Katalog

5EKİM1993SALI CUMHURİYET SAYFA EKONOMI 11 Fiyat artışlannı dövize endeksleyen Başbakan Tansu Çiller amacına ulaşıyor Eııflasyoııdasonbaharpatkunası: 5.6• DİE'ye göre eylül ayında tüketici fıyatian çndeksi yüzde 5.6, toptan eşya fıyatian endeksi yüzde4 arttı. 9 ayhk artış, tüketici fiyatlannda yüzde 45.2, toptan eşyada 41.4'ü buldu. 12 aylık artışlar ise, tüketici fiyatlannda yüzde 68.2, toptan eşyada yüzde 60 olarak hesaplandı. • İTO perakende fıyatlanndaki artışı yüzde 4.7, toptan fıyatlardaki artışı da yüzde 4.8 olarak belirledi. İTO'nun hesaplamasına göre, eylül ayı itibariyle yıllık ortalama artışlar, perakende fıyatlanyla yüzde 70, toptan fiyatlanyla da yüzde 58.8 oldu. fiyatlan endeksindekı artış, eylül ayın- da yüzde 5.6'ya ulaşü. Ağustos ayında yüzde 3.8 oranında artış gösteren top- tan eşya fıyatian endeksi, eylül ayında yüzde 4 oranında yükseldi. Istanbul Ticaret Odasının (ÎTO) verilerine göre de eylül ayı enflasyonu tüketici fıyatlanyla (1985 bazlı en- deks) yüzde 4.7, toptan eşya fiyatlann- da ise 4.8 oldu. İTO'nun hesapla- masına göre, eylül ayı itibariyle yıllık ortalama artış oranı tüketici fiyatla- nnda yüzde 70, toptan fiyatlarda yüz- de 58.8 olarak gerçekleşti. Devlet İstatıstik Enstitüsü (DIE) ey- lül ayıfiyatartışlannı, tüketici fıyatian endeksinde yüzde 5.6. toptan eşya fı- yatian endeksinde de yüzde 4 olarak ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Enflasyon sonbaharla birükte tırma- nışa geçti. Başbakan Tansu Çil- ler'in "enflasyonu bilinçli olarak yuk- sek tutarak, döviz kurlannın gerçek de- ğerine ulaşması ya da diğer bir deyişle TL'nin olduğundan değerli gözükmesi- nin önünün alınması" amacına ulaştığı gözlenıyor. Bu "bilinçli yûksek enflasyon poli- tikasının" somut sonucu eylül ayı enf- lasyon rakamlannda da kendini gös- terdi ve 1993'ün en yüksek aylık enf- lasyon oranına erişildi: Yüzde 5.6. Tü- ketia fıyatlanyla 12 aylık enflasyon da yüzde 68.2 olarak behrlendi. Ağustos ayında, bir önceki aya göre yüzde 2.7 oranında yükselen tüketici Enflasyon panoraması (%) Endeks DfeE J«(WBö _^ DİE toptan rro ökeöd İTO toptan JTOücretiiter Çeçinme«Kİ.(1385) Yıllar 1993 1992 1993 1992 1993 1992 1993 1992 1993 1992 Eylül 5.6 7.4 ___, 4.0 6.3 3.0 5.5 4.8 39 4.7 7,9 9 ayhk 45.2 43.2 41.4 42.6 52.9 S2.4 37.1 514 45.0 448 Yıllık 68.2 67.7 600 601 74.4 73.7 54.3 69.8 70.5 73.3 Yıllık ort. 65,3 705 58.8 609 72.9 71.6 58.8 63.7 70.0 73.4 açıkladı. Hesaplamalara göre artışlar. ilk 9 ayda, tüketici fıyatlan endeksinde yüzde 45.2'yi, toptan eşya fıyatian en- deksinde de yüzde 41.4'ü buldu. Fiyat artışlan, 12 aylık ortalamalara göre tüketicı fiyatlannda yüzde 68.2, top- tan eşyada yüzde 60 oldu. DİE, 12 ayhk karşılaştırmalara görefiyatartış- lannı tüketici endeksinde yüzde 65.3. toptan eşya endeksinde yüzde 58.8 olarak açıkladı. DİE'nin açıklamalanna göre tüketi- ci fıyatlan endeksini etkileyen başlıca radeniz bölgelerinde, en düşük artış ise yüzde 4.9 ile İç Anadolu Bölgesi'nde görüldü. Tüketici fiyatlannın en yük- sek arttığı il, yüzde 6.5 ile Malatya, en düşük arttığı il ise yüzde 3.8 ile Antal- ya oldu. Toptan eşya fiyatlan DİE'nin açıklamasında, eylül ayın- da ortalama yüzde 4 artan toptan eşya fiyatlan endeksinin, devlet sektö- ründe yüzde 5.1'lik, özel sektörde ise yüzde 3.6'lık artış kaydettiği belirtildi. Açıklamaya göre, eylül ayında tanm sektörü genel endeksi yüzde 2.3, ma- dencilik sektörü genel endeksi yüzde 6.1. imalat sanayiı genel endeksi yüzde 4.5, enerji sektörü endeksi ise yüzde 3.7 artış İcaydetti. İlk 9 ayda toptan eşya fiyatlan genel unsur, 'Tavuk eti, çay, tekel maddeleri zamlan ile okulla ilgili harcamalardaki artfslar" oldu. Topun eşya fı>atlan endeksindekı artış yüzde 41.4 olarak endeksinde eylül ayında devletin özel hesaplanırken, en yüksek artış yüzde sektörü geride bırakuğı gözlenirken, 52.7 ile enerji sektöründe, en düşük fiyat artışlannda özellıkle enerji sektö- artış ise yüzde 38.6 ile imalat sanayıi rünün etkili olduğu kaydedildi. Bölgelere göre artış DİE'nin açıklamasına göre eylül ayında bölgeler itibanyla en yüksek artış yüzde 5.8 ile Ege, Marmara, Doğu ve Güneydoğu Anadolu ile Ka- sektöründe belirlendi. Madenciîik sektöründe yüzde 41.8, Tanm sektö- ründe yüzde 47,7 artış hesaplandı. DİE verilerine göre ağustos ayı enf- lasyonu, tüketici fiyatlannda yüzde 2.7. toptan eşya fiyatlannda da yüzde 3.8 oranlannda gerçekleşmişti. HALKBANK'IN EKONOMİYE BÜYÜK KATKISI ilk Girişim Sizden, Teşvik HalkbanUtan... Halkbank, hükümet programında aile ve gençlerle ilgili alınan karar uyarınca, yeni bir iş kurmak isteyen, 35 yaşını aşmamış gençlerin ihtiyaç duydukları makina-teçhizat, ekipman alabilmeleri için 200.000.000 TL f ye kadar kredi veriyor. Aynı şekilde, evinin bir bölümünde mal ve hizmet üretmek isteyen ev kadınlarını 100.000.000 TL y ye kadar kredi vererek teşvik ediyor. Kredilerin faizleri, yıllık %40... Üstelik ödeme koşulları da çok uygun... Gerek ev kadınları, gerekse genç girişimcilere verilecek kredilerin vadesi, azami 2 yıl ve kredilerde 1 yıl ödemesiz dönetn uygulanıyor. Halkbank'ın size sunduğu bu fırsattan yararlanın, çalışan, üreten ve kazananlar arasına katılın. HALKBANKTÜRKİYE HALK BANKASI YETKİLt HALKBANK ŞUBELERÎ •Dörtyol «Karşıyaka •Osmaniye / ADANA - «Sanayi Silesi / CEYHAN - •Adıyaman - «Afyon «Dazkın - «Ağn - •Araasya - •Bahçelievler «Aîağıayrancı -Posu Caddesi »Siteler / ANKARA - «Sanayi Sitesi / ANTALYA «Alanya - •Artvin - «Aydın •Nazilli «Söke - •Balıkesir •Gönen •Bandırma «Ayvalık - •Bilecik *BozOyük - «Bolu - «Burdur «Bucak - »Çekirge •Fevziçakmak / BURSA «Inegöl •Çanakkale 'Biga - *Çankın - •Çorum - •Denizli «Buldan - •Diyarbakır - «Edime - »Elazığ - •Erzincan - •Erzunım - »Eskişehir - •Karagöz / GAZİANTEP - «Bulancak •Giresun •Giimaşhane - •Iskenderun •Antakya (Hatay) - «Isparta - »îçel «Tarsus - •tstanbul Merkez »Avalar *Ni^nta;ı •Kartat *Gebze - »Girne Bulvan • Hatay •Konak / IZMÎR •Bergama - «Kars •Kastamonu - «Kayseri «Develi «Bünyan - •Kırklardi «Lüleburgaz - «Kırşehir - •Kocaeli Merkez »Hereke - «lhsaniye / KONYA - •Kütahya - »Dörtyol / MALATYA - «Manisa «Turgutlu «Salihli •Kahxamanmaras - «Mugla »Milas - «Mu| - •Nevjehir «Orgüp - «Niğde - »Ordu •Peı^embe - «Rize - «Adapazan (Sakarya) - «Bugdaypazan / SAMSUN •Bafra • Çarşamba - •Siirt - «Sinop •Sivas - »Tekirdag »Çoriu - «Tokat •Turhal - «Trabzon - •Şanhurfa - »Uşak - »Van - «Yozgat - «Zonguldak - »Aksaray - «Bavburt - *Karaman - «Batman - •Bartın - «Kınkkale İŞÇİNİN EVRENİNDEN ŞÜKRANKETENCt Gazetelerde GöremedikterinıizToplumumuzu daha fazla umutsuzluğa mı sürükleye- ceği, yoksa bu kadar pislik ortaya çıktıktan sonra temizlik mi getireceği henüz kestirilemeyen, her gün bir yenisi patlayan yolsuzluk skandallannın ardı arkası kesilecege benzemiyor. Ülkemizde ve dünyada horHayan ırkçılık ve dinciliğin getirdiği dev sorunlar, terör- iç savaşların da sonu gelecek gibi gözükmüyor. Bu ortamda gazete habe- ri bile olamayan, günlük yaşama dair pek çok gelişme yaşamımızı giderek güçleştirmeye, olumsuzlaştrmaya devam ediyor. Ekonomideki çarpık gelişme, çok ciddi tehlike sinyal- leri, ekonomıst koşe yazarlarının satır aralarında kalıyor. Sömürü düzenine karşı, eleştirel, sosyal bakış açısı olan köşe yazarlarından da söz etmiyoruz. Sermayenin, düze- nin yandaşı, ekonomist köşe yazarları olumsuz gelişme- lerin kaygısı içindeler. Onlar bile uygulamaya konulan özelleştirme modellerinin, devletin, toplumun özkaynak- larının yağmalanması, kimilerinin haksız, yolsuzluklaria zengin edilmesi anlamına geldiğini söylüyorlar. özelleş- tirmenin olması gerektiğini savunmayı sürdürerek yapı- lanın özelleştirme de olmadtğını itiraf ediyorlar. Üretim artmadan görülen büyümenin sağlıksızlığının altı çiziliyor. Ihracatve ithalatdengesindeki hızla büyüyen açığın nasıl bir tehlike olduğu anlaölmaya çalışılıyor. Ve işverenlerin en büyük örgütünün başkanı Yalım Erez bile son.yıllarda hızla artan gelır dağılımı çarpıklığından, çok hızlı yoksullaşmadan, çok fazla büyüyen işsızlikten kork- tuğunu söylüyor. özendiğimiz kapıtalist düzende bile böylesine büyük bir gelir dağılımı çarpıklığı, kabul edile- mez, kapıtalızmi de tehdit eden bir tablo olarak karşımıza çıkıyor. Kapitalizmin yerleştiği düzenlerde nüfusun ilk yüzde yirmisi, en yüksek kaymak tabaka alsa alsa milli gelirden yüzde 8-10'larda bir pay alıyor. Bizde kaymak tabakanın aldığı pay yüzde 55'lerin üstüne çıkmış bulunu- yor. Nüfusun en yoksul 5. yüzde 20'lik dilimi ise kapıtalist düzenlerde milli gelirden yüzde 40'larda bir pay alırken, bizde bu grubun payı yüzde 4'e kadar düşmüş bulunuyor. Işte bu akıl almaz gelir uçurumu; işverenleri, kapitalistterı de artık korkutup düşündürüyor. Katlanarak büyüyen iş- sizlik, gelir dağılımı çarpıklığı, haksızlıklar, yoksullaşma, tehlikeli patlama sinyallerini oluşturuyor. Işveren sözcüsü ekonomist köşe yazarları satır arala- rında bu sorunlara değiniyorlar, işveren örgütJeri söz- cülerı sorunlardan söz ediyorlar da bu düzenın böylece gelişip yerleşmesine engel oluşturacak adımlar mı atılt- yor? Ne gezer 1 . işveren sözcüleri sadece başansızlığın sorumsuzluğunu sıyasetçilere atmakta varlar. Somut çı- karlar gündeme geldığinde, en ilkel bakış açısı ile günlük sermaye çıkarlarını savunmaktan vazgeçmiyorlar. Türiu- ye'nın en büyük çıkmazı bütçe açığında, en sağlıklı, en hakça çözüm yoluna, hakça vergi düzenine "evef'diyen sermaye gücü var mı? Bordrolular, bu ülkenin tek başma vergı yükünün en ağırını taşımaya mahkumken gazete sayfaları, asgari ücretten vergi ödeyen, düğünlerinde do- larları saçan işadamlarımızın haberleri ile dolup taşıyor. Ya dünyaya açılma, en ileri çağdaş teknoloji ve üretim- den söz eden iddialı işletmelerimize ne demeli? Dünya ile yarışma ıddiasmdaki sanayiimiz, çalıştra çalışbra ülke çapında 300 bin civarında sendikalı ışçi çalıştınyor. 2.5 milyona yakın sendikasız çalıştırdıkları. genellikle as- gari ücrete mahkûm ettikleri bir işçı kitlesi var Bu acı- masız sömürü ile de yetinmiyorlar. Bir o kadar da vergisi, sigortası ödenmeksizin, kaçak "^cara sanayi" düzeninde çalıştırılıp çağdaş sanayiye ürün veren işçi var. Bunların bir bölümü en modern teknolojili en yeni fabrikalann içine kadar sokulmuş. örneğin Çerkezköy'deki modern fabri- kalarda, Bulgaristan vatandaşı olarak kayıtsız, kaçak çalıştınlan çok fazla işçi var. Büyük fabrikalar, işletmeler, bir yandan da taşeron işletmeler ya da fason üretim yön- temi ile kaçak çalıştrma, "kara sanayi" yöntemlerinden, çok ucuza işçi sömürme düzeninden yararlanmayı sür- dürüyorlar. • • • Bu olumsuz tablo son yıllarda hızla işçi sömürüsünün artması biçiminde gelişıyor. Düşünün ki 12 Eylül öncesin- de toplam sanayi işçisi sayısı çok daha düşükken, örne- ğin toplam sigortalı sayısı 12 Eylül 1980 için 2.5 milyon iken, özel sektörde sendikal haklardan yararlanabilen işçi sayısı bugünkünün birkaç yüzbin katı idi. Şimdi 1 mil- yon 300 binlik bir sigortalı ışçi sayısı artışına karşın, sendi- kalı sayısında büyük düşme var. Aynı artş oranı ne yazık ki kara sanayide çalışan toplam işçide de yaşanmış. Tür- kiye 18. yuzyılların ilkel kapitalizmine doğru hızla yuvar- lanmış. Her gün iş yerlerinden küçuk küçük işçi çıkarmaları, di- reniş haberleri geliyor. Gazetelere haber olarak dahi ga- zete sayfalarında tek sütunluk, özet haberler arasında dahi yer alamıyor. O kadar çok ve yaygın ki köpeğin in- sanı ısırması türünden, vakayı adliyeden haberler ara- sına girmiş bulunuyor. Işçinin sendikalı olmak, sendikal haklarını kullanmak ıstediği için işten atılması, yasal hak- larını kullanmaya kalkıştığı için cezalandınlması olağan sayılıyor. Bu çarpık düzenin nimetlerine doymayan, aç- gözlü, haksız, ranttan kazanç sağlamaya alışan sermaye sahiplerimiz için artjk, aksı, yasal, sendikal haklardan ya- rarlanmaya kalkışmak. kabul edilemez, olağan dışı görü- lüyor. Özetı gazete sayfalarına giremiyen bu düzenin çarpık gelişmelerinden, sonuçlarından soyut olarak korkulsa, yakınılsa da, ış çıkarlara geldiğinde, en acımasız kurallar işletılıyor. Bu düzen böylece çarpıldıkçaçarpıölıyor. ENERJİ TÛKETIMİ Sanayielektrikten kaçaroldu ANKARA (ANKA) - Sanayi- nin elektrik enerjisi tüketimin- deki artış, gecen yıhn altında seyrediyor. DPT verilerinden yapılan be- lirlemeye göre bu yıhn ocak- temmuz döneminde tüketim miktan. gecen yıhn eş dönemi- ne göre yüzde 4.6'hk bir artış gösterdı. 1992'nin ilk yedi ayın- da bir önceki yıhn aynı dönemi- ne göre artış oranı yüzde 5.9'u buldu. Bu yıl bazı alt sektörlerin tü- ketim miktannda büyük düşüş gözlendi. Elektrik enerjisi tüke- timi gecen yılın aynı dönemine göre gübre sanayiinde >oizde 22.3. bakır-çinko sanayiinde yüzde 21.5 geriledi. Aynca, kâ- ğıt sektöründe yüzde 7.5, alü- minyumda yüzde 2.8, tekstilde yüzde 1.8. toprakta yüzde 1.4. camda yüzde 1, petro-kimya sektöründe yüzde yanm ora- nında düşüş meydana geldi. Bazı alt sektörlerde ise, tüke- tim hızla arttı. En büyük artış yüzde 23.3'le metalurji sektörü- nün elektrik enerjisi tüketimin- de meydana geldi. Tüketim, or- ganize sanayiide yüzde 16.6, lastik sanayiinde yüzde 11.9, makina ana sanayiinde yüzde 11.7 gıda sektöründe yüzde 9.7 arttı. Çimento sektörünün tü- ketiminde yüzde 2, kömür ma- denciliğinde binde 3, kimya-ilaç sektöründebinde 1 oranında artış meydana geldi. Diğer sektörlerin tüketimi ise yüzde 6.5 geriledi. Yedi ayda < kentlerde tüketilen elektrik enerjisi miktan da yüzde 11.7 oranında artış gösterdi. Bu ge- lişmeler sonucundan, Türkiye'- nin toplam tüketimi yıhn ilk yedi ayında geçen yıhn aynı dö- nemine göre yüzde 8.4'lük artış kaydetti.