Katalog

SAYFA CUMHURİYET 12 HAZIRAN1994 PAZAR OLAYLAR VE GORUŞLER Laiklik, ulusalegemenlik demektir! Laıklık dınsızlık olmak şo\le dursun. gerçek dın ozgurluğunun gu- vencesıdır Prof. Dr. ÖZER OZANKAYA - w - aik duzen" kav- I ramı uzennde ellı I vıldan ben top- • lumumuzun hıç J J beklenmevecek -^™ — ™ duzeylennde bıle bır 'sağırlar sovleşisi" surdurulmekte- dır Bu bılıp de bılmezlıkten gelme tu- tumu yuzunden 'demokratik duzen'ın gereklennın kavranması ve kurumla- şarak yerleşmesı engellenmıştır boyle- ce sıyasal yapımız ve ona koşut olarak toplumumuzun yonetsel vargısal eğıtsel. ekonomık ve kulturel temellen alabıldığıne zayıflatılmıştır Oysa laık toplum ve devlet duzenı demokrası düzenının bır başka adıdır ulusal ege- menlik ılkesını. dolayısıvla ınsan hak- lan ve ozgurluklennı gerçekleştırme- nın vazgeçılmez gereğıdır Bılındığı gıbı demokratik duzene saldınlar faşıst ırkçı, etnık bolucu ve komunıst nıtelıkte olduğu gıbı dınsel nıtelıkte de olmuştur ve olmaktadır fşte laıklık ılkesı. ınsan hak ve ozgur- lüklenne, yanı demokrasıye dın kılıfı altında vapılan saldınlan onlemenın adıdır Insan hak ve ozgurluklennın saygı gormedığı \erde ne ulusal bırlık ne yurt butunluğu ne dc ulusa! bağım- sızlık korunamayacağına gore -\ta- türk'un tum ınsanlığa ve ozellıkle so- murulen toplumlara kanıtladığı ger- çek budur'- laıklık de aynı zamanda ulusal bırlığımızın. yurt butunluğu- muzun ve ulusal bağımsızlığımızın vazgeçılmez temelı demektir Laıklığın bu onemını anlayıp anla- tabılmek ıçın her şeyden once onun tam ve açık bır tanımını yapmak zo- runludur Bu yapılmadıkça. kavram bır 'kırk ambar' gıbı kullanılmakta herkes ıstedığı şevı bu kavrama sok- makta. ıstemedığını çıkarmaktadır Ovsa cumhunyetımızın kurucusu Ataturk. 50 vıldır demokrat geçınen >anı kamuya savgılı olduğunu one su- ren pek çok polıtıkacıvı utandıracak bır açıklıkla laıklık kavramının tanı- mını yapmış ve bu tanım, bugun de yururlukte bulunan. dolayısıyla cum- hurbaşkanından en sade vurttaşa de- ğın herkesı bağlavan kımı yasalarda ver de almıştır Gerçekten laıklığın açık tanımı y Mart 1924 gunlu "Şer"- iye ve E\kaf \ ekaletfni Kaldıran Ka- nun"da şoyle \er almıştır "Turkiye CumhurivetTnde ınsanlar arasındakı ilişkilen duzenlemek uzere >asa vap- mak ve uvguJamak vetkisi valnızca Turkive Buvuk Vlıllet Vleclisi ile onun kurduğu hukumete airtir." Başka de- v işle ınsanlar arasındaki ilişkilen, orne- ğin vergi duzenini. banka >e ticaretı. çalışma vaşamını, eğirim kurunılarını. hastaneleri, parkları, volları.... kısacası ortak v aşamın her alanını duzenlevecek > asalar. herhangi bır din > a da mezhep adına vapılamaz. Demek oluyor ki va- salara kutsallık, dokunulma/lık, eleşti- rilmezlık nıtelıği bağlanamaz! Tam ter- sine. kamu v ararı her gun. her \ urttaş tarafından, veniden venive \e ozgurce tartışılabilir. \ asalar, dinsel inançların katılnıav a- cağı -cunku herkesin ınancı avnı olçude saygı gormelidir- bu ozgur tartışmala- rın sonunda, çoğunluk ovuvla \c asla değişmezlik nıteliğı >erilmeksizin vapı- lır. Olmaz va. seçmenlerin tumunun ovunu alan bir partiden oluşan Meclıs bile değişmez vasa kovmava kalkışa- ınaz. Kalkıştığı anda meşruluğunu viti- rir. Çunku, vekil asilin verine gecmeve kalkışmış olur. Egemenliğin asıl sahibi olan seçmen vurttaş, ovunu >erdikten sonra gonışunu her an değıştırebilır; se- çim gunu seçmen çağında olmayan, hatta daha doğmamış olan kuşakların >aşamı u/erinde ıpotek kovmava hiçbir Meclis'ın vetkısi olamaz. İşte laiklik, din kılıfı altında bu tur baskıcılıkları onlemek ıcindir. Turkive Cumhurıjeti'nde laiklığı açıkça tanınılavıp gu>ence>e alan ıkın- ci >asa da Turli IVIedenı ^ asası'dır. Bu vasanın 266 maddesı "Her ergin. di- nini seçmekte ozgurdur" der \AVA hıç kımse kendı duşunce ve ınanunı baş- kasına zorla kabul ettıreme/ ne huku- met orgutunun ne egıtım kurumları- nın nc ozel hcrhangı bır dernek va da partının boyle bır şeve kalkışnıasına musaade edılır Laıklığın. >anı dinsel baskıcılığı on- le\en duzenın bu tanımlun avnı za- manda dın baskıcılan ve somurucule- nnın sık başv urduklan "Efendim, dev- let laik olabilir, ama birevler laik ola- maz" savının geçersızlığını de ortava kovmava vetecektır Bıreylenn. başka ınançtakı bırevlen de kendılerıvje eşıt haklara sahıp yurtıaşlar saymadıklan verde -çunku bıreylenn laık olmaması demek bu demektir- devlet nasıl laık olabilir 1 Bovle bır ortamda bakanın, genel mudurun valının savcının yargıcın kaymakamın emnıvet mudurunun polısın oğretmenın her ınançtan vurttaşlara ve herhangı bır dinsel ınanca gerek gormeyen >urttaşlara eşıt davranacaklanna nasıl guvenıle- bılır' Laıklık karşıtlan. vanı dinsel baskı- cılar \edın somuruculen, buaçmazla- rını gızlevebılmek ıçın laıklığe kara çalmava onudınsızlıknvşgıbısunma- va kalkışmaktadırlar Amayalanıek- mişler, yeşermemiş Laıklık dınsızlık olmak şov le dursun, gerçek dın ozgur- luğunun guvencesıdır Ama valnız bır dının bır mezhebın ozgurluğu değıl her dının her mezhebın eşıt ozgurluk- tcn vararlanması ve herhangı bır din- sel ınanca gerek gormeyenlerın de eşıt ınsan ve v urttaş haklannın guvence al- tında bulunması demektir Işte dın baskıcısı ve somuruculennın duvul- masını hıç ıstemedıklen gerçek de bu- dur Sırasi gelmışken. bır de 1924 •\navasasi nda ver alan "Devletin dini, İslam dinidir" yolundakı hukme sığınarak vapılan tartışmanın ne denlı temelsız olduğuna ve buna sığınan- lann demokratik duzenın meşruluk ıl- kelerını >a kavramamış va da ıçlenne sındırmemış olduklanna dcğınmek ıs- lenm Ustelık bu hukum konusunda Ata- turk'un buyuk >apıtı olan Soylev'dc (Nutuk) vaptığı açıkJamalan da bıl- mezlıkten gelmek, O nun kurduğu cumhunvetın en yuksek sorumluluk makamlanna gelmış sıyaset adamlan adına anlaşılabılır bırşev değıldır Gerçekten Sovlev'de belırtıldığı gıbı 1924 Anava^a değışıklığı sırasında saltanatvehılafetı tarıkatveturbecılı- ğı kaldıran eğitim birliği ılkesını getı- ren ve daha pek çok ınsan hak ve oz- gurluklennı getırerek kulluk duzenıne son verecek olan cumhurıyet vonetı- mını halk arasındakı vuzlerce vıllık karanlıkçı gelenek ve alışkanlıklara bel bağlayarak dınsızlıkle suçlamava hazırlanan ıç ve dış çevrelere. vurtta bolunme ve kargaşalara yol açma fır- satı vermemek ıçın anavasava \ukan- dakı hukmun konulmasına goz vu- mulmuştur Ama Turkive Cumhunvetı nın yo- netıcılen ve sıyaset adamlan cumhu- rıvetın kurucusunun 1924 Anayasası - na gırmesınc goz yumulan bu hukmu ınsan haklanna aykın bır •fuzulivat", vanı gereksiz madde savdığını ve •"Tûrk ulusunun ilk fırsatta anavasası- ndan bu hukmu çıkarması gerektiğını" belırttıgını nıtekım 1928 dedeanava- sadan çıkartılmış olduğunu bılme/lık- ten gelemezler' Gelecek vazıda u>dur- ma savlar konusunu ele alacağım ARADABIR MUHSİNE HELİMOĞLU YAVUZ Halkbıluuc ı- Yazar Sonsuz İikbahar... ? Bır sanat yapıtının sanatsal yaratım surecı ıçınde sa- natçının kışıhğı ozel ve ana sorumluluklar tasıyan bır rol oy- nar Bır baska deyışle yaratım surecı ıçınde ortaya çıkan sa- natsal bıldırımın ozellığı her seyden once sanatçının kısılığıy- le bağımlıdır Ya ondan sonrası 9 Sanat yapıtı yaratıcısından koptuktan yanı doğumdan sonra ulaştığı ınsanların algı ve yorum gucuyle değerlendırılıp sınırlandırılan bır yaratı değıl mıdır^ Bu sorunun yanıtı ıçın Llpps'ın sanat konusunda suje ıle ob/e arasındakı guzellık duygusunu ve gıderek estetık hazzı oluşturan ıletısım seması na bakalım Bu semaya gore once suje objeye duyusal algı gondermekte bunun karşılığı olarak obje de su/eden etkınlık ısteğı nde bulunmaktadır Bu ıstek kabul gorduğu takdırde su/e ob/e de tınsel-duygu- sal bır etkınlık alanı bulmaktadır öyleyse goruldugu gıbı sa- nat yapıtındakı guzellık objede yanı sanat yaratısının kendı- sınde değıl sujede (ona bakanda onu değerlendırende) oluş- maktadır ve yıne oyleyse sonuç gorecedır (1) Işte sanat yapıtındakı mustehcenltk ıçın de aynı sey geçer- lıdır Çunku bır sanat yapıtında herkes kendı gerçeğını gorup bulacaktır kı bu da siHenın kultur duzeyıne bakış açısına ka- fasındakı saplantılara gore bıçımlenen bır gerçek olacaktır Bır resımde bır yontu da (heykelde) bırbırıne sanlmış çıplak ınsan fıgurlerı var dıye o yapıta mustehcen dıyebılır mıyız'? Örneğın Rodin'ın o çok unlu Leternel Pnntemps (Sonsuz llkbahar) yontusuna bakalım (Degerlı ressam dos- tum Kaya özsezgin, Rodın ın buyontuyu 1884 yılında yaptığını soyledı) O yontudakı çıplak bır kadınla bır erkeğın buyuk bır uyum tutku ve sevgı ıle bırbırlerıne sanlmış vucutlarının olusturduğu kompozısyonda gorkemlı bır estetık haz dan baska ne gorulebılır kı Yasamınız boyunca Sonsuz Bır llkbahar seyretmek ıstersenız Rodın ın bu heykelının gorun- tusunu çerçeveletıp oturma odanızın duvarına asınız Ya yıne Rodın ın 1889 da yaptıgı Leternel Idole (Sonsuz Idol) tanınmıs adıyla Öpus yontusundakı estetık uyuma ne demelı 9 Bu tur yapıtlara mustehcen dıyenler yoksa butun dunyaya mustehcen bır gozlukle mı bakıyorlar dersınız Azerbaycan Bılımler Akademısı nın çağrılısı olarak Baku ye MArkası 17. Sayfada Demokrasi aldatmacası Bır >andan zdm paketı ıle demokratık ılkelenn tersıne ışçının. emek- çının ve halkın alınterının karşılığına el konulurken ote yandan 'de- mokratıkleşme paketf sozlerı bır aldatmaca olmu>or mu 9 Bugune kadar olduğu gıbı HALİT ÇELENK Hukukçu D emokrasi ve demokratık- leşmeden sık sık sO7 edılen gunumuzde demokrası- nın anlam ve amacı u?e- rınde duşunmek onem ka- zanıvor Demokrası ka\- ramını temel ıçenğınden ve hedefinden uzaklaştırma çabaları bovle bır vaklaşımı daha da zorunlu hale getınvor Demokra- sının temelınde gelir dağılımının. ulusal ge- Iırden emek ve stnmavenin aldığı pav oran- lannın bulunduğu unutulmuş gorunuvor Işçının emekçının memur vesozleşmelı personelın ulusal gelırden aldığı ve alacağı pava genışleme olanaklan sağlayan vasal duzenlemeler demokratıkleşmcdc onemlı adımlar sayılabılır Duşunce ve orgutlenme ozgurluğu. top- lantı %e gosten yuruvuşlerı hakkı grev ve toplusozleşme hakkı vb ozgurlukler bu ge- lışmede kılometre taşlandır Insanoğlu ta- nh boyunca bu amaçlarla. sozu edılen vc insan hakları denılen hak lar ıçın mucadele veregelmıştır Bu açıdan ınsan haklan mu- cadelesı temelde emeğın hakkını alma mu- cadelesı olarak nıtelenebılır Geçen aylann. ekonomık ve toplumsal gelışmelermı bu açıdan dcğerlcndırmek ge- rekır Son olarak sıyasal ıktıdar tarafından getınlen ve adına İstikrar Programı denılen zamlar paketi v uzde v uzu aşan fıv at artışla- n ıle ışçı ve emekçı halk vığınlannın me- murun. emeklının va^ımını çekılmez hale getırmıştır Bu sınıt ve katmanlann ulusal gelırden aldıkları pav alabıldığıne azaldığı gıbı (sermavenın aldığı pav aynı oranda ço- ğalmıştır) Turk parasinın değennı hızla vı- lımıesı bu voksullaşmavı daha da vogun- laştırmıştır Getınlen ekonomık Aim paketının ge- rek(,esı olarak gostenlen kamu açıkları ve dış bon,lann oluşma ve bınkmesınde. hıç- bırdonemde vonetıme katılmasına olanak verılmeven ışçı ve emekçı sınıt ve katman- larının bır rolu ve gunahı olmadığı ve bu borçların sıvasal ıktıdan elınde bulundu- ran senmave çevrelen ve temsılcılen tara- lından varatıldığı gerçeğı ortada ıkcn teda- karlık olavda kusuru bulunmavan ışçı ve emekçı halktan ve memurdan ıstenmekte- dır Demokrasının ışlevışınde ulusal gelır- den bu gelırlen emeğı ıle varatan halk yı- gınlannın aldığı pav olçu olduğuna ve hak edılen pavın !>ahıbıne venlmemesı halınde hakça bır duzenden soz edılemeveceğıne gore sıvasal ıktıdann bu uvgulaması onun demokrasıden ne anladığını ve halka vaat ettığı demokratıkleşme konusundakı nıyet ve tavrını ortava kovmaktadır Hukumeı programında demokratıkleş- me. kamu gorevlılenne sendıka ve toplu- sozleşme hakkı temel hak ve ozgurluklere davaiı bır hukuk dev letının kurulmasi. sen- dıkal haklann ILOsozleşmesı sıandartları- na u\gun bır çerçevede kurumsallaştınl- ması halkımıza vaat edılmış olduğu halde verılen bu sozlenn hıçbınsı gerçekleşme- mıştır Adalet Bakanlığı nın demokratık- leşme çerçevesınde ıvı nıvetlerle hazırladığı CMLK (Ceza Muhakemelerı Lsulu Ka- nunu nda değışıklık) Metlıs çe kabul edıl- mış. ancak donemın Cumhurbaşkanı Tur- gut Özal tarafından Metlıs e gerı gonderıl- mış ve sonunda antıdemokratık bır hale donuşturulmuştur Bakanlığın otekı ta- sanlanda komısvonlardave Bakanlar Ku- rulu nda bekletılmektedır Ote vandan devleı memurlan. sendıkal haklannın tanınması amacıv la duzenledık- len toplantı ve vuruvuşlerde polısın topu ıle karşılaşmışlardır Şerıat devletı slogan- larının aııldığı Taksım mıtıngınde (Taksım alanı mıtınglere vasaklanmış ıken alana gı- rılmış ve ızınsız mıtıng yapılmıştır) poiis gostencılere sevırcı kalırken avnı polıs Is- tanbul veAnkara da vapılan ızınlı 1 Mavis yuruvuşlerınde gostencılere kadınlara ve mılletvekılı Salman Kaya'va copla saldır- mış ve varalamıştır Içışlen Bakanı dovu- len ve kanlar ıçınde bırakılan mılletvekılı Salman Kava ıçın "1 Mavıs mitinglerinde ne işi vardı?" dıyebılmıştır' Artık Cumhurbaşkanlığı "insan hakları alanında ulkemizin karşılaştığı guncel so- nınlar" başlıklı raporunda da dılegetınldı- ğı gıbı ınsan haklanna saygı ışkencenın onlenmesı. duşunceyı suç sayan Terorle Mucadele Yasası nın 8 maddesının değış- tınlmesı vargısız ınfazlann durdurulması CML'Kun getırdığı demokratik haklar- dan Gunevdoğu ınsanının yararlanabılme- sı vb haklann tanınması kendı ınsanımı- zın vakışır olduğu bu haklara sahıp olmasi gerektığı duşuncesı ıle değıl. dış ılışkı ve sı- yasal ıktıdarlann dış yardım hesaplan ıle çozume kavuşturulacaktır(') Bır v andan zam paketı ıle demokratik ıl- kelenn tersıne ışçının emekçının ve halkın alıntennın karşılığına el konulurken ote vandan demokratıkleşme paketi sozlen bır aldatmaca olmuv or mu' Bugune kadar ol- duğu gıbı PENCERE Kısaltma!.. Kısaltmaçağımızın gostergesıdır Eskıden ınsanın zamanı çoktu kısaltmaya gerek yok- tu gunumuzde kısaltmasız konusulamıyor Bırkaç kısaltmayı anımsamak ıster mısınız "NATO (Kuzey Atlantık Antlasması Orgutu) KAIK (Kuzey Atlantık Isbırlığı Konseyı) AKKA (Avrupa Konvansıyonel Kuvvetler Anlaşması) BIO(Barış lcın Ortaklık) Hafta ortasında bu kısaltmaların tumu Istanbul un gundemınde ıdıler • NATOcular KAIK çıler AKKA cılar BlO'cular istan- bul otellerıne postu serdıler dunyanın 41 devletının temsılcılen CırağanSarayı ndatoplandılar ama basını- mıza manset olamadılar Oysa bu toplantılar Ege den Bosna ya Kıbrıs tan Kafkasya ya kadar uzanan coğraf- yanın gebelığını yapısında tasıyordu Eğer Conrad ya da Çırağan Otelı ne postu sermış ya- bancı dıplomatlardan bırının eşı kaçırılıp da Boğaz yol- larında ıcabına bakılsaydı gazetelerımız dunya savası cıkmıs gıbı ortalığı bırbırıne katardı Bızım vızyon umuzun enı boyu bu 1 Bızım vızyon - umuz ABD Cumhurbaşkanı Beyaz Saray da Turkıye Başbakanı ıle kac dakıka gorustu sorusu uzenne kuru- lu bır garıp bakıs acısıdır Bızım vızyon umuz ulkenın basına geçen sozde lıderlerın agzından çıkan lafların pergelı kadar acılıp kapanır - Yunan karasularını 12 mıle cıkarırsa hıc durmam adaları ısgal ederım - Bulgann umuğunu sıkanm - Ordu Bosna ya - Clinton Çiller / pek begendı gozlerı saşılaştı koluna gırdı bırlıkte on metre yuruduler Gelın bırbırımızı aldatmayalım bız bu kafayla bır yere varamayız Kureselleşme globalleşme dışa acıl- ma vızyon gıbı laflarla peynır gemısı yurumuyor 'Ku- resellesmek ten soz açanların onune yer kuresının 41 devletı gelmıs kor kor parmağım gozune derken medya es basın pas geçıyor • ABD ıle Rusya Cırağan da bulustu Rusya carlığınve Sovyetler ın mırasını yapısında ta- şıyan bır devlet Eger Adrıyatık ten Cın Seddı ne kadar Turkluk dun- yası na donuk bır vızyon un varsa Dersaadet te ger- ceklesen bulusmanın anlamını duşuneceksın 1 Kaf- kasya dakı Azerbaycan Balkanlar dakı Bosna Kuzey Irak takı Kurt Federe Devletı Kıbrıs takı Turk toplumu uzenne sıyaset sahıbıysen bunu mahaüe kahvesı ağ- zıyla yurutemezsın gerçeklığın dışına duşen vızyon ancak bır ılluzyon dur Hukumetıelestırecek dorduncukuvvet ınbır cıddıye- tı olur 1 Bızım medyayı NATO nun istanbul dakı son toplantısı degıl son gunlerde çıkan 40 trılyonluk 3 ayda yuzde 50 faızlı Hazıne bonosundan kımın ne kadar kaptı- ğı ılgılendırıyor Cunku bankalı medya ne kadar kapar- sa o kadar vuracaktır • Turkıye uzerıne bır oyun oynanıyor Osmanlı nın son donemınde oynanan oyunun yenı uyarlaması goz gore gore tezgâhlanıyor ozelleştırme dedıgımız yabancı- lastırma senaryosunda bıle bu alıcengız oyunu goru- luyor Haa bırdeKOIvar Nedıro^ 1 Kankırmızı sut beyaz fındık kabuguna sığar hanka- pısınasığmaz Mehtap ve Levent Terım aılesının mınık kızı İDİL MORAY TERİM 31 Ma\ıs "ta dunvayamerhabadedı. HuseunGocek Haftalık bir dergiden beklediğiniz ve beklemediğiniz her şey bu yört'de! v ö n okunabilir ve taşınabilir bir dergidir. Esrar, ereln ve kokaln kulianımmda büyûk pattama. Çocuklan nasıl alıştmyoriar? Satış yerteri ve sattcttar. Polis işjn içinde mi? 20.000.- TL. ştur! Bu haftanın yön'ü • Uyuşturucu ve gençlik dosyası 1. Bölüm: Eroine başlama yaşı 12ye indi. Eroin satılan yerler ve tacirleri. Polis itham altında • İslam faize evet diyor • Serpil Barlas iddia ediyor: "AİDS'ten ölenlere kanserden öldü diyorlar, AİDS'li sayısı yüzbine ulaştı." Doktorlar da resmi rakamları giilünç buluyorlar. Postayla AİDS testi geliyor • Kiirt işadamı Savaş Buldan'ı kim öldiirdü? Ağabeyi ile yapılan exclusive söyleşi ve yeni iddialar • Demirel, Tansu Çilleri düşürmeye kararlı • Cavit Çağlar'ın son vergi kaçakçılığı • Gençler, tatilinizi nasıl bedavaya getirirsiniz? • Ali Baransel'i kim denetleyecek? • Emek Sineması yok edilecek • 94 Dünya Kupası'nın TV naklen yayın programı. • Ekonomik göstergeler. Y Ö N B İ R I N T E R M E D Y A Y A Y I N I D I R . H E R P A Z A R B A Y I N I Z D E