Katalog

24 HAZİRAN1994 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMI Ekonomide önemli gün • EkoDomi Semsi - TÜSİAD Yüksek tstişare Konseyi bugûn toplanıyor. Ülke ekonomisinin içinde bulunduğu durumun tartışılacağı toplantıda Konsey Başkanı Rahmi Koç ve Yönetim Kurulu Başkanı Halis Komili konuşma yapacaklar. tstişare Konseyi öncesinde Sabancı Center'da düzenlenecek toplantıda "Türkiye'de ve Dünyada Yükseköğretim.Bilim ve Teknoloji" raporu açıklanacak. Bugûn Ankara'da Devlet Bakanı Aykon Dogan ile Petrol Ürünleri lşverenleri Sendikası(PÜİS) arasında Petrol Ofisı bayilenne tanınacak haklann tartışılacağı bildirüirken. TOBB Başkanı Yalıra Erez'in de otomotiv sektörüne yönelik açıklama yapacağı belirtildi. Eski Merkez Bankas! Başkanı Bülen Gültekin ise bugün Istanbul'daki. MüstakiJ tşadamlan Demeği'nin haftalık cuma toplantısına katılarak, ekonomik krizi değerlendirecek. Ucuzıııala da talep yok• Beyaz eşya ve otomobilde, hükümetle sanayiciler arasında "vergi indirimi karşıhğında fiyat indirimi" pazarbklan sürdüriilürken, bayi liste fıyatlanna göre yüzde 15 ila 40 orarunda ucuza raal satan spot piyasalar, son yıllann en büyük durgunluğunu yaşıyor. Pıyosadakı flyat farkı HÜLYA GENÇ Otomotiv ve beyaz eşya ürün- lerine yüzde 23 oranında uygu- lanan KDVde indirime gidilmesi için hükümetle fiyat indinmi pa- zarlığına oturan sanayiciler, stok- lann eritilmesi ve piyasanın yeni- den canlandınlması için bunun zorunlu olduğunu savunuyorlar. Oysa piyasaya göre yüzde 15 ila 40 oranında ucuza mal satan spot pi- yasalar son yıllann en büyük dur- gunluğunu yaşıyor. Beyaz ve elektronik eşyada ba- yiler ile spot piyasa arasındaki fi- yat farkı büyürken, otomobil liste fiyatlan üzerinden satış yapama- yan bayiler 0 kilometre yerli oto- mobilleri yüzde 15 indirimle sat- maya başladılar. Ekonomik krizden oiumsuz yönde etkilenen otomobil bayi- leri, cözümü spot piyasa oluştur- makta buldu. Bayiler, yabana otomobillerde de kar marjlannı düşürdüler. Beyaz ve elektronik eşyanın spot piyasası olarak bilinen Sir- keci'de yüzde 9 ila 15 iskontoyla mal alan spot piyasa esnati, eün- deki stoku toptan satışlarda yüz- de 4-5, perakende satışlarda yüzde 1-2 karla eritmeye başladı. Bayiier ile spot piyasa arası- ndaki makas farkı üretici firma- lann spot piyasaya doğrudan mal verip vermemesine göre değişebi- liyor. Uzlaşma var, KDV indirimi yokANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Malıye Bakan- lığı, otomotiv sektöründe KDV oranlannın düşü- rülmesi teklifini reddetti. Vergi indirimi konusunda hükümet temsilcileri ile anlaşmaya varamayan oto- motivciler, Ankara'ya ilettikleri, ek Taşıt Alım Ver- gisfnin (TAV) sıfırlanması yönündeki öneri konu- sunda Başbakan Tansu Çüler'in yanıünı bekliyorlar. Maliye Bakanlıgı ise, ek TAV oranının, yüzde 12'- den 6'ya çekilmesini öneriyor. TOBB'de dün düzen- lenen toplanüdan sonra bir konuşma yapan Hükü- met Sözcüsü Devlet Bakanı Yddınm Akhına, üreti- min artınlmasına yönelik önlem alınması için uzlaş- rnaya vanldığını bildirdi,. Renault-Mais Genel Mü- dürü Ateş Ünal Erzen de yaptığı değerlendirmede, hiçbir açıklama yapamayacağını, ancak KDV indi- riminin artık söz konusu olmadığını söyledi. Maliye Bakanhğı'ndan üst düzey bir yetkili Cumhuriyet e yaptığı açıklamada,, kullamlmış arabalarda TAV oranırun yüzde 1 'e düşürülece- ğini de bildirdi. SPOT BAYt Philips 51 ekran Philips 55 ekran Beko 51 ekran Beko 55 ekran Vestel 37 ekran Vestel 40 ekran 13 milyon 14 milyon 11 milyon 12 5 milyon 9 milyon 13.5 milyon 23.5 milyon 25 milyon 16 milyon 17 milyon 14.2 milyon 16.2 milyon HgPOUBt SPOT BAYİ B Beko 13.5 ayafc tefc kapılı Beko nofrost 2 kapılı Profilo 480 md. 2 kapılı Profilo 355 md. 2 kapılı 10 milyon 12 milyon 30 milyon 37 milyon 11.5 milyon 16 milyon 7 5 milyon 10 milyon JCAtlAgJRIIAKlNESÎ SPOT BAYİ o Beko28md.850devir 15.5 milyon 21.2 milyon Beko 5308 md. 850 dev. 12 milyon 16 milyon Profilo 5510 md. 1000 dev 14 milyon 19 milyon IgULASMCMAKİNiSI SPOT BAYİ Arçelik 3484 md. Arçelk 3640 md. Profilo 4002 md. 17 5 milyon 17 milyon 13.5 milyon 20.3 milyon 201 milyon 18 milyon OTOMOBİL SPOT BAVt Toros Broadway Serçe 199 milyon 230 milyon 145 milyon 212 milyon 270 milyon 172 milyon MKRO DİNÇ TAYANÇ . . .Utanç Sayfalan.Insanlık, 3. Bin'e doğru koşar adım gidiyor... Insanlan dünyanın nereden gelip nereye gitmesi gerektiğinin ayrı- mında ve bilincinde olan insanlar, 3. Bin'e değgin umutla- rını, dileklerini ve beklentilerini Gazete'de yazıyorlar. Çünkü, Gazete; dünyanın yeni bir bin yılın eşiğindeliğinin ayrım ve bilincinde olan tek yayın organı... "Ayrım" ve "bilinçlilik" düzeyinde kesişen insanlann Gazete'sine yazan ve yazacak onca "dünyayı yönlendi- ren" insanlar, tıpkı Gazete'nin emekçileri gibi, geleceğin yalnızca "aydınlanma"da olduğunu biliyor... "3. Bin'de tarihin utanç verici sayfalannın yinelenme- mesini diliyorum" d\yor yaşamını bağımsızlık, demokrasi ve insan haklanna adamış bir "lider". O, böyle diyor ve bendeniz orada durup düşünmeye oturuyorum. Gerçekten de bin yıllık bir sürecin sonuna geliyoruz ve ardımızda nice "karanlık" sayfaların "utancı"n\ bırakıyo- ruz... Kuşkum yok ki, geleceğin insanlığı 2. Bin'i anımsar- ken "Insanoğlunun en çok acı çektiği, en çok savaştığı ve bütün bunlara karşın en çok ilerleyip aydınlandığı bir çağ- dı" diyecek... Pekiyi, ya "biz" ne diyeceğiz? Son yüzyılında Kurtu- luş'u, tam bağımsızlığı. aydınlanmayı yakalama şansını avuclarımızaaldığımız2. Bin'i anarken "yarıntarımız"bu binin son yıllarındaki "bizler" için neler düşünecekler? Kafamdadüşünceler, gelecektekilerin yargılarıymışça- MArkosı 19. Sayfoda DünyaBankası lurkıye yı masayayatırdı FUATKOZLUKLU VVASHINGTON - KÎT'lerin özelleştirilmesi amacıyla An- kara'ya "destek programlar" hazırlayan Dünya Bankası. ça- hşmalannı hızlandırdı. Banka yönetiminin, özelleş- tirmenin yanı sıra Türkiye'nin vergi sisteminin iyileştirilmesi- ne yardıma olmak ve özelleştir- meyle ortada kalacak iş gücü- nün değişik alanlarda değeriendirilmesini sağ- lamak amacıyla Tansu Çilkr hükümetine yeni krediler vermeyi karar- laşürdığı bildirildi. Dünya Bankası yet- kilileri, hafta başında, Türki- ye'ye bir heyetin gittiğini belir- terek, "Türkiye IMF'yle prog- nun yaptığı için Dünya Bankası para verecek. özeUeştinne uy- guiama programına verilen 100 mil\on doların dtşında vapısal uyum kredisi için hazıruk yapılı- yor" dedi. Banka kaynaklan, yapısal uyum kredisinin 300 ya da 400 milyon dolar civannda olacağıru ve konunun eylül ya da ekimde sonuçlanacağını da kaydetti. Banka heyeti ile Ankara ve NVashington'da temaslann de- vam ettiği belirtildi. Vergi siste- minin iyileştirilerek vergi top- lanması konusunda çalışma yapıldığını soyleyen Dünya Bankası ilgilileri, bu alanda da 400 milyon dolar civaruıda kre- di öngörüldüğünü söy- ledi. Aynı çevreler, IMF'den bir heyetin de vergi toplama konusun- da teknik yardımın alt- yapısına iÜşkin incele- melerini sürdürdüğünü belirtti. Dünya Bankası'ndan bir yet- kili, "aynca özelleştirmeylc iş- ten çıkanlanların teknik açıdan yeniden eğitimi ve sanat öğretil- mesi ik &K'\i reform edecek 300-400 milyon dolarlık bir program kredisi müzakereleri- nin de söz konusu" olduğunu bildirdi. Bu nasıl serbestpiyasa? H ükümetle sanayiciler arasında bir pazarlıktır gidiyor. Bazı gazetelerde açıkça bu pazarlığa aracılık ediyorlar. Pazarlığın konusu, "fiyat indinmi". Bizim bildiğimiz üretim ve talep arasındaki dengedefiyatkendiliğinden oluşur. Bu, serbest rekabetin doğal gereğidir. Fiyatta bir pazarlık söz konusu olacaksa, bu ya üretenle satan arasında olur ya da satanla tüketici arasında. Ama Türkiye'de her şey tersine işliyor. Serbest piyasa ekonomisi uygulama iddiasında olan hükümet ile kendisini serbest piyasa modelininyılmazsavunucusu olarak gösteren özel sektör masaya oturmuşlar, çatırçatır pazarlık ediyorlar. Kimse sormuyor ki: "Ey vatandaş, bu malı alacak olan sensin. Sen bukonuda ne düşünüyorsun?" ••• Izmır'den yazan okurumuz SedefTolunay'ın anlayamadığı birkonuvar. Şöyle anlatıyor:' 'Geçen şubat ayında Arçelik firması gazetelere boy boy ilanlar vererek taksitle satış kampanyasını duyurdu. Fakat yanılmıyorsam ani bir döviz artışı yaşadık vehemen kampanya iptaledildi. Ardından ufak birzam yapılarak tekrarlandı. Biz bu kampanya sırasında buzdolabımızı değiştirmeye niyetlendik ve fiyatlan incelemeye koyulduk. Arçelik Nofrost815 modelbuzdolabı fiyatı, 1 şubatta 18 milyon, 15 şubatta 18 milyon 900 bin, 15 martta 24 milyon, 15 mayısta ise 42 milyon lira oldu. Gelelim anlayamadığım yere. Koç Holding onurbaşkanı Vehbi Bey anımsarsanız 'Herkesin bu ekonomikpakete destek olması gereklidir' diyerek Çiller'e omuz vermişti. Şimdi bu fiyatlarla nasıl destek olduklannı ben anlayamadım. Eskiden üç buzdolabı satışından elde edilen karın şimdibir dolapsatılarak gerçekleştirilmesi ile mi, pakete destek olmaktadır? Döviz fiyatlanndaki yükselmeyibahane ederek fiyatlara dövizdekiartışın birkaç katı zam yaparak mı destek olmaktadır? Ya da bugüne kadar elde edilen kazancın üzerineyatıp, sıkışınca işçinin ekmeği ile oynayarak mı destek olmaktadır? " Piyasalardaki durgunluk yılbaşından beri devam ediyor. Buna karşılık DİE verilerine göre, imalatsanayiindeki üretim yılın en kritik ilk üç ayında, artmayı sürdürdü. Bu malların satışındayaşanan sıkıntı yüzünden de stoklar büyüdü. Beyaz eşya ve otomotivde, depolarda bekleyen malların değeri trilyonlarla ölçülüyor. Derken sanayi devlerimizden birinin sabrı taştı. Sanayi devi önce bir gazete aracılığıyla hükümet politikalarına karşı öfkesini dile getirdi. Ardından daaynı gazetede, Başbakan Tansu Çiller'in uzunzamandır söylentisi dolaşan, ancak bir türlügörüntülenip yazılamayan ABD'deki servetı haber olarak yer aldı. Aynı günlerde Devlet Bakanı Aykon Doğan, bir başka gazete aracılığıyla. sözkonusu sanayi devininağırlıktaolduğu sektprleri pazarlığa çağırdı. Parola, "Siz fiyatınızı indirin, biz de vergileri ındirelim " ••• Benzeri biroyun geçen yılın son aylarındadaoynanmıştı. O zaman yine aynı mallara yılbaşından itibaren "Özel Tüketim Vergisi" geleceği ve fiyatlann yükseleceği en resmi ağızlardan ifade edildi. ''Ucuzken alalım'' kaygısı yaratılıp, satışlarda patlama gerçekleştirildi. Piyasalar yine aynı beklenti içinde. "Yoksa işçiçıkanrız" tehdidiyle, hükümet toplayacağı vergiden vazgeçmeye zorlanıyor. Böylece sanayiciler hiç yorulmadan fiyatlar bir miktar gerileyecek. Hükümetse kamu vicdanını rahatsız etmemek içi n ''Sizde fiyatlarınızı bir miktar indirin" d'ıyebastmyor. Bir buzdolabımn fiyatı 5 ayda 2,5 katına ulaşmış. Firmalar bu fiyatlar üzerinden yüzde 20-25 indirim yapsalar ne olacak? O fiyatlara zaten spot piyasada istemediğiniz kadar mal var. Bu stoklardan kurtulduklannda firmaların,' 'bir daha bu kadar çok üretme" hatasına düşmeyecekleri kesin.Bunun ne üretime, ne istihdama bir katkısı olacak.Tüketicinin alım gücünü arttırmadan durgunluğun aşılamayacağını ne zaman öğrenecekler?. • "Bu dönemde reklam yapmak yanlıştır" Ekonomik durgunluk dönemlerinde pek çoğumuz, reklam bütçelerini de yapacağımız tasarrufun bir parçası olarak görme eğilimine gireriz. Reklamı bir "yatırım" olarak değil, neredeyse kısılması gereken bir "masraf" kalemi olarak değerlendirmeye başlarız. Yani "Bu dönemde reklam yapmak yanlıştır" deriz. Oysa... Böylesi bir karar pazarlamanın, dolayısıyla ekonominin kalp atışlarını yavaşlatma sonucunu doğurabilir. Uluslararası araştırmalar şu çarpıcı gerçeği ortaya koyuyor: Kriz dönemlerinde reklam harcamalarını kısan kuruluşlar pazar payı kaybetmiş, reklam yatırımlarını -ara vermeden- sürdüren kuruluşlar ise bu dönemlerden pazar paylarını artırarak çıkmışlardır.* Üstelik bugün; mecralarda az reklam olduğu için daha etkili, düşük tarifeler uygulandığı için daha ekonomik reklam yapma şansı vardır. Reklam bir "masraf ya da lasarruf kalemi değildir. Onu; bugün ayakta kalmak, ekonomik canlılığı korumak; kriz dönemi sona erdiğinde ise sektörümüzün en ön sıralarında yer almak için akılcı bir imkân olarak değerlendirebiliriz. Hayat devam ediyor, siz de devam etmelisiniz. * Pazar ekonomisinin tûm gereklenyle uygulandığı bir ülke olan ABD, çeşitlı dönemlerde büyûk ekonomik durgunluklar yaşamıştır. Bu dönemler incelendğinde, çarpıcı ömeklerie karşılaşılmaktadır. Ömeğin Chevrolet, W74-1975 durgunluk döneminde reklam harcamalannı artırarak pazarpayında rakiptenne karşı yûzde ıkrye varan bir artış sağlamıştır. Bu artış, 4 milyar dolar değenndeĞr Benzer bir durum, Delta Havayollan ve Revkm firmalan için de geçerlidir. 1925 yılından beri sektör lıderliklerini kaptırmayan CampbeS's, Coca-Coü, Ivoıy, Kekıgg, Kodak, Lipton, Wrigjey markalannm başansının ardmda da aynı gerçek vardır Sürekli, istikrariı, kesinSsiz reklam. Aynca, 1990 ekonomik durgunluk döneminde, reklam harcamalannı artıran kurvluşlar, dığerienne göre 4,5 kat lazla pazarpayı kazanmışlardır (1986 Mc Graw-Hıll Research ve 1990 The Center for Researcfı and Devetopment verilerinegöre).