Katalog

SAYFA CUMHURİYET 27 MART 1993 CUMARTESİ 12 DIZIYAZI Balkaıı politikanıız oldukça nazik TÜRKİYE'NİN72YILLIK DIŞ POLİTİKASI (1921-1992) İsmail SOYSAL, Em. Büyükelçi 7 • Sovyetler Birliği'nin dağılması sonucu Kafkasya'da Gürcistan, bağımsızlığı seçmişti. Gürcistan, Ukrayna gibi Türkiye için iyi bir komşu görünümündeydi. Azerbaycan ve Ermenistan ise Bağımsız Devletler Topluluğu'na katılmıştı. Ancak Azerbaycan Rusya'ya daha fazla bağlı kalmak istemediğinden, bu topluluğun güvenlik sistemine katılmamıştı. İkı bağımsız devletin bir konfede- rasyon sistemi ıçınde ışbırliğı yapması. daha sağlıklı ve kahcı olabilirdi. Nıte- kim Sovyetler Birliğı. Yugoslavya ve Çekoslovakya örneklennde görüldü- ğü gibi. günümüzde klasik federas- yonlann yaşavamayacağı iyice belli olmuştu. Görüşmelerin gerisınde asıl etkın güç ABD idi. VVashıngton federasyo- nu savunuyordu. ama Türkıye'yi te- dirgin etmemek ıçın de "bir zorlama olmaz" dıyordu. Şimdı dış politikamızın Kafkasya boyutuna değinelim: Sovyetler Birliği'nin dağılması so- nucu Kafkasya'da Gürcistan, bağımsızlığı seçmişti. Gürcistan. Uk- rayna gibi Türkiye ıçın ıyi bir komşu görünümündeydi. Azerbaycan ve Er- menistan ıse Bağımsız Devletler Top- luluğu'na katılmıştı. Ancak Azerbay- can Rusya'ya daha fazla bağlı kalmak istemediğinden. bu topluluğun güven- lik sistemine katılmamıştı. Kendine ve kardeş Türkiye'ye güvenivordu. Özel- likle Elçıbey'ın başkan seçilmesinden sonra Türkiye modelinin savunucusu olarak. onunla çok sıkı ışbirliğıne gır- mişti. Bu ıkı yeni Kafkas devleti, Azerbay- can sının ıçınde kalan ve halkmın ço- ğunluğu Ermeru olan Yukan Kara- bağ nedeniyle savaşmaya başlavınca Türkiye, hem Azerbaycan'a bağlılığı hem de kuvvet kullanılarak toprak alı- nmasına karşı olduğu ıçın Azerbay- can'ın tarafinı tutmuştu. Zaten bağımsız olur olmaz onu kasım 1991*- de tanımış. ardından da diplomatik ilişkiler kurmuş, ona ekonomik ve teknik yardımlar yapmaya başlamıştı. Ermeniler Karabağ'da saldınya ge- çince Azerbavcan egemenliğine saygı sağlanması için Ankara, AGİK nez- dinde girişimlerde bulunmuştu. Türkiye aralık 1991'de Ermenis- tan'ı da tanımış. ama onunla diploma- tik ilişkı kurmayı geaktirmiştı. Aslı- nda Ermenılenn bağımsız devlet olu- şunu da iyi karşılıyordu. Çünkü bu oluşum iki ülke halkının banşmasına kapıyı aralayabilirdi. Yeter ki. genç Ermenistan devleti gerçekleri görebil- seydi: Etrafında Azerbaycan ve Gür- cistan ile sorunlan vardı. Bölgenin İstanbuTda yapılan KEİB zirvesine katılan liderler Başbakan Süleyman Demirel ile. güçlü devleti olan ve Batı dünyasının müttefıkı bulunan Türkiye ile diyalog kurması Ermenistan için çok yararlı olurdu. Onun denize doğru yolu Tür- kiye'den geçebilirdi. Anadolu'dan ko- laylıkla elektnk, yiyecek vb sağlayabi- lirdı. Hatta Azerbaycan ile uzlaş- mazlığında en etkin arabuluculuk ya- pabılecek devletin Türkiye olduğunu belkı bir gün anlayacakü. Öyle sanı- yoruz ki. zamanla Türkiye ile Erme- nistan arasmda iyi ilişkiler kurulabil- diği ölçüde, Ermenilerin Türklere karşı aslında genellikle yersiz tarihsel düşmanbk duygulan azalacak, hatta yokolabılecekıir. Türk hükümetinin girişimiyle 25 Haziran 1992'de İstanbul'da toplanan bir konferansta Karadeniz Ekonomik İşbirliği Deklarasyonu, bu denize kıyısı olan devletler (Türkiye. Rusya, Bulgaristan, Romanya. Ukrayna, Moldova, Gürcistan) ile kıyısı olma- yan Balkan devletlen (Yunanistan, Arnavutluk) ve iki Kafkas ülkesi (Azerbaycan. Ermenistan) tarafından imzalanmıştır İçsavaş halinde olan Yugoslavya bu toplantıya çağn- lmamıştır. Böyle bir işbirliğinin za- manla gelişeceği düşünülerek. dekla- rasyon esnek bir dılle kaleme alınmıştır. Bu gınşım, Türkı> e'nınjeo- politık-ekonomik önemı açısından dünyada geniş yankılar uyandırmıştır. • Türkiye'nin Balkan politikası, Ortadoğu'da olduğu gibi, karmaşık ve değişken öğeler ve veriler nedeniyle nazik bir niteîiğe sahiptir. Türkiye kuşkusuz bir Balkan devletidir ve Balkan yanmadası kadar toprağa sahiptir. 'Balkan' sözcüğü deTürkçedir. İstanbul dahil, lOmilyonu Trakya'da olmak üzere, Balkan devletlerinin toplam nüfusuna yakın halkı vardır. lanüda. Türkiye, İran ve Pakistan arasında mevcut Ekonomik İşbirliği Örgütü'ne (ECO) Afganistan ve Taci- kistan ile birlikte tam üye olmuşlardır. Azerbaycan'ın ve Orta Asya Türk devletlerinin doğmuş olması. Türki- ye'nin dünyadaki önemini arttırmış ve ona ilensı için önemli bir avantaj sağ- larruştır. Türkiye'nin Balkan politikası, Or- tadoğu'da olduğu gibi, karmaşık ve değişken öğeler ve veriler nedeniyle nazik bir niteîiğe sahiptir. Türkiye kuşkusuz bir Balkan devletidir ve Bal- kan yanmadası kadar toprağa sahip- tir. 'Balkan' sözcüğü de Türkçedir. İstanbul dahıl, 10 milyonu Trakya'da olmak üzere, Balkan devletlennin toplam nüfusuna yakın halkı vardır. Türkler Balkanlar'da 600 yıllık yöne- tımlennin bıraküğı bir deneyime sa- hipür. Aynca orada önemli bir kültür mırası bu"akmıştır. Bugün Balkanlar'- da yaşayan 1.5 milyonu Türk olmak üzere yaklaşık 8 mılyon Müslüman (Arnavut, Boşnak vb) Türkiye'yi ana- vatan ya da kardeş ülke saymaktadır. Bugün Türkiye'nin öbür Balkan ül- kelenne göre bir avantajı da onlarla hıçbir toprak sorunu bulunma- masıdır. Çünkü Trakya smınmız 1911-1912 Balkan savaşlan sonunda saptanmış ve -1915'te Bulgaristan'a bırakılan Dimatoka bölgesi sonradan Yunanistan'a geçmiş olarak-1923 Lo- zan Antlaşması'yla kesinleşmıştir. Bu- gün Türkiye Trakyasf nda Balkan kö- kenli Hırisüyan yok denecek kadar azdır. Oysa Romanya'da 1.8 milyon Macar; Bulgaristan'da 1 milyon Türk; Yugoslavya'da 2 milyon Arnavut (Kosova); yannı milyon Macar (Voy- vodina) ve birkaç yüz bin Bulgar; Ma- kedonya'da yanm milyon Arnavut ve 100 bin Türk: şu sırada büyük ölçüde Sırp işgaline uğrayan Bosna-Hersek'- te 2 milyon Boşnak; Arnavutluk'un güneyinde birkaç yüz bin Yunanlı; Romanya'da biraz ve Yunanistan'da Batı Trakya'da yüzbini aşan Türk ve daha az sayıda Pomak; Yunanistan'ın kuzeyindeki güney Makedonya'da sistemli bir biçimde Yunanlılaşünlmış yüzbinlerce Slav kökenli Makedon yaşamaktadır. _ „ -Surecek- POLTTIKA VE OTESI MEHMED KEMAL Rusya'ya hem güvenlik hem de eko- nomik bakımdan bağımlılıklan nede- niyle Türkiye ile şimdihk daha orga- nık bir birlik kurmalan beklenemezdı. O nedenle. bildirgede iç işlenne kan- şmamak, eşıtlık. demokrasi, laiklik, pıyasa ekonomısı gibi Türkiye'nin sa- vunduğu ılkeler benimsenmiş ve îko- nomik. tıcari ve kültürel alanlarda çalışma gruplan kurulması, her yıl bir kez dışişleri loplantısı yapılması ka- rarlaştınlmıştır. Türkiye gibi onlann da panturanist düşünmediği zaten bi- lınıyordu. Ankara'da atılan bu ilk adımın önemi gene de küçümseneme- zdi. Beş yeni Türk devleti. Islamabad'- da 28 Kasım 1992'de yapılan bir top- Karagöz Perdesi... Geçen gün şaır Sunay Akın'la söyleşiyorduk, birden- bıre bana "Biliyor musunuz Karagöz Çingeneymiş, araştırıyor- dum, öyle çıktı " demez mi. Bilmiyordum. Böyle durup dururken şaşırtmaca soruları Ataç da so- rardı. Demek Sunay Akın da, konuşurken şaşırncı soru- lar patlatan kuşaktan. Elimde, Cevdet Kudret'ın "Karagöz" adlı yapıtının ıkıncı basımı var (Bilgı Yayınevi). Eşiîhsan Hanım, "Cev- det Kudret aılesinin derin dostluk duygularıyla..." diye- rekyollamış... Teşekkürler, karşılıklı dostluklarla. Kalın kıtabı şöyle bir karıştırdım. Karagöz'ün de, Haci- •at'ın da Çingeneliğıne rastlayamadım. Bana göre, Çin- gene olsa ne yazar, olmasa ne yazar 1 Yıllar önce bir yazımda. 'Sen garip bir Çingenesın, gumüşlü zurna neyıne gerek!..' diye yazmıştım da Çin- gene okurlar mektup üstüne mektup yazarak, "Çingene- leri küçümsüyorsun" diye dünyayı burnumdan getirmiş- lerdi. Bir daha öyle şeyleryazmakmı,tövbe!. Birtartışa- cakları varsa Sunay Akın'la kapışsınlar, salık verirım. Karagöz, herkes bilir ki bir "gölge oyunu'dur. Uzak- doğu'dan kopup Batı'ya gelmiştir (Çin'den çıktığı söyle- nir) Çin'den çıkıp bizim Bursa'ya gelmiştir. Söylentiye göre Sultan Orhan (1324-1362) döneminde Bursa'da bir cami yapımında Karagöz, demircı; Hacivat da duvarcı olarak çalışmış. Durmadan ınce alaylı konuşurlarmış. Bu konuşmalar çahşanların işını aksatırmış. Sultan Or- han tutmuş ikisini de astırmış. Evliya Çelebi bu, böyle öyküler duyar da karışma2 mı, karışır Hayali oldukça geniştir Durmadan döşenir. Ka- ragöz'le İstanbul tekfuru Konstantin'ı arkadaş bile eder. Bizım çocukluğumuzda Ankara başkenttı, ama Kara- göz yoktu. Bır gün, Karagöz geldı 1 dedıler Ulus Alant'- ndakı Halk Sıneması'na dolduk. O yıllarda Ankara'da ikı tane sınema vardı; bin Yeni, ötekı Halk... Kaç yaşınday- dım bılmıyorum. ama "golge oyunu'nu ilk kez görüyor- dum. Kim oynatmıştı Karagöz'ü? Naşit mi, Hazım Körmük- çü mü, onu da bilemeyeceğim Pek hoşlanmadım de- sem doğrudur Şehzadebaşı'nı, Dıreklerarasını bilenler coşuyorlar- dı. Devrin 30-40 binlik Ankarası.. Şimdi kaç milyon?.. Ramazanlarda Karagöz de oynatıyorlardı r, Hacivat da... Son yıllarda Hayali Küçük AN radyoda, televizyonda, sahnede çok Karagöz oynatmıştır, ama bizim çağımız geçti. Şairlik donemimizde Karagoz-Hacivat ağzıyla bırbiri- mizle dalga geçirdik. Aramızda bu işı en bilen Orhan Veli'ydi. Elıni kulağının ardına koyar, Hay hak' diye baş- lardı: Sâki ele al câm- safa yenilendi Dillerde elem kalmadı âlem yenilendi İzin tozunu dıdelerım eyledı revnak Ko acımasın yâ'reme merhem yenilendi Burada Karagoz'un de, Hacivatın da klasik bır gazelı varrdır, hemen söylenirvetekerlemeye geçilir "Seyredip dikkatle bak yarana karşı perdemiz/ Açılır güller gibi handâna karşı perdemiz/ On ikı bendile böyle bir çar gûşedır/ Rabt olur bir cânibe meydana karşı per- demiz' . Orhan Velk'bunlarhsoyterken Karagöz oynatmasa bi- le oynatıyormuş gıbı keyiflenirdik. Şair, şiirinde yararla- nacağı her sözün tadını, tuzunu çıkarmalıdır. Gölge oyununa boşuna ibret perdesi dememışler, ibret alına- cak çok şey vardır. Cevdet Kudret Hoca'nın kitabı çok şey veriyor BULMACA O N B I N L E R ICIN YAZDI Karanfıller solmasın Karlann yavaş yavaş eridiği bır pazar günü. Keyıfli bir kahvaltı ardından odama çekilmiş, çahşmaya hazırlanıyorum. Derken kapı vuruluyor, annem uzaüyor başını: "Demokrasiye bir darbe daha Didem" diyor, gözleri dolmuş. Tarih: 24 Ocak 1993, saat 13.30. Başkent Ankara, böyle bir kalabalığı bir de 1953 10 Kasımı'nda görmüştü herhalde, Ata Anıtkabir'e götürülürken. Yabancı basın olayı; "Ortadoğu"nun en büyük kitle hareketi" diye yorumluyordu. Fransız ve Amerikan basın ajanslan; % 99'u Müslüman olduğu veOrtadoğu'nun yanıbaşında bulunduğu ıçın laiklığinden şüphe duyulan Türkiye Cumhuriyeti'ndekı. laiklik sloganlanyla coşan, alkışla ritm tutan kalabalığın oluşturduğu dev töreru. NATO üyesi ülkelere bildiriyordu Türk halkı benimsediği laik düzeni haykırdı dünva kamuoyuna. Atatürk'ü birdiktatör olarak gören, Türk halkının, onun; laiklik milliyetçilik gibifikirlerinizaten benimsemediğini ve Türkıye'de Kemalist düşünceye sahıp bır avuç insanın bulunduğunu söyleyenler, yeni Türk neslini bıraz küçümsemişlerdi. 27 ocak çarşamba günü bir avuç ınsanı hepimiz gördük. Başkentte hayat durdu: dükkanlar kapandı, devlet dairelerinde kimse kalmadı. Bu bir avuç beş yüz bin, demokrasi andı içti Uğur Mumcu'nun ardından; yağan yağmur altında, ellerinde bir karanfil, göğüslerinde Mumcu'nun resmi, yüreklerinde Mumcu. 1993 yılının hemen başında değerli bir ınsanı; araşürmacı. başarılı. akıllı. yiğit bir gazeteciyi, sağlam bır Kemalist beyni yıtirdfk. Aamız büyük. Korkaklar bin kere ölür. sen bir kere öldün. seni unutmayacağız Uğur Mumcu!.. Dkleııı ONBAŞIOfiLU 1 2 3 4 5 6 7 8 9 6 I t I I I LH TTPCTM n ı =• Mumcu9 yiiveğhtttz ve bitindnrizseniıüeSayın Uğur Mumcu, Banş. özgürlük. demokrasi için mücadele veren kalemınden başka silahı olmayan değerh insana saygılanmla. Hüsevin Göktaş Büyük üstad. Demokrasi düşmanlan artık öbür dünyalannda da rahat ve huzurlu olamayacaklar. Bu zavallılann imkânlanvarsakendılerine.budünyadan.öbür dünyalanndan başka dünyalar yaratmak dışında çareleri kalmadı. Bızlerdüşüncelenn vediğer üstatlann ışığında mücadeleye devam edeceğız. Saygılar ve sevgiler. Ahf Yılmaz Sevgili Uğur abi, Sen ölmedın. ölmeyeceksın. Çocuklanmız fikirlerini. daımi bir şekilde ilendekı nesillere iletecektır. Atatürkçüyüz öyle kalacağız. Halkımız susmamayı.düşüncelerinı iletmeyi elbet bir gün öğrenecektir. Sevgiler. savgılar Senırahmetle anıyoruz. Nermin Aksıyıl Merhaba Uğur Mumcu, seni uğurladığımız andan beri yeni ve bitımsiz bir yolculuk başladı. Onu senın deduyumsadığını biliyoruz. Sonsuz öfkemızı senin dingin bakışınla dindirmeyeçabalıyoruz. Yüreğimiz ve bılıncimiz yine seninle. hker Akçay ve BHge Sevgili Uğur Mumcu, Bagımsızlık ve demokrasi mücadelendeki onurlu yerini hepanacağız. Daha yaşanası bırdünyaıçın, bızlere ömek oldun. Rahat uyu. Ruhun şad olsun. AkifŞamiloğlıı Büyük ve değerli insan M umcu, scnı hıçbir zaman unutmayacağım. H. Kayademir Küçük kızımasenıokumayı öğretecektım.. Savundugun. uğrunaölümüpözealdığın laiklik. özgürlük ve demokrasi ilkelenndcn ödün vermeyeceeğiz. Neveser Tanç Saygıdeğer abimız, büyüğümüz Uğur Mumcu! UGtfK LAR ÖLMEZ Zonguldak'ta madencilerin yürüyüşü. (Fotoğraf: BİROL ÜZMEZ) Bizeçok şeylerhissettirdin. Düşüncelerimiz değişmedi! Nedim Dönmez, Necdet Fırat,Melek Alper En karanlık donemde onu bızden aldılar. Osmanlıyım diye ovüncnlerin laık değilım diye ahkam kescnlcnn. tepelerdeoturduğudönemde. kına vaksınlar, bize ise uyanık olmak, en azından onun kadar uyanık olmak düşer. Emin Yorgan Sevgili Uğur Mumcu. Sen ki Atatürk ılke ve ınkılaplan için şehit oldun. Ama bu uğurda ölmeye hazır milyonlarca uğurlar olacağını bil ve rahat uyu ve seni katledenlerden hesap sorulacağını da bil. Mehmet Samancı Sevgili Uğur Mumcu, seni öldürdüklerini sanıyorlar. Yanılıyorlar. Atatürk ilkelerini de asla öldüremeyeceklerini kendilerini şimdiden ınandırsınlar. Lale Tezcanlı Sevgili Uğur Mumcu, senin yaktığın ışık insanlığa tuttugun meşale emin olasın ki hıçbir zaman sönmeyecek. Söndüremiyecekler. Onu bizler Atamızdanvesendenaldık.Bizleryakacağız. Huzurla uyu. Jale Ayduı Sevgih Uğur Mumcu, Onurlu mücadelenin takibindeyim. Z. İpekçi Sevgili Uğur Mumcu, Seni bızden ayıran düşünceye sonsuza kadar lanet olsun! Ama rahat uyu! Ülkünü kaldığın yerden sürdürüyoruz. Hoşcakal, "Türkiye'nin yüz akı. okunaklı, orta boylu, dev adam." Eran Elbingil Uğur M umcu'ya. söylenmemiş en güzel sözlerle yazılar yazarlannı anlatır. Sevgiler. Birgiil Koluman Sevgili Uğur Mumcu: Kelimelerle anlatmak çok zor ama seni seviyorum... Bursa'dan Kûrşad Peker Sevgili Uğur Mumcu Laik cumhuriyetin savunucusu olarak seni sonsuza dek unutmayacağız. Sen ölmedin, aksine hâfci yaşıyorsun. Ruhun şad olsun. Seni seviyoruz. Aydın'dan M. Bedri Yaltınklı -Sûrecek- SOLDAN SAĞA: 1/ Se\gi Sovsal'ın bir öy- kü kitabı. 2/ Yolcu evi... Arşının sekızde biri uzun- luğundakı ölçü. 3/ Kirlı... Bır elektroliz aygıtındaki eksı kutup. 4/ Yıllık. 5/ Bır haber ajansının sim- gesı... Ahi kuruluşlanna gırenlenn törenle belleri- ne bağlanan kuşak... •, İridyum elementmin sim- gesi. 6/ Kanaat... Yemek. 8 7/ " — kaldım susuz kal- g dım Terketmedi sevdan benı" (Ahmed Arif)--- Çıplak vü- cut resmı... Sevgi. 8/ Hz. Muham- med'i övmek ve ondan şefaat dile- mek amacıyla yazılan kaside... Yankı. 9/ Daha çok Ege bölgesin- de yetişen güzel bır kavun türü. YUKARIDAN AŞAĞIYA 1/ Fazıl Hüsnü Dağlarca'nın bir şı- ır kitabı. 2/ Gelecek... Ekmek yap- mak için çeşitli tahıllann yasaca gereklı kanşım oranı. 3/ İçinde bir su canavan yaşadığına ilişkin söy- lentilerle tanınmış Iskoçya'daki göl... Bir hayvan. 4/ Paramızı sımgeleyen harfler... Aşınmış yer. 5/ Güreşte bir oyun. 6/ Af- rıka'da bir ülke.. Evrensel alıcı olan kan grubu. 7/ Yeniçeri ocağında tabur... Latife. 8/ Finlandiya'nın resmi adı... İnce ve uzun çubuk. 9/ Kivi adı da verilen ve uçma yeteneği olmayan bir kuş. T.C ZONGULDAK SULH ÇEZA MAHKEMESİ KARARÖZETİ Esas No: 1990/745 Karar No: 1992/226 Hâkim: AbduUah Desteü 20801 Kâtip: M.Ali Ydmaz Davacı: K.H. Sanık: Ahmet Alpak. Abdıilaziz oğlu Meliha'dan olma 1948 do- ğumlu Zonguldak merkez Tepebaşı mah!si nüfusuna kayıtlı olup ha- len Zonguldak Stat Üstü 88 Evler 7 blok daire 4'te oturur. Suç: Sağlığa zararlı gıda maddesi satmak, Suç tarihi: 11.7.1990 Suç tarihinde sanığın işletmekte olduğu pastanesinde, imal ettiği dondurmalan sağlığa az ya da çok zarar verecek derecede sausa sun- duğu, dondurmaların bozulmuş sayılacağı Zonguldak Uraurai Hıf- zıssıhha kurulu raporu, il gıda maddesi sağlık kontrol rapor, büirkişi raporu ve tüm dosya içeriği ile belirlendiği, bu nedenle Gıda Madde- leri Tuzüğü'ne aykırı davranışı, mahkememizce yapılan yargüama so- nucu sabit görüldüğunden, Eylemine uyan TCK'nın 396. maddesi gereğince 3506 S.Y. ile deği- şik TCK'nın 19. madde 59/2, 647 Ş.Y!nin 4. mad. ve TCK'nın 72. mad- deleri gereğince sonuçta 408.333 lira ağır para cezası ile cezalandınl- masına, TCK'nın 402/1 maddesi uygulanarak sanığın cürme vasıta küdığı meslek ve ticaretın TCK'nın 59/2 madde uygulanarak iki ay onbeş gun tatiline, Sanığın ışyerinin 7 gün süre ile kapatılmasına, karar özetinin kapatma süresi kadar kapatılan işyerinin göze ça- rpar bir yerine asılmak suretiyle halka duyurulmasına, - Masrafların bilhare hükümlüden alınmak suretiyle yurtiçinde ya- yımlanan (tstanbul, Ankara, Izmir'de yayımlanan) tirajı 100.000'in üzerindekı bir veya iki gazetede C.Baş Savcüığı'nca ilan ettirilmesi- ne, keza Zonguldak'ta yayımlanan bir mahalli gazetede yayımlanma- sına, kesınleşen karann gereği yapılmak üzere Cumhuriyet Başsavcı- bğı'na gönderilmesme karar verildi. 26^.1993 Basın: 23447