Katalog

1ŞUBAT1994SALI CUMHURİYET SAYFA EKONOM 13 Personel giderleri 1994'teki vergi gelirinin yansını götürecek Kadroaıtü,delikbüyüdü• 1970'lerin sonundan itibaren hükümetlerce politik olarak şişirüen ve adeta bir "işsizlik sigortası" olarak kullanılan kamudaki işçi ve memur kadrolan, 1989 ve 1991 gibi yıllarda verilen yüksek "seçim zamlan" ile bütçedeki deliği büyüttü. BÜLENT KIZANLIK Tûrkiye'de döviz krizi ve devalüas- yonu yaratan kamu açddannın tek ne- deni iç ve dış borçlarla, bunlann yük- sek faızleri değil. Hükümetlerin kamu- daki personel politikalannı oy avcıhğı- na dönü$türmeleri de, devletin iki ya- lcasırun biraraya getirilememesinde 'önemli rol oynadı. fktidarlann özellik- le kendi politik çevrelerine kamuda sağladığı istihdam, 1970'lerin ikinci yansından itibaren Tûrkiye'de bir "iş- sizlik sigortası'' haüne geldi. Kamuda politik amaçlarla belli dönemlerde sa -ğlanan kadro ve ücret artışlan, bütçe- deki deliği daha da genişletti. Bu yıl vergi geürlerinin yansından fazlası per- sonel harcamalanna gidecek. Partiler arasındaki iktidar müca- delesinin sertleştiği 1978-79 yıllannda gayn safı milli hasılanın yüzde 9'unu aşan personel giderleri. 12 eylül döne- miyle birlikte inişe geçti. Askeri yöneti- min etkisiyle GSMH'nın yüzde 5.3'üne kadar gerileyen kamudaki maaşlı ve ücretliler, sonraki ANAP iktidarlan döneminde GSMH'nin yüzde 4.6'sına kadar gerilediler. Yerel seçimlerin yapıldığı 1989 yılı ile erken genel seçimlerin yaşandığı 1991 yıllannda, bütçedeki personel harcamalan, imzalanan yüksek toplu sözleşmelerle GSMH'nin önce yüzde 7.4'üne, sonra da yüzde 10.9'una ulaştı. DYP-SHP koalisyonu 1992'de bütçedeki personel ödemelerini GSMH'nin yüzde 11.9'una ulaştırdı. Geçen yıl yüzde 54.1'lik artışla 145 trilyon lirayı bulan personel ödemeleri 94 bütçesiyle 265 trilyon liraya yüksel- tildi. Böylece bütçe harcamalan içinde yüzde 32.4'lük payla ikinci büyük kale- mi oluşturdu. Personel harcamalan bu yıl öngörülen GSMH'nin da yüzde 12. 4'üne ulaştı. Personel giderleri, böylece bu yıl beklenen 473 trilyon liralık vergi geli- rinin yansını aştı. Geçen yılın sonunda memur sayısı I milyon 800 bini aştı. Bir önceki yıl memur sayısı 1 milyon 600 bin seviye- sindeydi. 1950'lerde nüfusa orantı- landığında her bin kişiye düşen memur kadrosu 8 iken, 1990'b yıllann ilk yansmda bu 27'ye yaklaştı. Sürekli işçi sayısı geçen yıl binde bir- lik artışla 179 binde kalırken, gecici işçi sayısının 64 binden 68 bine yükselme- siyle toplam işçi sayısı 248 bini buldu. 199 l'de 17 bin seviyesinde olan sözleş- meli personel ise özelleştirme çalışma- lannın da etkisiyle 14 binlere gerüedi. 15 10 Bütçedeki personel giderleriyle vergi gelirinin GŞMH'ya pranı (%) Personel gidefi F~] Toplam vergi gefri 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989- 1990 1991 1992 1993* 1994* ('Bûtçe hedeg) Otomobil zamlan kapıda CUNEYT TOROS OTOMOBtLtNtZİN DEĞERİ (MİLYON TL) YEBLİ Dtf» Kaal rntîm, RnMSpmg ftnrtuvagn RanauttCorcorfe «7 5K7 7M2 KW7 8M5 SW5 7MS 8 5 * 87-95 9H02 8M5 OMVtcnZO 67-75 8747 S3-K3 8M5 9M7 33-102 M0-110 113-125 7M0 94-103 KK-KJ 90-KX 97-10! 39-107 iro-120 121-131 «2-168 190-20? 6 4 * 1U-122 7*85 'CD-KB 113-124 100-113 I32-M5 140-155 155-170 103-112 100-109 îis-'a '30-.44 17^85 212-238 »98 '22-130 205-220 25048) \m 77-87 104-118 123-133 112-120 14S-I55 ieo-170 •70-185 115-127 106-118 128-138 •«-180 185-1» 245-256 115-125 132-M5 22M40 8844 115-125 1SD-180 155-162 »175 HO-190 210-22 125-134 I2V130 138-150 175-185 2O»2t5 28M9S 125-145 150-164 25*266 290-315 1165 152 9 1995 2-1? 2363 2SJ7 2891 •524 1592 "868 239 2968 3846 1978 2107 3357 3905 İTHAL UdaSaran "CttU* S«« 63-77 7444 62-72 7042 62-90 155-165 175-190 ' • 17O-H5 18M0O 115-13Û 140-143 180--83 MkmgnSol BMW31S Bt«S2Q UmafcslM UmtOüSOE IMn*te190D UareKks200D 135-159 7 5 « 2SM70 330365 38M15 «W75 300445 3BM15 HoıılıCncSed»! C*nnfiX15TGE P«ugeo(2O5Gfl HpnlaEMrt '55-175 210-220 »170 «M8 275*0 39M40 385-US 5O3-5S5 360-385 45İH00 130-145 165-180 155-167 125-135 195-236 153-162 145-168ToyoaCorana». 1'5 NOT CennetAçıkOtoPazanndaoluşanfıyatlardrr 185-205 225-24C •75-200 8844 345J75 480-540 «S-5'5 55M'O 395430 480-530 150-160 190-205 P5-1M 172-178 150-155 140-150 23^250 »•180 200-210 180-208 804) am 200-220 230-250 •ss-as 28OJ10 205^25 315-360 20O2S0 909! 375425 560625 515-555 640-730 43M7O 53M1C 165-180 2-5-225 230-240 H5-M0 HS-1'5 155-175 3 K - 3 * 19O205 205-227 23MS! 97-96 104-115 220-250 270^20 205-225 345-3S5 230-2S0 3S0-3SS 250-280 100-115 430-530 66O-710 55M30 800475 480-580 635-710 180-190 225415 255-270 195«l 180-185 205-210 35*370 225-240 24O-S5 240-255 1333 1415 3406 437} 2862 469! 36C' 4935 4209 1424 660 1021 990 1179 990 1179 2171 3TS5 W5 2493 2398 2513 4102 3356 35'8 4985 * Mercedes 190 E ve S modellermın 0 km fiyatlan 180 C sertsine arttir. " Taunus 1.6 ve 2 0 mode/lerinın 0 km fiyatlan Ford Record'a aıttır "* Doğan ve Kartalların 0 km fiyatlan SLX'e aittir. İkinci el piyasalarda, geçen hafta belirsizliğin getirdiği bir durgunluk yaşandı. Piyasaya giren otomobil sayısında bir de- ğişiklik olmazken, alım satım işlemlerinde düşüş yaşandı. Oto fiyatlarına beklenen zamlar ve doların otomobil fiyatları- ndan daha hızlı yükselmesi, oto almak isteyenleri kararsızlı- ğa itti. Yerli otolarda önümüzdeki günlerde açıklanacak olan zamlarla beraber piyasaların bu durgunluğu birsüre daha ko- ruması bekleniyor. Cillerhükümetinin, piyasalardaki 9 paranın dövize yönelmesini durdurmak için aldığı devalüasyon kararı, otomobil fiyatlarında zamların ardı ardına gelmesine yol açacak. Başla ithal otomobiller olmak üzere yerlilere kadar uzanacak olan zam dalgası, 1994 yılında otomobil sektörüne önemli zararlar verecek. İthal otomobillerde zam oranlarının yüzde 17 ile 20arasındaolması bekleniyor. Geçen hafta içinde IhlasHolding kısa birsüre önce başlattığı lüks otomobil kampanyasını durdurdu. Aynı şekilde Skodada aldığı bir karar ile fiyat belirlemelerinden önce satışları durdurdu. Otomobil sektörü için 1993 yılı oldukça iyi geçmiş idi. Yıl içinde otomobilcıler heryükselişinbirdüşüşüvardır mantığıy/a bir gerileme süreci yaşanacağını belirtiyorlardı. Ancak hiç kimse bir ay içerisinde alınacak devalüasyon kararını beklemiyordu. Döviz fiyatlarında yaşanan olağanüstü yükselme ve ardından gelen devalüasyon ile birlikte ithal otomobil, almanın maliyeti de artacak. Zaten dövizin hızlı çıkışına paralel ithal oto fiyatlarına uygulanan zamların periyodu da kısalmıştı. Yertiototor İthal otolar kadar olmasa bile yerli otomobillere de zam gelecek. Bu zamların oranları henüz belli değil; ancak yerli otolarınOkm'lerine gelecek olan zam, ikinci el piyasaları da etki- leyecek. Tofaş ve Renault'unyeni açıklanan zamlarından sonra bir de devalüasyon zammı, oto almak isteyenleri bir kezdaha düşünmeye sevk edecek. Otomobil üretici ve ithafatçıları satışlarda önemli oranlarda düşüş bekliyor. Sadece oto fiyatlarına yapılan zamlar değil aynı zamanda petrol ürünlerine yüzde 10 oranında açıklanan zamlar, sektöre önemli bir darbe daha vurdu. VİTRİN Küçük ama güvenli Yeni Volvo 440 Hatch- back sadece şırinsitili ile değil diğer Volvolarla karşılaştırıldığında daha rahatveekstra güvenli oluşu ile degözebatıyor. Bu modelde de her Volvo'da olduğu gibi sürücünün güvenliğini sağlayan havayastığıvar. Volvo 440'ın testsürüşlerinde ortaya çıkan bir başka nokta da arabanın yüksek hızda dahi sarsıntısının minimum düzeyde olması ve sürücüye güven verişi. 20 bin dolara satılan dizel arabanın aksesuvarları da kendinden evvelki modellere oranla daha zengin. özel CVT otomotik vites ve daha ekonomik olması için Turbo-dizel bölümleri eklenmiş. • Mercedes C, Amerika'nın gözdesi Mercedes'in C serisinin kasası Amerika'da piyasaya sürüldükten iki ay sonra yılın otomobili seçildi. Seçici jüride bulunan 45 otomobil muhabirinin bu kararında Mercedes'in yeni serisinin teknik üstünlüğü ve fiyat-değer arasındaki iyi dengesi belirleyici oldu. Mercedes'in C serisinin kasası en büyük ihracatyaptığı pazarda 16 yarışmacı arasından birinci seçildi. Yarışmada ikinciliği ChevroletCamaro, üçüncülüğü iseToyotaSupraaldı. Mercedes, bu serinin fiyatlarında da indirime gitmeyı planlıyor. • Otomobil Dizayn Yarışması 3-12 aralık tarihleri arasın- da Ihlas Auto Sport tarafın- — dan düzenlenen 1. Geleceğın Türk Otomobili Dizayn Yarışması sonuçlandı. 160projenin katıldığı yarışmada istanbul'dan endüstri tasarımcısı Ümit Altun birinci oldu. 1-12aralık tarihleri arasmda yapılan Auto Show 93 Fuarı sırasında dizayn örnekleri ziyaretçilerin değerlendirmesınesunuldu. 10 bin 325formdoldurarak örnekleri değerlendirdiler. Yapılan sayım sonucu düşük aerodinamik katsayısı, profil çizimleri, tasarladığı ergonomik pozisyonlar ve tasarım özgürlüğündeki başarısı nedeniyle Ümit Altun 160 kişi arasından en çok oyu aldı. • İŞÇİNİN EVRENİNDEN ŞÜKRAN KETENCİ Kara Çarşamba Dolar krizi ve ardından gelen devalüasyon kararları- na büyük tepki gösteren medya, ABD'nin ve dünyanın yaşadığı en büyük para krizinden esinlenerek olayı "Kara Çarşamba"olarak, unutulmayacak iki kelime ile adlandırdı. Çok gerilerde değil, bir-iki hafta öncesine kadargöklere çıkardıkları BaşbakanTansuÇiller'iyerin dibine batırıyorlar. istifa etmenin, demokrasinin erdem- lerinden söz ediyorlar. Neler oluyor? Kendi adıma, uzman ve de biraz daha bağımsız, dü- rüst, bir-iki ekonomistin satır aralarından gerçeğe ulaş- maya çabalıyorum. Onlar da Çiller'i koyacak yer bula- mayan medyanın şimdi yerin dibine batırma çabasını eleştiriyorlar. Bugün gelinen noktanın, daha önce alkı- şladıkları, uzun zamandır uygulanan ekonomik politika- lar ve bir dizi hatalar zincirinin ürünü krizirr, sürpriz de- ğil, beklenen bir sonuç olduğunu anlatmaya çalışıyorlar. "Siz büyük gazete ve televizyon sahiplerinin dolarla borçlanmış olmanın, çıkarlarına büyük bir çomak sokul- muş olmasınm tepkisi ile yaptıkları çıkışa bakmayın. Özellikte devalüasyon bu koşullarda kaçınılmaz, doğru birkarardı. Tabiikidargelirlinin, ücretlinin canı çok fazla yanacak. Bu türden kararlarda bütün dünyada tepkihalk kitlelerinden, işçilerden, sendikalanndan gelir. Biz öyle- sine garip bir ülkeyiz ki bu işe asıl kızması, tepki göster- mesi gereken sendikal hareketin sesi çıkmıyor. Bunun kaçınılmaz olduğunu bilen büyük patronlar, özellikle de medya patronları bağırıyor. İktidar onların çıkarlarına hizmet etme adına işleri bu noktaya vardınrken nerdey- diler?.." Güvenilir, uzman ekonomist arkadaşımızın sözleri üzerine düşünüyorum. Gerçekten Tûrkiye'de yer yerinden oynar, böylesine büyük tartışmalar yapıhrken, işçilerin değil sadece, bü: tün çalışan ve emeği ile geçinen, yoksul halk kitlelerinin sözcüsü olması gereken sendikalarımız, işçi sınıfımızın tek temsilcisi olma iddiasındaki Türk-iş'imizin yönetici- leri neredeler? Aynı soruyu DlSK'e yöneltme ve onlan eleştirme hakkımız yok. Çünkü 12 Eylül ve yürürlükteki hukuku, Türk-lş'in tavrı nedeni ile onların henüz işyerle- ri ile doğrudan yoğun bir ilişkileri yok. Işçinin üretimden gelen gücünü kullanma olanağı biraz Hak-lş ve ağırlıklı Türk-lş'in elinde. Gerçi Türk-lş yönetiminin işçi tabanda güvenilirliğini, inandırıcılığını çok fazla yitirmiş olması nedeni ile en son 1 Mayıs kutlamalarında yaşandığı üze- re, meydanlara çıkıldığında DİSK daha bir örgütlü imiş gibi bir tablo ortaya çıkıyor. Ancak her şeye rağmen böy- le durumlarda, işyerlerinde toplu pazarlık hakkını kul- lanıyor ve örgütlü olmak büyük önem taşıyor. Ve bu hakkı elinde tutan, ancak işçiden, sorunlarından tama- men kopmuş Türk-lş yönetimi bir kez daha seyirci rolü- nü, Tûrkiye'de yaşamıyormuş konumunu sürdürüyor. Kamuoyunda, "Kara Çarşamba"n\r\, evimize girecek ekmeği etkileyen, yaşamımızı altüst edecek dolar krizi, devalüasyon kararlarının sonuçları sadece sermaye cephesinin çıkarları doğrultusunda tartışılıyor. İktidar sermaye cephesinin çıkarları doğrultusunda yönlendiri- liyor. Halk yığınlarının, işçilerin çıkarları doğrjjltusunda değil hükümeti zorlama, neolup bittiğinin sağlıklı birde- ğerlendirmesi dahi yapılamıyor. Halk yığınları, işçiler için otup bitenin ne anlama gel- diğini bir iki cümle ile, doğru dürüst gazete haberi bile yapılmayan, DİSK'in açıklamasından aktarmaya çalı- şaiım: DİSK Başkanlar Kurulu, son ekonomik gelişme- ler ve alınan devalüasyon kararından sonra işçi, emekli ve memurlar için zorunlu yeni zam isterken, kararların yeni bir 24 Ocak niteliğinde olduğuna işaret ediyor. Son ekonomik kararlarm işçiler, çalışanlar ve halk yığınları için yeni bir ekonomik saldırı olduğu vurgulanırken Hükümetin iç ve dış tekelci güçlerin dayatmalarına bo- yun eğdiği belirtiliyor. Hükümetin kendi dünya görüşü doğrultusunda dahi doğru kararlar alamadığı anımsatı- larak gelinen noktanın ekonomik-politik kararların iflası olduğu bildiriliyor. Ithalatı kısıtlamayacak, enflasyonu tehlikeli boyutlarda arttıracak, uygulanan ekonomik- politikaların çözümsüzlüğünü sergileyen son karar- ların, işçi ve emekçilere yeni ve büyük bir saldırı niteliği- ni taşıdığı açıklanıyor. Faturası doğrudan doğruya halk yığınları, işçilere çıkarılacak kararlara karşı durulması gereği anımsatılıyor. Evet, "Kara Çarşamba'ya. hükümetin izlediği ekono- mik-politik kararlara, medya patronlarının çıkarlarına çomak sokulduğu için değil, faturası işçi-emekçi yığınla- ra çıktığı için tepki göstermek gerekiyor. Ne yazık ki ne olup bittiğini işçiler, emekçilere anlatacak, onları uyara- cak örgütlenmelere, işçi çıkarlarına sahip çıkacak bir Türk-lş yönetimine duyulan gereksinim, böyle zaman- larda çok daha fazla ortaya çıkıyor. Türk Lirasrna Garanti.Son günlerde Bankamızın mevduat hesaplarında ani bir artış oldu. Pek çok yeni müşterimiz, tasarruflarını Garanti'ye teslim etmek için yeni faiz oranlarını açıklamamızı bile beklemediler. Siz de birikimlerinizi güvenli ellere teslim etmek istemez misiniz? 28.01.1994 tarihinden itibarengeçerli olanfaiz oranlanmız'-. V 1 3 6 1 A D E AY AY AY YIL Y I L L I K F A İ Z / O V/ \J (Bileşik yılhk faiz % 90,12) / O O^md (Bileşik yılhk faiz % 110,84) l\J \ J \ J (Bileşik yılhk faiz % 104,49) % QO• / U - / V / (Bileşik yılhk faiz % 90) ' Faiz oranlanmız brüttûr. GARANTI