Katalog

SAYFA CUMHURİYET 4HAZİRAN1993CUMA DIŞ HABERLER BM'nin insan haklanihmali •VVASHENGTON (Cuhuriyet) - Dünyaca ünlü insan haklan kuruluşlanndan Human Rights Watch hazırladığı bir raporda, Birleşmiş Milletler örgütü'nü, dünyanınçeşitli bölgelerinde yürüttüğü büyuk banş gûcû hareketlerinde insan haklannı ihmal etmekle suçladı. Merkezi Nevv York'ta bulunan insan haklan kuruluşu, BM'nin bu haklan adeta vazgeçilebilir bir lüks gibi algıladığını vurgulayarak, BM'de bu konuda merkezi bir kararlıhk buhmmadığını ileri sürdü. Uyuştupucu IDtşHaberkrSenisi- Meksika ile ABD sınmnda uyuşturucu kaçakçılanrun kullandığı 350 metre uzunlukta bir tünel ortaya çıkanldı. Meksika polisinin bulduğu tünelin uyuşturucu kaçakçılan tarafından her türlü güvenlik ve sınırboyu deneüminden kurtularak mallannı rahatça nakledebilmek amacıyta kullanıldjğı belirlendi. Tünel Meksika tarafmdaki bir çiftlik evinin banyosundaki küvetten başlıyordu. Hindıstan'tte kaza: 20 ölû • YENİDELHİ(AA)- Hindistan'ın kuzeydoğusunda bir kamyonun bir nehrin üzerindeki köprüden uçması sonucu 29 kişi öldü. Hindistan haber ajansı, 53 kişi taşıyan kamyonun nehire uçması sonucu sekizi ağır olmak üzere 24 kişinin de yaralandığını bildirdi. Pohs kaynaklan, kamyonun Tura kenti yakınındakı Rongram'da dar bir köprüden geçerken kaydığını belirtıiler. Kaynaklar, kamyon sürücüsünün kaza mahalinden kaçüğını bildirdıler. Küba'dafıntma: 40binkişievsi2 • MEXİCOCtTY(AA)- Küba'nın doğusunu etkisi altına alan bir tropikal fırtınanın sekiz kişinin ölümüne yol acüğı bildirildi. Küba Haber Ajana, Prensa Latina fırtına sırasında 16 bin 500'den fazla evin hasar gördüğünü ve 40 bin civannda kişinin de evsiz kaldığını behrtti. Ajans fırtına sırasında altı kişinin de kaybolduğunu kaydetti. Fransa,AlDS kurbamiçin ağlıyor • STRASBOURG (AA) - Fransa'da Stepbhane Gaudiıı isimli 15 yaşmdaki gencin, hemofıli tedavisi sırasında yapüan kan nakli ile AIDS hastalığına yakalanarak öbnesi ülkeyı yasa boğdu. Eğitimine devam ettigj lisede öğrenci başkanı olan ve etkin faaliyetleri ile çevresinde büyük sempati toplayan genç Stephane Gaudin'in ölümû bir anda ülkedeki tüm siyasi ve politik olaylann önüne geçti. Stephane'nin kendisi gibi hemofıli hastası olan 11 yaşmdaki erkek kardeşi Laurent da 1986 yıhnda aynı hastanede kan nakli sırasında AIDS'e yol açan HIV virüsü alması sonucundajgeçen yıl hayatını kaybetmiştı. ABDNelLKore I BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (AA) - ABD ve Kuzey Kore arasında başlayan. Kuzey Kore'nin nüİdeer silahlann yayılmasını önleme anlaşmasından çekilmesinin ele ahndığı görüşmelerde ilerleme sağlanamadığı bildirildi. Görüşmeden çıkarken gazetecilerin sorulannı yanıtlayan ABD Heyeti Başkaru Robert L.Galluci,"Yedi saat sûren görûşmelerin ardından önemli bir gelişme sağlayamadık" dedi. Kuveytsınınna 400Yunanaskeri • ATtNA(AA)- Yunanistan'ın, Irak-Kuveyt smınndaki BM Banş Gücü'nde görev yapmak ûzere bölgeye 400 gönüllü subay, astsubay ve uzman erden oluşan bir tabur göndereceği bildirildi. Edinilen bilgilere göre üç ay sonra Irak-Kuvveyt sınınndaki BM Banş Gücû'ne kaülacak Yunan taburunun kurulması çalışmalan başladı. Ispanya'da genel seçimler pazar günü yapılıyor, Sosyalist îşçi Partisi'yle sağcı Halk Birliği başabaş durumda Sosyalistlerintarihselsmavı -L oplumun en sancılı yanı, bağınşlara çağmşlara 1 VJL erkez sağın genç lideri Aznar'a göre İspanya Oosyalistlerin yolsnzluklan da son yıllarda su bakıhrsa, işsizlik. Toplumun ikinci önemli sıkıntısı 11 yıl içinde çöktü. Sosyalist lider Gonzales'e göre yüzüne çıkarken toplum, büyük tepki gösterdi. rahatsızedici kokusuyla yolsuzluklar. Sırada, daha ise ispanya, on yıl önesine göre ilerlemiş, banş ve Hayal kınklığına uğrayan toplum, 6 haziranda az ağnlı şikâyetler, sağlık, eğitim, güvenlik var. özgürlüklerle donanmış, modemleşmiş bir ülke. belfi ölçülerde sosyalizme cezasını verecek. ALÎKIŞLAK MADRİD - Ispanya'da 6 ha- ziran pazar günü yapılacak ge- nel seçimler öncesi sorunlara, ağnlara sızılara doğru teşhis koyabilmek için toplumun her bir yanının röntgenleri çekildi. Siyasi parti liderleri bu röntgen- leri bilgiçlikle havaya kaldıra- rak hastahkh yanlannı seçmen- lere gösteriyor ve hastahğı an- cak kendilerinin iyileştirebılece- ğini iddia ediyorlar. Merkez sağın genç lideri Jose Maria Aznar'a göre İspanya sosyalizm soludugu 11 yıl için- de çökmüş, bir felakete dönüş- müş. Sosyalistlerin deneyimli, kır saçlı efsanevi lideri Feöpe Gonzales'e göre ise İspanya, on yıl öncesine göre ilerlemiş, banş ve özgürlüklerle donanmış, modemleşmiş bir ülke. tlk on yıl 'Sosyalistlerin On Altın Ydı' olarak tanımlanabilir. Bu on yıl içinde İspanya sağlıklı, sorun- suz, büyüyen ekonomisiyle bir refah dönemi yaşadı. Son bir yıl içinde hemen tüm Avrupa'yı egemenliği altına alan ekonomik durgunluk, iş- sizlik ve yolsuzluklar salgının- dan İspanya sosyalistleri de paylannı aîdılar ve önleneme- yen bir düşüş başladı. Toplumun en sanalı yanı, bağınşlara çağınşlara bakıhrsa, işsizlik.Toplumun ikinci önem- li sıkıntısı ise rahatsız edici ko- kusuyla yolsuzluklar. Sırada, daha az ağnlı şikâyetler, sağlık, eğitim, güvenlik var. İşsizlik "3 milyon 300 bin işsiz var sokaklarda, sizin çahşmayan sosyalist ekonomı politikalan- nız yüzünden" diyor Aznar. 40 milyon nüfuslu İspanya'- da 15 milyon cahşabılir işgücü var. Ancak bunun yalnızca 12 milyonu çalışıyor. İşsizlik oranlannı belirlemek için iki ayn yöntem var. 'Çahş- ma isteğındeki herkesi' içeren ilk yönteme göre işsizlik oraru yüksek çıkıyor. Bu anket yönte- mine göre işsiz sayısı 3 milyon 300 bin. İşsizlik oranı da yüzde 22. Bazı Avrupa ülkelerinde bu yöntem kullanılıyor. İkinci yöntem ise İş ve Işci Bulma Kurumu'na kayıtlı işsiz- lerin sayımıyla belirlenen işsiz- lik oranı. İş bulamamak düşün- cesiyle kuruma kayıtlannı yaptınnayanlan dışladığı gibi daha önce kaydını yaptınruş, kurum aracıhğı dışında birişbulmuş, ama kaydını südirmerniş çabşan kişileri de içere- biliyor. İş ve Îşçi Bulma Kurumu'na göre işsizlik oranı yüzde 16. Gerçekten sokakta 3 küsur milyon işsiz var mı? Kimisine göre bu rakamlar doğru olsaydı toplum çok daha çalkanüh olurdu, sokaklarda yürünemezdi. Birçok kişi, işsiz- lik maaşı ya da yardımı alabilmek için çahş- tığı özel-gızli-geçici işjni gjzliyor. Rakamlar üç aşağı beş yukan doğru ya da yanhş, ama toplumun kıvranışlanna bakılır- sa bir 'işsizlik' sorunu gerçek. Sosyalistlerin ekonorni politikalan başan- h olamadı mı? On yılhk iktidarlan dönemin- de 1 milyon 700 bin yeni iş yaratü Felipe Gonzales. Evet, bu bir başan. Ama öte yan- dan aynı dönemde, teknolojinin gelişmesi, yenüenmesi, endüstrinin yeniden yapılan- ması, otomasyonun yaygınlaşması, rekabet- çi pazar ekonomisinin gittikçe ağırlık kazan- ması, bilgi çağmın kolaylıklan yüz binlerin işlerini yitinnelerine neden oldu. Modernleş- Başbakanhkycmşıikiaday arasındageçecek PSOE FELİPE GONZALESMARQUEZ VVJOSEMARÎA AZNAR Kiliseye gitmiyor Sağıngençlideriİspanya Başbakanı ve Sosyalist Îşçi Partisi'nin (PSOE) Genel Sekreteri Felipe Gonzales Marquez 5 Mart 1942 doğumlu. Evli, üç çocuğu var. Eşi Carmen, miOetveküi. Babası çiftçi. Fransızca bfliyor. Kiliseye gitmiyor. Hukuk Fakûltesi'ni bitirdikten sonra Belçika'da ekonomi öğrenimi gördü. 1962'de Genç Sosyalistier'e katıldı. 1964'te PSOE üyeüğini yaptırdı ve bir süre işçi a>ııkatı olarak çalıştı. Partide yükselişi 1974'te genel sekreteıiiğe seçümesine dek sürdü. 1977 yüındaki ilk genel seçünlerde Madrid'den millervekili seçilerek 118 milletvekiliyle ana muhalefet partisi başkanı kolruğuna oturdu. 1 Arauk 1982 yıundan beri de başbakanük görevinde. Gonzales, Franco'nun öldüğü gün PSOE'nin yeralb lideri şu açıklamayı yapıyordu: "Franco öldfi. Tüm Oerid güçleri ezen bir iç savaşm sonucunda ortaya çıkan bir avoç bencfl ve kokuşmuşun yaranna, 36 yıl boyunca iktidan gaspetti." Halk Partisi'nin (PP) Genel Sekreteri Jose Maria Aznar 40 yaşmda. Evli, üç çocuğu var. Eşi Ana, Maliye BakanuğYnda çalışıyor. Dedesi, Franco'nun arkadaşı, diplomat Babası, Franco döneminoe önce radvo, ardından sansür kumlu yöneticiliği yaptı Fransızca ve biraz Ingflizce biliyor. Katolik. Kiliseye gidiyor. Hukuk Fakûltesi'ni bitirdikten sonra maliye müfetöşliği yapö. 1982'de miDetvekfli secildi. Parti başkanuğmı Franco döneminde turizm bakanhğı görevinde bulunmuş Fraga vardı. Fraga bir Aznar'a tdefon ederek partinin başuıa geçmesini istedL Aznar partiyi geçmişfe, faşizmle özdeşkştinne eğUimini kımıaya çalıştı. Aznar aynı zamanda Lluslararası Demokrasi Birliği BaşkanYanumcısı. KİMIİKKARTI İSPANYA FRM» CEZAYH Meşruti krallıkResmi adı: İspanya Kralhğı YönetimBiçiıni:İki meclisli(senato ve pariamento) meşruti krallık Başkenti: Madrid Nüfitsu: 40 milyon YüzöJçümir. 504.783 kilometrc kare Para birimi: Peseta (1 pesata = 801ira) Devlet Baskam: Kral Don Juan Carlos Hükumet Başkanc Felipe Gonzales Kişi başına ulusal geür 1982'de 4bındolar. 1992"del4bin dolar NOTLAR • 1991 yıhnda İspanya'da 27 bin çift boşandı. 61982 yıhnda 8 milyon araba vardı ve 100 kişiye 22 araba düşüyordu. 1992yılında 13 milyon araba var ve 100 kişiye 34 araba düşüyor. • 1980 yıhnda okuma-yazma bümeyenlerin oranı yüzde 6.8 idi. Şimdi ise yüzde 4.6 • 1982 yıhnda 3 milyon kadın çahşıyordu. Şimdi 4 milyon kadın çahşıyor. • 1982'de 30 bin kitap yayı- mlanmışü. 1992'de 50 bin kitap yayımlandı. • 1982 yıhnda bin kişide 72 ki- şiye bir gazete düşüyordu, şim- di bin kişide 98 kişiye bir gazete düşüyor. • 1992 yıhnda 2 milyon televiz- yon satıldı. me sürecinde yenilenen pazarda 2 milyona yakın yeni iş yaraührken bu sürece ayak uy- duramayan işlerin elenmesi de kaçırulmazdı elbette. İşsizliğin patlamasına katkıda bulu- nan bu etkenlere, daha önce yabancı ülke kapılannda iş arayan, şimdi İspanya'da ça- hşmayı yeğleyen 400 bin kişiyi, çıftçiliği bıra- kıp hizmet sektörüne geçen iki milyon kişiyi, her yıl okullann mezun ettiği 300 bin kişiyi de eklemek gerekiyor. Sosyalistlerin sosyalist yüzü, iş dünyasın- dan dışlananlan unutmadı. İktidara geldik- lerinde 3 kişiden J kişi işsizhk-emeklilik yardımı ahrken bugün 5 kişiden 4 kişi işsiz- hk-emeklilik yardımı ya da maaşı ahyor. İspanyollar yine de geçinip gidiyorlar. Üç küsur milyon işsiz var belki gerçekten, ama İspanya, sosyal dayanışmanın alabildiğine yaşanıldığı bir ülke; ya oğul ya baba ya da kardeş çahşıyor. Aşk ve para uzun süre gizlenemez. Sosya- listlerin yolsuzluklan da son yıllarda su yü- zune çıkarken toplum, buyüktepkıgosterdı. nu, bazı özel hizmetlerde, ömeğin bazı ame- üniversite kapılannda yığümalar, mezun ol- lumlarda suç oranlanmn artmaa da dogal. Doğruluk ve onurla özdeşleşmiş sosyahzmin yolsuzluk söylentileri karşısında kandınldı- ğını hisseden, hayal kınkhğına uğrayan top- lum, 6 haziranda belli ölçülerde sosyalizme cezasını verecek. İspanya'da yolsuzluklar geneüikle siyasi partılere yasal olmayan yollardan parasal olanaklar sağlanmaa şeklinde ortaya çıkı- yor. îkinci önemh yolsuzluk ise kamu kuru- luşlannın komisyonlar karşılığında ihaleler vermeleri. Yolsuzluklar yalnızca sosyalistle- rin işi değil, sağ da geri kalmıyor, ama ikti- darda sosyalistler olduğu için daha çok yıp- ranıyoriar. Sağlık Sosyalistler, sağlık hizmetlerini evrensel- leştirdıler, genelleştirdiler; sağhk hizmetle- rinden ücretsiz yararlanmak her İspanyolun hakkı. Bu sosyalistler için 'artı' bir puan. liyatlar ya da bir röntgen çekimi için 300 bin kişinin bekleme listelerinde olduğunu iddia ediyor. İspanyollar sağhkh bir toplum. Yaşam beklentisi, 76 yıl. Yani bir İspanyol, 76 yıl yaşamayı garantilemiş. İspanyollann yüzde 24'ü sigara içiyor. İspanya'da yılda 100 mıl- yar sigara içihyor. Günde 100 gram içki alanlar alkoh'k sayıhrsa, İspanya'da 1 mil- yon 400 bin alkolik var. Avrupa'da AIDS rekoru, İspanya'mn; 150 bin kişinin AIDS virüsünü taşıdığı tahmin edihyor. Eğitim Sosyalist dönemde eğitim-öğrenimde tar- tışılmasız gehşmeler sağlandı. Eğitimin milü geürdeki payı yüzde 2.8'den yüzde 4,7'ye ka- dar çıktı. 6-14 yaş arası zorunlu eğitim 16 yaşına çıkanldı. 40 öğrenciye bir öğretim üyesi düşerken şimdi 25 öğrenciye bir öğre- duktan sonra iş bulma zorluğu eğitimin en sancıh yanlan. On yıl önce 700 bin olan üni- versite öğrenci sayısı şimdi 1 milyon 200 bini bulmuş durumda. GfivenBk Son yıllarda Fransa'nın da işbirliğîyle vu- rulan darbelerle iyice zayıflayan aynhkça Bask terör örgütü ETA artık İspanya'mn en büyük güvenhk sorunu ohnaktan çıktı. İs- panyollan, işsizlikten sonra en çok uyuştu- rucu kullanımı rahatsız ediyor. Uyuşturucu kullanımına bağımh olarak geçen yıl İs- panya'da hırsızhk, cinayet, yaralama, ka- dınlara saldın gibi suçlan içeren 1 milyon suç olayı yaşandı. 800 kişi aşın dozda uyuştunı- cu alarak yaşamıru yitirdi. Güvenliği sağlamanın yolu, Franco döne- minde oldugu gibi sokaklan pohsle doldur- mak mı? Franco döneminde suçluluk oranı pk gibiydi. çünkü herkes korku içindeydi./vma munaıeret, evrenseuıgı yanında sagJik um uyesı auşuyor. yok gıbıydı. çunJcu herkes korku ıçındeydı. hizmetlennin nitehğinin çok düşük olduğu- Eğitimde sağlanan ilerlemelerin yanında Özgürlüklerin alabildiğine yaşandığı top- Ispanya'daıııiüetveldliseçmıleıiııe alü siyasipartikatılıyor Sosyalist İşçi Partîsi I Halk Partisi îktidannı kommaya çalışıyor Başkanı: Felipe Gonzales. EğUüni: Ortanın solunda. On yıkhr önemli ölçülerde ılerici sosyal pohtikalar uyguladı, dayanışma bayrağını elinden düşürmedi. Parti programmda aynca "Avrupa ve Asya arasında köprü olarak artan önemiyle Türkiye ve İspanya arasındaki ilişküerin yoğunlaştınhnasınm gerekhliğı" vurgulanıyor. Tabanc Toplumun çahşan, işçi, alt ve orta kesimleri oluşturuyor. ATye baluşı: Avrupa Birligı trenini yakalamak istiyor. Ülkenın geleceğini Avrupa'dan kopmamakta görüyor. Tutucu çevreler destekliyor Başkann Jose Maria Aznar. EğDimi: Merkez partisi. Birkaç yıl öncesine kadar adı 'Halk Birliği' idi. Reagan'ın, Thatcher'ın polıtikalannı benimsiyor. Tabanı:Toplumun orta ve üst kesimlerinin ve dini, tutucu çevrelerin geleneksel desteğini sağlarnış durumda. Aynca değişim isteyen geçhk de Aznar'dan yana. APye baktşı: Avrupa Birhği'ne girmeye acele etmiyor. İkinci hızda girsek de olur, diyor. Önce fngiltere'nin politikalan doğrultusunda Avrupa Para Sistemi'ndençıkma yanhsı olduğunu belirtti. Sonra fikir değiştirdi, kahnaya karar verdi. BirlesikSol Üerici partiler birliği Birlik ve Katılım Bask Partisi SosyalisÜerle Milliyetçi koalisyona ama aynlıkçı hazır değil Başkann Julio Anguita. EğUüni: 1986 yılından bu yana ilerici partiler koahsyon, bir birük oluşturdular. Aynı program altında seçnne gidiyorlar, ama partileşmiyorlar. Her parti kimhğini ve bayrağını koruyor. İspanya Komünist Partisi başı cekiyor. Tabanc Toplumun ilerici kesimlerinin. PSOE'nin polıtikalannı ılımb bulan sosyalistlerin desteğini sağhyor. ATyebaluşı: Avrupa Birhği'ne girmeden önce Maastricht Anlaşmasını referanduma götürmek istiyor. Başkann Miquel Roca. Eğuuni: Milliyetçi Katalan Partisi. Yalnızca Katalanya'da seçmılere kanhyor. Yerel parti. Mechstehükümeteen çok destek veren partilerden birisi. PSOE ile koahsyon ortağı ohnaya hazır. PSOE ile bir koalisyonu PP üe bir koalisyona tercih ediyor. Franco'nun milliyetçi ve vatan bütünlüğü baskılan altında ezilen, dil ve kültür özgürlüğünü soluyamayan ATye bakışı: İspanya'nm Avrupa Birhği'ne kaülmasından yana. Avrupa Birhği'ne girebilmek için gerekh hefdeflerin zaten doğal hedefler olduğunu savunuyor. Başkanı: Xabier Arzalluz. Eğuuni: Bask özerkliğinj savunan, yerel milliyetçi parti. Ortanın sağında. Aynhkçı değil. Demokratik yollardan Bask özerkliğinin yeni haklar kazanması için çahşıyor. Milhyetçi Bask Partisi de, Katalunya Birhk ve Katıhm partisi gibi, milliyetçi olmakla birhkte 'aynlıkçf değil. ATye bakışı: Avrupa Birliği'ni savunuyor. Olası bir koahsyonda hükümetin Avrupa Para ve Ekonomı Birliği politikalannı desteklemekten öteye itici ye özendirici bir rol oynayabihr. Herri Batasuna ETA'nın ardındaki parti Eğuuni: Aynhkçı milliyetçi Bask özerkhği yerel partisi. Aynhkçı terör örgütü ETA'nın ardındaki parti. MiUetvekilleri, mecüste yeminlerine" Yasalar emrettiği için" diye başladıklan için meclise katıbnıyorlar, ama secildikleri için maaşlannı ahyorlar. Tabanı: İspanya'dan aynhnayı savunan ETA örgütü ve sempatizanlannca destekleniyor. ATye baluşr. Avrupa Birhği'ne karşı değil, ama Bask özerkliğinin de birliğe kendi bayrağıyla, ayn bir ülke olarak girmesini istiyor. Merkez Partisi Seçimler sonu olabilir Başkanı: Rafael Calvo Ortega Eğuuni: Franco'nun ölümünden sonra geçiş dönemi merkez sağ partisi. Bu seçimlerde tarihi görevini tamamlayıp yok ohnası bekleniyor. Yinede 1 milletvekiliçıkarma şansı var. Tabanc Muhafazakar, milliyetçi ve bazı ıltmlarca destekleniyor. ATyebaluşc Avrupa Birhği'ne teonde karşı çıkmıyor. Ancak bazı Birlik koşullanna sıcak bakmıyor.