Katalog

SAYFA CUMHURİYET 2 9OCAK1994PAZAR KULTUR Yapı Kredi'nin 'Kudret ve Hüner' başhkh sikke sergisi 5 nisana dek Vedat NedimTör Müzesi'nde Geçmişedokunmak ister misiniz? NİLGÜNTOPTAŞ "Ç oğu zaman dayanıklı malzeme kalır; gele- __„ ceği.tanıklığı üst- lenir. A?âp uygarlığının sikkeleri gibi. Bu sikkeler bugün bakıldığı- nda, bir dönemin gücfinü. erkini taşıyorlar yüzlerinde: Kudret gi- der nişanesi artar. Her bir sikke- nin kesilujinin arkasında bir hika- yenin gizlendiği, orada gizini ele vermeyi beklediğini unutmamak gerekir: Güç el değiştirmiş, kan pıhtılaşmış. yeni bir el, yeni bir isim için altın ateşe süriilmüş, gü- müş dövülmüştür". IKoleksiyonda 40binparçavar Enis Batur, Yapı Kredi'nin sikke sergisi kataloğuna yazdığı önsözde sikkelere böyle övgü dız- miş. Gerçekten de, Yapı Kredi'- nin yanm yüzyülık geçmişe sahip 40 bin parçayı aşkın sikke kolek- siyonundan oluşan sergıyi gezer- ken larih, ilginç aynnülanyla akıp geçiyor gözlerinizin önün- den. Eğri büğrü bakır paralar, uçlan kınlmış ya da yıpranmak- tan erimiş gümüş paralar, zama- na meydan okurcasına parlayan altın paralar. elişi keselerden saçılmış çil çil paralar sizi bir tarih yolculuğuna çıkanyor. Kimbilir kaç el değiştirdi, ne pazarlıklara konu oldu, ne çok emekle elde edilip. hangi keselerde saklandı. ne yaşantılara tanık oldu ve işte karşımızda. Dokunup bir Sasanı, Emevi ya da Abbasi'nin iziyle te- mas edemesek de seyredip öy- küler kurabiliriz. IKazım Taşkent zamanında oluştu Önceki gün Yapı Kredi Kültür Merkezi'nde "Kudret ve Hüner" başlığıyla açılan sergide, dün- yanın sikke alanındaki önde ge- len hazinelerinden sayılan kolek- siyonun, tslam sikkelerini içeren bölümü yer alıyor. Bankanın kurucusu Kazım Taşkent zamanında oluşturul- udret ve Hüner başhkh sikke sergisi, milattan önce altıncı yüzyıldan başlayarak Grek, Roma, Bizans ve İslami dönem paralanndan oluşuyor. maya başlanan koleksiyon dört bölüm halinde ssergileniyor İlk sergi tslami dönem, ikinci sergi Selçuklu dönemi, üçüncüsü Bey- likler dönemi, dördüncüsü de Os- manlı dönemi paralannı kapsı- yor. Müze Yöneticısi Şennur Aydın'ın gözetiminde, Vedat Ne- dim Tör Müzesi'nde düzenlenen serginin tasanmını mimar Samih Rıfat. aydınlatmasını da Elektrik Y. Mühendisi Erol Çığırgan yapmış. Müze yöneticisi Şennur Ay- dın'la sergi hakkında kısa bir gö- rüşme yaptık: - Koleksiyon hakkında biraz bilgi verebilirmisiniz? Koleksıyonumuzda milauan önce 6. yiızyıldan başlayarak, Grek. Roma, Bizans \e esasen önemlı bölümü oluşturan İslami dönem paralan var. Arap-Sasa- ni, Arap-Bizans paralan. Emevi paralan kronolojik olarak yer alıyor. Genelde tanhsel bir sını- flandırma yapılmış, bu açıdan araştırmacılann çok dikkatinı çe- ken bir koleksiyon. Bu sergide ilk İslam dönemi paralan yer alıyor. Arap-Bizans. Arap-Sasani paralanyla başhyor daha sonrd İslamın ilk özgün pa- rasını basan Emeviler"in, Abbasi devrinin \e Endülüs Emevilen'- nin paralan sergilenmekte. Bu- nun yanı sıra küçük sultanlı- klann. emırliklerin paralan yer alıyor. Aynca 1200'lereait Eyyu- bi dönemi. Fatımi dönemi, Mısır, İskenderiyede basılmış paralar da koleksıyonun diğer parça- lannı oluşturuyor. - Sikkelerin önemi ncdir. sergiyi hangi gözle izletneliviz? Sikkeler tanhsel obje olarak çok önemli çünkü. milattan önce yaşamış bir devietin bastırdığı parada darp yeri yazılı, hüküm- dann adı. resmi yer alıyor. Bura- dan bir tarih araştırmacısı önemli sonuçlar çıkarabilir. Hangi dev- let hangi tarihte yaşamış, başken- tı ya da önemli kenti neresıymiş (darphaneler başkentte veya önemli şehirlerde bulunur). hü- kümdan kimmiş. hangi tanhte kim hükümdarmış gibi ipuçlan eldeedilebilir. Aynca paralann durumundan bir devietin o sıralardakı ekono- mık durumu anlaşüabilir. Altın, gümüş ya da bakır paralann çok- luğu ya da ayarlannın derecesine göre.. .Örneğin Osmanlı paralan- na bakıldığında kuruluş de\ rinde bakırla başhyor. Fatih de\rinde ilk kez altın paralar görülüyor, ortada görülen bol altınlı kesim yükselme devn, yanı Kanunı dönemi, sonlarda ise çöküş devri- nin psikolojisıni yansıtan abartılı altın paralar ve düşük ayarlı altın bakır paralar yanyanadır. - Sergide yer alan bazı paralar Bizans parasına benzemekle bir- likte üzerlerinde Arap harfleriyle vazılar var... Tanhsel geçişlerde, bir devietin yanında bir başka de\letin kurul- ması olayında, her ikı devietin aynı coğrafyada olması nedeniyle buolay olabiliyor, Araplarda Bi- zans ve Sasanı paralannın üzeri- ne Arap harfleriyle "Mıdıammed, Lailahe İllallah. Allah. Lillah" gibi şeyler yazarak kullanmışlar. Geçiş dönemleri paralarda çok güzel bir biçımde görülüyor. islamın ilk özgün parası Emevi devletinin Hıcri 77 yılında bastırdığı. kendı hükümdar- lannın adının yazıldığ). kendi ta- sanmlan olan paradır. - Paralar size ne durumda geli- yor, nasıl bir bakım yapüıyor? Paralar bıze toprak altından çıktığı gibi geliyor. Bakır paralar topraktan çıkanldığında havayla temasında. üzerinde koruyucu bir tabaka oluşuyor. Gümüşte de benzeri bir oluşum görülüyor. Bu tabakanın kimyasal yöntemlerle temizlenmesi çok yanlış. Paraya zarar verebilıyor. yıpranmasına yol açıyor. Doğal yöntemlerle su ve fırçayla temizlenebıliyor. Altın zaten mekanik yöntem- lerle temızlendığinde pınî pınl or- taya çıktyor. Bız bakım işindeAr- keoloji Müzesi'nden yardım alı- yoruz. Onlann önerileri doğrul- tusunda çalışıyoruz. 1953 yılında İslam sikkeleri ile başlanan. gıderek Grek. Roma. Bizans paralan da katılarak Os- manlı \e Cumhuriyet'e geçış dö- nemine değin uzanan koleksiyon Vedat Nedim Tör Müzesi'nde 5 nısan tanhine dek izlenebilecek. Sartre, feminizm... 86. doğum yıldönümünde andığımız Simone de Beauvoir'ın yaşamının bir de perde arkası var. TUNA ERDEM S imone de Beauvoir, "amacına ulaşmtş bir pro- je" olarak tanımladığı yaşamına, 9 Ocak 1908 tarihin- de başladı. Felsefe, edebiyat \e siyaset alanlannı kaplayan ve 1986 yılında sona eren bu "proje" sa- yesinde Beauvoir dünvada en çok tanınan kadın yazar ve dü- şünürlerden biri konumuna geldi. Ancak bu ününü daha çok bir feminist ve Jean Pa>ü Sartre'ın sevgilisi olarak kazan- dı. Oysa Beauvoir altmış yaşına kadar femınizmi red etmiş. Sartre ile olan ilişkisı de ne "sev- gili" tanımına uymuş ne de samldığı kadar ideal bir ilişki olmuştu. Beauvoır'ın kadının ezilmiş- liğinin kaynaklannı ırdelediği kapsamh çalışması "İkinci Cins"(Le Deuxıeme Sexe). 1949 yıbnda yayımlandığı zaman he- nüz ikinci dalga feminist hare- ket ortaya çıkmamışiı. Beau- voir'ın feminizmin annesi ola- rak anılmasına yol açan yanhş anlaşılmanın kaynağı, "ikinci Cins"in uzun süre kadın soru- Dünyanın en çok tanınan kadın yazarlanndan biri olan Simone de Beauvoir, 'Kadınları gördüğüm gibi yazdım, yani paramparça' demişti... Bir projeyedönüştürülen yaşam...nu üzerine yazılmış tek kapsamh kitap olarak kalmasıydı. Beauvoir "İkinci Cins"de kadın so- nınunu v aroluşçu bir perspektiften ele almış ve bireysel bir çözüm önerisiyle sonuçlandırmıştı. Daha sonraki dönemlerde Beauvoir bu bireysel çözümden vazgeçerek kadın sorunun ancak sosyalizimle çö- zümleneceğini ileri sürmüş ve ancak 1970 yılında sosyalizmle koşut olmak şartıyla bir özerk kadın hareketinin parçası olabileceğini açıklamıştı. Beauvoir her ne kadar tüm kadı- nlann karşı karşıya kaldığı baskılar üzerine kafa yorduysa da kendisini di- ğer kadınlardan ayn istisnai bir konu- ma koyoıyordu. "Kadın olarak doğul- maz, kadın olunur" diyen Beauvoir sanki doğduğu gibi kalmış. insanı kadın yapan süreçlerin yarundan etki- lenmeden geçmiş gibi sunar kendini. O. kadın olmanın getirdiği hiç bir baskı yaşamadığını iddia ediyor aksi- ne "her iki cinsin avantajlannı biriktir- diğini" söylüyordu. "Şanslı ve ayrı- calıklı" bir yaşam sürdüğünü erkekler arasında onlann eşiti gibi yaşarken kadınhğından da ödün vermek zorun- da kalmadığının belirtiyordu: "Ben is- tisna bir kadınım ve bunu kabullendim" Oysa Beauvoir üniversiteyi bitirene kadar, yanlız aışan çıkmasına. erkek- lerle arkaduşlık etmesine ızin verilme- yen mektuplan annesi tarafından okunan, hangi okula gideceğine hatta hangi kitaplan okuyacağına ailesinin karar verdiği bir ortamda yetişmişü. Daha da önemlisi Sartre ile kurduğu özgür ve eşit ilişkinin smırlannı belir- leyenin de kendisinden çok Sartre ol- duğu anlaşıhyor. Beauvoir 21 yaşında üniversıteden mezun olduğu yıl tanıştı Sartre'la."tki yıllık bir sözleşme" ile başlayan ve Sartre'ın ölümüne kadar süren bu iliş- kı boyunca Beauvoir ve Sartre hiçbir zaman aynı evde oturmadılar. birbir- lerine hep "siz" diye hitap ettiler ve 30 yıllık ılişkilerinin ilk on beş yıhndan sonra hiç bir cinsel ilişki yaşamadıar. Bu ilişkinin farkûhğına rağmen. Sartre'ın ölümünden sonra Times Dergisi'nde çıkan makalede Beauvoir Sartre'ın t> metresi" olarak tanımlanı- yordu. İNe kadar ideal'di I mitleştirilen bu ilişki? Evlilık dışı bir ilişkiyi ancak "met- res" kavramıyla açıklayabilen genel- geçer görüşlerin tam karşısında ise Sartre-Beauvoir iüşkisini. baskıcı bur- juva alie modelinin ideal alternatifi olarak mitleştirenler yer almaktaydı. Beauvoır'ın kendisinin de iddia ettiği kadar "ideal" miydi bu ilişki? Beauvo- ir Sartre'la tanışmasının yaşamının en önemli olayı olarak nitelendirmesine ve dört ciltlik biyografısinde detay- lanyla bu ilişkiyi incelemesine karşın aslında. bir keresinde itiraf ettiği gibi "kendi tamdığı Sartre'ı ortalığa dök- mekten nefret edivordu". Yine de satır Beauvoir - 'Ben istisna bir kadınım...' aralan bu ilişkinin doğasını açığa vu- ruyor. Beauvoir biyografısinde Sartre'ın ilişki kurduğu " M " olarak söz edilen kadın ile ilgjli aralannda geçen konuş- mayı şöyle aktanyor:Gerçeği söylese- nize artık, hangimiz daha onemliyiz. M.'yi mi, yoksa beni mi seçiyorsunuz?" diye sordum. 'M. yi kavbetmek istemi- vonun, çok önem veriyorum ona, atna göriiyorsunuz. yanınızdayım' diye ce- vap verdi. soluğum kesilecek gibi oldu. Aslında Araımzda bir sözleşme var, bunu bozmuyorum. fazlasını sorma- sanıza' demek istemişti." Sözkonusu sözleşme çift taraflıydı ve Beauvoir'a istediği erkekle ilişki kurma "'hak"kını tanıyordu. Ancak Beauvoir'ın bu "hakkını" kullanmaya kavrar verdiği özel za- manlar da çok ilginçti. Örneğin Beau- voır'ın Nelson Algren ile olan ilişkisi Sartre'ın Amerika'ya telefon edip. M.'inin onunla bırlikte Paris'de daha uzun süre kalacağı ıçin Sımone'un da orada daha uzun kalmasırun istemesi üzerine başladı. IBeauvoir'ın Amerika yolculukları... Bir sonraki yıl M. gene Paris'de Sartre'la bırilikte olurken Beauvoir dört aylığına Amerika'ya gitmeye ka- rar verdı. Son anda M. gelmeyeceğini bildi- nnce bu geziyi iki aya indirdi. Amen- ka'dan döndüğünde M'nin orada ol- duğunu görünce tekrar Algren'e geri dönmeyi düşündü. KLısacası bu ilişki Beauvoır'ın özgür ve iradi seçimi ol- maktan çok uzaktı. Evienmeme karannın nedenlerini açıklarken de. Sartre'ın isteklerinin kendi isteklerinin önünde olduğunu ele veriyor: "Kendi bağımsızlığımı umursamıyordum. asıl Sartre'ı düşiinü- yordum... Onun evli adamlar safına katılması zaten hazmedilmemiş yenilgi- lere bir \enisini ekleyecekti." Çocuk sahibi olmama karannı da yine Sartre dolayımından geçerek gerekçelendıri- yor: "Sartre'ın yaşantısınm bir başkası- nda devam etmesini, bir uzantı olarak sürüp gitmesini hiç de çekici bulmuyor- dum. O hem kendine hem de bana yeti- yordu" Yine de Beauv oir'ın Sartre ile ilişkisi konusunda en açık sözlü davrandığı alan edebi yapıtlan oldu. "Yazın,ya- şamda başka şeyler yıkıldığnda ortaya çıkıyor" diyen Beauvoir ilk romanı "Konuk Kız"da Sartre'ın Olga adlı öğ- rencisiyle kurduğu ilişkıden duyduğu kıskançlığı konu alıyor. Goncourt ödülüne değer bulunan "Mandarinler" ısımli romanında ise hem Sartre hem de Algren ile olan ilış- kısını ortaya koyuyor. Yazın yapı- tlannda bile Sartre konusunda ketum davranıyorsa da. en azından kendi duygulannı ifade ederken "örnek kadın1 ' olma baskısından kendisini kurtarabilıyor. Kısacası "kadınları gördüğüm gibi yazdım, yani paramparça" diyen Bea- uv oir'ın gördüğü parçalanmış kadının. otobıyografısınde tersini söy- lese de. kurgunun aynasına yansıyan kendi yüzü olduğu anlaşıyor. İntihar Sen tam tabancayı Şakcığına dayamışsın; Kapı açılıveriyor Ve ihtündekileri Bir bir fırlatıp alan Bir levlak sesi... Cemal Süreya'yı yitireli dört yıl oldu... ŞİİRİN ORTAYA ÇIKTIĞI AN Çok içten ve gerçek bir şey söyleyeyim mi? Kendi şiirlerime karşı o kadar duyarlı değilim. Yaptıklanmın üzerinde hiçbir zaman aynntılı düşünemedim. Ashnda şıirleri yazarken de öyleydim. Her seferinde ne yaptığımı bilmeden çalıştım. Çab- şmak da denemez buna. İnsanın kendini ordan oraya vur- ması gibi bir şey. Aynca şıirden hep korktum. Şair miyim diye kendimden de her zaman kuşkulanmışımdır. Beceremediğim, bunun için de bir türlü sevemedığım bir iş yapıyorum havası işte. Bu. ilk şıırimi yayımladığım zaman da böyleydi, bugün de böyle. Hep zorlanarak yazdım: mecburdum sanki. Elimde bulunan bir ilk imge ya da bir ilk dizenin şiddetli dürtüsünden de hiçbir zaman kurtulamadım. Bu dürtünün benim için yalnız sanat değil. hayat dürtüsü de olduğunu soyleyebilirim. Metnin ağardığı. şiirin artık ortaya çıkar gibi olduğu an ve onu izleyen kısa süre ise oy le büyük bir sevinç getirir ki, gali- ba. bugüne dek sadece o se\ inci duymak için yazdım. Kısacası ilk şiirimle son şiirim arasında benim için hiçbir aynm yok. Bana öyle geliyor. Bak. başka şairler nerden nere- ye gittiler. Ben tek deneyi. onun altında ezile ezile sürdürdüm. Tabii. ülkemdekı büyük siyasal sarsıntılar, özel hayaümdaki çalkantılar (benimki hep çalkantı ıçindeydi), dünya durumu, ıçlennde bulunduğum değışik çevreler. çok şey etkiledi beni. Yeni kuşaklannçıkışı etkiledi. Bunlardaelbetşiirimeyansıdı. Ama bü\ ük bir değışme \ar denemez. Cemal Sureya (Şair Çünkü Onlar'dan) Sevincelik Kızkulesi 'nin düş getirenpay seneıleri Kısa gümie kapış kapış gitti İşçisi köylüsü öğrencisi şairi Tam lamma 49,5 milyon kişi Yuzddı defterine güzelliğin Çocuklar sabah akşam resim çektirdi Sevinçler acılar şarkılar ki , htanbul 'u an an görünür kılar Fenerime ıığru yeşil tatlı pembe sürül- miiş ) anındu ne kt Koç lar Sabancı lar Sonra 49.5 milyon düş senedi Bir sabah törenle denize verildi İçlehnden üç tanesi de Şu şu şu kisilere ciro edildi: Tarihin babası sayılan Herodotos'a; Tarihin bir babası daha varsa ona; -1 e uzun tartışmalardan sonra- Süfusumuzun geri kalan kısmına. Cemal Süveya'yı anma toplanîılan Kültür Servisi - 9 ocak 1990 tarihinde yaşamını yitiren ünlü şair Cemal Süreya. bugün öğleden sonra Bostancı Hatay Lokantası'nda düzenlenen bir toplantıyla anılacak. Şairin anısına Clkü Acar'ın yann Kadıköy Belediyesi Merkez Sanat Galerisinde (İskele Meydanı'nda) açacağı ahşap rölyef şiir sergisi de 19 ocak tarihine dek izlenebilecek. Cemal Süreya'yı anma etkinlikleri arasında. 13 ocak perşembegünü Atatürk Kitaplığı'nda saat 16.00'da, Enver Ercan'ın y öneteciği. Zuhal Tekkanat'ın konuşmacı olarak katılacağı söyleşı yeralıyor. Şairin anısını yaşatmak amacıyla Ay dınlık gazetesinin düzenlediği 4. Cemal Sürey a Şiir Ödül töreni de yann saat 18 00'de Cağaloğlu Basın Müzesi'nde gerçekleştirilecek. '£7/wa ŞekerV dergisi Kültür Servisi - Kültür Bakanlığı tarafından yayımlanan çocuk kültürdergisi "Elma Şekeri"nin altıncı sayısı çıktı. Dergide aym konusu "Çalışan Çocuklar". Çeşitli işlerde çalışan çocuklarla konuşulup onlann dünyasından kesitler sunulmuş. "Onlar da Çocuktu" köşesinin konuğu ise Gülten Dayıoğlu. Dayıoğlu. okurlanna yazarlığırun öyküsünü anlatıyor. Dergınin "L'çan Balon" sayfasında Hollanda tanıtılırken. çev recı köşe "Yeşil Elma"da ozon tabakası ele ahnıyor. Elma Şekeri'nde aynca, Hikmet Şimşek'in müzik köşesi, Yekta Kara ve Köksal Toptan'ın çocuklarla şöyleşileri. şiirler. öyküler, karikatürler, bilmeceler % e oy unlar yer alıy or. Sevgi AlgüVün ilk sergisi Kültür Servisi - Sevgı Algül'ün ilk kişisel resim sergisi yann The Marmara Otelı Sergi Salonu'nda açıhyor. 1986 yılında stılistlik dalında diploma alan Algül, 1987-88 yıllannda Yorumcular Atölyesi'nde ressam Zühal Köseler ile birlikte. empresyonist ve ekspresyonist tarzlarda y oğunlaşan v e 5 yıl süren desen ve yağhboya çalışmalan yaptı. Bir süre Erol Deneç ile çalışarak değişik teknik ve yaklaşımlardenedi. Daha önce çeşitli karma sergilere katılan sanatçının yapıtlan 23 ocak tarihine kadar seralenecek. r