Katalog

22EYLÜL1993 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA EKONOMI 11 Otoyollara hizmet • ANKARA (AA)- Otoyollar üzerinde yolculuklarla ilgili hizmet tesisleri işletmek üzere, Ziraat Bankası Personeli Vakfı, Hürriyet Holding A.Ş.,MilliEğitimVakfı ortaklaşa "Kartem Turizm Tıcaret ve Sanayı A.Ş">i kurdular. Merkezd Ankara"da olan şirket, yolculukla ilgili hizmet tesisleri kurmak, işletmek. sosyal ve eğitim tesisleri, ticaret merkezleri inşaettirme konulannda faaliyetgösterecek. Şirketin toplam sermayesi 1 milyar 600milyon lira olarak belirlendi. Vergi kanunları • İZMİR(AA)-İzmir Serbest Muhasebeciler ve Mali Müşavirler Odası tarafından oluşturulan, vergi kanunlannı onarma ve haarlama komisyonu, vergi kanunlannda yapılmasını istedikleri değişiklikle ilgili olarak haarladığı raporu açıkladı. Raporda. üniter vergilendirme sistemine geçilmesi, götürü verginin kaldınlması, enflasyon muhasebesine gecilmesi. KDV oranlannın değiştirilmesi ve vergi iadesinin kaldınlması isteniyor. Dtsticaret aağıarttı • ANKARA (AA) - Devlet İstatistik Ensütüsü (DİE), Türkiye'nin bu yıl ocak-temmuz döneminde ihracatının'8 milyar 333 milyon dolar. ithalatmın da 16 milyar 159 milyon dolar olduğunu açıkladı. DİE verilerine göre bu yıl 7 ayda geçen yılın aynı dönemiyle karşılaşünldığında ihracat yüzde 3.3, ithalat yüzde 29.7 orarunda artış gösterdi. 1992 yıh ocak-temmuz döneminde ihracat 8 milyar 69 milyon dolar, ithalat 12 milyar 463 milyon dolar düzeyinde gerçekleşmişti. Bu veriler çerçevesinde. geçen yıl 7 ayda 4 milyar 394 milyon dolar olan dış ticaret açıgi, yüzde 78.1 orarunda artarak, bu yıl aynı dönemde 7 milyar 826 milyon dolara yükseldi. Konut edindirme yardımından kişi başma 7.5 milyon lira düşünce kredisiz konut hayal oldu Halk, parasıyla evsiz kaldı EKONOMIYEBAKIŞ TANER BERKSOY BÜLENT KIZANLIK Halk adına toplanan paralar halka geri dönmedi. 1987 yılında yürürlüğe giren 3320 Sayılı Ko- nut Edindirme Yardımı Kanunu, ışverenlerin ödemeleriyle oluştu- rulacak fondan işçi. memur ve emeklilerin ev sahibi olmalannı öngörüyordu. Ancak hiç kimse, adına yatınlan bu paralarla ev sa- hıbi olamadı. Devletin ucuza getirdiği kay- nağın önemli bir bölümü de Em- lakbank'ın eski yönetimince mil- yarlık lüks konutlann inşaatına yatmldı. 10'dan fazla işçi çalıştı- ran ışverenlerin bugün yenı gjren- ler için ayhk 17 bın 500 lıradan başlayıp. 2 yıldan daha kıdemli çahşanlar adına her ay için 80 bin lira olarak ödedikleri yardımlann toplamı 23 tnlyona ulaştı. Kişi başı 15 milyon Ücretlilerin hesabında ise kişi başına ortalama ancak 7.5 mil- yon lira birikti. Kanun. 18 aydan fazla ödeme yapılan çahşanlann "75 metre kareden küçük konut alınıında" bu parayı kullanma hakkı tanıyordu. Ancak bu pa- rayla bu kadar küçük de olsa bir konut almayı kimse başaramadı. Toplu Konut İdaresi (TOKİ) ile Emlakbank arasında anlaş- mazlığa neden olan konut edin- dirme yardımı hesabı (KEY), üc- retlileri ev sahibi yapacak bir fon yerine. işverenlerden kesilen bir "konut vergia" ne dönüştü. Ka- nun. herçalışanın hesabında işve- ren ödemeleriyle biriken paranın, devletin ilgili kuruluşlannca de- ğerlendirerek arttınlmasını he- defliyordu. Toplamı trilyonlara ulaşan bu paranın, kişi başına hesaplara bölündüğünde değil ev almak. 3320 Sayılı Yasa, KEY hesap- lannın Emlak Bankasf nda tutul- masını. ancak Toplu Konut tda- resi'nce değerlendirilmesini ön- görüyordu. 11 Kasım 1986larihli kanunun 10'uncu maddesinin I'- inci fıkrasına göre Emlak Ban- kası'ndaki hesaplarda topla- nacak paralar. TOKİ tarafından devlet tahvili, Hazine bonosu ve- ya gelir ortakhğı senedine yatın- îarak değerlendirilecek, bakiyesi 1991 sonuna kadar TOKİ kul- landı. TOKİ bunun 329 milyon ECU'luk kısmını alıp konut kre- dileri ve sürdürdüğü projelerin fi- nansmanında kullandıktan sonra Emlakbank'ta yönetim değiştı. Emlakbank'ın yeni yönetim kurulu başkanı Şükrii Karahasa- noğlu, "Biz bu kaynağı daha ve- rimli kullanıp daha çok insaıu ev sahibi vapanz" diyerek, TOKİ'- nin kullanımına son verdi. • İşçi memur ve emekliyiev sahibi yapmak için işverenden toplanan konut edindirme yardımlan 6yılda 23 trüyona ulaşürken, 3.5 milyon çaîışamn hesabında evİn kapısını alacak para bile birikmedi.Haîkırı parası halka kredi olarak satıldı. büyük bölümü de Emlakbank'ın milyarlık konutlanna harcandı. evin kapılannı bile satın almaya yetmeyeceğini gören ilgili kuru- luşlar ise yasanın amaanı farkh- laştırdılar. Bir buçuk yıldır fondaki parayı paylaşamayan Toplu Konut İda- resi ile Emlakbank. ücretlilerin hesaplannda biriken ve tek başı- na ev almaya yetmeyen paralan. kredi olarak dağıtmayı daha uy- gun gördüler. Böylece herke» ev sahibi olamayacaksa, bir ölçüde kendi olanağı olan desteklenip konut alması sağlanacaktı. ise bankanın 6 ayhk vadeli hesap- lannda faizlendirilccekti. Böylece ücretli adına sağlanan birikimde değer artışı sağlanıp en azından enflasyonun aşınması önlenecek. devlete de kaynak ya- ratılacaktı. KEY hesaplan buan- lamda. hak sahibi konut almak için bu parayı kullanana kadar devlet için bir iç borçlanma kay- nuğı yaratacaktı. Bu borçlanma yöntemini Yük- sek Planlama Kurulu'nun(YPK) 27 ağustos 1990 tarihli karanyla Emlakbank Genel Müdürü yaptığı açıklamalarda, ECU'ya endeksli tahvillerin getirisinin yüzde 30 olduğunu, kendilerinin ise 6 ayhk hesaplarda yüzde 48 faiz verdiklerini öne sürdü. Ücretlilerin hesabında kişi ba- şına ortalama 7.5 milyon lira bi- riktiğini ve bu parayla ev sahibi olma dûşüncesinin Türkiye ko- şullannda geçersiz olduğunu ha- tırlatan Karahasanoğlu. 150 mil- von liraya kadar verdiklen "teş- vikli yuva kredJsT' içinde hak sahiplerine hesaplanndakı bu parayı bedava dağıtma sözü verdi. Adına Konut Edindırme Yardımı yatınlan ücretli, Emlak- bank'tan bu krediyi ahrsa, pa- rasını kurtarabilecckti. Ancak ne Emlakbank'ın 150 milyonluk kredisi ev almaya ne de bu kredi- ye ihtıyacı olanlann ödeme gücü 6-7 milyonluk taksitlereyetmedi. Emlakbank'ın itirafı Emlak Bankası, ücretlilcr adı- na biriktirilen konut edindirme kaynağının büyük bir bölümünü de bugünlerde büyük bir rcklam kampanyasıyla satışa sunduğu lüks konutlann finansmanında kullandı. Başbakanhk yazısının eki olarak Danıştay'a gönderilen Emlakbank Genel Müdürlüğü'- nün 6 Ekim 1992 tarihli açıkla- masında. bankanın eski yöneti- minin KEY hesaplanndaki para- larla konut projeleri başlatarak Emlakbank'ı lOtrilyonlukbirta- dhhüde soktuğu vurgulandı. Emlakbank'ın o günkü kurla 1.8 trilyon lira tutan. bugün 2 tril- yon lirayı aşan 171 milyon ECLT- yu TOKİ'ye aktarması halinde mali krize girmesinin kaçınılmaz olduğu ve her ay gelmeye devam eden 200 milyarlık konut edindir- me kaynağımn da 20 bin konut ınşaatı için vazgecilmez gelir an- lamı taşıdığı belirtildi. Vergi konulanndan sorumlu Veysi Seviğ'e direnen bürokratlar görevlerinden alındı Çiller, Maliye bürokratlarını harcadı NURSUNEREL ANKARA - Başbakan Tansu ÇiUer. vergi konulanndan sorumlu kıldığı baş- danışmanı Veysi Seviğ'e direnen Maliye Bakanlığı bürokratlannı harcadı. Maîi- ye Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Me- tin Özşahin ile Gelirler Genel Müdürü Zekeriya Temizel. görevlerinden alına- rak bakanlık müşaviri yapıldılar. Özşa- hin'in yerine Mehmet Topbaş. Temizel- in yerine ise Murat Semercigil eetirildi- ler. Maliye Bakanlığı'nda büyük huzur- suzluk yaratan atamalar üzerine bürok- ratlar şöyle konuştular: "Bir kapris uğmna bakanlığın çok de- ğerli elemanları harcandı. Bürokratın bir düzenlemeye direnmesi diye bir şey söz- konusu olamaz. olavlar Başbakan'a da çok yanlış iletiliyor. Başbakan bir vergi düzenlemesi yapmak istivorsa bunu ya- pacak olan yer Maliye Bakanlığı'dır. Bunu yapmavıp bir danışmanı bu işle gö- revleodirdiğinde bir süre sorun çıkması kaçınılmazdır. Dışarıdan müdahalelerle, Odalar Birliği tarafından dizayn edilmiş tasiakların Maliye Bakaniığı'na dikte et- ririlmeye çalışılmasıvla iş yürümez." Memuriyet terbiyesi Başdamşman Veysi Seviğ ile düştüğü anlaşmazlık nedeniyle göre\den alındığı alnun ak avnlıyorum"'dıyerck üstü ka- pah biçimde Scviğ'i suçladı. Başbakanın vergi düzenlemclerine karşı çıktıklan savlannı reddeden Tcmi- zcl. şunlan söyledi: "Kesinlikle bö>le bir durum \ok. Nite- kim biz yeni »ergi düzenlemeleri iizerin- deki çalışmamızı alternatifli biçimde • Maliye Bakanlığı Müstaşar Yardımcısı Metin Özşahin ile Gelirler Genel Müdürü Zekeriye Temizel. görevlerinden alınarak bakanlık müşaviri yapıldılar. Özşahin'in yerine Mehmet Topbaş, Temizel'in yerine de M urat Semercigil getirildı. Atamalar bakanhkta büyük huzursuzluk yarattı. ifade edilen Gelirler Genel Müdürü Ze- keriya Temizel, hakkında yapılan işlemi dünkü Resmi Gazete'de >avımlanan ka- rarla öğrendi. Cumhuriyet'in sorularını yanıtlayan Temizel,*'Bizim memuriyet terbiv emiz. düzenlemeler üzerindeki tâli- matları bakandan \e\a başbakandan almayı öngörflr. Bu yüzden göre>imden tamamlayarak son şekline'getirdik. Bun- dan sonrası siyasi tercihler doğrultusun- da belirlenecektir. Bizim siyasi iradenin isteklerinekarşıçıkmamız>eyaitirazet- memiz söz konusu olamaz. Sadece me- muriy et terbiy emiz bu yoldaki talimatla- n bakanımızdan \e>a başbakandan almamızı öngörür. Bu yüzden görevim- den alnmı ak, başmı dik aynlıyorum." Temizel. görevden alındığını Resmi Gazete'den öğrendiğini de kaydederek şöylc konuşlu: "Zannederim ki bakanımızın bilgisi oi- muştur. Ben ise bugün (dün) Resmi Ga- zete'den ögrendim. Şunu açık söy leyeyim ki bu durumu çok doğal karşılıyonım. is- tedikleri isimlerle çalışma hürriyerleri vardır. Bu vüzden de kimseye kırgın deği- lim." Yeni atamalar Maliye Bakanlığı Müsteşar Yardım- cılığına getirilen Mehmet Topbaş, SBF mezunu ve hesap uzmanı kökenli. Viya- na ve Paris'te Maliye müşavirliklerinde bulunan Topbaş. daha önce de müste- şar yardımcılığı yapmıştı. Yeni Gelirler Genel Müdürü Murat Semercigil de SBFden. Hesap uzmanı kökenli olan Semercigil, Gelirler Genel Müdürlüğü'nde daire başkanlığı ve ge- nel müdür yardımahğı görevlerini sür- dürdü. Cenevre'de müşavirlik yaptı. Eski HDTM Müsteşan Tevflk Altmok: SSKııııı altenıatifî özel sigortaBURSA (Cumhuriyet) - Ha- zine ve Dış Ticaret eski Müste- şan, Koç Holding Finansman Başkan Yardımcısı. Şark Ha- yat Sigorta yönetim Kurulu üyesi Tevfik Ahınolt, hayat si- gorta fonlannın finansman darboğazının aşılmasmda çok etkin rol oynayabileceğini söy- ledi. Altınok. 1922.yıh sonu itibanyla Hayat Sigorta sektö- rünün "riyazi ihtiyar" başlığı alünda ekonominin kullanımı- na sunduğu fonlann toplamı 2.3 trilyon liraya ulaştığını bil- direrek "Hayat Sigorta şjrketle- rinin ekonomiye yapabilecekleri katkmın boyutuna en güzel ör- nek Japon Nippon Hayat Sigor- ta Şirketi'dir. Bu şirketin 1992 yılı sonu rezenleri toplamı 275 milyar dolar mertebesindedir. Türkiye'nin milti geliri her türlii hesaplamayla 120 milyar dolar- dır" dedı. ' Altınok, Şark Hayat tarafın- dan Bursada düzenlenen top- lantıda yaptığı konuşmada. "SSK'nuı içinde bulunduğu kriz bir gecede çözülemeyeceğine göre yeni alternatifler y aratmak zoruıidayız. Kanımca i>edilikle kullanılabilecek altematif özel sağlik sigortasıdır. Pek çok ülke devletin üzerindeki bu kamburu hafıfletmek için özel sağlık ku- nımlarını doreye sokmuştur" dedi. Altınok, 1945 yılında kuru- lan SSK'ya yapılan politi mü- dahaleler, sosyal sigortalar kapsamındaki sağlık hizmetle- rinin yürütülemez hale getirdi- ğini ve SSK'nın içine düşürül- mesi gerektiğini savundu. TEŞEKKÜR ASELSAN Tasarruf Sahiplerine Duyuru Türkiye İş Bankası A.Ş. îkinci ve Yedinci Yatırım Fonlan îçtüzük Değişiklikleri TUrkiye İş Bankası A.Ş. Îkinci ve Yedinci Yatmm Fonlan Içtüzükleri'nin 8.6. maddelerinin değiştirilmesi, aynca söz konusu içtüzüklere 12 madde numarası ile yeni bir madde eklenmesi talebiyle Sermaye Piyasası Kunılu'na başvurulmuştur. DEĞİŞTtRÎLEN MADDE ESKİ ŞEKtL 8.6. "Bir payın değeri", Fon toplam değerinin tedavüldeki Katılma Belgelerinin kapsadığı pay sayısına bölünmesi ile bulunur. Ihraç edilen Katılma Belgelerinin tümü satılıncaya kadar, her payın değeri, Fon toplam değerinin, toplam pay sayısına bölünmesi ile bulunur. Bu dönem içinde geri satm alma yoluyla Fon'a geri dönmüş Katılma Belgelerinden halen Fon bünyesinde bulunanların sayısı, toplam pay sayısından düşülür. YENİ ŞEKİL 8.6 "Bir payın değeri". Fon toplam değerine (varsa) 12. maddede belirtilen ihtiyatın değerleme gününe isabet eden kısmınm eklenmesi ile bulunan tutarın, tedavüldeki Katılma Belgelerinin kapsadığı pay sayısına bölünmesi ile bulunur. İhraç edilen Katılma Belgelerinin tümü satılıncaya kadar, her paym değeri, Fon toplam değerinin toplam pay sayısına bölünmesi ile bulunur. Bu dönem içinde geri satın alma yoluyla Fon'a geri dönmüş Katılma Belgelerinden halen Fon bünyesinde bulunanlann sayısı toplam pay sayısından düşülür. EKLENEN MADDE: ÎHTİYAT AYRILMASI 12. Fon portföy değeri içindeki hisse senetlerinin toplam değer artış oranı, bir gün önceki değerine göre % 5 veya daha fazla olduğunda, % 5"i aşan kısmı: Fon portföy değeri içindeki hisse senetlerinin toplam değer azalış oranı, bir gün önceye gore % 5 veya daha fazla olduğunda. % 5'i aşan değer azahşını karşılamak üzere ihtiyat olarak ayrılır. Söz konusu ihtiyat tutarı Fon portföy değeri içindeki hisse senetleri toplamının % 25'inı geçemez ve günlük olarak ilan edilir. MtKROELEKTRONÎK, GÜDÜM VE ELEKTRO-OPTÎK TESİSLERİ'MN ANKARA-AKYURTTA AÇILIŞINIYAPAN Cumhurbaşkanımız Sayın SÜLEYMAN DEMİREL'e, Başbakanımız Prof. Dr. Sayın TANSU ÇİLLER'e, Genelkurmay Başkanımız Org. Sayın DOĞAN GÜREŞ'e, Milli Savunma Bakammız Sayın NEVZAT AYAZ'a, Devlet Bakammız Sayın MUSTAFA ÇİLOĞLU'na, Çevre Bakammız Sayın RIZA AKÇALI'ya, Kara Kuvvetleri Komutanımız Org. Sayın İSMAİL H. KARADAYI'ya, Hava Kuvvetleri Komutanımız Org. Sayın HALİS BURHAN'a, Ankara Valimiz Sayın ERDOĞAN ŞAHİNOĞLU'na, VE ASKERİ VE SİVİL KURULUŞLARIN DEĞERLİ YÖNETİCİLERİ İLE MENSUPLARINA, TELEVİZYON VE BAŞINIMIZA VE SAYIN HALKIMIZA TEŞEKKÜRLERİMİZİ SUNARIZ. ASELSAN Değişim ve Yeni Dünya Düzeni Geçen haftanın önemli bir bölümünü Ankara'da geçir- dim. BüyükşehirBelediyesi'nindüzenlediği "21. Yüzyıl- da Yeni Dünya düzeni" konulu uluslararası toplantıya katıldım. Zengin ve yoğun tartışmalardan etkilendim. Son yıllarda dünyanın değiştiği, yeni bir dünya düzeni oluştuğu savı tartışılıyor. Farklı görüşlerin sergilendiği yoğun bir tartışma ve bilgi üretme süreci bu. Her düşün- ce kalıbı, her ideoloji için yeni sorular doğuruyor, olası hareket yönlerine ilişkin yeni ipuçları veriyor bu tartiş- malar. Biz de değişimi tartışıyoruz. Ama bunu gerekli açıklık ve yoğunlukta sürdürdüğümüzü söylemek güç. Düşün- ce zenginliği taşıyan tartısmalar çoğu kez kapalı kapılar ardındaki boş salonlarda gerçekleşiyor. Kamuoyuna yansıyan değişim tartışmaları ise katı bir reddiye ile cı- vık bir methiye arasına sıkışmış, ana eksenini yitirmiş durumda. Değişimden korkanlarla, değişim bezirganlı- ğına soyunmuş olanlar arasında kaba bir atışmanın öte- sine geçemiyor bu tartısmalar. Yeni bir dünya düzeni olasılığı tartışılacaksa, bunun merkezine değişim olgusunu koymak durumundayız. Bu tartışmanın anlamlı olabilmesi için bir ayrımla i|e başlamalıyız. Bu, olağan değişim temposuyla düzeni köktenci biçimde değiştirecek boyutta bir değişim ivme- si arasındaki ayrım. Bu ayrımı yapmamızın nedeni basit. Zira değişim ola- ğan bir süreç. Zaman boyutunda her şey değişiyor za- ten. Manc'ın değişmeyen tek şey değişimdır demesinin nedeni, bu olağan, doğal değişimin sürekliliği. Buna bağlı olarak, uzun devrede tüm değişkenlerle birlikte düzen de değişecek kuşkusuz. Güncel tartışmaların odak noktasında yer alan deği- şim bu türden değil. Böyle olsa, uzun boylu tartışmaya gerek yok. Daha yoğun, zorlayıcı, güçlü bir ivmeye sahip ve bu nitelikleriyle olağandışı olarak tanımlanması ge- reken bir değişim eğiliminin varlığını tarbşmak gereki- yor. Sorunu bu şekilde tanımlayınca, bu kez söz konusu değişim ivmesinin kalıcı olup olmadığını irdelememiz gerekiyor. Kalıcı bir eğilimden çok, konjonktürel, geçici bir zorlama söz konusuysa, bunu yeni dünya düzeni beklentisine bağlamak anlamsız olur. Yeni düzene ula- şacak bir sürecin kalıcı değişimler tarafından uyarılıp sürüklenmesi gerekir. ••• Kalıcı değişim ivmelerini maddi bazda, yani üretim alanında aramamız gerektiğini düşünüyorum. Üretim güçleri ve üretim ilişkilerinde köktenci bir değişim eğili- mi varsa, bunun toplumsal. kültürel, ahlaki ve siyasal sonuçları olacağı açık. Ancak bu tür bir değişim süreci- nin yeni bir dünya düzeni tanımına ulaşabileceği söyle- nebilir. Tartışılması gereken nokta bu. Tartışma güçlüğü de burada yatıyor. Geleneksel düşünce kalıpları, sorunu kapitalist üretim biçimi ekseninde değerlendiriyor. Bu eksenden bakın- ca. kapitalizmin dönüşmediği, tersine gelişip güçlendiği gözleniyor. Böyle düşünenler, doğal olarak kalıcı bir değişim iv- mesinin söz konusu olmadığı, yeni dünya düzeni kav- ramının da kapitalizmin son aldatmacası anlamı- na geldiği sonucuna ulaşıyorlar. Düşünce özgür. Böyle düşünmeyenler de var kuşkusuz. Bunlar son çeyrek yüzyılda, kapita- lizmin bunalımı aşma refleksinin biriktirdiği ge- lişmelerin üretim alanın- dan başlaytp yaşamın öteki kulvarlarına yayılan köktenci değişim ivmele- ri doğurduğunu düşünü- yorlar. Söz konusu ivmelerin üretim güçlerini ve üre- tim ilişkilerini zorlaya- rak, en azından değişik bir kapitalist üretim biçi- mi oluşturacağı sonucu- na ulaşıyorlar. Böyle düşünenlerin öne sürdükleri kanıtlar da var. Ticaretin yanı sıra üre- tim ve finansmanın da uluslararası plana taşınması ve bunun baş döndürücü hızla yayıl- ması bunlardan birtsi. Son dönemde üretim ey- leminin her yönûnü etki- leyen dev teknoloji atılımı da bir başka kanıt Üstelik bunlar birbirlerini etkileyen, belirleyen, gi- derek sürükleyen değiş- meler. Emek kavramını bile değiştireceği düşünülen bu yeni ortamın insanı et- kilemediğini, farklılaştır- madığını söylemenin ola- naksız olduğu açık. Yeni insanın yeni de- ğerler, yeni ilişkiler, yeni kurumlar gerektireceği, bu süreç içinde dünya düzeninin de değişime zorlanacağı öngörülü- yor. Bu öngörünün bildi- risi açık. Katı kalıplarla değerlendirip bu ivmele- ri ıska geçenler, değişen insanı eski düzen içine hapsedip fukaralığa ve mutsuzluğa tutsak ede- cekler. Bu görüşleri irdele- mek, gerekirse yeni çö- zümlemeler üretmek du- rumundayız. Reddiye ve methiye parantezine sıkışıp kalırsak dünya yanımızdan geçecek, biz farkında bile olmaya- cağız.