Katalog

9 OCAK1993 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA DIŞHABERLER Çanlan Clinton içinçatacak • WASHİNGTON (AA) - ABD'nin42nci Başkanı Bil! Clinton içın 20 Ocak'ta düzenlenecek yemin törenini, çeşitli ülkelerden toplam bin 200 haber kuruluşu temsilcisinin ızleyeceğı bildirildi. Tören komıtesı tarafından vapılan açıklamada, bıı kuruluşlardan çok sayıda gazetecinin de töreni izlemek için başvurduğu belirtild; Karabağ: Ermeni •MOSKOVA(AA)- Azerbaycan kuvvetlerinin dün sabah DağJık Karabağ Bölgesi'nin kuzeyinde bir Ermeni askeri helıkopterini düşürdüklerini bildirildi Azerbaycan Savunma Bakanljğı'ndan yapılan açıklamada. helikopterin mürettebatmın öldüğii kaydedildi Ancak Helikopterin tipi ve mürettebatın kaçkişiden oluştuğu konusunda bilgi verilmedi. NecmiyeHoca reddediyor •TİRAN(AA)- Arnavutluk'ta yargıianmasına dün başlanan Enver Hoca'run eşi Necmiye Hoca kendisine savcılık tarafındanyöneltilen tüm suçlamalan reddetti. Necmiye Hoca. mahkemedc, duruşmalann televızyondan naklen yayımlanmasını da istedi. Dünküduruşma sırasında savcı. Necmiye Hoca'yı l969yıhndahaJktan toplanan altırtlaS •rtk#left? ait zengjnlikleri yurtdışına kaçırmak ve görevini kötüye kullanmakla suçladı. Le Monde: Türkiye kararsız • PARtS(AA)- Le Monde gazetesi, haftalık "Avrupa Alanı" ekinin 3 sayfasını Türkiye'ye ayırdı. ATile ilişkıleryanında Türkiye yi ilgilendiren dığer gelişmelenn altıfarklıyazıdaincelendiği buüçsayfa,"İltifatedilenv& kararsızlık geçİFen Türkiye" ortak başlığı alünda sunuluyor. ATileilişkilerin gecen 9 kasımda yapılan ortaklık konseyi toplantısmda. "Türkiye'nin. ATileGümrük Birliğı'ni uygulayacağını açıklamasıyla. çok önemli bir aşamaya geldiğini" belirtti Angola'daUNITA ilerliyop • LİZBON(AA)- Angola'da hükümete karşı savaşan sağcı UNITA gerillalannın ülkenin iç kesımındeki Cuıto kentini büyük olasılıkla de geçirdikleri bildirildi. Angola Içişleri Bakanı Andre Pitra, "PetroP, Portekiz'in başkenti Lizbon'da düzenlediği basın toplantısmda. "Cuitoile bağlanlıyı yitirdik" dedi. Andre Pitra, kentte. 220 kadar polisle sayılan belirsiz hûkümet askerlerinin, 7 bin kişilik UNITA gücûnekarşı direnmelerinın zoroldueunu belirtti. Cuitonun UNITA'ya teslim olduğu doğrulanırsa, gecen hafta ülkcçapında patlak veren çatışmalann ardından, bu saldınnın isyancı UNITA adına önemli bir kazanım olacağı ifadeediliyor. Sığınmacılara AIDStesti • FRANKFURT(AA)- \lmanya Gelişmekte Olan «jlkelere Yardım Bakanı Carl-Dieter Saranger, AJDS hastahğmın yaygın olduğu ülkelerden Almanyaya gelen sığınmacılara AIDS testi yapılması zorunluğu getirilmesini önerdi. Bild gazetesinde yer alan haberde. bakan, AIDS hastalığmın Almanya'dadaha fazla yayılmasının önüne geçilmesi için, söz konusu ülkelerden gelen sığınmacılara düzenli aralıklarla AIDStesti yapılması ve iltica davalannın ivediükle karara bağlanması gereküğini one sürdü. Bosna-Hersek Cumhurbaşkanı Alia İzzetbegoviç, Cumhuriyet'e demeç verdi Müdahale içinbeklenmesin • Bosna-Hersek Cumhurbaşkanı İzzetbegoviç, Cenevre'de pazar günü sürdürülecek görüşmeler- den sonuç çıkacağı ümidinin giderek "azaldığını" belirterek "Banş ve sadece banş istiyoruz. Ancak baskılann da hüküm sürdüğü görüşmelerde Sırp- lar. sadece konuşarak oyun oynuyorlar" dedi FUATKOZLUKLL' WASHINGTON - Bosna- Hersek Cumhurbaşkanı Alia îzzetbegoviç. savaşa siyasi bir çözüm bulmak amacıyla Ce- nevre'de pazar günü sürdürüle- cek görüşmelerden sonuç çıka- cağı ümidinin giderek "azaldı- ğını" belirterek "Banş ve sadece banş istiyoruz. Ancak baskılann da hüküm sürdüğü görüşmelerde Sırplar. sadece konuşarak oyun oynuyorlar" diye konuştu. Boşnak lider, "Sırplar için hedef Kosova. Sı- rada Kosova var. Uçuş yasağı ile başlayabilecek müdahale için daha beklenmemeli. Kış. bütün hükmüyle halkımızı dondurmuş durumda. Felaket adım adım geliyor. Sırp uçakla- nna uçuş yasağı konusunda samimi hareket bir an evvel ger- çekleştirilmelidir" dedi. ABD'nin Türkiye eski Büyü- kelçisi Morton Abromovitz'in başkanı olduğu Carnagei Ulus- lararası Banş Vakfı'nın organi- ze ettiği toplantılarda konuş- mak ve yönetim çevreleriyle görüşmelerde bulunmak üzere Washington'a gelen Bosna- Hersek Devlet Başkanı Alia İz- zetbegoviç, Cumhuriyet"e de- ğerlendirmelerde bulundu. "Boşnaklar tüm güçleriyle Sırplara karşı mücadele etmek- tedir. Ölüm kalım savaşı veri- yoruz' diyen tzzetbegoviç, Türkiye'nin kendileriyle daya- nışmada ortaya koyduğu çaba ve yardımlanna karşı minnet- tar olduklannı da yineledi. Direneceğiz Bosna-Hersek Devlet Başka- nı Alia İzzetbegoviç, Cumhuri- yet'e şunlan söyledi: "Tüm şiddetiyle 9 aydır de- vam eden bir savaş var. Tanı- mını yapamayacağımız bir durum söz konusu. Müslüman kadınlara tecavüz eden ve özel tecavüz kamplan kurmuş Sırp- lar var karşımızda. Bosnahlar kanlannın son damlasına ka- dar direniyor ve direnmeye de- vam edecekür. Direnme gücü- ne sahıp bir milletiz. Ancak dondurucu kış, her türlü yaka- cak ve gıda gereksinımi bulü- nan halkımızı perişan ediyor. Çok sayıda kişi donarak ölü- yor. Felaket adım adım artı- yor." Cenevre'de, Boşnak, Hırvat ve Sırplar arasında 9 aydır de- vam eden kanlı savaştan sonra ilk defa gerçekleşen ve pazar günü devam edecek olan yüz yüze görüşmelerde bir anlaş- maya vanîabileceğine yönelik inançlannın azaldığını da ifadc eden izzetbegoviç, sözlerini şöyle sürdürdü: "Biz görüşmeye devam ede- ceğiz. Görüşmelere danışma- larda bulunmak üzere ara verii- mesini isteyişimiz, askeri cephe- de bir zaman kazanma arayışı düşüncesinden kaynaklanıyor dıye değerlendirilmemeli. An- laşma için samimi olan taraf biziz. Dünyanın bize karşı de«- teğıni bekhyoruz. Sırplar, vah- şet saçmaya devam ediyorlar. Anlaşma masasında bize top- rak konusunda sunulan planı kabul etmemiz olanaksız. Ce- nevre'den duyduğum endişe. Sırplann sadece konuşarak an- laşma oyunu oynadıklan yo- lundadır." Bosna-Hersek Devlet Başka- nı, dün sabah Carnagei Vakfı'- nın düzenlediğj bir toplantıda da konuştu. İzzetbegoviç, öğle- den sonra da ABD Dışişleri Bakanı Lavvrance Eagleburger üebirarayageldi. Öte yandan İzzetbegoviç'in ABD"de bulunuşu ve önceki gün gazetelerde Başkan Bush ıle bir araya geleceği haberleri, Belgrad'a giderek Sırbistan Devlet Başkanı Slobadan Mi- losevıç ıle görüşen Banş Konfe- ransı asbaşkanı Cyrus Vance'i ciledençıkarttı LİPERLER ANLAŞT1 Somali'de ateşkes anlaşması• Somali'de çarpışan kabile li- derleri nisan ayında Addis Ababa'da ulusal uzlaşma konfe- ransına katılmayı kabul etti. Dış Haberier Servisi - Somali'deki ka- bıle savaşlarma son verilmesini sağlamak üzere Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'da yürütülen görüşmeler sonunda Somaii'de çarpışan taraflar nisan ayında yapılacak ulusal uzlaşma konferansına katılmak üzere anlaşmaya vardı. Ajanslar, Birleşmiş Milletler (BM) de- netiminde süren ve Somaii'de savaşan 15 kabile liderinin katıldığı toplantıda, 10 maddelik bir banş anlaşması imzalandı- ğını bildirdiler. Anlaşma uyannca, nisa- nın ilk haftasında Addis Ababa'da topla- nacak Ulusal Uzlaşma Konferansı'nda ulusal bir hükümet kurulması amaçlanı- yor. Anlaşma metninde. taraflann ateşkes konusunda da uzlaşmaya vardıklan be- lirtildi ve "Ülkenin kontrolümüz altında- ki Km-belgekrifode^deThal ateşkes ılan edilerek. taraflar arasında düşmanca pro- pagandalara son venlecektir" denildi. Somaii'de çarpışan kabile reislerinden Ali Mehdi Muhammed'in delegasyonu- nudan bir yetkilinın AFP'ye yaptığı açık- lamada, anlaşmanın uzun süren uluslara- rası baskı ve BM ile ABD'nin çabalan sonucunda sağlandığı bildirildi. Banş görüşmelerinde taraflann 15-18 nisan tarihlen arasında Addis Ababa'da yapılacak ulusai uzlaşma konferansına katılmayı kabul etmeleri Batılı diplomat- lar arasında memnunluk yarattı. Somali'dekı catışmalara son verilmesi için arabuluculuk görevi yürüten ulusla- rarası elçiler. ülkedeki en güclü kabile li- deri Muhammed Aidid de dahil olmak üzere, savaşan 15 grubun da anlaşmayı kabul ettiklerini kaydetti. Bilindiğı gıbi ABD birlikleri önceki Mogadişu'da bir mahalleye düzenledik- leri operasyon sonucu General Aidid'e ait büyük bir cephanelik ele gecirmişti. Operasyon sırasında meydana gelen ça- tışmalarda en az 30 Somalili ve sayısı açıklanmayan Amerikan askeri ölmüştü. KONUK YAZAR KuzeyDenizikuşlaramezaroluyor Dış Haberier Servisi - Shetland Adalan kıyısında hafta başında karay a oturan Liberya bandırab petrol tankerinden sızan ham petrolün yayılmasının şiddetli fırtına nedeniyle önlenemediğı bildiriliyor. AFP'nin bölgedeki sahil güvenlik polısine dayanarak bildirdiğine göre şiddetli fırtına nedeniyle tankerden sızan petrolün yayılmasını önlemek amaayla uçaklardandeterjan püskürtme operasyonu güçlükle yürütülüyor ve saatte hızı 115 km.'yi bulan rüzgann daha da şıddetlenmesı halindeçalışmalara ara vermek zorunda kalınacak. Tankerin çevresınde oiuşan yağ tabakasımn 20 km. eninde ve 30 km uzunluğunda bir alana yayıldığı bildiriliyor. Rüzgarla birlikte yağ tabakasımn adanın kuzey vedoğu kıyılanna doğru yayıldığı ve sonıon balığı üretim çiftliğini tehdit ettiği haber veriliyor. Shetland Adası yetkilileri ada sakinlerinin de tehlike aitında olduklannı, ham petrolün yayılmasından dolayı sebze bahçelerinin de zarar gördüğünü kaydediyorlar. Liberya bandırah tankenn yaklaşık 85 bin ton ham petrol yiıkünün aralıksı/ olarak denize sızmasından dolayı. bugüne kadar 2 binden fazla kuşun öldüğü ve yalnızca 40"ının kurtanlabildiği bildirildi. Bolgede yaşayan susamurian. foklar ve yunuslann da yaşamlannın tehlikede olduğu haber veriliyor. ERGtN YILDIZOĞLU Somaii'de uzun vadeli hesaplarirleşmiş Milletler karanyla esas olarak ABD'den olu- şan bir askeri güç Somali'yi işgal ettiğinde, harekatın amacı iç savaştan dolayı aksayan uluslararası 'ardımın açbk bölgelenne ulaşmasını sağlamak ola- rak tespit edilmişti. ilk anda dünya basınında. hemen her yere egemen olan banş götünne, açlığı engellemek vb. heyecanının biraz ötesine bakmayı pek kimse akıl etmedi. Oysa Somali'deki gerçek, ilk anda su yüzünde görünenlerden çok daha karmaşıktı. Tüm insanal amaçlar görüntüsüne rağ- men SomâL'nin işgalinin gerçek amacı birkaçmilyoninsanıdoyurmanınçoköte- sinde geçiyordu. Somali'nin işgali "Yeni Dünya Düzeni"nin oluşma sürecine ait çok önemli bir gelişmeydi. Ben bu konudaki ilk yazımda dikkatleri buraya çekmeye çalışmış ve olanlan kav- ramak içın daha genel ve uzun erimli bir bağlama oturtmak gereküğini vurgu- lamıştım. Bunun için de üç etkeni göz önü- ne almak gerekiyordu. ilk önce bir za- manlar SSBC ıle ABD arasındaki global çekişmenin sınır karakollan olan ülkelerin şimdi "soğuk savaş" sonrası ortamda, içi- ne düştükleri durumu kavramak gereki- yordu: ikıncisi. uluslararası planda eko- nomik olarak en etkin güç olmaktan çıkmış olan bir dünya liderinin ABD'nin liderliğini gittıkçe daha çok askeri olanak- lanna dayanarak sürdürmeye çalışüğını ^örmek ve üçüncü olarak da Somali'ye bir kere girdikten sonra buradan cıkmanın gerçekleşmesi için gerekli koşullan düşün- mek gerekiyordu. Özellikle Somali'nin, askeri hareket tamamlandığı zaman (eğer tamamlanabilirse) en azmdan bir zaman için Birleşmiş Milletler yönetiminde bir güç tarafından yöneülmek zorunda kalacağını ve bu "Yap-İşlet-Devret" yönteminin de bir ülkenin bir başkalan tarafından zor kullanarak yönetilmesi olmasından dolayı sömürgecilikten başka bir anlama gelmeyeceğini vurgu- lamıştım. Bir farkla ki bu sefer bir gelişmış ülkenin bir geri kalmış ülkeyi sömürgeleştirmesinin yerini. birden fazla gelişmiş ülkenin katıldığı, çok taraflı bir sömürgecilik almıştı. Eğer bu, Somaii'de başanya ulaşırsa eski SSCB'nın ve III. dünyanın bir- çok bölgelerinin "Yeni Dünya Düzeni"ne katılmasının yeni yöntemi olabilecekti. Bu arada da ABD, diğer merkez ülkelerin mali desteği ile merkez ülkelerinin ortak (üzerinde uzlaşılmış anlamında) çıkarlanna uygun bir şekilde bu bütünleştirme işi- nin askeri polisiye yanını üstleniyor ve bu alandaki avantajı ile Tüm insancıl amaçlar görüntüsüne rağmen Somali'nirr işgalinin gerçek amacı birkaç milyoninsanı doyurmanmçok ötesinde geçiyordu. Somali'nin işgali "Yeni Dünya Düzeni"nin oluşma sürecine ait çok önemli bir gelişmeydi. liderliğini sürdürmek için yeni bir olanak elde ediyordu. Somali'nin işgalinden sonra bu analizı destekler yönde bir seri gelişme yaşandı. Bunlardan bir tanesi Türk basınına Hürriyet muhabiri Faruk Zapçı tarafından yansıtıldı. Zapçı'nın haberine göre işgalin ilk gününde karaya çıkan askerlerin daha teri kuru- madan birtakım ABD şirketleri, belli ki ABD'nin daha uzun zaman burada kalacağını ve giderken de arkasında ABDyanlısı bir yönetim bırakacağını düşünerek hiç vakit geçirmeden So- maii'de petrol aramaya girişmişler ve 25 günde 26 kuyu açmı- şlardı.İkinci gelişme, belki de uluslararası etkileri açısından daha önemli olmasına rağmen Türk basınına aynı şekilde yansımadı. Bu gelişme şöyle özeüenebilir: "27 arabkta ABD uçaklannm bir Irak uçağını düşürmesinden sonra. Irak'a da- yatılmış olan "uçuş alanı yasagmı" uygula- mak üzere ABD uçak gemisi Kitty Hvvak Somali sulanndan Körfez'e doğru harekete geçti." Bu gelişme Somali'yi işgal etmenin ABDye dünya sisteminde polislik yapmak için ek olanaklar getirdiğini gösteriyordu. Filipinler'dekı üstlerin kullanılamaz hale gelmesinden sonra ABD'nin Hint Okyanu- su'nda yeni bir üsse ihtiyacı vardı. Üstelik Ortadoğu söz konusu olunca, Çekiç Güç'- ün Türkiye'de daha ne kadar kalabileceği belli değildi. Türkiye her ne kadar çok yakın bir ABD müttefiki ıse de askeri hare- katlar için bir üs olarak kullanılması gerek- tiğinde iç politikanın dinamikleri her zaman bir engel çıkarabi- lirdi. Nihayet "soğuk savaş"ın bitmesinden sonra henüz pek sıra gelmemiş olsa da Türkiye'deki ABD üstlerinin kaderi enin- de sonunda gündeme gelecekti.. Somali. ABD'ye tam da ihti- yaana uygun. Doğu Afrika kıyısında, Hint denizine açılan. Ortadoğu*ya ve Afrika'nın sorunlu bölgelerine yakın bir liman sunuyordu. "Müdahale gerektiren" Bosna. Liberya, Sudan, Mozambik, Angola, Uganda, Zaire, Kampucya, Kuzey Irak gibi ülkeler göz önüne alındığında sekreter Chaney'in dedigi gibi, diğerleri- ne göre sadece 'yapılabilir' olduğu için işgal edilmedi Somali. Kolay başanlabileceğinin düşünülmesi belli ki Somali'nin ilk olmasında bir etkendi. Ama buranın hem diğer müdahaleler için stratejik bir avanlaj sağlayacak olması hem de ABD'nin uzun erimli global askeri konumlanışmı güçlendirmesi açısı- ndan da bir önemi olduğu da bir başka gerçekti. Somaii'de yeni sorumluluklar üstlenmeden önce Türkiye hükümetinin bunlan göz önüne alması herhalde zararlı olmayacaktır. ABD Türkiye'ye 75 milyon dolarhibe ANKARA (Cumhııriyet Bü- ros«) - ABD'nin Türkiye'ye bu yıl kullandıracağı 200 milyon dolarlık hibe yardımının ilk di- limi olan 75 milyon dolarlık kısmının kullanımına ilişkin anlaşma, dün Ankara'da imza- landı. Anlaşmaya Türkiye adına Hazine ve Dış Ticaret Müsteşa- n Tevfik Altınok. ABD adına ıse, Ankara Büyükelçisi Ric- hard Clark Barkleş imza koydu. 75 milyon dolarlık hibe yardımı. Türkiye'nin ödemeler dengesinin desteklenmesi ama- ayla kullanılacak. Yardım. bir hafta içinde kullandınlmaya başlanacak. ABD. Ekonomik Destekle- me Fonu adı altındaki bu hibe yardımını. Türkiye'nin son bir kaç yıldır üstlendiği ekonomik reformlan takdir ettiği ve des- teklediği için veriyor. Hazine ve Dış Ticaret Müste- şan Tevfik Altınok. anlaşma- nın imza töreninde yaptığı konuşmada, ABD ekonomisi- nin durgunluktan çıkıp büyü- mesinden uzun vadede Türkiy'nin de kazançlı çıkaca- ğını belirtti. ABDnin. Tür- kiye'nin ekonomik gelişiminc sağladığı destekten ve yapıcı yaklaşımından duyduğgu memnuniyeti de ifade eden Al- tınok. "bu yardımlann banş \e refaha katİcıda bulunduğunu" kaydetti. Altınok. "Bill Clinton yönetimin de Türkiye'ye daha fazla gelişme yardımı vermesı" temennisinde bulundu. SHETLAND ADASt Bressey Adası Somoourettm Burra adası Somon cıWığı(PetroWen sonra ıkıncı buyuk peıronın yayılmasmı önlemek tçm kimyevı madde Foklar/Su samurtan IDenız ördekleriRİn yasadığı havuz İPelrollankerının | karaya Oturduğu Lımanlann korunmast ıçır Dakotanın mûdartalesı Oalgıçkuşiarvıınen martı. Karabatak SLSAMURU GUILLIMOT S|jPUFFIN(Kuzey , __ ı Karabalak turul&lg Allantık teyasayan marfı POLİTİKADA SORUNLAR ERGUN BALCI Sosyalizm Oldü mû? Komünizmin çöküşünden alınması gereken en önem- li derslerden biri herhalde dogmaları, katı kuralları kuş- ku ile karşılamak gerektiğidir. Sovyet ekonomisinde hastalık işaretleri 1980lerin başlarında belırgin biçimde ortaya çıkmaya başlamıştı. Ama Doğu Avrupa'daki komünist rejimlerin 1989yılında yıkılmasına kadar, solun önemli bölümünde 'tarih sos- yalizmden yanadır' görüşü inatla savunuldu. Türkiye'de Marksistler'in büyük bölümü sosyalist ekonomiler açık- ça çökerken bile "Canım kapitalizm de böyle büyük bu- nalımları geçirdi. Sosyalizm de bu bunalımı atlatacak" ya da "Emperyalizm Sovyetler Birliği'ni kuşatmış du- rumda. Yıllardırsilahlanmaya zorluyor. Sovyetler Birliği de bu yüzden toparlanmıyor" türünden zorlama görüş- lerle kendilerini avuttular, daha doğrusu kandırdılar. "Arkadaş, sistem çözülüyor. Hastalık ciddi. Bu işte te- mel bir aksaklık var" diyenler ise 'revizyonist' damgası- nı yediler. -Pilavdan dönenin kaşığı kırılsın. Sosyalizm çökmez. Neden çökmez? Çünkü tarih sosyalizmden yana. Kitaplar öyleyazıyor. Ve sosyalizm ya da sosyalizmi uyguladığmı ileri sü- ren rejimler gümbür gümbür çöktü. Neden çöktüier? Tarih onlara ihanet mi etti? Tarihi marihi karıştırmayalım bu işlere. Tarih ne sos- yalizmden ne de kapitalizmden yanadır. Tarih, onu en akılcı ve gerçekçi biçinde değerlendirenden yanadır. Dogma ve klışelerle dünyayı yorumiamaya özenenler- den ise kesinlikle yana değildir. ••• Sosyalizm temelde ekonomik nedenlerden çöktü. De- mokrasinin olmayıştnın sosyalizmin çöküşûnde oynadı- ğı rol ikinci derecededir. Doğu Avrupa ve Sovyetler'deki rejimler, ekonomiyı yoiuna koyup üretimi arttırabilse, teknolojik atılımı gerçekleştirebilirlerdi, kendilerıne gü- venleri geldiği oranda siyasal demokrasiyi verirlerdi. Ama demokrasi olmadan, ekonomik ilerleme olamaz. Bir klişe daha. Güney Kore, Singapur, Tayvan, Hong Kong demokrasi olmadan ekonomik gelişmeyi sağladı- lar. Cezaevlerinın siyasi tutuklularla dolu olduğu dikta- tör Pinochefnin Şili'si Latin Amerika'nın en hızlı büyü- yen ekonomüerinden birinesahipti. Sosyalizm ekonomide rekabet unsurunu tümüyle devre dışı bırakabileceğini, piyasayı ortadan kaldırabi- leceğini sandığı için çöktü. Piyasa bir anlamda son derece basit bir mekanizma. ödül ve cezayı içeriyor. lyi çalışır, kaliteli mal üretirse- niz, ödulünüzü alır kazanırsınız. Aksı takdirde batarsınız ya da cezanızı görürsünüz Ama Sovyetler Birriği, o kıtalararası füzeleri. uzay araçlarını, üstün teknoloji ürünü MIG-79 uçaklarını nasıl üretfi? Rekabet sayesinde üretfl. Üretrneseydi, ABD tarafın- dan imha edilecekti. Ölümle rekabet etti Sovyetler Birli- ği. Silahsanayii, Sovyet ekonomisinintekbaşarılı sektö- rü idj. Çünkü rekabete açık tek sektördü. Ya üretecek, yeni teknoloji yaratacak böylece varlığıru sürdürecektj yada-ABO^keyNnahvedecekti. t-.^c- , •'. -•"> Ancak silah sanayisinin dışındaki sanayilerin böyle bir korkusu yoktu. Onlar için ödül ve ceza mekanizması geçerli değildi. Daha kaliteli mal üretseler daha fazla kazanmıyortardı. kalitesiz ma! üretince ise batma korku- ları yoktu; devlet baba arkalartndaydı. Bu nedenle ken- dilerini yenileyemediler ve ekonomi çöktü. Sovyetler'de 1960 larda Libermann bu çıkmazı görmüş, işletmeleri rekabete açmadan, bazı piyasa kurallarını uygulama- dan ekonomik sorunların aşılamayacağını anlamıştı. ••• Peki sosyalizm öldü mü? Hayır. Sosyalizmin kapitalizme yönettiği eleştiriler önemli ölçüde hala geçerlidir. Kapttalizm iç dinamikleri gereği ekonomik eşitsizliği azaltamaz, aksine büyütür. YaBatı Avrupa, Almanya, Iskandinav ülkeleri, refah top- lumları... Doğru. Ancak olaya daha geniş mercekle bakmak §e- rekiyor. Bu ülkeler sanayileşmiş kuzeyin üyeleri. Ku- zeyle güney arasındaki fark ise azalmıyor, aksine büyü- yor. Kuzey daha zengin olmak istediği için güney daha fakirleşiyor. Ticaret hadleri sürekli güneyin aleyhine işli- yor. Afrika kıtasındaki felaketlerde despotik yönetimfer, cehalet, kuraklık, kabile düzeni... hepsi rol oynadı. Ama Batı'nın hiçbir günahı yok mu? Batılı uzmanlar, birçok Afrika ülkesine Batı'nın tüketim ihtiyaçlan doğrul- tusunda tarımsal politikalar uygulamalannı, yani 'tek ürüne' yönelmelerini öğütlediler. Sen kahve üret, sen kakao, sen de muz.' Çoğu Afrika ülkesi, tarımsal üretimi- ni çeşitlendiremedi. Bizim yerli neo-liberaller belki 'bunlar klasik sosyalist edebiyatı' derler, ama bu söylediklerimiz, sosyalist ba- sında değil, Batı'nın burjuva basınında çıkti Sosyalizm ölmedi. Ancak sosyalistlerin, geçmişten ders almaları. sosyalist ekonomide piyasanın da rolü ol- duğunu kabul etmeleri, komuta ekonomisinin artık tari- he gömüldüğünü görmeleri. ekonomik planla piyasayı, özel girişimcilikle devletin düzenleyici rolünü bağdaştır- maları, sosyalizmi 'bilimsel sosyalizm' adı altında bir dogma olarak savunmaktan vazgeçmeleri gerekiyor. Hele çoğulculuk ve demokrasiden en ufak bir taviz ve- rilemeyeceğini kavramak şart. Gerçi otoriter rejimlerle de ekonomik kalkınma sağlanabilir, ama onun adı sos- yalizm değil, Güney Kore, Şili ya da Tayvan modeli olur. Bir de sosyalistler tarihin kendilennden yana olduğu ya da toplumların gelişmesinin sihirli formülünü bildik- leri iddialarını terk edip, çağımızın gerçekleri ve toplum- ların özellikleri doğrultusunda bir dizi soruna nasıl yak- laşımda bulunacaklarını düşünmelidirler. özetle, biraz daha mütevazı olmalıdırlar. '- CEZAYIR 19 radikal Islamcıya idaııı cezası verildi • Cezayir radyosu, Bechar askeri mahkemesinde 12 gün önce başlayan 79 sanıklı toplu davada, 19 kişinin suçlu bulunduklarını bildirdi. CEZAYİR (AA) - Cezayir dc, I5'i gıyaben olmak üzere. toplam 19 aşın dinci ölüm ce- zasınaçarptınldı. Cezayir radyosu. Bechar as- keri mahkemesinde 12 gün önce başlayan 79 sanıklı toplu davada. 19 kişinin idamamah- •kum edildiğinı haber verdi. Radyo. "silahlı grup kurnıa. komplo hazırlama, ulusal g- karlara zarar vericı nitelikıc propaganda \e yayın yapma" suçlanndan yargılanai' a; ı? i dınci sanıklardan 4'ünün ömür boyu hapiscezasına,46"- sının 10 ay ile 10 yıl arasında değişen hapis cezalanna çarp- ünldığını, 10 aşın dincinin ise beraat ettiğini bildirdi. Cezaya çarptınlanlann hak- lanndaki kararlan temyiz et- mek için 8 günleri var. Cezayir'de yaklaşık bir \ıl önce olağanüstü durum ilan edilmesinden bu yana, toplam 46 radikal islamcı ölüme mah- kum edildi.