gerekiyor. Bir de köylü ayaklanmalannı. Çin ta- rihini bir yanıyla "Köylüler-Kentliler çatışmasına" oturtmak olası. Pekin'de oturan imparatorlar da köy- lü ayaklanmalannın kurbanı olma- mak için kendilerini duvann arkasına almışlar. Duvannın toplam uzunluğu 2.400 kilometre. Bugün ancak yansı ayakta. kalanı savaşlara, daha çok zamana ye- nilmiş. 25 yıl önce ABD'li astronotlar Ay'a ulaştıklannda yeryüzünde bir tek Çin Seddi'ni seçebilmişler. Bu, Çinlilerin övünç kaynağı. Pek çok yerde bu sözle karşılaştım. Duvar onlarca ürüne adını vermiş. Şaraptan, otomobil lastiğine kadar... Yeşil vadilerin arasında bir saatlik yolculuktan sonra ilk burçlar görün- dü. Sonra duvar ve insan kümeleri. Vadinin dibinde başlayan merdi- venler, uzun bir seferin başlangıç nok- tası. Ziyaretçiler sefer için son hazırlı- klannı yapıp tırmanmaya başlıyor. Fotoğraf makinesi.film,kamera, su... Yağmur gelip gidiyor. Gelince sular seller, gidince yakıcı güneş... Elimi kolumu sallaya sallaya saat- lerce duvann üzerinde yürümeyi dü- şünmüştüm ama negezer...Çin Seddi'- nde şavaşlar devam ediyor. Çin seyyar satıcılannm turistleri avlama savaşı... "Hello helloo..." nidalanvla üzerini- ze geliyorlar. Duvann dört mevsim çe- kilmiş fotoğraflan. topraktan maket- leri, tişörtler... En zorlusu dantel işlcmeli örtü satıcılan. İki satıcı örtünün iki ucun- dan tutup yolu kesiyor. belinizden ya- kalandınız. Adım başı da Moğol para- lan. "Gerçek gümüş" deyip üzerinize yürüyorlar. Hani, Moğollar dün gece yansı saldırmışlar, sabaha karşı püs- künülmüş. çok kayıp vermişler, bırak- tıklan çuval dolusu paralar da şimdi turistlere satılıyor! Yeryüzünün,"en çok fotoğraf çeki- len yeri neresidir" diye bir saptama var mı bilmiyorum. Ama ben Çin Seddi'- nin taş yollannda gördüğüm fotoğraf makinesi ve video kamerayı tüm ya- şamımda göımedim. Nikon, Canon... Aynmsızher turistin boynunda fotoğ- raf makinesi. Biraz dikkatsiz yürüse- niz deklanşöre basmaya hazırlanan bi- risine çarpıyorsunuz. Duvar bölme- lerinden birinde otururken günlüğü- me şu notu düştüm: -Japonlar tüm dünyanın boynuna bir kement atmışlar, ucuna da fotoğ- raf makinesi bağlamışlar... Daha 200 metre gitmeden bir tezgah yolunuzu kesiyor. Onündebirdizi ma- dalya ve sertifıka. Çince ve İngılızce. Tarih ve isim yeri, altında da "Büyük Duvar'a tırmanmıştır" yazısı. Turist- ler öyle bir hevesle adlannı yazdınp satın ahyorlar ki, sanırsınız Himalaya- lar'a tırmandılar. Tırmandıkça fiyatlarda ürmanıyor. Diyelim su satın almak istediniz, en altta 3 Yuan( 7.5 Yuan bir dolar), bir- kaç yüz metre yukarda 5 yuan. altı- yedi yüz metrede ise 10 yuana tırmanı- yor. Kan ter içinde iki kilometre kadar yürüyüp plastik şişede su satan bir ço- cuğun önünde durdum. Kıs kıs güldü ve şişeyi göstenp bağırdı: -15 Yuan. Yürüdükçe ınsan kalabalığı azaldı. Daha az insan, daha çok duvar. Gide- rek. gençler ve erkekler kaldık...Duvar arada bir kesilmeye başladı. Yıkıntılann arasında ilerlemek güçleş- ti. Ama duvar, turistlere açık bölümden daha çok şey söylüyordu. Turistik bö- lümde bugünden de bazı izler vardj. Restore edilmiş yerler ister istemez dikkat çekiyordu. Bir an sırtımda çanta, günlerce du- var boyu yürümek istedim. Uçsuz bu- caksız yalnızlıkta bir dizi ses kulağı- mda çınladı. Duvan yapan ustadan bir merhaba, yenik düşmüş bir asker çığlığı. dört nala gıden atlılann nara- lan, nöbetçilerin ,"geliyorlar..." nida- lan... 21 çocuklu Iıı nı taktıkları John Knight ken dizindcn sakatlanan süper baba, geçirdiği ameîiyatın ardından giderek kötüleşri. Dün vafamınfvitiren süperbabanın olümii, hem yasal eşi Carole, hem de mcrresi Oare'i büyük üzüntüve boğdu. Eşinden 12, metresinden 9 çocuğu olan emekli devlet memu- ru John Knight, 1983 yılında eşini ve metresini terkederek 39 yaşındaki Lyun Amvater'la evlenınişti. ŞairNigarSok. No:26OsmanbeyTel: 24041 07-241 6854-231 35 28 Fax: 230 71 99 Sultanhamam Alacahamam Sok. Yarımşişeci Han No: 501-503 Eminönü Tel: 5266464/51233 98 Savaşmeydanlan SİT alanı oldu İngılız Kültür Mirası Kuru- mu, bizim Vakıflar Genel Mü- dürlüğü gibi. En temel görevi, mimari ve tarihi değeri olan eski eserlerin korunması için gerekli yasal işlemlerin yapı- lması. Kültür Mirası Kurumu. son aldığı bir kararla. 56 savaş mey- danmı SİT alanı ilan etti. Yani bütün özellikleriyle aynen ko- runması gereken yer saydı. Çünkü bu 56 savaş meydanı, İngılız tarihi açısından önemli olaylann geçtiğj yerler. Saydı saymasına da bazı savaş mey- danlan artık ortada vok. Bazı- lannın üzerine köy-şehir kurul- muş. Ama çoğu da tarla. Bun- dan sonra korunabilir. Sa\aşı da tanımladı Kültür Mirası Kurumu: En az bir saat sürmüş olacak. En az 1,000 kişi çarpışmış olacak. En az 100 kişi ölmüş olacak. 11. yüzyıldan bu yana istila görmemış. üzerinde yabancı ordu savaşmamış bir ülke oysa burası. 56 tane savaş meydanı da ne oluyor? Demokrasi. yönetim biçimle- ri içinde kötünün en az kötüsü diye tanımlanır. İngiliz demok- rasisinin joizyıllar içinde süzü- lüp gelen uygulamalan sessiz sedasız oluşmamış elbet. Taht şavaşlan olmuş, iç savaş olmuş, İskoçlarla savaşlar var. Kültür Mirası Kurumu. İskocya-İngiltere savaş mey- danlannı da korumaya alıyor. 1297"de İskoçya'yı ele geçirmek isteyen İngilizler fena halde ye- nilir. İskoç milliyetcısi VVilham VVallace. İngilizleri tepeleyince. dönemin İskoç başkenti Stır- ling yakınlannda bir tepeye di- kine duran bir enginara benze- yen kocaman bir anıt yaptınr. Anıt hala duruyor. İskoçu İngı- !izi Gallisi tepesine tırmanıp ne- fîs manzaraya doyamaz. Birle- şik Kralhk'ın hangi adımlar au- EDİP EMtL ÖYMEN larak kurulduğunu fark ederek. İskoçlann ingilizleri tepele- dikleri başka yerler de SİT alanı olacak. 1319'da İngiltere'de Yorkshire iline İskoç akıncılar girerler. Burası. ülkenin bayağı ortalannda bir tarla bugün. İskoçlardaki cesaret müthiş. Ama İngilizler 1333'de 10 bin İskoçun ölümüyle sonuçlanan Halldon Hill savaşıyla öclerini alırlar. Burası da şimdi tarla. Dört yıl içinde bir savaş daha. İskoçlar illa da aşağılara inmek istiyor. 1346'da iskoç Kralı İkinci David'in de esir ahndığı Neville's Cross savaş meydanı bugün Durham kentinin batı mahalleleriyle örtülü. Ve savaş- lar sürüp gidiyor. 1642-9 ingiliz iç savaşı mey- danlan da korunacak. Parla- mentoyu kapatan. demokrasiyi kaldıran. ilk ve son İngiliz dik- tatörü CromvveH'in, "Devlet benim" diyen Kral Charles'ı yendiği meydanlar bunlar. İngiliz savaş meydanlan. de- mokrasi savaşı meydanlan aslı- nda. İngiltere'nin son Katolik krah İkinci James yandaş- lannın protestanlarla son sa- v aşlan sayılan 1745 Pretonpans savaşı da Kültür Mirası Kuru- mu'nun listesindeki şon mey- dan. O tarihten sonra İngiltere'- de savaş olmamış. Ta ki Al- manlar îkinci Dünya Savaşf- nda bombardımana başlayana dek. O da zaten, iki hasım grup arasındaki bir çatışma değil. Isveç'tebir barış keııti: Riııkeby Rinkeby. Stockholm'ün, Isveçliler dışında neredeyse tüm uluslann temsil edildiği bir va- roşudur. Rinkeby hakkında çok yazıldı çızildi. Buraya Türk nüfusunun fazlalığından ötürü Türkeby de deniyor. Aslında Kulukeby demek daha doğru olur, çünkü Türk nüfusun he- men hepsi Konya'run Kulu ka- zasından İsveç'e göç etmiş. Rin- keby'nin bir başka ilginç yani da merkezde 124 dilin, banş içinde konuşuluyor olması. Dünyanın "üçüncü" ülkelerin- den. sosyal devletin olanak- lannı tatmaya gelen uluslann hepsi. Rinkeby'i kendine yurt edinmiş. Rinkeby'de, 2150 üyeli Türk- İsveç Kültür Derneği Başkan Yardımcısı Halil İbrahim Çiyel ve öteki demek üyeleri "unutul- muşluktan" yakınıyor. Yalnız- ca döviz istendiğinde anımsan- dıklannı söyleyen Kululular, hükümetin ele alması gerektiği- ne inandıklan sorunlannı şöyle sırahyor: "I- Ülkede 40 bin Türk yaşıyor. Ama Türk hükii- merinin İsveç'le daha bir kültür anlaşması yok. Emekli olduğu- muzda bile ülkemize dönemiyo- ruz, çünkü paramız kesüiyor. 2- Pasaport, vekalername harçlan çok yüksek. Arabayla geuneye kalkınca bir sürü vi/e parası ödüyoruz. Türk hükümetinin. en azından işci pasaportu raşıyan- lar için bir şev yapması gerekir. 3- Türk hükümeti, bizi Alman- ya'daki işçileri kadar önemsenü- yor, yalnızca döviz istemek için hatırlıyor. 4- İşçiler için bütün havayoüarının indirimi var. bir tek THY'nin yok. 5- Secim so- nuçlanndan memnun değiliz ama o> hakkunız yok." Pekı. artık İsveç'te de hortla- 5TOCKHOLM ÖZGtTl ULUSOY yan ırkçılık ne kadar can yakı- yor? İsveç'te giderek artan işsizlik oranı, daha önce yalnızca "y_a- bancüann" yapüklan işlere İs- veçlileri de ortak çıkannca, kimi sorunlar başgöstermiş. Ama henüz bir saldırganlikla karşılaşanya da sırf yabana ol- duğu için İsveçlilerden önce iş- ten atılan olmamış aralannda. "Türkiye'de bile sınıf aynmı var, burada niye ofanasnı ki" cümlesiyse tarnşmalara yol açı- yor. Kimine göre İsveç demok- rasisi de "palavra." Sertlikte, İsveç polisi Türk polisiyle yan- şabilir. Kimininse Olof Paİme'- ye saygısı sonsuz. İsveç, hatın sayılır bir demokrasi örneği ve- riyor. Herkes birbirini çürüte- cek örnekler veriyor. Herkes de verecek bir örnek buluyor. Anlaştıklan noktaysa, Rin- keby'de bütün uluslann banş içinde yaşıyor olduğu. Sözgeli- mi hemen karşıdaki Yunan- İsveç Kültür Derneği ile, genç- lenn enerjilerinin olumlu yönle- re akıtılması için işbirliği yapı- yorlarmış. Tek tek dernekleri gösteriyorlar. Rinkeby Meydanı'nı çevrele- yen binalann üst katlan ulus- lann kültür derneklerine ayınlmış. Her yıl haziran ayı- nda da Rinkeby'de yaşayan bü- tün uluslar bir araya gelir, bir festival düzenlermiş.