Katalog

SAYFA CUMHURİYET 22 EYLÜL1993ÇARŞAMBA HABERLER Turizm Bakanı Fransa'ya gidiyor • ANKARA (AA) - Turizm Bakanı Abdülkadir Ateş, "Avrupa Akdeniz Turizm Bakanlan Toplanüsfna katılmak üzere bugün Fransa'ya gidiyor. Fransa'nın başkenti Paris'te düzenlenecek toplanüda, Avrupa Akdeniz ülkeleri arasında turizm ışbırliği konulannın yanı sıra terör hareketlerinin kmanması konulan da görûşülecek. Ateş bugûn aynca, Dûnya Turizm Örgütü Genel Sekreten Antonio Emriquez-Savicnac'm kaübmıyla, Casino Des Palmires'de "Sürdürülebilir Kalkınmada Turizm" konulu Akdeniz bildirgjsi projesi şeflennm yuvarlak masa toplantısına kaulacak. Kuşgölû'nû kirletenlere son uyarı • ANKARA (AA)- Bandırma K.aymakamı, Kuşgölü'nde kurulan antma tesisine aük kanallannı bağlamakta direnen ve aüklannı göle bırakan sanayi kuruluşlannın yetkililenni son kez uyardı. Kaymakam Akçabay yaptığı açıklamada, Kuşgölü'nün kirlenrnesine yol açan 31 sanayi kuruluşunun bugüne dek kanal bağlantılannı gerçekleştirmediklerini belirterek, bu kuruluşlar hakkında 2872 sayıh yasa hükümlerinin uygulanacağıru bıldirdı. cinayetiiMleiki tntukhı • TAMPA (AA) - ABD'nin Florida eyaleünin Tampa kentinde geçtiğimiz hafta sonunda Mehrnet Bahar adh bir Türk öğrenciyi öldürdükleri gerekçesiyle iki kışı tutuklandı. Tampa polis sözcüsü Steve Cole, dün dûzenledığı basın toplanüsında, Robert John Banhmaıer (24) ve Joseph PaulWagner(25)adlı gençlenn birinci dereceden cinayet ve hırsızlığa teşebbüs suçlanndan tutuklandığını açıkladı. Sanıklann daha önce de hırsızlık, kavga çıkarmave adam dövme, haşhaş bulundurma gjbi suçlardan tutuklanmış olduklan öğrenildı. Mehmet Bahar'ın Antalya'nın Finike ilcesınde yaşayan babası Ahmet Bahar ile annesi Fatma Bahar çocuklannın dövülerek öldürüldüğünü önesürdüler. Mûzikli satışa çevrecitepkisi tstanbulHaberServisi- Çepeçevre gazetesi, Aygaz, fpragaz ve diğer hoparlöriü saücılann yaydığı gürültüye karşıbirprotesto kampanyası başlatü. Kampanya kapsamında, " Yaşadığım kentın sokaklannda Aygaz, İpragaz ve benzeri hoparlöriü araçlardan yayılan gûrültüyü işitmek istemiyor, bunun bir kentli olarak en tabii hakkım olduğunu biliyor, bu sorumsuz şirket ve saücılarla, ilgisiz kamu yöneticilerini kınıyorum. Yetkililerden zaten suç olan bu uygulamanın engellenmesini talep ederim. Kent üç-beş holding ve kendini bümez satıanın değil o kentte oturan herkesindır" yazıh bir metin de imzaya açıldı. Dûnyanın çevre sorunları WASHINGTON(AA) -Dünya genelinde çevre tahribatı ve kirliliği ile ilgjli sorunlann cözümü ıçin oluşturulması öngörûlen fonun kaynaklannın arttınlması için para bulunamıyor. Geçen yıhn haziran ayında Rio De Janeiro'da yapılan Yeryûzû Zirvesi'nde oluşturulması kararlaştınlan, 73 ülkenin kaüldığıGlobal Çevre Finansman İmkanı (GEF) adh kunılla atmosferdeki kirliliğin azalülması ve biyolojik çeşitliliğin korunmasına yönelik çalışmalann fınanse edilmesi öngörûhnüştü. Kalkınmakta olan ülkelerdeki çevre korunmasına yönelik projelerin fmansmanı için başlangıçta 1.2 milyar dolar olması öngöriilen GEF Kurulu'nun mayıs ayında Pekin'deki toplanüsında bu fonun 2.8 ile 4.2 milyar dolara çıkanlması planlandı. Pekin'deki toplantının aksine, bu hafta Washington'daki toplanüda, GEF fonunun arttınlmak bir yana önemli ölçüde azalülması bile bekleniyor. M üze, Federal Mahkeme'nin karannı beklemeden çeyrek trilyon lira değerindeki 260 parçalık eseri mahkemede kaybedeceğini anlayınca kendi isteği ile Türkiye'ye geri veriyor. Müzenin bu istemi üzerine Türkiyej£>emirel, Çüler, İnönü ve Sağlar'ın 'olur'uyla davadan çekiliyor. Hazine 22 ekimde Türkiye'ye teslim ediliyor. Hazine"nin en değerli beş eseri öncü grup olarak perşembe günü Türkiye'ye geliyor. Tarihi anlaşma bugün Nev? York'ta imzalanıyor. Metropolitan- Müzesi pes etti Karun Pers sanatınm etkisinde yapümış altın kaplama bir gümûş tas. Bir benzeri daha olm/ıyan bu tasın yandan ve tepeden görünümü. Hazinesi Türkiye'ye geri veriliyor ÖZGEN ACAR NEVV YORK - New York Metropolitan Sanat Müzesi (MET). dünyamn en önemli anük eserlennden olu- şan ve Türkiye'den kaçınlan 'Karun Hazi-' nesi'nı mahkcmenin karannı beklemeden Türk hükümetıne 22 ekime kadar geri vermeyi kabul etti. 70 yıllık cumhuriyet tarihinde bir benzen daha görül- memiş olan bu büyük başanyla ilgilı anlaş- ma, bugün New York'ta bir hukuk büro- sunda imzalanıyor. Taraflar arasında bugün teati edilecek an- laşmaya göre (MET) IÖ 6. yüzyılın orta- lanndan günümüze ulaşan yaklaşık 260 par- ça. altın, gümüş, çeşitu kıymetlı taslardan oluşan mücevher, kap kacak ve değerli adak ve dinsel eşya ile duvar resimlenni en geç 30 gün ıçınde Türkiye'ye geri verecek. Türk hükümeti adına anlaşmayı bugün burada ımzalayacak olan Anıtlar ve Müze- ler Genel Müdürü Prof. Engin özgen'ın bana yapüğı acıklamaya göre Türkıye. 1987'de New York Federal Mahkemesi'nde altı yıldır sürdürdüğü davadan vazgeçecek. Başkenti. Manisa-Salıhli yakınındakı Sar- des olan Lıdya Krallığı'nın egemenliğı alanı- na giren yöredeki bazı arat mezarlarda yapı- lan yasadışı kazılarda bulunan bu hazineye ait eserler 1965-68 yıllar arasında Tür- kiye'den kaçınlmışü. Bu eserleri satın alan müzenin o zamankı Müdürü Thomas Ho- ving bırkaç yıl önce bana "Bu hazineye o ta- rihte toplam 1.7 milyon dolar (v aklaşık 9 mil- yon lira) ödendiğini" açıklamışu. Karun gibi zengin Pers İmparatoru Kirus, "Karun gibi zen- gin" deyımiyle tanhe geçen Karun'un (Kre- zus) Lidya Kralhğı'na IÖ 546 yıhnda son vermişti. Özellikle Karun dönemdekı zengin Lıd- yah prens, prenses, komutanlar ile Pers sat- raplannın (vali) anıtmezarlannda yapılan kaçak kazılardan çıkanlan ve dönemin zen- gmliğini yansıtan bu eserlere 'Karun Hazine- si' denılıyor. Haanenın arkeolojı dünyası- ndakı adı ise 'Lidya Eserleri' olarak tanımla- nıyor. (MET), bu eserleri müzenin deposundaki çelık kasalarda büyük bir özen ve gizlihk içinde 19 yıl sakladı. 260 parça eserden ah- cak 55 kadanm Türklerin dikkaüni dağı- tmak için 'Doğu Yunan' eserlen adı altında. ancak İ984yılında sergiledi. Müze, Türklerle çok iyi ilişkileri olan ABD'nin Ankara'dakı eskı Büyükelçisi Wil- liam Macomber'i MET Başkanlığı'na getır- dikten sonra onun şemsiyesi alünda hazineyı gün ışığına çıkanp sergilemeye cesaret ede- bildı. MET deposunda Türkiye'den kaçınlmış çok değerli bir hazınenın bulunduğunu ilk kez 1970"te öğrendikten sonra bu konuyu iz- lemeye başladım. Müze yetkilileri, o tarihten bu yana çeşitli tanhlerde yönelttığim sorulara karşıhk ola- rak "kendilerinde böyle bir hazinenin buiun- madığuu" söyledıler Aynı yetkılıler, 1984'- teki sergilemenin ardından hazinenin kökeni hakkında yönelttiğim sorulan da yanıtsız bı- rakmışlardı. 1984 Kasımında hazinenin kendi gözlenmle gör- düğüm bir bölümünün gerçekten Türkiye'den kaçınlmış eserler olup olmadığını saptamaya yönelik incelemem daha iki yıl sürdü. Böylece araşürmayı so- nuçlandınp, ilk yaayı yazmam için aradan tam 16 yıllık bir süre geçti. Hazine, Uşak'ın Güre bucağmdakı Mıdıklı, Ikiztepe, Aktepe, Haylaztepe ve Manisa'nın Kırkağaç yakınındakı Hartate- pe gibi tümülüslerde yapılan kaçak kazılar- da bulunmuştu. Ali Baba ve 40 Haramiler Hazineyi müzeye kazandıran o zamanki Yunan-Roma Bölümü Yöneticisı Dietrichn von Bothmer'ın "Ali Baba ve 40 Haramiler" dedıği îzmırlı Ali Bavırlar bu eserlenn kaçın- Imasında başrolü oynamışü. J.J. Klejman adh Polonya asıllı bir Amen- kalı antıka tüccan başta olmak üzere, pek çok yabancı antikaa hazineyi parçalar ha- linde değişik tarihlerde müzeye sattı Bu eserlerin Türkiye'den kaçınldığını çe- şitli kanıt, belge ve tanık ifadelen ile birlıkte 1986 yılında yayımladığım bir yazı dizisinde Hazinenin en değerli eserlennden Yonca ağızlı gümöşvazo. Gümüş sürahi Kronoloji 1965-68 Lşak-Güre. Manisa-Salihli-Kırkağaç >öresindeki anıtmezarlar kaçak ka/ılarda soyuldu. Bu mezarlarda bulunan tarihsel ve kültürel miras, Türkiye'den kaçırıldı. Eserlerin bir bölümü uluslara- rası müzavedeierde satddı ya da MET bunları satın aktı. 1970 METin Türkiye'den kaçınlmış bir hazine al- dığı basına sızdı. Müze, basının başvurulannı düzenfi bir biçimde püskürttü. Aynı v ılın ağustos ayında bu ola\ ı. Türkiv e'de incelemcye gelen bir İngiliz gazete- ctsinden ilk kez duydum. Ekimde New Y ork'a gitti- ğünde, ABD Dışişleri Bakanlığı aracılığı ile yaptı- ğım başvuruyu MET yanıtsız bıraktı. Prof. Dr. Kenan Erim, hazineden beş eseri gördüğünü Türk hükümerine bildirdi. 1973 New York'taki Türk Basın Ataşesi'nin mü- zeye "Bizim sizde bir hazinemiz \ ar mı" di> e sorduğu ve bir daha telefon etmediği yolundaki bir değerlen- dirtne MET kayıtlanna geçti. \V ashington'daki Türk Büyükelçiliği'nin ABD Dışişleri Bakanhğı'na yaptığı diplomarik girişim, '"Bize değil, özel bir kuru- İuş olan müzeye başvurun, gerekirse mahkemeye gi- din" yanıtıyla karşılandı. Türkiye her nedense mah- kemeye gitmedi. 1981 Nisan'da New York'ta müzeye yeni bir giri- şimde bulundum. Sonuç değişmedi. Ancak, özel bir yöntemle hazineden üç eserin fotoğrafına ulaşabii- dim. 1984 Kasm'da müzede 55 parça eserin sergilendi- ğini gördüm. Ancak daha önce hazinenin nelerden oluştuğunu tam bilmediğim için Güre-Salihli-Kırka- ğaç-lzmir yöresindeki araştırmalarunı daha da yo- ğunlaştırdım. Sergideki eserleri fotoğraftan yüzde 100 tanıyan tanıklar >e başka somut kanıtlar bul- dum. 1986 tki yıllık incelemeden sonra 'Karun Hazinesi nasıl kaçırıldıT yazı dizisini yayımladım. Zamanın Kültür ve Turizm Bakanı Mükerrem Taşçıoğlu u New York'ta dava açncağmı'' söyledi. 1987 Bakan'ın bu açık seçik demecindeki dava açımı gerçekleşmedi. Yerine geçen Mesut Yıbnaz gerek ABD'ye karşı bir dava açılması ve gerek en azından bir-iki milyon dolarlık bir mahkeme masrafı gerekeceği düşüncesi ile zamanın Başbakanı Turgut Ozal'dan 'olur' aldı. Türkiv e, müzeve dava açmadan önce sonınu mahkeme dışında uzlaşı ile çözümlemeyi önerdi. Reddedildi. Türkiv e, dava açması için öngö- riilen > asal süreden ancak bir-iki gün önce New York Federal Mahkemesi'ne resmen başvurdu. 1990 Temmuz'da Federal Yargıç \incent Brode- rick Türkiye lehinde birkaç noktayı içeren önemli bir ara kararı verdi. 1991 Tarüıte ilk kez bir ülkenin uzmanlan bir baş- ka ülkenin müzesinde keşif yaparak 'Hazine'deki tum eserleri tek tek inceledi. 1992 İspanya'nın Granada kentindeki bir sergide MET'ten bir yetkili, Türkiye'nin Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürii'ne "ateşkes' önerisinde bulundu. Ön- ce, Cynıs Vance'in aracılığı ortaya atıldı. Daha son- ra aralıkta MET en önemli dört yetkiUsini Ankara'- y a göndererek davayı mahkeme dışında çözümleme- yi önerdi. 1993 Müze ile 22 eylülde bir anlaşma imzalanarak 'Karun Hazinesi'nin Türkiye'ye jeri verilmesi kabul edilivor. Kararı Demirel. Çüler, Inönü ve Sağlar aldı. Son dakikada bir aksaklik ohnazsa 'Hazine'den 5 eser simgesel ve öncü grup olarak perşembe günü İs- tanbul'a ulaşacak. Tipik Lidya sanatını yansıtan bazı gümüş kaplar ilk kez ortaya koydum. Bu kanıt ve belgeleri- me dayanan Türk hükümeti, 1987 yılında METe ve ABD Dışişleri Bakanhğı'na vaptığı başvurularda "Sorunun mahkemeye gitmeksizin çözümlenmesini ve hazinenin Türkiye'ye geri verihnesün" önerdi. Ancak, MET ve ABD Dışişleri Bakanlığı, Türk hükümetine "Amerika'daki bağımsız mahkemelerin yolunu" gösterdı. Bunun üzerine 1987"de Türk hükümeti, hazinenin gen verilmesi amacıyla New York Federal Mahkemesi'nde dava açü. Türk hükümeti. ünlü ressam Albercht Dü- rer'ın yaptığı iki portrenın 2. Dünya Savaşı'- nın son günlerinde bir Amerikan askerince ABD'ye kaçınlması ile ılgıli ve 12 yıl süren davayı, -ABD'nin o zaman dıplomatik ola- rak tanımadığı- Doğu Almanya'ya kazandı- ran Harry Rand (81) ve Lawrence Kaye (48) adh Nevv Yorklu ıkı avukat ile anlaşü. 20 milyon dolarlık hazine Yedi yıldırTürk hükümetınin bu dava için kendılenne 2 milyon dolar (yaklaşık 24 mil- yar lira) ödedıği iki Amenkalı avukat. günü- müzde muzayede değeri 20 milyon dolar (yaklaşık çeyrek trilyon lira) olarak tahmin edilen 'Karun Hazinesi'nin Türkiye'ye geri verilmesi davasında Türkıye'yı temsil etti. MET avukatlan. aradan 20 yıl geçtıği için 'zamanaşımı' olduğunu, Türklenn o tarihten bu yana eserlenne sahıp çıkmakta "gerekli özeni göstermediğini". buna karşıhk müze- nin "bona fıda-iv i niyetli alıcı" olduğunu öne sürerek "Türk hükümetinin dava dilekçesinin reddini" ıstedı. Turk hükümetınin avukatlan ıse "hazine- nin depodaki gizli çelik kasalarda yıllarca saklandığını. Türkiye'nin ancak bu sergiden sonra hazinenin nerede bulunduğunu öğrendi- ğini, kaldı ki müzenin eserlerin Türkiye'den kaçınldığını başından beri bildiği için iyi ni- yetli olmadığını" savundular. Federal Yargıç'ın ara kararı Fedaral Yargıç Vincent Broderick 1990 temmuzda şu ara karan verdi: 1. MET bu hazineyi Türkıye'den kaçınldığını bilerek aldığı ıçın iyi niyetli (bona fıda) değildır. 2. MET bu hazineyi 19 yıl deposunda sak- ladıgı ıçın kötü niyetli hareket etmiştir. Za- manaşımı savı geçersızdır. 3. MET bu hazineyi Türk hükümeünin önereceği bir bilimsel kurulun incelemesine göstermek zorundadır. Bu karar üzerine. Türk-Amerikan arkeo- loglanndan oluşan bi- hmsel heyet, şimdiye değin dünyada görül- memiş bir biçimde METin gızlı kasalan- nın bulunduğu depoya indi ve saklanan tüm eserleri tek tek inceledi. Bilimsel kurul, mahkemeye verdıği rapor- da bunlann Türkiye'den kaçınhnış eserleT olduğunu bildirdi Bu gelişmeler üzerine MET Yönetim Kurulu, uzun müzakereler- den sonra ve Federal Mahkeme'nin son ka- ran açıklanmadan önce bu hazinenin Türki- ye'ye gen verilmesi görüşünde bırleştı. Ku- rul. müzenin davayı kaybedeceğini saptadı. Başkanlığım Nevv York Times gazetesının sahibı Arthur O. Sulsberger'ın yaptığı MET Yöneüm Kurulu'ndan adının açıklanmasını istemeyen bir yetkili bu karann gerekçesıni şöyle açıkladı: "1. MET bugüne değin birkaç milyon do- lar avukathk ve mahkeme masrafı ödemişrir. Dava sürdükçe bu miktara 1-2 milyon dolar daha eklenecektir. Bağışlarla yaşayan bir müze için bu dava masrafı büyük yüktiir. Baş- langıçta Türk hükümetinin aynı gerekçeyle davayı yanda bırakacağı tahminimiz boşa çıkmış ve durum tam tersine müze aleyhine gelişme göstermiştir. 2. Mahkeme ara kararryla, nihai karara ilişkin eğilimini belirterek müzeye 'gelin mah- keme dışında sonınu çözümleyin' diye önemh' bir işaret vermiştir. 3. Eğer mahkeme MET aleynindeki ka- rannı resmen açıklayacak olsaydı; A) Türkiye'den başka ülkelere de ömek bir karar oluşturacak v e onlar da aynı gerekçey le davalar açabileceklerdi. B) Bağışlarla yaşayan müze bu paralan bağışlav anlar karşısında, kaçak eserlere para ödeyen bir kuruluş olarak utanç verici bir du- nıma düşecekti. 4. Avrtca, bu olay ABD'deki öteki müzeler- deki kaçak hazine ve eserler için de 'bir örnek karar' oluşturacak ve bunlann ilgili ülkelere geri verilmesi gibi bir tehlike ortay a çıkacaktı. Bu durum, bir barajın kapaklannın ani açı- lması ile suyun boşaltılmasımn neden olacağı bir sel felaketi gibi bir durum y aratabitecekri. Öteki müze ve özel koleksiyoncuların baskısı ile MET bu uzlaşma yolunu seçmek zorunda kahİL" MET bunun üzerine Bosna göriiş- melerinin arabulucusu 'örümcek' takma adh ABD'nin eski Dışişleri Bakanı Cynıs Van- ce'ı Ankara'ya gönderme karan aldı. Bu karan Vance'in Ankara'ya geldiği gün 'Cumhuriyet'te açıkladığımda proje suya düştü. Bunun üzenne müzenin başkanı ve ABD'nin Brüksel'dekı eskı Büvükelçisi Wil- liam Leurs, Müdürü Phillipe de Montebollo, Yunan-Roma Bölümü Sorumlusu Carlos Picon ve Başhukuk Danışmanı Ashton Ha«v- kins'ten oluşan dört kişilık bir heyet 1992 Noeli'nde Türk hükümetini ikna için Anka- ra'ya gitti. Heyet yanm metreyi bulan karh bir günde Ankara'da bu girişimı yapmaya hazırlanırken Cumhuriyet'te yayımlanan U MET, hazinenin yartsını ali- koymak isri- yor" biçimındekı haber, Türk kamuoyunda geniş tepkı uyandırdı. Bir ara, MET. hazine- "" nın 'üçte birini' alıko- yup gensını vermek is- tediğlru Ankara'ya bil- dırdı. Bu önen de red- dedıldı. Daha sonra ta- raflann Nevv York'taki avukatlannca sürdü- rülen 'gizli pazarlık'ta müze yaklaşık 260 eseri Türkiye'ye geri verme- yi kabul etti. Bir anük elbisenın üzerindeki 100 kadar alün pul tek tek sayıldığı takdirde geri verilecek parça sayısı 36O'ı buluyor. Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürü Prof. Engın Özgen'ın bugun Türkiye Cumhuriyeü adına ımzalayacağı anlaşma hazinenin 30 gün içinde Türkiye'ye geri verilmesini ön- görüyor. Hazine geliyor Prof. Engin, aralannda en değerh eserler- den biri kabul edilen ve sapında çıplak bir erkek heykelak de bulunan bir gümüş süra- hı de olmak üzere simgesel nitelikteki beş eserle birlikte perşembe günü Türkiye'ye dönrnüş olacak. Kültür Bakanı Sağlar, hazi- nenin tümünün, -kaçınlmayıp da Türkiye'- de kalan öteki parçalan ile birlikte- önce İstanbul ve Ankara Arkeoloji müzelerinde geçici olarak ve daha sonra Uşak'taki Arke- oloji Müzesi'ne yapılacak ek bölümde son- suza değin sergileneceğıni söylüyor.