Katalog

21KASIM1993PAZAR CUMHURİYET SAYFA DUNYADAN Çingenelerin Avrupa ülkelerindekl dagılımı {Maksdonya'da çok sayida Çhgens bu&jnmasma m^nen tam sayi m tOO.000 Işıt Sosyalist düzende ayncalıklı bir konuma sahip olduğu söylenen Çingeneler demokrasiyi sevmediler. Doğu Avrupa'nın yeni düzeninde, çoğu işsiz kalan Çingeneler etnik bir grup olarak en çok aynmcılığa uğrayan kitleyi oluşturuyor. Yetkililer bir yandan Çingenelerin yaşam koşullannı düzeltmekten söz ederken, öte yandan, yaptıklan konuşmalarda ne kadar "pis, tembel, yalancı" olduklannı söylemekten kendilerini alamıyorlar. ^ /m J V t . 2 0 ^ ^ - Komünizmenederaıriz?A be,yes! K omünizmin ve günlük ya- şam üzerindeki katı deneti- mırun alaşağı edilmesinden en büyük kayba uğra>anlann Doğu Avrupalı Çingeneler olduğu görülü- yor. Çingenelerin Macaristan, Ro- manya, Çek Cumhun>eti ve Slo- vakya'da yararlandıklan ekonomik ve toplumsal ayncahk sistemi çök- tü. Şimdi bu sistem yerini, uzun sü- ren bir göçten sonra Hindistan'dan Doğu Avrupa'ya yedeşükleh 11. yüzyıldan beri Çingene ya da kendi deyimleriyle Romanlann tarihleri boyunca çok sık karşılaşmış olduk- lan önyargı ve baskılara bıraktı. Tam, hatta neredeyse zorunlu is- tihdam sağlayan sosyabst ekonomı- nin terkedilmesi, Çingenelerin iş olanağı bulduğu kar getırmeyen bir çok fabrikarun. madenın kapanma- sına ve inşaat projelenne son venl- mesine yol açtı. Macanstan Hür Demokrat Parti- si milletvekili ve toplumbihmcı Ga- bor Havas, "Eski rejime en çok öz- iem duyanlar Çingeneler. Sahip ol- duklan her şeyi kav bettiler ve eilerine hiçbir şey gecmedi" diyor. Prag'da Çingeneler arasında çalı- şan iki sosyal hizmet uzmanına, Çingenelenn neo-komünist partiye oy verip vermeyecekleri soruldu- ğunda. ikisıdeduraksıyor. Sonunda bir tanesi. Bozena V'iragova şu yanıü veriyor: "Daha gûvenli bir toplumsal düzeni temsil ettiği için o partiye oy verme eğUimindeler." Doğu Slovakya'daki Medzevadlı küçük koyde yaşayan bir Çingene. Jan Kompus, "O partiye oy verecek- lcr: çünkü komünistlerin zamanında hem işleri. hem de daireleri >ardı, üs- telik oktıl kitaplarına para ödemek zorunda da değillerdi. O zamanlar yaşam koşullanmız çok daha iyiydi" dedı. Eskıden fabnka teknısyenı olan Kompus. çalıştığı çiftlik aletleri üre- tim atölyesinden 1990"da Çıngene- lere eşit ücret ve toplumsal haklar talebınde bulunması yüzünden ko- vulduğundan beri işsiz olduğunu söyledi. Hakhlığını kanıtlayan bir mahkeme karan da olmasına kar». şın. işine geri dönememiş. Avrupa Guvenlik ve tşbirliği Kon- feransı adb. 53 üyeli örgütün yüksek komiseri Ma\ van der Stoel, "Ro- man halkının büyük çoğunluğu gün- lük > aşamlannda olağanüstü güç ko- şullarla, yani yoksulluk, ırkçüık ve toplumsal yaşamın dışında bırakıi- mak gjbi sorunlarla \üz yüze" dıye- rek. »öylenenlen doğruladı. Hollanda'nın eski dışişleri bakan- lanndan olan Stoel. yaklaşık 3 mil- yon Romanın yaşadığı Romanya. Macaristan, Çek Cumhunyeti ve Slovakya'da 4 hafta süreyle yaptığı incelemeler sonunda karşılaştığı acı gerçeği betimledi. Ancak. eldekı tüm bilgiler yalnızca tahminlere da- yanıyor. Çünkü Çıngeneler devlet yetküilerinc kuşkuyla bakıyorlar ve oüfus sayımlanna kaülmak konu- sunda ısteksizler. Prag'dakı Charles Üniversitesi"- nde tam kırk yıldır Roman dili üze- rinde çalışmalar yapan Prof. Milena Huebschmannovanın uzmanlık ala- m, onu Çingenelenn sorunlanyla ıl- gilenmeye itmiş. Komünizmin çök- mesinden sonraki ilk sevınç dal- gasını ızleyen genel düşkınklığının hedefının Çingenelere yöneldığinı söylüyor: "Damgalanmış azınlıklar hep günah keçileri olagelmiştir za- ten." Bükreş. Budapeşte. Prag ve Bra- tıslava'dakı yetkılılerin yanı sıra ye- rel otoritelerle yapılan görüşmeler- de hep bir suçlama tonu sezilıyor Çingenelere yönelık tembel. pis. ya- lana ve suça eğıhmli olduklan gıbı yakınmalar. butün bunlan düzelt- meye yöneu'k tasanlardan çok daha fazla. Çek Cumhuriyeti'nde sağa Cum- huriyetçi Parti milletvekili Jan Vik. sorunu suç temelinde değerlendirdi- ğini şu sözlerle ıfade edıyor:"Clke- nin suç baskınına uğramasını bekle- >ecek değiliz. Bir Çingene çocuk daha üç yaşında sarhoş babasını. fa- hişe annesirü görecek ve biz ne > apar- sak yapalım çocuğun iyiye yönelme- sini sağlavamayacağtz. Anne babası ona en iyi yaşama yolunun hırsızlık yapmak olduğunu söyleyecek." Bu gibi tutumlar, Roman önderlerin çoğunun paylaştığı görüşü desteklı- yor: "Bu tip klişelere son vermek için ciddi önlemler alınmazsa, Çingenele- rin bugün yüz yüze kaldıkları şiddet (özeüikle Çingene köylerine vapılan saldırdar ve dazlakJarın saldırıları) son bulmayacaktır." - - Çoğu yetkıli cıddi bir toplumsal sorunla karşı karşıya olunduğunu bıldiği halde. ekonomik bunalım Tree shoplannatasıyalnız kalıyor KaptanCousteau, inek Clo'ya karşıSan Francisco Körfezi'nde yeralan Clover-Stometta Çiftüği'ndeki huzur, çiftliğin kutsal ineğine yapılan saldın sonucu bozuldu. Clover-Stornetta çiftliğinın maskotu olan Cfc) adındakı inek 25 yıldır ilan tahtalannda çeşitli kimlikler alunda boy gösteriyor. "Muuuna Lisa, Christopber Cowhnıbus". kimliğine bürûndüğü ünlülerden yalnızca bir- kaçı Ne var kı, son giinlerde ilan tahtalannda "Jacques Cowsteau" olarak tüm heybetiyle boy gösterince. Jacques Cousteau, denizaltı araştırmalany- la alay edildiğıni öne sürerek inek aleyhine dava açtı Cousteau'nun açtığı 1.2 mılyon dolarhk hakaret davası karşısında, Clo hayranlan çiftliğe mek- tuplar yağdırarak. telefonlara sanlarak Cousteau'yu kınadılar. Sütçüler Birlığı Başkanı Owen Murrav "Cousteau açtığı davada gerçekten ciddi ise mizah duygusundan yoksun demektir" dı> or. Komşu çiftliğin yönetıcısi Bob VVinters da benzer yorumlarda bulunarak şöyle diyor: "Hepimiz Clo'ya çok seviyoruz ve bu davayı çok komik buluyonız. " Ne var ki New York'taki Jacques Cousteau Derneği, araştırmacının adının bu şekilde kullanılmasına itiraz ederek, şu anda Monaco'da oturan 83 yaşındakı Cousteau'ya saygısızük edildiğini öne sürüyor. TheNewYorkTimes Kate Taylor Dünyanın ilk "free shop"unun buîunduğu havaalanı, At- lantik aşın ucuşlarda zorun- lu iniş alanı olmaktan çıkanbyor. Avrupa'nın en batı ucunda hem İrlanda kahvcsının hem de dünya- run ilk "free shop"unun doğum yeri olan Shannon Üluslararası Havaa- lanı 48 yıldır onbinlerce kişiye hiz- met verdi. Jumbo jet çağının başlamasmdan önce Atlanü'k aşın uçtışlann çoğun- da uçaklar yakıt ikmali için Shan- non'a uğrarlardı. Dublin'deki hükümet de Kuzey Amerika'dan ülkeye gelen bütün uçaklann buraya uğramalannı zo- runlu kılmıştı. Bunun Batfdaki tunzm sektörü için önemi çok büyüktü; ama doğ- rudan doğruya Dublin'e gitmek is- teyen yolcular ıçın büyük bir sıkıntı anlamına geliyordu. Avrupa'da, başka hiçbir ülke başkentinin yolu üzerine böyle bir engel koymuyor- du. 1 Shannon ıssız mı I kalacak? Hükümet geçenlerde aldığı bir kararla gelecek nısan ayından itiba- ren Atlantık aşın yolculannın Dub- lin'e. ya Shannon'a uğray arak ya da doğrudan doğruya gjdebıleceklenni açıkladı. James Joyce'un "karaniık ve isyankar Shannon dalgalan" hıçı- mınde taramladığı kıyılarda yaşa- yan halk, kendilerini bekleyen zor yıllann sorumlusu olarak 240 km doğudaki Dubhn'ın politikacılannı ve işadamlannı görüyorlar. Bölgenın en büyük gazetesi The Limeric Reader. durumu "Felaket" başlığıyle duyururken, Shannon'ın Kuzey Amerika'dan gelen uçaklann, İrlanda'nın Shannon Havaalanı'na uğramadan, doğrudan Dublin'e inmesini sağlayan karar, bölgede tepkiyle karşılandı. üluslararası bir havaalanı olarak günlerinin sayılı olduğuna değindi. Dublin'in "kaçamak tutunnından" duyulan sıkıntının dile geürildiği başyazı. 'İhanetin oe derecede yük- sek olduğuna" dikkatı çektı. Doğru- dan Dublin'e uçuş sisteminın Shan- non bölgesini, gereksindiğı geliri sağlayacak yolculardan yoksun bı- rakacağına işaret edildi. Bölge, ülke nüfusunun yüzde 1 l'ini banndın- yor ve ulusal çaptaki işsizlik oranı da yüzde 20. Ûlusal havayolu şirketi Aer Lin- gus'un Atlantik aşın uçuşlan genel müdürü Tom Mclnerny, "Shannon'ı kurtaracak olan İrlanda kahvesi ve free shoplar değil. Sorumlu, Dublin'- in parasal çıkarlan"diyor ve ekliyor: "Aer Lingus ve Delta Airlines, bu- rada düzenli olarak Atlantik aşın hizmet veren iki havayolu şirketi. Bu şirketler, Shannon'a Dublin'le aynı sayıda uçuş olanağı sağlıyorlar." "Geçen yılki 669 bın 701 İrlanda yolcusunun yalnızca yüzde 55"i Otcyanuau/ .! r J\RLMOA\ •?> r *) ) İRLANDA / Shannon'a gitmişti. Shannon halkı. yolculann Dublin'i keşfedince arük ülkenin batısına asla gelmeyecekle- rinden kaygı duyuyor. 3.5 milyon kişinin yaşadığı ve ulu- sal nüfusun üçte birinı banndıran Dublin'in de turizm sektörünün ge- tireceği gelire gereksinımi var. Shannon Havaalanfndakı çıçek- çi dükkanında çalışan Deirdre O'- Callaghan, "Bu, bizim için çok kötü olacak" diyor. Dükkanın sahibi Margaret Ğanunell da, işcisini çı- kartmak istemedığini ama buna zo- runlu kalabileceğinden korktuğunu söylüyor. Gammell, "Bu kararm Dublin'dekilerin çıkarlan ve finans- man gereksinimleri yüzünden alındı- ğını sanıyorum. Oysa İrlanda'nın battsı öylesine yoksul ki, öncelikli kalkınma yöresi olarak yardım gör- mesi zorunlu" dedi. Hükümet yetkilileri ve bazı yerel işadamlan. hükümetin Shannon se- çeneğinden vazgeçeceği ile ilgili kay- gı ve dehşet uyandıncı kehanetlerin Shannon Havaalanı, İrlanda'nın, yoksulluğun hüküm sürdüğü batı bölgesi için çok önemli bir gelir kaynağıydı. Şimdiyse Dublinli politikacılara yenikdüştü. abartıldığı kanısındalar. Limerick İnn Oteli'nin yöneticisi ve bölgesel otelaler derneği başkanı olan John Fahey.'Bu bir taktik. Bu izlenimi kendimiz yarattık" diyor. • Dublin bağlantılı yolculann Shannon'ı atlamalanna olanak ve- ren değişiklık. hükümetin ulusal ha- vayolu şirketı olan Aer Lingus'u kurtarma operasyonunun bir par- çası. Bu kampanya üluslararası dur- gunluğun ve kimilerine göre de, hü- kümetin ekonomik canlılık döne- mindeki aşın istihdam politikalan- run bir sonucu olarak ulusal hava- yolunun uğradığı dev kayıplan tela- fi etme amacıyla başlatılan bir giri- şim. Diğer işadamlan gibi Fahey de se- zon dışında gelecek turistleri son de- rece cazip fıyatlar ve hızlı bir pazar- lama kampanyasıyla kentte tut- maya kararlı görünüyor. The New York Times James F.Claritv Türkiye-KıbnsKıbrıs Rum Kesimi Paris Büyükelçisi'nin, 29ekim tarihli InternationalHerald Tribune gazetesinin reklam bölümünde çıkan "Türkiye Cumhuhyeti" başlıkh yazıyla ilgili olarak gönderdiğimektup. 1948 'den beri ilk olarak bir Türk dışişleribakanı İsraiii ziyaret etti. Türk basınıgelişmelere olumlu bakıyor. Türk birliklerince işgaledilen Kıbrıs Cumhuriyeti'nide içeren bir Türkiye haritasınıgörünceşoke oldum. Harita Kıbrıs 'ın işgalaltındakibölümlerıni Türk topraklarmın birparçasıymış izlenimiyaratıyordu. Reklam bölümünde çıkan Türkiyeharitasmtn kökenı çok açık olsada, stnırlartn çiğnenmesı, askeri işgal ve "etnik temızlik''yanlısı siyasalbir reklam oluşturduğu içinyayuûanmamış olması gerekıiği kanısındayım. Okuyucularınıza Birleşmıs Milletler ve bütün hükümetlerce (Türkiye dışında) Kıbrıs'ın tek hükümetli bir tek ülke olarak benımsendığınianımsatmak istiyorum.Buülke 1974yılında Türkiye tarafından işgal edildi Bununsonucunda, (haritadada gösterilen) kuzey kesimi Türk birliklerinin işgalialtvnda bulunmaktadır. Hemen tüm Kıbrıslı Rumsakinleri (bölgeselnüfusun yüzde 80 'ınioluşturan) topraklarmdan atılmış ve Türkiye 'den gelenyeni bir nüfus yerleştırılmış durumdadır. Türkiye Birleşmiş Milletler Guvenlik Konseyi nin birliklerini çekmesi yönündekı çözüm önerilerıyleyaptığı bütün çağnlara kulak tıkamakladır. Bununyerınegazetenizde yaymlanmış olana benzer hantalar ve başka türlü türlüyollarla Kıbrıs'ta işgalaltında tuttuğu bölgeyiyutmaya çalısmaktadır. Mıchalis Attalıdes Kıbrıs Büyükelçisı-Paris. Tür/dye-Israil Türkler FKÖ ile İsrailarasındaki barıştanhoşnutlar. Bubarıştngüney doğudaki Arap komşularma karşı bir denge oluşturacağını umuyorlar Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Ferhat Ataman, "Ortadoğu'dakidurum temellibir bıçimdedeğişti. Dalıa iyi ılışkiler kurulabilmesı için koşullar artık olgunlaştı"dedi. Dışişleri Bakanı Hikmet Çetm Israil'dekültüreldeğişim. ticatet ve savunma sanayiialanlarmda ısbirliğine vönelikprolokollere ımza koydu. Türkiye ayrıca nısanda İsrail e çok huyük çapta nehırsuyu satmaya hazırlanıy or. Türk yetkilileri. dokuz }ıldır bastırmaya çalıştıkları \e "terör" olarak adlandırdıklan PKK ayaklanmasını daİsraülı yetkilikrle daha ihtiyath bir tonda olsa da tartıştılar. Türk tarafı, Ortadoğu 'vu bir kan gölüne çevırmek isteyen Kürt gerillalara karşı Türk-İsrail ışbirliğindensözediyor. Yetkililer Turk ann-terörgüçlermieğıtmek üzere İsrailliuzmanlarm geldiğiniyadsıdılar Ancak. geleeekte böyle bir olasûığın gerçekleşmesmin mümkün olabileceğini söyledıler Kuzey Irak 'ta da her iki devletm guvenlik servisı de ılımlı Kürt lıderlerım Saddam 'a karşı kullanmak konusundaayntgörüşte. Türkiye, daha yeniye kadar Fılistinlıler'ı terörıst olarak tanımla\ an İsrail m onlarla anlaşmasına. ılımlı ve hatta PKK \anlısı Türk Kurtlerivle ılışkilerınde uygulayıp uygulavamay acağı konusunda dıkkatli. Çetin 'in ziyaretı iki ülkenin birbirıni taniYabılmesiiçmzemin yarattı. Her iki ülkedeABD 'yle müttefik. Heryıl200 bin İsrailli turısı Türkiy e yi ziyaret ediyor ve Istanbıd'da hala (Ladino dili konuşan) 25 bin Yahudiyaşıyor. Türkiye 'nin venı Filıstinde\letıne verdiği50 milyon dolarhk borcun görece başarilı bir çağdaşlaşmayı gerçekleştirmiş, demokraıik velaikhır Müslüman devlet olması dolavısıvle İsrailirahatlatıyor olnıalı. 60 milyon nüfusu ve dinamık ektmomısivle Türkiye, İsraıl'leolanılışkilerini sakmgan bir tutumla oldukça kısıtlı tutmuştu. Karmaşık ve oldukçagirıft güçlerarasındabelirlibirdengeyi korumaya çalışıyor • FKÖ ve İsraıl'le diplomatik ılışkileriniaynı tarihte büyükelçilik düzeyinegelirdi. Türkiye 'deki İsrailkarşıtı lobı, Yahudiler 'ekarşı İslamcı önyargı, İsrail in Filistinliler 'e karşı tutumuna yönelik popüler öfke, Arap dünyasıyle eskiden var olan karlı ticaret ılişkilerineduyulangereksinımgibi etkenlerle beslenmekte İsrail yanlısı tutum ise, Ortadoğu 'da her iki ülkenin benzerşekilde soyutlanmış olması ve Birmci Dünva Savaşı 'nda Arabistanlı LaMrence 'in önderliğinde Osmanlı İmparatorluğu 'na ihanet etmiş Araplar aduyulan ortak güvensizlik duygusundan guç almakta. Hugh Pope The Independent yüzünden bu durumu düzeltmek için yeterli fon bulunamadığını be- hrtiyorlar. Bazı öneriler ise daha az iyilikse- ver nıtelikte. Medzev belediye baş- kanı Jozef Pacai. tek çözümün Çin- genelenn sıstemli bir biçimde öl- dürülmclen olduğu kanısında. 5 mılyonluk nüfusunun yaklaşık 400 bini Çingene olan Slovakya'nın başbakanı Vladimir Medar, 3 eylül- de yaptığı bir konuşmada yüksek doğum oranlan ve "zihinsel uyumu zayıf, toplumsal uyumu zayıf, ciddi sağlık sorunlanna sahip çocukJarıy- la" Çingenelenn "çok ağır bir top- Uımsal vük*' oluşturduklanru söyle- di. " ••- Sözlerinin bir ırkçının görüşlen olarak değerlendirilebileceğı kaygı- sıyla ismının açıklanmasını isteme- yen bir Slovak yetkilinin görüşleri de oldukça benzer: "Sosyalizm dö- neminde iki rürün aşın konındugunn söylerdik: Aydar ve Ronıanlar. Ikiai de çakşmak zorunda değildi. Bir sürü çocuklan vardı ve refahları verindey- di. Bugün de oldukça kazançlı du- rumdalar. İki çocuklu çalışan bir aile bir sürü çocuklu işsiz bir Roman ai- leyle aynı parayı alıvor. Paralannı birkaç giin içinde tüketip, yenkten hırsızlığa başlıv orlar. Devlet, 4-5 kişüik Çingene aileri sosyal konutlara yerleştirerek bu so- runa bir çözüm yaratmayı denedi. Ancak, sonradan aynı daireye 15-20 kişi daha taşındı. Döşeme tahtalanm söküp odanm ortasında ateş yaktılar. Kuşkusuz aralannda çalışkan ve dürüst birkaç istisna da var, ama bu onbeşte biri geçmez." Yetkılı. sözlerinı Bütün bunlar be- nim fikrim değil. Size nesnel bir resim ciziyorum" dıyerek sürdurüyor. İEni>i çözüm toptan ımha Bu tip görüşlere yalnızca resmi çevrelerde değil, kamuoyunda da rastlamak mümkün. Bükreş'te ya- yınlanan Curieul National geçen ay sıradan yurttaşlar arasında Çinge- nelerle ilgili yaptığı anketleri yorum- suz olarak yayınladı İşçı olduğu be- lirtilen Olrvia D.nın yanıü çok ti- pıktı: "Yeterfi kuvvete sahip obay- dım hepsini yok ederdim." Çingenelere, etnik Macarlara ve Yahudilere yönelik böylesı acımasız ifadeler Romanya'da da çok yay- gın. Devlet Başkanı İon İliescu. dık- katli bir biçimde bölünmüş parla- mentoyla birlikte iktidannı aşın milbyetçi partılerin gücüne dayamış durumda. Romanya'nın iki milyon Çınge- nesinin sözcüsü olan toplumbilimci Nikolay George, "Hükümet de aynı tutumda. Şiddeti hoş görüyor ve roeş- rulaştınyor" diyor. Romanyadaki insan haklan sa- vunuculanndan Smaranda Eohac- he, Çingenelerin "Polis tarafından baskdandığmı, yerel otoritelerce aşa- ğılandığmı ve yaşamın kıyısında ya- şamaya zorlandtğını" belirtiyor. "Basm ve televizyonda da Çinge- neler daima suçlu kişilermiş gibi gös- teriliyor. Bu kampany ay a öğretmen- ler de katüıvor. Bu, bizim okullanmı- zın bir trajedisi." Eğitımde de ırk sorunu yaşanıyor. Roman çocuklar okula gitme konu- sunda ne ailelerinden. ne de ögret- menlerden teşvik görüyorlar. Raznany köyündeki tek Çingene olan Rudolf Duda köyün futbol ta- kımında oynuyor. "Eğer bir Çînge- ne çocuk okuldaki ilk ydında pek iyi değilse. hemen zihinsel özürlü çocuk- ların okuluna gönderilir. Okul müdü- rü bütün Çingene çocuklan başmdan atmaya çalıyor" diyor. HenrvKamm