Katalog

20 AĞUSTOS1992 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA BaşyazanmızNadirNadfyi sonyolcıüuğuna biryü önceuğurlamıştık Çok yönlü bir aydınınportresi Gazetecitiği Onurlu bir başyazar I azeteci ve yazar bir babanın oğlu olarak gazetecilikle küçük yaşlarda iç içe olan Nadir Nadi lisedeyken küçük müzik kritıkJeri yazıyor, çeviriler yaptyor ve Istanbul'a gelen yabancı yazarlarla, müzisyenlerle, sanatçılarla yaptığı konuşmalan, babasırun 7 Mayıs 1924'te kurduğu Cumhuriyet'te yayımlıyordu. Viyana'da üniversite okurken de Cumhuriyet'e haberler, izlenimler, röportajlar yollayarak gazeteciliğin[sürdürdü. I935'te yurda dönünce Cumhuriyet'te yaa işleri müdür yardımalığı, haber ve röportajahk dallannda çalışü, köşe yazarlığı yaptı. Giderek başyazarhğa yükseldı. İlk imzah başyaası l Nisan I936'da yayımlandı. O sütunu, isteğı üzerine babası ile paylaştı. Nadir Nadi, babasıru anlaürken "Babam yazılanma hiç kanşmazdı. Ben de MArkasıSa.l5,Sû.l'de Yaztn dünyası 9kitap bıraktı ladir Nadi, güzel Türkçemizi kullanmada usta bir yazar olduğu gibi özleşen dilimizin gelişmesine, anlatım gücünün yeni olanaklar kazanmasına da önemli katkılarda bulunmuştur. Atatürk ilke ve devrimlerinin ödün vermez bir savunucusuydu. Hoşgörû veözgür düşünce içinde toplumcu görüşten yanaydı. Ulusal uygarlıklann evrensele ve insanahğa yönelik gelişmesi görüşünde olan difimizin usta yazarı Nadir Nadi'nin yayımlanmış yapıtlan şunlardır: Sokakta Gürültü Var (1943), Uyanlar (1961), Perde Arahğından (1964), Iki Sovyet Rusya - Iki Polonya (1967), 27 Mayıs'tan 12 Mart'a (1971), Sil Baştan (1975), OlurŞeyDeğil( 1981), Ben Atatûrkçü Değilim (1982), Dostum Mozart (1985) 194 l'de MArkasıSa.l5,Sü.8'de Atular Nadir Bey'i anarken SAMt KARAÖREN ^ ^ umhuriyet'te çahşıp da kendisinin yakınlığını kazananlann gönlünden (ve dilinden) hiçbir zaman düçmemiştir Nadir Bey. Düşmeyecektirde... Ölümünün birinci yılında bugüne özgü (mahsus) değil onu anmamız. Geride öyle üstün nitelikler bırakarak dün>amızdan aynldı ki, onun bu nitelikleri ve inançlı yolu kendisiru sık sık anmamıza, bizlere gösterdiği sıcak dostluğu anımsamamıza vesile olmuştur hep. Nadir Nadi, türü kişiliğine özgü, az yetişir insanlardan biriydi. Çok iyi yetişmişti. Bu yetişkinlik onu alçakgönüllü, sevecen, hoşgörülü kılmfştı. Sorumlulukduygusu yüksek, gerçek bir aydın, özgürlükçü, yurtsever, inanmış bir Atatûrkçü düşünürdü. Evet, çağdaş düşünceyi yansıtarak, yurdumuza aydınlık saçan toplumcu, gercekçi birdüşünür. Gazetesini Atatürk Devrimi'nin ilkelerine bağhlıktan bir an ayırmamış, bu yolda büyük savaşımlar vermiştir. Babası Yunus Nadi'nin Kurtuluş Savaşı yıllannda, Atatürk'ün yanında yer alarak, bağımsızlık uğruna nelere katlandıklanna, Cumhuriyet Türkiyesi'nin nasıl kurulduğuna, küçük yaşında taruk olmuş, bu tanıklığı eğitimiyle birlikte, zamanla gelişerek yurt sorunlan karşısında bilinçli, çağına yakışır bir kişiliğe kavuşturmuştu kendisini. Bu inançla iyi bir gazeteci, büyük bir başyazar oldu. Dilimizin en usta yazarlanndan biriydi. öz mArkastSa.l5,$ü. 7'de Perşembe yemeklerinden kesitler DÜNDARAKÜNAL lenhus hastalık henüz gelmemişti. Ama gönderdiği habercılergeleceğinin kaçınılamaz olduğunu gösteriyordu. Sonralan "Perşembe Yemekleri" ya da "Trabya Söyleşileri" adı ile anılacâk olan loplantılar bu dönemde başlamıştır. Daha doğrusu hastalık bu toplantılan başlatrmştır. İlk yemekli toplantı Boğaz sırtlannda yapılacaktı. Nadir Nadi, "Ayazma"ya ilk kez geliyordu. Kalabalık arasından geçmemesi için llhan Selçuk, bahçenin yan kapısını ayarlamışü. Nadir Nadi içeri girer girmez masaya oturdu; görülmesin istiyordu. "İlhan Selçuk Masası" adı da o toplantıda koyuldu. Herkesin birbirini görebildigi bir masa düzenlemesiydi bu. En azından dört kare masanın, yine İcare biçiminde birleştirilmesiyle oluyordu. Nadir Nadi bakındı, "İyi olmuş" dedi, "Hepinizi görebiliyorum. Eğilmeye gerek kalmıyor." Bu ortam Tarabya'da da sürdü. Nadir Nadi sonuna kadar devametti bu toplanülara. Fazla konuşmuyor, ama bütün anlatılanlan dinliyor, yeri geldiğinde de kendine özgü üslubu ile espriyi patlatıyordu. Bu toplanülarda tarihten edebiyata, sanata, güncel konulardan politikaya konuşulmayan yoktu. Ama her zaman çağdaş olan Atatürkçü düşünce egemendi söyleşılere. Bundan en küçük MArkasıSa.l5,Sü.3'te Nadir Nadi'yi sevmek ve anlamak MÜCAP OFLUOĞLU \^ocukluğumdan başlayarak, ilk okuduğum gazete Cumhuriyet olmuştur. Nadir Nadi'yi ben de birçoklan gibi önce yaalanndan tanıdım. Klasik Batı müziği konserleri üzerine yazdığı küçük eleştirilerinin, İkinci Dünya Savaşı içinde başladığı başmakalelerinin, yazılannın günümüze dek hep izleyicisi, okuyucusu olmuşumdur. Onu yakından tanımam, kardeşi Doğan Nadi (1913-1969) ile olan arkadaşhk yıllanmıza rastlar. 1962 yılı olacak, Doğan Nadi'yi görmeye Cumhuriyet gazetesine gitmiştim. Henüz eski binadacalışıyörlardı. Doğan'ın odasında bir süre çene caldıktan sonra Doğan, "Gel seni Nadir'le taruştırayım" dedi. Ne yalan söyleyeyim, birden heyecanlandım. Bu heyecanım halimden belli olmuş olacak ki, Doğan "Hayrola ne oluyorsun. Nadir adam yemez, senin benim gibi bir ademdir, tiyatroculan bilhassa Muhsin'i (Ertugrul) çok sever." Ben de "heyecarumı mazur gör Doğan, ben Nadir Nadi'yi çok ciddiye alıyorum, açıkçası o sana da bana da pek benzemiyor" demiştim. Bunun üzerine Doğan ıslıklı kahkahalanndan binni bastırdı ve yürüdü. Ben de peşine düştüm. Odaya önce Doğan girdi. "Nadır bak sana bir aktör getirdim, böylesini tanımamışsındır, Polonius Mücap diyorlar." Ben kapıdan içeri adımımı atarken, Nadir Bey'in sesi geliyordu. "Polonius Mücap mı, gelsin bakahm" diyor ve gülüyor, ben de içeri gjriyonım. Bana ayakta "hoşgeldiniz" dedi. Doğan'a dönüp, gazeteyle ilgili bir şeyler sordu. Nadir Bey beni hiç şaşırtmamıştı. Çünkü o mArkasıSa.l5,Sü.r<k Aydın sorumluluğu Sıkıyönetim mahkemelerinde adir Nadi'nin yaşam öyküsü şu üç sözcükle özetlenebilir: "Kuvayı Milliye ruhu, Atatürk devrimleri ve çağdaşlık." Aydın sorumluluğunu nasıl taşıdığı ise son yargılanmasında yaptığı savunmada şöyle beliriyor: "...Kendimden söz etmeyi sevmem. Atatürk devrimlerini özümseyememiş gerici çevrelerin tüm saldınlanna karşı, aydın Türk kamuoyu benim kişiüğim hakkında yeterince bilgi sahibidir. Kimseyi suça teşvik etmedim, etmem de. Ama, Atatürk devrim ve ilkelerinin tehlikeye girdiği anda, çağdışı gerici akımlar karşısında kayıtsız ve sessiz kalınmasına da karşıyım. 20 yıl boyunca sırası geldiğinde tekrarladığım yazılanmda o tehlikelere değinmek istedim. Vatandaşlanmı suça teşvik ne demek, ilgililen ülkemizde hukukun üstünlüğü ilkesinden aynlmamalan için uyarmaya çalıştım." Nadir Nadi, Atatürk'ün kurduğu Türk Dil Kurumu'nu savunanve 13 Ağustos 196rdeyayımlanan"TuhafBirTasan" başlıklı yaasını 23 Ocak 1983"tetelirenyenı durumlar karşısında yeniden yayımlaması dolayısıyla, Türkiye'de aydınlann yazgısını yani, halka karşı iktidarlann açtığı davalarda; "yargılanma ve ma>.kûm olmayı" paylaştı. 12 Eylül MArkasıSa.l5,Sü.7'de Politik yaşamı Çağdaşlığın savunucusu ^ok partıli demokratik yaşama geçişin ilk ıktidar değişikliği ym olan 1950'de Demokrat Parti listesinden bağımsız Muğla Milletvekili seçilerek parlamentoya girdi. 1954'te de yine bağımsız olarak İstanbul Milletvekili seçildi. Parlamentoya ginşinden bir süre sonra Avrupa Konseyi'ne bağımsız Türk delegesi olarak seçiüp 6 yıl bu görevde bulundu. Çeşitli yabana radyo ve televizyonlarda konuşmalan yayımlandı. 9 Haziran 1964'te ise 27 Mayıs'ın lideri ve o günlerin Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel tarafından kontenjan senatörlüğüne seçildi. Böylece ikinci kez parlamentoya girmiş oldu. Ancak senatörlük süresi daha dolmadan 3 Nisan 1970'te bugörevinden aynlarak yine Cumhuriyet Gazetesi'ne döndü. Nadir Nadi ünlü politikacılarla ilgili anılanndan birini şöyle aktanyordu: "Yeni iktidann ikinci yılında Bayar'la beraber Ege Bölgesi'nde bir yurt gezisine daha çıkum. Eskişehir üzerinden Kütahya, Balıkesir, Manisa, Aydın, Nazüli'ye uğradık. Dönüşte iki gece deİzmir'dekaldık. Muhalefetteiken Demokratlarşiddetle tenkid ettikleri için bindiğimiz treninrengjbeyaz değildi, ama nihayet bu da her türlü konfonı yerinde, özel bir trendi. Her indiği istasyonda karşılayıcılann hücumuna uğruyordu Bayar. MArkasıSa.l5,Sü.3'te Müzik yaşatm Mozart'ın etkisinde üçük yaşlarda "müziği hiç sevmeyen Nadir Nadi Galatasaray Lisesi yıllannda Profesör Karl Berger'den keman dersi ahrken, yüz elli vıl önce yaşamış bir sanatçının (Mozart*ın) insanlığa söylediklerini duyumsadı ve inançla, heyecanla kelimesi kelimesine yineledi, adeta Mozart'la özdeşleşti. Üç yıl süreyle kaldığı Viyana'da müzik bilgjsini arttırdı ve hiçbir senfonik konseri, resitali kaçırmamaya çalıştı. Kendi deyimiyle, "Emekli bir amatör kemancı" olduktan sonra yazdığı "Dostum Mozart" kitabı büyük ilgj gördü. Nadir Nadi bu ilgiyi şöyle anlatıyordu: "...JCıtabın bu kadar çok satması, bunca baskıya, bunca gericiliğe karşın evrensel müziğe, evrensel ahlaka, evrensel değerlere bağlı birakımın varolması bakımından beni sevindırdi. Zaten bu gelişme de engellenemez..." " 194 l'de evlendi Nadir Nadi. Berin Hanım'la. 'Evlilikteilk BArkasıSa. 15, Sü. 7'de Teröuman Ebrya&sı Gençliğe güven • wMayıs Bayramı vesilesiyle Cumhurbaşkanımız Sayın Fahri Korutürk bir mesaj yayımlayarak gençlere seslendi. Onlara görevlerini hatırlatü, "Milli Misak sınırlan içinde bu vatanı kurtaran ve bu topraklar üzerinde cumhuriyeti kurup, onu, devrimlerle birlikte sizlere emanet eden Atatürk'ün ruhu ve bütün Türk milletinin gözleri sizlerin üzerindedir" dedi, aynca gençliğin görevini başaracağına inandığını, sağduyu ile sorunlanmızın çözüleceğini belirtti. Sayın Korutürk'ün iyimser düşüncelerini yürekten paylaşüğımızı söylemek isteriz. Gençlik, bir toplumun en atılgan, en dinamik bölümüdür. Gençliğine inanmayan, gençliğine güvenmeyen yöneticilerden hayır gelmez. Bu gibi yöneticilerin ağır bastığı yerlerde toplum bunalım geçiriyor demektir. Yaşlanmış kuşaklar arkadan gelen yeni kuşaklara güvenemezlerse yann ülkeyi kime teslim edeceklerdir? Böyle bir soruyu zihninden geçiren NADİR NADİ UArkasıSa.l5,Sû.5'te