Katalog

1ŞUBAT1994SALI CUMHURİYET2 SAYFA KULTUR Yönetmen Steven Spielberg, sonfilmi'Schindler'in Listesi'yle Oscar'm en güçlü adayı r Servisi - Çocuk ruhlu dahi yönetmen Steven Spielberg, "Ju- rassk Park" ıle dün- ya sinema tarihinin en yüksek hasılatına ulaşmayı başarmış olmasına ve ken- di deyişiyle bir telefon defterini konu aldığında bile seyrettirecek noktaya gelmiş olmasına karşın. bugüne ka- dar Oscar ödülünü almayı başara- madı. Ancak I994yılı. bu son düşü- nü de gerçekleştırecek gibi gözükü- yor. Altın Küre ödülünü almayı ba- şaran ve Amerikan Yönetmenler Birliği Ödülü'nü almasına da kesin gözüyle bakılan Spielberg son filmi "Schindler'in Listesi"ileOscarın en kuvvetli adayı. "Bugüne dek hep çocukluklarını unutmamış ve kendi çocuklanyla bir- likte oturup film seyretmekten zevk alacak yetişkinler için film yaptını. Sonra kendi bindiğim dalı kestiğimi anJadım..." Tren. \uschwitz kampından çıkıp, maket kampa girerken çeldldi. "Eskiden politika konusunda bir ateist olduğumu sövlerdim. Beatles'ı altı yıl geç keşfettiğîmi ve Yietnam'ın bir kulağımdan girip diğerinden çıkttğını smlemekten gurur du- yardım ama artık çok daha politik bir insan oldum..." "Eskiden Yahudi olmaktan utanırdım şimdi ise gurur duyuyorum ve bu değişimin ne zaman gerçe'kleşti- ğini bile bilmiyorum..." Tüm bu "itiraflar" Yahudi oldu- ğunu kısa bir süre önceye kadar anı- msamayan. büyümeyi hep reddeden ve yaşadığı zaman \e mekanın yaşa- yan gerçek karakterleri yerine uzay- Dünya Yahudi Kongresi'nin film çekime izin vermediği Auschvvitz için Spielberg, 'Barakaların çoğu yıkümış ama, bacalar sapasağlam duruyor. Bu kamp bir endüstri merkeziymiş. Ölüm endüstrisi' diyor. 'Dafuçocuk' Yaluıdiolduğuıihıınunsaymca... dan gelen hayali karakterler ya da milyonlarca yıl önce soyu tükenmiş hayvanlan konu almayı yeğleyen Spielberg'e ait. Sinema teknolojisini kendine pahalı bır oyuncak edinerek dünyanın gözünü kamaştıran bu "dahi çocuk" herkesı olduğu kadar kendını de şaşırtmış. Yahudi soykınmı üzerine siyah beyaz vc bir- çok bölümü el kamerasıyla çekilmiş bir film yöneterek. Hiçbir 'star'a yer verilmemiş "Schindler'in Ustesi". Schındleı isminde savaş zengini, içkı ve kadın düşkünü. Nazı üyesi bir Alman'ın yaklaşık 1500 Yahudi "yi toplama kamplannda ölmekten kurtanşının gerçek öyküsünü anlatıyor. Tho- mas Keneally'nın J982 yıİında kale- me aldığı aynı adlı romanın uyarla- ması olmakla birlıktc romanın yaru sıra belgeler \e tanıkhklardan da bü- yük ölçüde yararlanılmış senar- yonun oluşturulma aşamasında. 126 konuşmalı rol oyuncusu ıle 30 bin fı- güranın 35 ayn mekanda kurulan 148 sette 210 kişilik çekim ekibi ile Spielberg ölçütlerine göre oldukça düşük bir bütçe olan 22 mil>on dola- ra siyah beyaz olarak çekilen "Schindler'in Listesi" üç saat 16 da- kika sürüyor ve hıç bır "star"a yer vermiyor oyuncu kadrosunda. Schındler rolünün Liam Neeson üstleniyor Spielberg bu secimi ya- pabümek için çok uğraşmış. Oysa aralannda Mel Gibson, Harrison Ford, Kevin Costner'ın da bulundu- ğu bir çok yıldız bu rolü hiç bir ücret almadan oynamaya hazır olduk- lannı behrtmışler. Spielberg gerçek Schindler"ın fotoğraflanru gördüğü için karar kılmakta çok zorlandığını belirtiyor: "Gerçeğine benzeyen biri- sini anyordum. Liam adı duvulmamış bir oyuncu olmamasuıa rağmen, iinlii bir yıldız obnaması benim için onu ideaİ seçim haline getirdi" Fılmin belki de tek ünlüsü Schındler'in Ya- hudi muhasebecisi Itzhak Stern'i canlandıran Ben Kingsley. Ölüm endüstrisi merkezi Polonya'da artık parmakla sayıla- cak kadar Yahudi kaldığından Spi- elberg, dev figüran kadrosunun ço- ğunu İsraıl'den taşımış Polonya'ya. bunlann çoğu da ya toplama kamp- lanndan kurtulanlardan ya da onla- nn çocuklanndan oluşuyor. Filmin yapımcısı Branko Lusting ve danı- şmanı Wlodzimierz Sztejn'de Ausch- vvitz'den geçmiş ve kurtulmayı ba- şarmış azınhk içinde yer alıyor. Her ikisi de 45 yıl sonra bu fılmin çekım- leri için ilk kez dönmüşler Ausch- witz"e, İsrail'den gelen figüranlann birçoğu gibi. Bu nedenle çekımlerin ilk birkaç günü ınsanlann duygusal patlamalan yüzünden güçlükle atla- rhomas Keneally'nin aynı adlı romanının yanı sıra birçok belge ve tanıklardan yararlanılmış senaryo aşamasında. 126 ^ ^ ^ ^ konuşmalı rol oyuncusu ile 30 bin figüranın 35 ayn mekanda kurulan 148 sette 210 kişilik çekim ekibi ile 22 milyon dolara siyah beyaz çekilen film 3 saat 16 dakika sürüyor ve hiç bir 'star'a yer vermiyor oyuncu kadrosunda. Filmin tek ünlüsü Schindler'in Yahudi muhasebecisi Ben Kingslev. p g her zaman peşine düştüğü teknolojik görsel ziyafeti aramıyor bu fılminde. w Olayın otantikliği. ünlü bir yönetmen olmamı sağlayan işin cilalama ve ticari teknik yönünü bir yana bırakmamı gerektiriyordu. Ben de alet çantamın yansından fazlasını boşaltıp gittim sete' diyor. Çocuk ruhlu yönetmen, bu bilmediği yeni dünyadan kendisinden hiç beklenmeyen başanlı bir fılmle çıktı. Savaş zengini, içki ve kadın düşkünü, Nazi üyesi ilginç kişilikli Schindler (Liam Neeson), yaklaşık 1500 Yahudi'vi toplama kampından kurtarnor. tılabilmiş. "Barakaların çoğu yıkılmtş ama bacalar sapasağlam duruvor. Bir baca ormanı sanki. Bu kamp bir en- düstri merkeziymiş. Ölüm endüstrisi" diyor Spielberg Auschvvıtz için Bu korkunçluğu ıle ünlü toplama kampıyla ilgili başka bir sorun da Dünya Yahudi Kongresi"nın bura- da fılmçekilmesıne izin vermemesiv- di. Aslında Spıelberg sadece Yahu- dileri taşıyan ölüm treninın kampa girişini fılmlemek ıstıyor bunun dışında kampta hiçbir çekim yap- ma> acağını belirtıyordu ama sonun- da bir uzlaşmaya vanldı. Gerçek kampın duvarlannın dışında aynısı yaratıldı. Tren. gerçek kampın kapı- İanndan çıkarak. maket kampa gi- rerken çekildı. Fılmde birçok kez ol- duğu gıbı trenın tıka basa dolu ola- rak kampa gjrdığını göreceğız oysa aslında belki de ilk kez kamptan çıkıyor olacak. Spielberg ve Univcrsal Pictures "SchindJer'in Listesi"nın haklannı bundan lam 11 >ıl önce satın almış- lar. "Insanları eğlendirme konusun- daki saplantılı tutkum vüzündcn. hep erteledim gerçekleştirilmesini" dı> or Spielberg bır ıtıraf daha yaparak Spılberg bu ciddı projeden bir ara o kadar korkmuş kı. haklan Martin Scorsese'e devretmi^, fıkrini değıştir- diğınde gen alabilmek için de karşıhğında "Korku Burnu"nun haklannı vermek zorunda kalmış. Spielberg her zaman peşine düştü- ğü teknolojik görsel zivafetı aramı- yor bu filmınde "Olayın otantikliği. ünlü bir yönetmen olmamı sağlayan işin cilalama ve ticari teknik vöminii bir yana bırakmamı gerektiriyordu. Ben de alet çantamın yansından faz- lasını boşaltıp gittim sette" diyor. Her ne kadar telefon defteri konu- sundaki bır filmi bile sattırabileccğı- nı ıddia edıyorsa da yapımcılar zaten "ağır" olan bir konunun bir de siyah beyaz çekılmesine az da olsa ıtıraz etmişler Unıversal şırketınin baş- kanı Tom Pollack "Bana bak, sine- ma salonlarında kâr edemtveceği/ zaten. Hiç değilse renkli çek ki, video kasetlerini satabilelim." demiş Spiel- berg'e ama sonunda onun dediği ol- muş. Ne de olsa "Jurassic Park" ıle yeterince para kazandırdığını düşü- nuvor. Serteleştiriler dealdı Spielberg bu bılmedığı >eni dün- yadan kendisinden hiç beklenmeyen bır başanlı fılmle çıktı. Öyle ki Costa Gavras'ın "Müzik Kutusu" filmin- den. Joshua Sobol'un "Getto" oyu- nuna kadar bu konuda vapılan tüm sanat >apıtlannı protesto eden New York Ydhudi lobisi bile filmi onav- ladıklannı açıklamış. Yine de film. sert eleştiriler almaktan • kurtula- madı. Eleştırilcrin en başında. tllm- de Yahudi karakterlenn acı çeken yüzlerden ıbaret olması. hiç bınnın bir "kitle" oluşturmanın dışsnda. ki- şilik olarak dennlemesine ele alı- nmaması ve bö\lelikle Yahudi katlı- amınınsayısalbırvenvedönüştürül- mesi. Başka bireleştıridemutluson- la bitmesi. Aslında sadece tarihsel gerçeklere bağlı kalınmasmdan ıleri gcliyor veSpıclberg'in sık sık bahsct- tiği gibi fılmin "Yahudi soykınmını değil, Schindler'in sovkmmdan kur- tarmayı başardığı Yahudileri " konu almasından ılen gelıvor. Tüm standartları yeniüyor Ancak bu dönemı anlatan bır fil- min "iyi" kahraman olarak bir Al- man'ı seçmesi de eleştiriliyor. Bütün ailesi toplama kamplannda ölen. kendisi de şans eseri kurtulan filmin yapımcısı Lustıg bu konuda şunlan söylüyor : "Vliinih. Hamburg ve Frankfurt'ta Neo-Nazileri protesto etmek için elinde mumlarla yürüyen bir milyon insanı duydunuz mu? Onlar' bir daha asla olmayacak' diyorlardı. Bence Schindler de onlardan biriydi işte. Onun tek farkı eline mumumı 50 yıl önce almtş olması ve tek başına yürii- mesiydi." Amenkan Yahudılen Ko- mitesi Bajkaıi) Rabbi Jamse Rudin- de "Bu tüm Nazi döneminin hikayesi değil, bütün olanları anlatacak bir fil- min en az beş yıl sürmesi gerekir. Yine de bu konuda bence hiç kimse daha nitelikli bir film vapamazdı. Sa- dece olaya sanat açısından bakanlar arasında >eni bir standart eklemekle kalmıvor, tüm standartları yenileme- y i başany or" dıv or. Fılmin başanlı kabul edilen vönle- nnden bınsı de Schındler"ı aslında bır kahraman gıbı sunmaması ve vaptığı büvük kahramanhğa karşın. gerçek havatta olduğu gibi varolan kötii vönlennı ortava dökmesi. Schindler'in kurtardığı Yahudıler- den biri olan ve Moshe Bejski nın de- diğı gibi "Vardım etmek için bir aziz olmak gerekmediğini kanıtlıyor Schindler" ve onun hem bır kahra- man hem de bırdolandıncı olan ka- raktenni anlatmak için şu anısını aktanyor: "Sonunda onun da Almama'dan kaçması gerekince kurtardığı V ahu- dilerden biri altın dişlerini çektirtip bunlardan bir altın yüzük vaptırdı. V ıllar sonra İsrail'e geldiğind'e 250 ki- şilik bir grup târafından karşılandı. Içlerinden biri vüzüğü ne yaptığını so^ runca içki parası bulabilmek için sattım dedi. Işte Schindler böyle bi- riydi." İşte bu ılgınç kişilığın. altı milvon insanın katledilmesıyle ka- panan dönemde. 1300 Yahudi'nin yaşamını kurtanşının ö>küsü "yeni" bir Spıelberg'ın gözünden şu- bat ayı içinde Türkiye\e de ulaşa- cak. Filmin Spıelberg'ı Oscar'a ulaştınp ulaştıramayacağım anla- mak için ise 21 mart tanhıne kadar beklememiz gerekecek