Katalog

SAYFA CUMHURİYET 2 4 HAZİRAN1993 CUMA Kumluca'ya üçlahit, girlandlı olsun AYŞE ANIL Antalya'nın Kumluca ılçesınde, beledıye başkanhğı tarafından hazı- rlanan 'Meydan Projesı' kapsamı- nda, Karacaören (Akaliasos) nek- ropolünün ayakta kalan son örnek- lennden üç lahıt, doğal çevresinden alınıp şehnn meydanına taşındı. tlgıh bazı çe\ reler tarafından tepkıy- le karşılanan bu uygulama ıçın bele- diye başkanhğı. ılk aşamada Anial- ya Kültür ve Tabıat Varlıklannı Koruma Kurulu yenne Antalya Müzesı'ne başvuruyor. Müzede gö- re\k bulunan baa arkeologlann bu uygulamarun yasal olmayacağı yo- lundakı ıürazlanna rağmen müze müdürlüğu. sözkonusu lalebı sakı- ncasız bulduğunu bıldıren raporla bırlikte, Antalya Kültür ve Tabiat VarhkJannı Koruma Kurulu'na bir başvuruda bulunuyor Kurul yapı- lan başvuruyu karara bağhy or An- cak konumîan dolayısıyla ısimlen- nın açıklanmasını istemeyen bazı yetkihler, verilen kararda müze yazısınm baz olarak alındığını, bu yaadaysa gerekh uyanlann yapı- lmadığını. kurulun da bunu atladığı \eya atlamak istedığı ıçın ona> ka- ran aldığım ve bunda müze müdü- rünün bızzat yönlendirmesının söz- konusu olduğunu iddia edıyor. Antalya Kültür \e Tabıat Varlı- klannı Koruma Kurulu'nun 23 Ey- lül 1992 tarihinde konuyla ılgılı ola- rak aldığı onaylayıcı karar şöyle: •'Antalya ili Kumluca ılçesı beledıye Lahitlerin ören yerinden alınarak meydana konulmasma müzedeki kimi arkeologlar haklı olarak karşı çıkıyorlar. başkanlığının hazırladığı meydan projesınde sergılenmek ıstenen. mü- ze tarafından uygun görülen 3 lahı- tın. Antalya Müzesı denetımınde taşınması ve yerlenne konulmasının uygun olduğuna karar venldı " An- cak karar, yürürlüktekı bazı yasa ve yonetmehklerle çelişır bir nitelik ta- şıyor Çünkü karar ve karara baz teşkıl eden müze uzman raporu ha- zırlanırken, anıtlann ve SİTlenn res- torasyonu hakkında 1964 yılında Venedik'te toplanan kongrede ab- nan mılletlerarası temel kararlar göz önüne alınmıyor ya da unutuluyor. Kongre kararlan arasmda yer alan Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varbk- lan Mevzuatrnın yedıncı maddesın- de şöyle bir açıklama bulunuyor '"Anıt, tanığı olduğu tanhten ve bu- lunduğu çevreden alınamaz. Bu se- beple bir anıtın tamamının ya da bir kısmının yer değıştırmesi. ancak anıtın korunması zorunlu olduğu ve büyük bir ulusal veya uluslararası faydayı hakb kılan haüerde caız- dır." Aynca 2863 nolu yasanın 20. maddesi de bu konuya açıkbk getıri- yor. Bu yasaya göre ise, "Taşınmaz kültür varhklan ve parçalanrun bu- lunduklan yerde korunmalan esas- tır." Ancak nakilleri çok zorunlu ise. ılgılı lcurulun karanrun bakanhk onayından geçmesı gerekli görül- mekte. Bu durumda özgün yerlenn- de bınlerce yıldır duran bu eserlenn 'sergilenmek' üzere nakledılmeden önce 'sergi' amaçlı kullanımı ıçın özel ızin almması gerekıyor. Kurulun, sözkonusu lahıtlenn ta- şınmasını onaylayıcı karan üzerine bir rapor hazırlayarak Antalya Mü- ze Müdürlüğü'ne ileten arkeologlar Sabn Aydal, Edip Özgür ve Orhan Avtur raporda, "Bu tip nakıl ve ser- gjlemeler ılende daha boyutlu talep- lere neden olacağı gıbi, koleksiyo- nerler tarafından da kullanılabıhr. Daha önce de bir koleksıyonere ve- nlen ızinle karar birleştirilerek em- sal teşkıl edılebıhr. Bu tip eserlenn bakardığımızın denetimı dışındakı alanlarda sergılenmesınin ve kişile- rin denetımıne bırakılmasının yasal olmayan konumunun dışmda. bir çok pratık sakıncalan da beraberin- de getıreceği açıktır" şeklinde bir açıklamaya yer veriyorlar. 4milyar yülık yaşam Haber Merkezi - Avustralya'da bulunan bir kaya parçası, dünyanınevrimine ışık tutarak, y aşarrun bugünedek sanıldığından çok daha önce başladığını göstenyor. Bulunan kayanın ıçerdiği mıkrop kahnülan, günümüz bıtkilerinde olduğu gıbi güneş ışığından yararlanarak fotosentez olayını gerçekleştiriyor. Evrimbilimcilere göre bu buluş, ilk canlılann yaklaşık 4 milyar yıl önce yaşam bulduğunun sağlam bir göstergesi _ Kalıfornıya Ünıversitesrnde paleobıyolog (eskı yaşambılimci) VVUliam Schopf, Batı Avustralya'da bulunan kayayı mikroskopta ıncelerken bu fosıllen keşfettı. Schopfa göre bu bulgular, bılinen en eski mikroskopık canlılar kümesını oluşturuyor. Fosıllerin bunca yıl sonra da gösterdiklen görecelı karmaşıkhk. yaşamın oldukça hızlı bir bicimde evrelerden geçtığıne işaret ediyor. Bu bulgulardan, yaşamın kolaylıkla sürdürülebildığı. belki başka gezegenlerde de benzer koşullann bulunabıleceğı anlaşılabılir Jeologlar Dünya'nın 4 5 milyar yıl önce oluştuğu gorüşunü savunmakla bırlikte, meteorlarbu tarihten yüzmılyonlarca yıl sonrasına dek Dünya'ya çarpıp okyanuslann buharlaşmasına yol açıp, yaşamın evnmıne engel oldular. Prof. Schopf fosıllerin, bugüne dek bulunan fosıllere kıyasla 1300 mılyon yıl daha eski olduğunu ılen süruyor. Bulgunun en önemlı ninetıği, fosıllerin sıyanobakten adlı canlılarla ılışkili olmasından kaynaklıyor. Dünyada yaşamın öyküsü • Baü Avustralya'da fosiller bulunuyor. En eskı fosiller 3465 mılyon yıl öncesıne aıt. Fotosentezi "bulan'' eski rrukroplar. • 500m üç bolmeh bedem olan kabuklu denız böcekleri. •440 m. kanndan bacakh kabuklular. • 395m ib kabuklular İlk kara bitkilennın ortaya çıkışı Çenesiz bahklar • 345 m çeneli bahklar. • 280m.örümcekveilk sürüngenler • 225 m. in bedenli memeliler. • 200m. dıplodocus, sauropod, denizkirpisi. • 135m. kayan sürüngenler, denız kanndanbacaklılan. •65m. eohıppus, çağdaşatın atası. • 1.8m. australopithecus, insana benzer yaratık. 'EylemriYönüyle Sanat' Haber Merkezi -1988-90 yıllan arasında Orta ve Doğu Avrupa'da yapılan afışler bıraraya getirilerek o yıllarda yaşanan devrimlerin ızleri olarak sergilenmey e başlandı Şu günlerde Amenka'nın değışık kentlerinde sergılenen koleksıyonun adı "Eylemcı Yönüyle Sanat: Orta ve Doğu Avrupa'dan Devrimci Afişler". Bu eserleri biraraya getiren Marta Sylvestrova sergı kataloğundaki yazısında şöyle diyor: "ABD gibı liberal demokrasilerde afış sanatı televızyon.yayıncıbk. sınema ve vıdeo tarafından gölgede bırakılmış durumda. Orta ve Doğu Avrupa'dakı totalıter rejımlerde ise tüm ıletışim araçlan hükümeün sıkı kontrolü alündaydı Ancak sansür uygulay an bu yetkılıler elde çizilmiş ve özel olarak basılmış afışlenn antıtotahter devrimler sırasında kentlenn sokaklannda, duvarlannda, pencerelennde görülmesıni engelleyemıyordu. Her yere afışler asılrruştı. Gösteriler sırasında insanlar onlan üzerlenne asıp öyle dolaşırlardı. Devnmcı hareketler bir ülkeden dığerine gectikçe. afışler de hepsini destekleyen göçebe bir elçı görevi görüyordu Sanatçılar eserlenru şehirden şehıre taşıyarak bu afışlenn yaşanan tüm olaylan belgelemesıne dıkkat edıyorlardı." Ciplerin seri üretimine ilk kez 1942 yılmda Amerika'da Ohio ve Michigan kentlerinde başlandı Yollannkeçisi cipe selam, yola devamHaber Merkezi-İkincı Dünya Sa- vaşı sırasında baü Sıcılya'run küçük bir löyünde zeytinyağı presının bo- zulması savaş karrnaşası içinde ka- muoyunun ılgisini çekmedi. 1943 yıhnn koşullannda dağlar gıbi yığüı zev:nı çürümeye bırakmak, köyün teîc gelir kaynagını tehlikeye at- maıtı. Ancak büyük şans esen Amerikah- lar bu sırada adayı ele geçırmış ve köyin yakınlannda kamp kurmuş- larcı Amerikalılar, ellenndekı bir cıp zeyünlen ezme ışınde kullanma- yı cierdıler Komutanlannınonayı- nı ılıp ışe koyuldular. Zeytınlen ezne işlemının deponun ikincı ka- tınca yapılması bmseyi yıldırmadı. El "•ırb.ğj ıle cipı kaldınp ikına kata çtkırdılar ve 44 ton zeyünin birkaç gü: içinde posasını çıkardılar. Cıpennılksen üretimine 1942yilın- da ^menka'da Ohıo ve Michigan keitlenndc başlandığmda. bir yıl sorra İtalyan mutfağının hizmetıne gıreceğı düşünülmemışti. Cıpler as- keri kullaruma sunulur sunulmaz neredeyse kapışıldı. Ordunun dört köşe minı taşıtı. Ge- neral George Marshall'ın tanımıyla 'Amenka'nın savaşa en büyük ar- mağanı'. 1943'tesavaşmuhabınEr- nıe Pyle, cipin savaş döneminın en vazgeçümez araa olduğunu belirte- rek, "Savaşa cıp olmadan devam edebileceğjmızı hiç sanmıyorum. Cip neredeyse tüm işlenn üstesmden gelıyor. Her çeşıt arazıde gıdebili- yor. Köpek gıbi ıtaatkar, katır ka- dar güçlü. keçı gıbi çevık Taşıyabı- leceği yükun genelde ıkı katını taşı- masına karşın şimdiye dek hıç yolda bırakmadı" dıyor Cıpler pıyasaya çıkıncaya kadar kamyonlar da epey ışe yanyordu. Ancak manevra yeteneklerinin az olması, duşmana hedef ohna olasılı- ğının fazlabğı yaygın kullanımını engelliyordu. Motosıklet, çevıklı- ğıyle diğer araçlann gıremeyeceği s,avaş öncesi basın dpe büyük yer verdi. Öyle ki, aracın özelliklerini belirtirken abartıya kaçıp Hitler'in 20 tonluk tanklanyla arasmda koşutluk kurmaya kalkışıldı. bölgelere ulaşımı sağlıyorsa da gü- rültüsü ve korunmasız olması nede- nıyle kullanımı kısıtlı kahyordu. Bu arada ordu çok amaçlı bir ulaşım araanın acıl gereksınimı ıçındeydı. En sonunda savaşın Avrupa'da tum hızıyla sürdüğu 1940'ta Amenkan ordusu gereksinim duyduğu aracın özelliklenni pıyasaya duyurdu: Araç600kg ağırlığmdaolacak,yer- den yuksekliğı bir metreyı aşmaya- caktı. Ordu 135 şırkete araan üretı- mi içın çağn yaptıysa da yalnızca 2 tanesi ılgılendı. 1930 yıhndan sonra Amenkah araba üreticileri, ağır. dış görünümü albenılı arabalann peşın- deydı. Üstu açık, hafıf \esade goru- nümlü bir araba çocuk oyuncağı gıbi gebyordu. Montajı gerçekleştiren Karl Probst, saatte ortalama 40 km yaparak 370 km.'lık yolu katedıp prototip ara- bayı ordunun Maryland'dakı dene- me merkezine ulaştırdı. Sade, basıt ve olağanustü kullanışb- lığı ıle cip, otomobıl dunyasında devnm yarattı. Kapısız, sileceklen elle çalışan. ön çamurluklan yalnız- ca metal bir levhadan oluşan, arka çamurluğu ohnayan. amortisörleri sert (dedıkoduya gore hıç amortısö- rü olmayan)aracı kullanmak merdi- venlerden yuvarlanmakla bir. Ciplenn gın dört çekışlı olması 1 75m boyunda bir arabadan beklcn- meyen bir ozelhk 60 beygır gücün- de motoru olan taşıt, gücünden bek- lenılmeyen bir çevıkhge ve hıza sa- hıp. Savaş öncesi basın ape buyük yer vcrdı. Öyle ki, aracın özelbklerinı belirtirken abartıya kaçıp Hıtler'ın 20 tonluk tanklanyla arasında ko- şutluk kurmaya kalkışıldı. Tüm us- tünlüklenne İcarşın cıpler yme de tehbkeye açık. donanımsız küçük arabalardı. En belb başlı ustünlüğü ucuz ve bol miktarda olup, kulanıla- maz hale gelenin anında yeni bir ta- nesıyle takviye edıbnesıydi. Ciplerin kullanıldığı tüm savaşlann kazanılma şansının fazla olduğu ınana giderek orduda yerleştığin- den. savaşa gıren uluslar süreklı şu ıstekte bulunuyordu:"Bıze cıp gön- derin". Willys ve Ford 1945'in son- lannda 600 bin adet cip üreterek re- kora ulaştı. Bazı bölgelere paraşüt- lerle indınlıyordu Orduda ciplenn kullanım alanlan geni^ledsğinde, karada ve suda gıdebilen model ve hava takviyesi için hafıf modellen- nın üretimine başlandı. Cipler giderek Amenkan kışıbğının stmgesı oldu. Generaller makam arabası olarak cipleri tercih eder du- ruma geldıler Göstenş merakbsı Gencral Patton bıle. 1945'te Alman topraklanna gırerken kırmızı maro- ken kaplama apını kullanıyordu. Pompei yeniden canlanıyor Haber Merkezi - Pompei harabelennı gezenler, eski kenün neye benzedığini bubnak ıçın hayal güçlerini zorlamayacaklar. Bundan böyle üç boyutlu görüntü veren bilgisayarlar araabğıyla, arkeolojik alanlann görüntülen zıyaretçılere sunulacak. Görsel gerçeklik Roma'da Roma L'ygarhgı Müzesı Müdürü Gıuseppina Sartona, görsel gerçeklik yöntemıyle eski uy garbklara ait anıtlann ilk hallennin kusursuz bir şekilde görüntülendığını bıldiriyor. Turizm alanında devrim yaratacak bu gelişme dünyanın dört bir yarundaki tanhı kalıntılan ayağınıza geurecek. Görsel gerçekbk tekruğınin klasik arkeolojıye uyguianmasında öncülük eden sosyolog ve fılm yapımcısı İtalyan Zappala, basının bu uygulamayı uyuşturucu bağımbsının gördüğühayallere benzetmesınden yakıruyor. Binlerce çizim Üç boyuılu görüntüyü yaratmak ıçın bınlerce çizim gerekıyor. Omeğjn bir sanıyede25kareçizüiyor. Bu yöntem sayesinde Pompei kentının sokaklannda turlayıp, volkanın patlaması sonucu koca bir kentın nasd yok olduğunu görebıbyorsunuz. Görsel gerçekbk fıkri ılk kez 1965 yıbnda Amerikab Ivan Sutherland tarafından ortaya atıldı İlkbaşlarda bilgisayarlann ekranlan yoktu, y azıcılar kanalıyla döküm alınabıhyordu. Sonradan joystık ve kafaya geçinlen başlık (helmet) yardımıyla görsel gerçekbk bugünkü durıımuna ulaştı. 'Neandertaller'in ilginç yaşamlan Haber Merkezi - Araştırmalar, çağdaş insanın Av rupa'da ılk kez45.000 yıl once gorüldüğünü, bunu ızleyen 10 bın yılbk süre içinde 'Neandertaller'le bırlikte var olduklanru ortaya koyuyor. Bu konuda en son kanıtlar, Prof. Janusz Kozlowski'nin Bulganstan'daki Temnata Mağarasf nda gerçekleştirdiği kazılar sonucu elde edildi. Termoışık yöntemiyle tarihlendirmesı yapılan bulgulann 45.000 yıl öncesıne ait olduğu saptandı Kemikten bölümler Bu yöreyı içıne alan ve İspanya'dan İsraıl'e kadar uzanan alanda bulunan taş aygıılar ve bunlann kemikten bolümlen. son Paleobtık doneme an Aungnasyen kulturün özellıği olan teknik yetkınhğe sahıp Kazılardan elde edilen bulgular, bu tekniğın çabucak Avrupa'ya yayıldığjru göstenyor Söz konusu ınsanlann farklı dönemlerde aynı yerde yaşamalanna karşın üretilen aygıtlann yöntem, tür ve malzeme açısından büyuk farkblıklar gösterdiği görüldü. "NeandertaUer'in ortadan y ok olmalanndan öncekı dönemde, komşulanndan daha gebşmış yöntemleri öğrendıği de karutlandığı halde, sonra neden ve nereye gıtüklen konusu gızını sürdürüyor. İlk kez 100 000 yıl önce Ortadoğu'da görülen günümuz insan türünün neden Av rupa'ya göç etuği sorusuna da bir yanıt geürilerruyor Daha geniş alan Bu konuda sunulan bir görüş, daha önceleri tundra ya da steple kaplı olan alanm, havanın ısınarak ılıman orman bölgelerine dönüşmesi nedeniyle "homo sapıens sapıens'lenn daha genış bir alana yayılmalan. Buna bağb olarak, Ortadoğu'da 45-50 bin yıl önce hızlı bir kültürel ve teknolojık yenilıkler dönemi olarak bılinen "Son Paleobtik Devnm'ın gerçekleşmesı de bu göç eden öncülenn yeni çevrelenneuyum gostermelerine yardıma olacak teknolojık gucü sağladı Son olarak. gebşmiş bir y apıya sahıp bir dılın varlığı da Avrupa'dakı çevrey le ıletışim kurulmasj açısından yararb oldu.