Katalog

1EKİM1993CUMA CUMHURİYET SAYFA DUNYADAN Kuzey Amerika'da tekpazar sanalan £t ABD, Meksika ve Kanada arasında serbest ticareti sağ- layacak olan NAFTA (Ku- zey Amerika Serbest Ticaret Antlaş- ması) Amerikan halkı tarafından is- tenmiyor. Devletın, politikanın ve halkın her kesiminde konuşulan, tartışılan NAFTA, ABD'yi böldü. Ekonomistier ve bir kesira politikacı NAFTA'nın ülke ekonomisi içın yararh olacağını savunurken, halk ve bir kesim politıkacı bu anlaş- manın ülke genehnde işsizlik yarata- cağıru düşünüyor. Kuzey Amerika büyûk pazan bu- gün Avrupa'da Maastricht anlaş- masıyla beraber ortaya çıkan kor- kulan uyandınyor. Üç ülkenin dev- let başkanlan tarafından imzalanan NAFTA. önümüzdeki haftalarda Temsılciler Meclisi'nde ve Senato'- da görüşülecek. Ama anlaşmanın kabul edilme aşamasında her ikisin- de de büyük bir muhalefetle karşı- laşılacağma kesin gözüyle bakıbyor. Ilke olarak l Ocak I994'te yürür- lüğe girecek olan anlaşma 15 yıllık bir süre içinde aşamalı olarak yapı- lanacak. Bu süre içinde gümrük du- varlan kalkacak ve 370 milyon tü- keticiyi kapsayan bir pazar açılacak. Bütün eski başkanlar Bill Clin- ton gibi düşünüyor: NAFTA, Ame- rika kıtasındaki ilişkilenn dönüm noktasını temsil ediyor. Aynca bu anlaşmayı ABD"nin 21. yüzyıl eko- nomık rekabetini karşılama kapasi- tesini gösterecek bir sınama olarak görüyorlar. Başkan Clinton NAF- TA'yla ilgjlı son konuşmasında şöy- le d'edi: "NAFTA konusundaki bu tartışma. bugûnkü değişimlere u>ma, yarının işlerini yaratma kapasitemiz ile yarının ekononük yapılannı koru- mak düşûncesi ve değişime karşı dire- niş arasmdaki tarttsraadır". IAsüsonın işsizlik ABD'nin önde gelen üç yüz eko- nomisti Cünton'a ve NAFTA'ya destek verirken, kamuoyu araştır- malan Amerikalılann yansırun NAFTA'nın tam olarak ne olduğu- nu bilmediklerini ortaya koyuyor. Antlaşma konusunda bilgi sahibi olanlann coğunluğu ise buna karşı. NAFTA'ya karşı olanlann ileri sürdükleri en önemli neden "iş" ya da "işsizUk". Her ikisi de aynı anla- ma geliyor. Ç ünkü bu anlaşmanın yeni iş ola- naklanna dönüşebıleceğinden emın değiller. Halk anlaşmanın yeni iş olanaklan yaratacaş yerde mevcut işleri de azaltacağı görüşünde. Eko- ABD, Kanada ve Meksika arasında bir ortak pazar kurulmasını öngören süreç sancılı yaşanıyor. Avrupa Topluluğu'na üye ülkelerde Maastricht Antlaşması çerçevesinde yaşanan tartışmalar şimdi Atlas Okanusu'nun öteki yakasına sıçradı. Amerikan halkı önce iş güvencesi, sonra serbest ticaret istiyor. KANADA NÛIJS (1992); 27.4 miyor GSMH (1991): 580 milyar dolar Kşj başırta duşen gelır 21 600 $ Oıtalama tşçt ûcretı: 32.700 $ (yılık) 1000 kişiye dûşen TV sayısı: 586 ABO Nüfus (1992): 255.6 rriyon ' GSMH (1991): 5 trîyon 422 rrflyar S Kşi başına düşen gelır 21.740 $ Oıtatama işçi ûcref30.500 $ (yılık) 1000 kişiye dûşen TV sayısı: 812 MEKSİKA nominin küreselleşmesine kuşkuyla bakılırken büyük bir güvensizlik duygusu ortaya çıkıyor. NAFTA kamuoyuyla politikaalan ve eko- nomi uzmanlannı karşı karşıya ge- tirdı. Antlaşmaya karşı olan Ameri- kalılar'ın coğunluğu orta sınıftan ve bu sınıf ABD nüfusunun çoğunlu- ğunu oluşturuyor. Orta sınıf. eko- nomi için iyi olanı bılen ama işsizlik gerçeğıni yadsıyanlan eleştiriyor. Ozellikle tekstil, otomotiv, demir çe- KaynaklUF.OECD lik sektöründe çalışan işçi ve me- murlar NAFTA'nın kendileri ve iş- leri için büyük bir tehlike oluştura- cağını düşünüyor. NûhJB (1992): 87.7 mnonS GSMH (1991): 283 miyarS Kişı başma dûşen oelın 3.484 $ Ottalam 9çi ûcreö: 5.100 $ (yıllık) 1000 Hpy» dûşen TV saysı: 124 IRoss Perot yeniden sahnede Politıkaalann bir kısmı şimdiden NAFTA'ya karşı olduklannı açık- ladı. Bunlann arasında son seçim- lerde başkan adayı olan Teksaslı milyarder Ross Perot da bulunuyor. Cumhunyetçiler bir bölümü. de- mokratlann hemen tümü (ozellikle Kongredeki siyah parlementer grup), toplu sendikal hareket, bir- çok insan haklan derneği, tüketici- lenn eski babası Ralf Nader ve çev- recı hareketın büyük coğunluğu Pe- rot'un çevresinde toplandı. NAF- TA'nm gündeme gelmesiyle Perot tckrar pblitıka sahnesinde ortaya çıktı. Perot'un liderliğindeki NAF- TA karşıtlan başkan Clinton'u zorluyor. Antlaşmanın Senato'dan geçmesi kolay gibi gözüküyor. Clin- ton demokratlann ve cumhuriyetçi- lerin çoğunluğundan olumlu oy al- mayı bekliyor. Ama Temsilcıler Meclisi'nde işi bu kadar kolay ol- mayacak. Çünkü her beş demokrat- tan üçü red oyu vermeye karar ver- miş durumda. Perot'tan çekinen birkaç cumhunyetçinin de taraf de- ğiştirmesi durumunda Oınton yeni- lecek. Mılyonlarca dolar harcayıp tekrar ekranlara geri dönen Perot, NAFTA'nın tüm olumsuzluklannı anlaüyor. Perot bu anlaşmanın Amerikalı sanayicilerin Meksıka'ya yerleşmelerine izin vereceğiru, Mek- sika'ya yerleşen sanayicilerin daha düşük işçilik ücreti ödeyeceklerini, işçilerin sendikal haklardan yoksun oiacağını. ama neredeyse var olma- yan hammadde bulrna engeliyle karşılaşacaklannı belirtiyor. Sana- yınin Meksika'ya kaymasıyla 6 mil- yon işin tehlikeye gireceğine dikkat çeken Perot. bunun ülkede büyük bir sarsıntı yaratacağını söylüyor. IKorumacıIık kazanırsa bedeli ağır olur Perot'un söyledıkleri tam anla- mıyla gerçeği yansıtmıyor. Çünkü bugün Meksika'ya yerleşmek iste- yen bir sanayiciyi önleyecek hiçbir engel yok. Aynca gümrük duvarla- nnı indirecek olan ülke ABD değil Meksika. Yani bu anlaşmada Mek- sika kapılannı Amerikan ithalatçı- lara açarak daha fazla ödün veriyor. 1987'de oluşturulan Meksika pa- zan öncesinde iki ülke arasmdaki ti- caret 5.7 milyar dolarken 1987'den itibaren ticaret 40 milyar dolara çık- tı. NAFTA'nın uygulanması bu ra- kamı büyütmekten başka bir şey yapmayacağı gibi yeni iş olanaklan da yaratacak. Antlaşmanın bir değir önemli ya- nıysa Meksika'dan ABD'ye olan göçü durdurması. Kapılann açılma- sı ve ticaretin hızlanmasıyla Meksi- kalılann ülkelerini terk etmeleri ıçin bir neden kalmayacak. Önümüzdeki haftalarda Temsil- ciler Meclisi'nde tamşılacak olan NAFTA aynı anda GATT projesıni de etkileyebilir. Bu iki önemli dosya, biri Avrupa'da bın Amerika'da, ge- leceği belirleyecek. Dışişleri eski bakanlanndan Law- rence Eagleburger, bu ıkı dosyanm kadennın Clinton'a bağlı olduğunu belirtiyor: "Burada ya da orada, eğer konımacüık kazanırsa, bunu çok pahalıya, çok uzun süre ödeyeceğiz >e 21. yüzyılın görünümü o kadar güzel olmayacak". Alain Frachon Cevre Meksika'ya 1.8 milyar dolarlık kredi H aber Merkeri - Dünya Bankası, Meksika'ya 1.8 milyar dolarlık çevre kredı- si açacak. Meksika hükümeti. dün banka yetkılileriyle 3 yılük bir dö- nem ıçin kirlilik önleyici program- lar kapsamında bir antlaşma im- zaladı. Program uyannca. banka, 1994 yıhndan 1996 yıhna kadar Meksika'ya 1.8 milyar dolarhk fı- nansman sağlayacak. Meksika hükümetırun de mali katılımıyla programın fınansman tutan 3 mil- yar dolara ulaşacak. Dünya Ban- kası'nm en büyük ortağı duru- munda bulunan ABD'de yöneti- min, bir süredir Meksika'ya çevre desteğimn artınlması yönünde tel- kınlerde bulunduğu bildirilıyor. ABD, Kanada ve Meksika arası- nda kurulması planlanan Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi konusunda en büyük eleştıriler. Meksika"dakı çevre sorunlanndan kaynaklanıyordu. Sağlık Sıkı kravat kalbe zarar H aber Merkezi - Kravatın boynu sıkacak şeilde takılması kalp krizi riskini artünyor. Alman kalp uzmanlanndan Dr. Klaus Innemee tarafından yapılan açıklamada. kravatın dar bicimde takılmasının boğazdakı bazı duyarlı noktalara aşın baskıda bulunduğu ve bunun kalp atış hızını yükseltüği kaydedildi Dr. Klaus Innemee. "Kravat takılıy orsa son derece bol olmalı ve boğazı sıkmamalıdır. Dar boğazlı gömlekler de kalp uzerinde yoğun baskı oluşturuyorlar. Gömleklerinin y akalan dar olanlar ve kravatlannı aşın sıkaniar kalp krizi riskini yükseltiyorlar" dedı. Soygun Marlyn Monroe'nun elbiseleriçalındı H aber Merkezi - Sinema dünyasınınefsane isimlerinden Mariyn Monroe'nun ünlü fılmlennde ya da önemli günlerde gıydıği kıyafetlerin çabndığı açıklandı. Monroe'nun havalandırmadan gelen rüzgann eteklerini uçurttuğu ünlü beyaz giysisi ile John Kennedy'nin doğum gününde kendisine "Happy Birthday " şarkısını söylerken gıydıği kırmızı elbisesi çalındı. Monreo'nun her iki kıyafetı de "Actor Studio"nun kurucusu Lee Strasberg'in akrabası Anna Strasberg'in Mannattan'dakı deposunda bulunuyordu. Yalnızca Marlyn Monroe'nin iki giysisinin çabndığını behrten Anna Strasberg: depoda bulunan, James Dean, Marlon Brando. Robert De Niro, Paul Newman ve Al Pacino' yaaitgiysilereise dokunulmadığını söyledi. Strasberg, Monroe'nun çalınan iki elbisesinin yanı sıra söz konusu yıldızlann ünlüfilmlerindegiydiği kıyafetleri toplayabilmek ıçin bugüne kadar 125 milyar lıra harcandığını da belirtü. Petrolmü öncegelmeli, yağmur ormanlan mı? iN'rtu Jjork eimrs J an Brouner. geçen yıl Ama- zon'da kaldığı turistik evin hemen dışında, ırmak kenan- nda. tüfeğini bir güzel hazırlayıp, bir Amerikan petrol şirketinın yolu için kum çıkaran kamyonlann ve buldo- zerlenn lastiklenne, farlanna, ön camlanna nişan aldı. Brouvver, "Yağmur ormanlannı görmeye. kuşlan izlemeye, sessizliğin tadmı çıkarmaya gelip. sabahın kö- ründe damperli kamyonlar. buldozer- lerle karşılaşmanın nasıl birduygu ol- duğunu bilemesiniz" dıyor. Amazon Ormanlan Dınlenme Tesisleri'ni işleten Hollandalı ışada- mı Brouwer. Ekvador'un gerçek çevre savaşçılanndan biri olmayabi- lir. Yine de attığı kurşunlar, Ekva- dor Amazonlan içın çarpışan iki gö- rüş arasındaki aynmlann derinleşti- ğınin bir göstergesi. Ülkenin artık kronikleşen yoksul- luğunu kökünden ortadan kaldıra- cak iki milyar varillik petrolüyle bölgenın yeraltı zengınlikleri, petrol şirketlennin avuçlannı kaşındınyor. "Doğa turtnni"yle uğraşanlar, dünyanın en büyük bıyolojik zen- ginliklerinden bınne sahıp olan Amazon'un. tunstler, bılim adamla- n ve bölgede yaşayan 100 bın kadar yerli için, olduğu gibi korunması ge- rektiğini ileri süriiyor. Ashnda, koruma ile gelişim ara- sındaki çatışma, Amazon ormanla- nnın bulunduğu sekiz ülkede de kendini gösteriyor. ancak Ekva- dor'daki tartışma, bir adım daha öteye gitti. IEkvador iki endüstri için çok küçûk Üçte biri yağmur ormanlanyla kaplı olan ülkede, hem petrolcüler hem de turizm işletmecileri, bölge- nın iki endüstri için çok küçük oldu- ğunu söylüyor. Ekvador'un en büyük ihraç mad- desi olan petrol, ülkenin dördüncü döviz kaynağı olan turizme şimdilik ağırbasıyor. Enerjı ve Madenler Bakanı Fran- cisco Costa Coloma, "Ekvador halkı, kalkınma için petrole gereksi- ram duyuyor" diyor. UNICEF'e görc, Ekvador nüfu- sunun yüzde 79'unu yoksul kesim Ekvador iki milyar varillik petrol rezervi ile Amazon ormanlannın doğal güzelliğinin korunması arasında bir seçim yapmak zorunda. Ülke bütçesinin yansını petrol gelirleri oluşturuyor. Halkın yüzde 79'unun yoksulluk sınınnın altmda yaşadığı bu ülkede bu gelirden yazgeçmek pek mümkün gözükmüyor. oluşturuyor ve 5 yaşın altındakı ço- cuklardan vüzde 39'u kötü beslen- me yüzünden sağlık sorunlan yaşı- yor.' Coloma. 11 milyon nüfuslu ülke- nin. ıhracat gelirlerinın yansı ve hü- kümet bütçesinin yüzde 62'si içın petrole güvendiğini belirtiyor. Pet- rol, şimdiden Ekvador'u. Güney Amerika'nın petrol ıhraç eden üçüncü büyük ülkesı halıne getırdi. Costa'nın bürosundaki bir hanta. Amazon'lann büyük bir bölümün- de başlayan keşif çalışmalannı gös- tenyor. Başkent Qıto'daki birduvaryazı- sı ısc bu gelışmelere karşı bir direnç oluşturamıyor. "Petrol akarken,or- man kanıyor." Amazon bölgesınde 25 yıldır sü- ren petrol üreıimı sırasında, petrol şırketleri, yerlilerin ve bölgede yaşa- yan halkın toprak hakkını, sağlık kaygılannı ezdi geçti. Bir çevre korumacı olan Judith Kimerling, 1990'da yazdığı kitapta "Yüzlerce petrol kuyusunun her gün ürettiği 4.3 milyon galon (16 milyon lirre) atık, herhangi bir arıtma işle- •ninden geçmeden. sayısız ırmağı, de- reyi kirletmek üzere, cevreyc bıra- küıyor'11 dıyordu. Merkezi New York'ta bulunan vc kar amacı gütmeyen Ekonomik ve Toplumsal Haklar Enslıtüsü. ekim ayında, geçtiğımiz baharda alınan ıçme suyu örneklenne uygulanan testlerin sonuçlannı açıklayacak. Sekız ayn kaynaktan alınan ıçme suyunu inceleyen araştırmacılar. su- yun içerisindeki kansere neden olan bir çeşit hidrokarbonun, ABD Çev- re Koruma Derneği'nın saptadığı üst sınırdan 2 ile 500 kat daha fazla olduğunu gördü. Çalışmayı yürü- tenlerden. Sarah Zaidi. yüksek dü- zeylerdekı hidrokarbonun. petrol üretimının yan ürünü olduğunu söylüyor. Petrol şirketlennin. antma u>gu- lamalanna geçmesi için savaş veren Amazon yerlileri, şımdi yanı başla- nnda, güçlü bir müttefık olan doğa turizmi endüstrisini buluy or. Havayoluyla Mıami'den 4 saat uzakta olan Ekvador'un, bu yıl 30 bın kadar Amerikalı ve Avrupalı lu- nsti çekmesi bckleniyor. Bu sayı, Brezilya Amazonlan'na gelmesi beklencn ziyaretçı sayısına neredey- se eşit. I tşadamlannın turizm I ve doğa sevgisi Amazon tunzmının. geçen beş >ıl içinde iki kalma çıkması, işadamla- nnın doğa sevgisini, ormanlan ko- ruma ısteğini arttırdı. Ekvador Amazonu Yerlileri Konfederasyonu'ndan Johnson Cerdaya göre. "Çevreye verilen la- rann durdurulması ve petrol araroa işlemlerinin denetlenmesi için turizm önemli bir müttefik". Eko-Turizm Birlığinin sözcüsü Pedro Proano, "Doğa turizmcileri, helikopterler, petrol bonıları görmek istemiyor" dıyor. Cuyabueno Re- zervinde petrol keşfi yapılmaması için çalışmalar yürüten Proano'nun şirketi, Transturi, bölgedekı orman- lan korumalan için Cofan Yerli- leri'nı kiralıyor. Bütçelerinin büyük bir bölümü- nü, petrol gelirlerinden elde eden Ekvador ordusu askerleri ise. çıkan sorunlarda petrol ışçijerinı. petrol şirketlerini koruyor. Ülkenin hava kuvvetleri. Amazonlara tur düzen- leyen bütün tıcan uçuşlan denetle- yerek, turizmi kısıtlamaya çahşıyor. Büyük tur operatörleri, orman- lardaki merkezleri doldurabilmek için charter seferlen düzenliyor. Proano. "Hükümet, eko-turizmi olumlu bir şey olarak görüyor" diyor James Brooke