Katalog

*' 5TEMMUZ1992PAZAR CUMHURİYET SAYFA EKONOMI Dövız altın ne getirdi? Dolar (T Kale) Dolar (Dövız alış) Dolar (Efektıfsatış) Mark (T. Kale) Mark (Dövız alış) Isvıçre Fr.fT Kale) Sterlın(T. Kale) Cumhuriyet Reşat 24Ayarkulçe 22 Ayar bılezık (TU 5110 5087 29 511329 3375 3347 24 3760 9550 394.000 430 000 58 600 57 500 Kaftatafi m 6980 6909.15 6943.77 4535 4476 58 5045 13 260 517 000 590 000 77 700 76 000 ttaftauM (TU 6965 6801 17 6935.75 4600 4559.74 5120 13.350 519.000 590.000 78.000 76.600 HattaM /**.(%) -0.21 -011 -0.11 143 185 1.48 0.67 038 - 038 0.78 Ytttarl (%1 36 30 35 65 35 64 36.29 36.22 36.17 39.79 3172 37.20 33.10 33.21 YATIRIMCIMN HAFTALIK REHBERİ Düşme sırası faizegeldi Yatırım fonları ne getirdi? Borsada geçen hafta 3 TEMMUZ 1992 M m hacai: 2.068 mılyar TL. (+%2.07) BHeıflı Ertaks: 4175.96 (-%3.17) (*ton aiktan: 328.477.341 i+%1.20 MaH EaMn: 2605.51 (-%672) Smi Eatfeks: 5085.13 (-%2.10) Tştem HİSSE SENEDİ Adana ÇımentD (A) Adana Çımento (O AK&ank Alarto HoUıng AJarto Sanayı AltınyıUız Mensjcat ArçelıK Aselsan Bolu ÇMIKIMO Bnsa Çanaktale Çımento EMftft Oermrtank DemzJCam Oentnod DevaHoönc Dojusan Ecncıbaşı llaç Ecaabaşı Yatnm Ege Bıraolık Ege Gûbre Emek Sıgora EnkaHMdmg • Eıdn> Mnakk J7.17İ.137 Esbank finanstan* Gent* GoodYear Gofbon Işıi (BU) Gûney BıracHık Hekaş Hümyet Gueteol* Intema Istanbul Moloı Piston IznKr Oemır Çdık izocaın Kav Kttebek MobOya KantGıda Kepez Elektrk Koç Hotdıng Koç Yaönm Kofdsa Korunu Endüstn Kutaftya Porselen Mardıfı Çımento Maret Mensucat Santral MeOş Nasa$ NetTunan Otosan Parsan P£G Proflto PETKİM Pelratent Tunzm PMrolOfeı Pmar Su Pınar Sût PınarUn Polylen Profilo Telra Sabah Yjyınctl* SıfaS Sımtel Hfcsa Sun Elettron* Tam Sigorta TeteOBank Telela? TmKutsan F*. Toprafc Kâflıt TrakyaCam Turcas Petrotaüük Tüpraş Tür* Hava Yoiları Tûtunbank (BU) T Demır DAküm TDtşbank T Garanö Bsnkası T iş Bankası (B) T ış Banfcas (C) T tş Ban (C-H506DL) T 1$ Ban (C-%5060Z) •T Kalfcnma Sanös T Sıemens (BU) T Sınaı Kaikınma Ban TSışgÇam T.TlkMI Uşak Seramık Unye Çımento Vakıf Fınaraal Kmlama Vakıt Yatınm Vcstel Yapı vc Kredı Yûnsa Kma Marmans Altmyunus Tofas Otb Ticaret "Temerti kutxxıı; itesıimstır miktan fHissead) 16 463 134 13 506 385 »341 J.1S7JH 1291825 13Mt7 MS.1M 4.202 536 2499 650 47 500 1.1U.723 17 684 043 1 776 €22 967 868 3176 750 9 483 254 639118 157 926 IJMJ71 14000 143 675 1.000 2 919 088 870 970 1952 214 3846 360 16100 096 55.920 uaum159 690 321000 855 318 UM* 3000 92 900 136 500 1 171 104 5000 »1UJ7 163 627 2303 064 80.200' 4.1OJM 324 330, 1 000 4858 803 948 962 2.442.244 2 762 675 48 080' 1500 5 617 979ı 2443 956 5 013 801 1J22JM 168 807 1 540 710 J.U4.7M 430 210 14S.H1 9793 333 602 770 1SZJM •U.M5 167 440 2 546 975 457167 1204 660 5000 10 427 163 214 570 3664 483 2 881095 725 010 10 919 900 1.1TTJM 10 300 1222 935 5500 «7.472 143 000 2000 257 400 M14.1M 172 148 12 000 161900 51500 5000 811903 35 300 J.14MCS 2000 799 980 1.281 700 6 714 872 988 775 8000 3.069 871 36 500 2 962 108 187 270 1774 360 1653 320 375 960 53 000 123 700 134 000 661900 2 430 715 13 175 21000 4 065.822 8 077 872 1500 862 91044 1000 76 821 330 442 En dûşük fiyat 12 000 1750 2350 10.250 7000 5600 2.3M 8600 2 750 15 250 1500 2.250 2.650 7000 ZJM 7.1M 1200 650 2.900 1850 U H 700 7 700 10 500 6500 206 000 1.7M 450 1400 5500 435* 1 950 4JM 1900 1600 10000 2900 7» 56 000 950 2.100 5800 1 500 500 9300 3000 2500 6500 4 700 13 500 16.750 4300 1000 175 13 500 13 750 3300 1300 650 23 500 650 2 100 S2S i.tM 11 750 450 2650 550 1 150 5100 7 » 825 1 850 200 1JM 750 15 250 2 700 (29 İ.SM 1450 6900 2700 4400 1800 13 750 1.75» 925 11.2» 7500 2950 7200 5800 525 3850 9500 1 ooo 900 5300 875 350 575 900 19 000 825 1 100 3.7M 1 150 3 100 1 550 960 1500 850 1900 4500 800 18 000 En yûksek fiyat L4M 15 000 2 150 I1J 2800 12 250 8800 5700 2.7M 9800 3100 7 J M 17500 1 650 2 750 2.950 7800 1300 750 2900 2250 825 9200 12.750 7500 240 000 ZJM 525 1 700 6600 2000 4.7M 2 100 1 750 1.02S 12 000 3 100 63 000 1 150 2400 7400 1 500 600 11 250 ZJM 3650 2650 6.500 5900 15 000 18 750 5000 1200 15 500 1JM 17 000 3 750 4.1H 1600 700 28 500 725 2400 (M 14 000 500 3200 625 1300 5.900 900 2300 2250 850 15 250 3200 7(0 1650 7000 1JS0 2900 4900 1 850 15 750 1.TM 1000 7500 3300 8000 7200 625 4 250 10 750 1 050 1025 6 100 950 400 625 1 100 21000 925 1250 4.20» 1250 4000 I 700 1 100 1750 1025 2 300 1 300 4500 875 5.2*0 20 250 Kapanış fiyatı 2.1M 12 000 1750 I1J 2350 10.500 7 100 5600 ZJM 8600 2600 (JM 15 750 1 500 2 250 2.700 7600 1M» 1 200 650 2900 1900 700 7900 10 750 6600 205 000 450 1650 5 500 tum 2000 4.7M 2050 1600 10000 2900 75» 57 000 1 OOO 2 100 5800 1 500 525 9300 3050 2500 6500 4 700 13 750 16 750 44O0 1 050 14000 1.2M 13 750 3300 2J50 1 500 675 23 500 675 2 100 (S* 1.2M 12 000 475 2850 575 1200 5.700 T7S 875 1850 2000 1.7M 800 15250 2850 700 9.7M 1 450 7000 1.7S0 2 700 4400 1800 13 750 1.T5( 950 12.2» 7500 2960 7500 5800 575 3.850 9 700 1000 925 5300 875 350 575 950 -2 56 850 1 100 4.200 1 150 3200 1550 950 1500 850 1950 1 250 Oefl ışım% Hafta jçınde 2JJ -5 88 278 •14 55 11.(3 -6 94 -15 48 •2 22 -8 20 308 -3 23 •6 61 000 000 11.13 4.» 1.15 000 -13 33 -1163 %M •1515 -9 20 •14 00 -8 33 (.07 •10 00 000 -1129 3.51 5.M 000 ».M 000 •3 3 3.(3 -«98 333 15J» -6.56 4 76 •14 29 33.33 •8 33 -6 25 455 -13 49 7J» -7 58 -8 01 000 -12 15 -6 78 •147 1J0 -8 33 000 2.M 3 70 4.35 -7.14 (.71 -1 79 -9 59 1.7İ 3J3 -3 32 •3 57 -2 55 000 4.17 •6 67 IJ3 4.17 400 000 -1 72 000 -4 00 -3 39 -5 41 -11 90 -20 00 21.45 000 000 -5 00 12.90 1.S4 -6 45 000 2J4 -4 86 -12 00 - 7 69 -8 33 -5 00 4.2* 000 -9 23 -1 32 -15 94 000 -7 23 -3 00 000 -7 50 -5 36 0.00 •12 50 -8 00 •4.28 -7 80 -4 38 -8 33 21.0* •4 17 -1 54 •11 43 000 625 - 5 56 -13 33 450ÖT 4 17 •11 76 Yıl ıçınde -ZM1 •12 73 46 97 237 .M •33 08 1.2* •3 41 •26 80 -5 45 -23 29 •22J* -7 89 -31 82 -34 62 -16 36 26 67 3M1 -18 75 •27.78 -79 29 -53 78 -22 22 379 -38 57 -37 87 128 26 14.1i -30 77 006 185 4S.M 540 20.51 -17 05 •9 09 -2Z.73 38 51 -14 34 •11.7İ 65 22 -20 94 43 73 •1961 •8 33 •30 00 1164 -11.17 -14 50 -15 97 28.71 67 12 40 57 •145 •15.10 -2 01 •54 35 •54.2» 33 33 •7.» -ZS.73 -24J4 -17 91 -8 11 •12.17 •16 67 000 107 61 22 73 -13.71 -48 47 -M.1İ 7 J İ 35.61 5 00 -7 69 -18 57 -23 91 48.00 -2157 11.11 4146 1 67 330 28 41.11 -62 17 294 -1İ.İ7' -7 15 353 -12 37 27 91 •OJZ -36 67 47.» 000 10 66 1 35 • 14 7 1 1500 577 20 32 -24 44 33 81 •39 60 •36 93 -59 89 -20 59 5169 -32 45 -38 91 23.53 -13 79 -22 89 -27 78 -30 84 40 00 46.51 •714 850 5.2*0 18 250 1JP»I -3 85 "25 00 3 62 İ.33 2 67 14 06 ABDURRAHMAN YHDIRIM Borsada ilk harekete geçenler kazandı. 3 haziranda başlayan ve ortalama >üzde 42"ye varan değer artışından sonra geçen hafta perşembe günü satış dal- gasını başlatanlar Borsada en yüksek kazana sağladılar. Para ve sermaye piyasasında geçen haftanın olayı, Borsanın ve faizin yükselişindeki kınl- maydı. GeÛşmeler Borsanın le- hıne iken sp>ekülatörlerin ve aracılann kâr realizasyonuna gitmesı hisse senetlerine yüzde 3.17 değer kaybettirdi. Piyasa- da temel faiz olarak alınabile- cek İnterbank faizlerinde Mer- kez Bankası 2 puanlık indirime gitti. Paranın dövize yönelme- sınden dolayı faiz oranlannı yükselten ve İnterbank'ta yüz- de 66"dan para aJjp yüzde 69'- dan para satan Merkez Banka- sı, döviz tehlikesinin ortadan kaUcmast üzerine saiı günü bu kotasyonlannı 1 puan ve per- şembe günü de 1 puan düşürdü ve yüzde 64-67 aralığina çekti. Faizlerin ineceğine ilişkin ikinci sinyal ise bir yıllık devlet tahvili ihalesinden geldi. Nisan ayından itibaren sürekli yükse- | 1 1 1 ., | iH I I; j 1 ' M \\Jr\ 1L_H_ < (II : 1JL 1J 1 X\Jf\ nr i ı / -4 / \ - 1f mî I i \ \ -ıJ// 1 4 X\ _| 1 • V i %\\ / T ri 1 1 f | £1 > f jrX1 11 1AT len Hazine ihale faizlerindeki bu artış geçen hafta hı/ kesti. Yüzde 78.17 olarak gerçekleşen ortalama faiz bir önceki ıhaleye göre ancak yüzde 0.78 arttı. Bundan önceki 7 haftalik faiz oranlanndaki artış hep 2 pua- nın üzerinde olmuştu. Hazine'nin Merkez Ban- kası'ndan 13.6 trilyon lıralık ek bir kaynak daha sağlayan Tah- kim Yasasrnın Meclis'ten geç- mesi, piyasada paranın bollaşa- cağı şeklinde yorumlanıyor. Para bolluğunun ufukta görül- mesi de faizler üzerinde gevşeti- ci bir etki yapıyor. Hafta içinde Devlet Bakanı Tansu Çiller de, Hazine ihalelerinde faiz oranla- nnın önümüzdeki haftadan iti- baren düşürüleceğini açıkladı. Borsa Borsa çarşamba gününe ka- dar yükseldi ve hatta perşembe günü seans içinde 4543 puana kadar ulaştı. Ama bir ay içinde yüzde 42'lik, önceki hafta da yüzde 19.36'lık arüşı yeterli bu- İan spekülatörler, bazı araa ku- rumlar ve bankaiar elierini ça- buk tutarak kâr realizasyonuna gittiler. Çarşamba gününe ka- dar yoğun alımlara karşın satış- ' ^ ^ l a n n az olmaşı, fiyatların hafta sonuna kadar yükseleceği bek- lentisini verdı ve yatınmcılann fıyatlann dönüş noktasını tah- min etmelerini engelledi. Fiyat- lar perşembe günü yüzde 5.66, cuma günü de yüzde 1.62 düş- tü. Hafta içinde menkul kıymet yatınm fonlannın ortalama ge- tirisi yüzde 0.82 olarak gerçek- leşti. Döviz-altın ABD'de faiz oranlannın son 29 yılm en düşük düzeyine indi- rilmesi ve ekonomik verilerin olumsuz çıkması dolann değe- rini iyice düşürdü. Yılbaşında 1.5170 mark olan dolar. geçen hafta bir ara 1.50"nin bile altına düştü, ama hafta sonu kapanış- ta yeniden toparlanarak 1.5200 marka yükseldi. Yurtiçi serbest piyasada da dolar değer kay- bettirirken, mark yüzde 1.43 arttı. ABD'deki faizlerin düşürül- mesi üzerine dolann değer kay- bı altın fıyatlannı yükseltti. Alünın onsu 343.40 dolardan 346.50 dolara yükseldi. Yurti- çinde Cumhuriyet Altını da yüzde 0.38 artarak 519 bin lira- >a çıktı. Uluslararası borsalar Dolanbırak, markabak Amerika'da faiz indirimi, dolan vurdu. Ekonomi Servisi - Uluslararası borsalarda geçen haftanın en önemli olayı. zaten güçsüz konumda olan ABD Dolan'nın, ABD'de faiz oranlannın son 29 yılın en düşük düzeyineindirilmesiyle daha da değer kaybetmesiydi. ABD'de işsizlik oranının haziranda son sekiz yılın en yüksek seviyesine, yüzde 7.8'e fırlaması. tanm dışı sektörlerde istihdam imkanlannında 117 bin azalması dolan geriletti. Ekonomik canlanma amacıyla ABD'de bankalararası borçlanmalarda uygulanan faiz oranının yüzde 3.5'tenyüzde 3'e düşürülerek 1963'teki düzeyine, ABD'deki ticari bankalann da kredi faiz oranını 1973'tekı düzevine yüzde 6'ya indirmeleri, dolann düşüşünü hızlandırdı. Dolann çok daha fazla değer kaybetmesini, Arap \atınmcılann talebi ve borsalann sığlığı önledi. Bazı borsacılara göre. "ABD'de faiz oranlannın düşürülmesi karşısında ABD Dolan'nın daha fazla değer kaybetmemesi için Japonya üzerinde önümüzdeki günlerde uluslararası baskı artacak ve dolann akıbeti şimdilîk belirsizliğini koruyacak." Ancak Japonya'daki, borsaalar, "Hüküme'tin, ekonomik canlanma amacıyla faiz indiriminden ziyade, mali önlemlere başvuracağı" kanısındalar. Borsaalara göre AT'de Avrupa Bırüği'neılışkın belirsizliğin gıderilmemesı ve Almanya'da faiz oranlannın yüksek düzeyde seyretmesi, "Markı cazip bir yatınm aracı kılacak ve mark değer kazanmaya devam edecek." G-7'nin diğer üyelen, "dolann, sanayileşmiş ülkelerin dış ticaret gücünü zayıflatacak derecede hızla değer kaybetmesinden" endişeliler. Katılma belgesla^ı Iş Yatırım-1 Iş Yatınm-2 iş Yaörım-3 jş Yatırım-4 İş Yatınm-5 Iş Yatırım-6 lnterton-1 interfon-2 |nterfon-3 İnterfon-4 İnterfon-5 İktısat Yat-1 İktisat Yat-2 iktisat Yat-3 İktısat Yat-4 İktisat Atılım Garanti Yat-1 Garanti Yat-2 Garanti Yat-3 Garanti Yat-4 Garanti Yat-5 Esbank Fpn-1 Esbank Fon-2 Esbank Fon-3 YKB Yat. F YKB Sektör F YKB Hısse F. YKB Kamu F. YKB Likit F. YKB Karma F. YKB Döviz F. YKB Kapital F. YKB Aktif F. Vakıf Fon-1 Vakıf Fon-2 Vakıf Fon-3 Vakıf Hisse Vakıf Dünya Vakıf Fon-6 Dışbank Mavi Dışbank Beyaz )ışbank Pembe rütûn Fon-1 Tütün Fon-2 ı^itsui Fon-1 ditsui Fon-2 : inans Fon-2 : ınans Fon-3 : ınans Fon-4 inans Fon-5 Ziraat Fon-1 Ziraat Fon-2 Ziraat Başak Ziraat Fon-4 Halk Fon-1 Halk Fon-2 Pamuk F. 'amuk Hisse Imlak Fon-1 imlak Fon-2 imlak Invest mpex Fon-1 mpex Fon-2 Tobank F Sümer F Oenız F Ege F-1 Ege F-2 (alkınma F. )emir Fon-1 )emir Fon-2 'anş Fon-1 anş Fon-2 )ftak Fon "ürkbank Fon Jet Fon itı Fon TSKB uzman F. Akfon 1991 som flyatı 104.254 55.125 27.179 22.806 10.000 19.615 77.360 63.909 32.999 30.541 10 821 67.217 54.984 26.183 26.451 19.354 82.071 30.752 19.874 13.140 11.090 82.893 27.752 19.191 71.049 57.633 88.280 56.224 50.301 55.351 23.968 18.878 16.952 57.570 145.291 26.765 17.847 23.747 17.087 49.935 71.065 20.293 57.882 16.166 207.824 24.602 32.031 27.115 20.751 17 963 30.643 22.606 23.711 21879 30.400 22 996 31.752 21.155 26 567 20.911 10.000 24 406 18 159 21 039 22 799 25.175 20.032 10.000 21.191 20.386 10.117 21446 10.000 17644 17 383 17 723 17.389 10 000 10.000 ÖKCkl h.MMfly. 136.470 55.965 35.873 29.494 13.704 26.214 98.163 74.681 38.999 40.038 11.264 86.740 70.994 33.811 34.159 22.783 106.421 37 124 26.258 14.770 13.502 106.439 35.688 25.015 90 235 74.191 90.732 72.698 64.314 70.217 32.398 24.876 24.025 73.422 181.443 33.992 21.894 31.635 21.147 62 333 93.260 26.341 75.572 20.852 254.119 29.845 41.508 35.290 23.865 23.239 40.326 29.128 30.771 28.215 39 251 29.694 40.269 26.133 34.063 25.896 11.765 31.762 23.491 26.599 27 558 32.584 24.665 10611 27.019 26.171 13.094 27.710 11.403 21.994 22.138 22.820 22 912 11.843 10.991 6eçw b.somı fly. < 137.983 56.532 36.285 29.748 13.890 26.551 99.126 75.172 39.259 40.523 11.535 87.658 71.747 34.170 34.522 23.028 103.715 37.461 26.507 14 906 13.628 107 501 36.043 25.298 91205 74.972 90.083 73.449 64.953 71.055 32.836 25.162 24.539 74.159 182.977 34.290 22.029 3-1.954 21.329 62.923 94.231 26.589 76.379 21.063 256.525 30.120 41.963 35.688 24.117 23.479 40.615 29.469 31.050 28.474 39.627 30 075 40.727 26.456 34.409 26 171 11.852 32 115 23.767 26.865 27 786 32.903 25.113 10.708 27.304 26.431 13.230 28.051 11.547 22.175 22.426 23.052 23.083 12.185 11.112 Haftaiı 1.11 1.01 1.15 1.03 1.36 1.29 0.98 0.66 0.67 1.21 2.41 1.06 1.06 1.06 1.06 1.08 -2.54 0.91 0.95 0.92 0.93 1.00 0.99 1.13 1.07 1.05 -0.72 1.03 0.99 1.19 1.35 1.15 2.14 100 0.85 0.88 0.62 1.01 088 0.95 1.04 0.94 1.07 1.01 0.95 0.92 1.10 1.13 1.06 1.03 0.72 1.17 0.91 0.92 0.96 1.28 1 14 1.24 1.02 1.06 0.74 1.11 1.17 100 0.83 0.98 1.00 0.91 1.05 099 104 1.23 1.26 0.82 1.30 1.02 0.75 2.89 1.10 k Yrihk 32.35 2.55 33.50 30.66 38.90 35.36 28.14 17.62 18.97 32.68 6.60 30.41 30.49 30.50 30.51 18.98 26.37 21.82 33.38 13.44 22.89 29.69 29.88 31.82 28.37 30.09 2.04 30 64 2913 28.37 37.00 33.29 44.76 28.82 25.94 28.12 23.43 34 56 24.83 26.01 32.60 31.03 3196 30.29 23.43 22.43 31.01 31.62 16.22 30.71 32.54 30 36 30.95 30.14 30.35 30.78 28.27 25 06 29.52 25.15 18.52 3159 30.88 27 69 2187 30.70 25.36 708 28.85 29.65 30.77 30.80 15.47 25.68 29.01 3(5.07 32.74 21.85 11.12 Nobel ödülü sahibi, Türkiye'nin ilk planlama uygulayıcısı HoUandalı iktisatçı Jan Tinbergen'e göre: 'Türkiye Avrupa Topluluğuüyesi olmalı9 TEVFİK DALGIÇ LAHEY - Türkiye'de 6O'lı yıllarda başlayan ekonomik planlama uygula- masında başdanışman olarak önemli bir görev yerine getirmiş olan Hollan- da'nın yetiştirdıği en büyük iküsatçılar- dan. Nobel İktısat Ödülü sahıbı Profe- sör Dr. Jan Tinbergen ile Lahey'in lüks semtlerinden birindeki evinde bir gö- rüşme >aptık. Halen emekli olmasına rağmen. bilimsel yeteneklerinden ve düşünme özeUiğinden hiçbir şey kay- betmemiş olan Profesör Jan Tinbergen bir bilim adamı alçakgönüjlüğü içinde sorulanmızı yanıtladı. Cnlü bihm adamını 60'L yıllarda Türkiye've yaptığı geziler sırası nda görmüştüm. En belirgin özelliği sert ve dimdik du- ran saçlan idi. Aradan nerede ise 30 yıla yakın bir zaman geçti, ama ho- canın saçlan gene aynı duruyordu, tek değişen şey ise saçlann gümüş rengine dönüşmüş olmasıydı, ama gene saçlan dimdiktı. Hocanın hazırladığı çayı içer- ken. ilk soruyu sordum. Kendisi eko- nominin planlarla \-ürütüleceğine ina- nan biriydi ve bu konuda değerli eserle- ri ve değişik ülke planlama çahşmalan- na hizmetleri vardı. acaba değişen dün- ya koşullan, özellikle So\>et blokunun çökmesi, Yugoslavya'nın dağılarak yeni cumhuriyetlerin ortaya çıkması ve bunlann uygulamava başladıklan ser- best piyasa kurallan ve bunlarla ilgili değişik kararlar karşısında düşüncele- rinde bir değişiklik olmuş muydu? Özellikle ekonomik çabalann serbest pazar güçlerine - _ _ ^ _ - ^ ^ _ ı ^ terk edilmesi konu- sunda ne düşü- nüyordu? Profesör 'ün yarutı şöyle: "- Ekonomik ça- balann serbest pa- zar koşullanna devredilmesi konusunda, özellikle Doğu Avrupa ülkelerinde biraz aşınya kaçdıyor. Daha önce özgürlükleri yok- tu. her şevı devlet eliyle yapmaya çahşı- vorlardı, şimdi özgürlükleri var. şimdi de çok aşınya gjdiyorlar ve çok acele edıyorlar. Kanımca tüm piyasalar de- ğil, sadece stable (dengeli) piyasalar ta- mamen serbest bırakılmalı unstable (dengesiz) piyasalarda devletin dü- zenleyici rolü devam etmeli. Aynca, üreümlerinde büyük sabit maliyetleri olan piyasalar da dengesiz piyasalar sayılırlar. Bunlarda fazla yüksek sabit maliyetler nedeniyle marjinal maliyet- ler ortalama maliyetlerden daha dü- şüktür. Serbest piyasa rekabeti başlaym- ca bunlar fıyatlanm marjinal maliyet- lers kadar düşürürler. bu marjinal ma- liyetler ise ortalama maliyetlerin al- tında olduğundan zarar etmeye başlar- lar. Böyle bir durumun ortaya çıkmasını ise hükümetler önlemelidir- ler. Özellikle Doğu Avrupa ülkelerinde bu tür olaylar meydana geliyor. Bir 88>aşında Dİmasına karşın bilimsel veteneklerini yitirmemiş olan Nobel Ödüllü Profesör Tinbergen, aşınlıktan tam tersi bir aşınhğa gitmek kanımca yanlış. Bugünkü yeni bağımsızlıklanna kavuşan Yugoslavya cumhuriyetleri ıle eskı Sovyetler Birli- ğf ni oluşturan çok sayıda ülke bu ko- nuda çok dikkaıli olmablar. Bağımsız- lık gayreti ile tek başlanna alacaklan tek yanb bir ekonomik karar diğer cumhuriyetleri de etkileyebilir. Sonuç- ta zaran birlikte görürler. Bence bu ko- nularda dikkatli davranmak gerekir. Bir aşınlıktan diğer aşınlığa geçmek ye- • 'Ekonomik çabalann serbest pazar koşullanna devri konusunda özellikle Doğu Avrupa ülkelerin- de biraz aşınya kaçılıyor. Daha önce özgürlükleri yoktu, her şeyi devlet eliyle yapıyorlardı. Şimdi öz- gürlükleri var. Aşınya kaçıyor, çok acele ediyorlar: rine, ortada bir yerlerde buluşmak daha tutarlı olur. Tüm cumhuriyetler de tek başlanna karar almak yerine or- tak kararlar almahlar. Tek başlanna alacaklan kararlann da diğer cumhuri- yetleri olumsuz etkileyip etkilemediği- ne itina etmelidirler." Türkiye AT'ye girmeli Profesör Tinbergen'e Türkiye'nin uyguladığı tam piyasa ekonomisine geçme çabalan ve ihracatın teşvikine dayalı politikalar konusunda ne dü- şündüğü sorusunu yöneltiyoruz. "- Türkiye'nin gösterdiği çabalan ge- nel çizgileri ile izüyorum. Aynntıiara inmemekle birlikte şunu söyleyebili- rim. İhracatı arttırmak çok iyi bir şey. Genel olarak önce sanayi gelişiyor ve arkasından ihracat başanya ulaşıyor. Ama ihracatın tam başanlı olması ser- best ticaret koşullanna bağlı. Eğer alıa taraf korumacılık uyguluyorsa bunun zaran olur. Ben buna karşıyım. Aynca Mültifiber Agreement denilen "Çoklu Elyaf Anlaşması'na da karşıyım. Sana- yileşmiş ülkeler yeni sanayileşen ülkele- rin mallanna kapılannı açmahlar. Korumaalık eğilimlerini önlemeye çalışmalılar. Sonuç her iki tarafın da yaranna olur. Ama benim esas ilgilen- diğim ve desteklediğim şey Türkiye'nin Avrupa Topluluğu'na üye olmasıdır. Bu çok önemli bir konudur." Profesör Tinbergen'e Türkiye ve Türk halkı hakkındaki görüşlerini, ül- kemizle ilgili izlenimlerini sor- duğumda aldıgım yanıt ise şöyle oldu: "- Uzun yıllar öncesine gi- den bir ilışkim oldu Türkiye ile. Aradan geçen yıllar hafı- zamı etkilediği için her şeyi aynntısı ile hatırlamıyorum. Ama Türkiye ve Türk halkı hakkında- ki izlenimlerim hep olumlu oldu. Bü- yük bir misafırperverlik ve yakın bir iş- birhğine tanık oldum. Türkiye'deki çahşmalanm sırasmda Devlet Planlama Teşki- latı'nda görevli iktisatçı meslektaşlanmla. güzel günler geçirdim. İyi ilişki- ler kurduk. Bunlar ara- sında Dr. Atilla Karaos- manoğlu'nu hatırlıyo- Dalgıç'ın sorularını \anıtlarken. Türki>e'ye gebnekten memnunluk du>acağını, ancak sağlık nedenlerinin vokuluğaizin \ermediğini sövledi ği konusunda olumlu bir etken." Profesör Tinbergen'e daha sonra planlama örgütlerinin bugünkü deği- şen koşullarda görevlennin ne olması gerektiğini soruyoruz. Ünlü iktisatçı, planlamacırun görüşleri şöyle: "- Ben Hollanda'daki planlama teş- kilatının başkanlığını yapüm. Bu yüz- den merkezi planlama örgütJerinin rolü konusundaki gelişmeleri ya- bndan izledim. Yeni planlama an- layışında yatınm empoze etmek değil, ekonomik kararlanna yardımcı olacak veriler sağlanıyor. Pivasalann gelecek- te ne gibi durumla karşılaşacaklan ko- nusunda veriler hazırlanıyor. Bu ülke- de, her yıl bütçe hazırhklan yapıbrken kararlan etkileyecek veriler toplanır ve analiz edilir, anlamlı sonuçlar çıkarıl- maya çalışılır. Parlamentoya sunulan bütçeye ek olarak geniş bir rapor da hazu-lanır. Bu raporda gelir tahminleri, ithfflat ihracat ımkânlanincelenir. Ayn- ca özel kuruluşlann gelecekte ne gibi lannın durumu ne olmabdır konusun- da ilginç görüşlere sahip. "- Kanımca genel bir ilke ve öneri ile çıkmak yanbş. Kuruluşa kimin sahip olduğu önemb' değil, kuruluşun iyi bir işletme yönetimine sahip olup ol- madığı, işletmecibk kurallanna uygun çabşıp çabştınlmadıgı, tüketicinin iste- ğine uygun kalite ve fıyatta mal ve hiz- met üretip üretemediği önemb. Bu ül- kede biz de kamu iküsadi teşebbüsleri- ne sahibiz, ama bunlar tamamen ser- best piyasa koşullanna uygun olarak özerk bir yapıya sahiptirler, dışardan sjyasi bir etki yapmak mümkün değil. Ömek olarak eski Hollanda de\ let kö- mür işletmeleri kurumu (DSM) bugün bağımsız bir örgüt olarak kimvasal ürünler üretiyor. Çok da başanlı. Işlet- meye kimin hissedar olduğu ikinci de- recede önemb, birinci derecede önemli olan işletmenin iyi bir yönetime sahip obnası. piyasa koşullanna ve tüketici istekJerine uygun üretim yapabilmesi ve özerk otmasıdır. Bazen aynı ürün hem özel girişimciler hem de kamu ik- tisadi kuruluşlannca da üretilebilmeli ve her iki türden kuruluşlar piyasada serbestce aynı koşullarda rekabet ede- bibneüler. Kamu işletmelerinin yöne- timleri de ayncaJıklardan arındırü- malıdırlar. Eğer kamu iktisadi kuru- luşlan çok pahalıya mal üretiyorlar ve serbest piyasa koşullannda başanlı olamıyorsa tıpkı özel teşebbüs işletme- leri gibi iflas edebibneli ve kapanabil- melidir. Yapay desteklerle ayakta tu- tubnaya çabşıbnamabdır." • 'Kanımca tüm piyasalar değil, dengeli piyasalar sadece serbest bırakılmalı. Bir aşınlıktan diğer aşı- nlığa gitmek yanlıştır. Dikkatli davranmak gerekir. Üretimlerinde büyük sabit maliyetleri olan piyasa- lar da dengesiz piyasalar sayılırlar.' rum. Bir de büyük devlet adamı İsmet İnönü ile yaptığım uzun bir görüşmeyi haürlıyorum. Onun oğlu bugün Türki- ye'de bir sosyal demokrat partinin başında. Bu da çok olumlu bir gebşme. Sosyal demokrat partilerin varlığı bir çeşit gelişmeye ve olgunluğa da işaret. Ben kendim de sosyal demokrat parti üyesiyim. Bu bakımdan Türkiye'de bir sosyal demokrasinin olması ulaşılan yen gostennesı ve demokrası konusun- da da önemli bir işaret. Bu yüzden mut- luyum. Bu da Türkiye'nin AT\e ü\clı- genel ekonomik durumlarla karşılaşa- caklan da incelenir. Bu plan bir "Impo- sed Plan' (Zorla Yaptınlan) plan değil, "Informative Plan' (Bilgi Veren Plandır). Planlama teşkilaü işte bu gö- rev i yapıyor Batı dünyasının değişik ülkelerindeki planlama kuruluşlan aynı nitebği taşıyorlar ve benzer görev- leri yerine getiriyorlar. Yani bilgi veri- yorlar. Fransa ve Norveç'teki planla- ma örgütleri de aynı şeyi yapıyorlar." Ünlü HoUandalı iktisatçı Profesör Jan Tinbergen kamu iktisadi kuruluş- Türk Cumhuriyetleri Hollanda'run' ünlü iktisatçısı, Avru- pa Topluluğu'nun da daha genişleyip Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri ve Tür- kiye'yi de içine abnasından yana. Bu- nun topluluğa güç ve avantaj getirece- ği mancında. Aynca eski Sovyetler Birliği'nde yeni kurulan cumhuriyetle- rin alacaklan kararlar başkalanru da etkileyecek türden iseetkilenecek ülke- lerin de bu kararlarda söz sahibi olmasından yana. Böylece tek yanlı ve olumsuz etkileri olan ekonomik kararlann yapacağı zarann önle- nebileceği kanısında. 88 yaşmdaki ünJü bi- lim adamı sağbk nedeniyle artık ülke dışına çıkmıyor. Türkiye'ye davet edilse gebp gele- meyeceğini sorduğumda: "Artık sağbk koşullanm nedeniyle gezmem mümkün değil. Elbette isterdim" de- di. Türk halkı için bir mesajı olup olmadığını sorduğumda Profesör Tin- bergen "Türk halkı için en büyük dile- ğim, onu Avrupa Topluluğu içinde görmektir. Bu dileğimin gerçek ol- masını istiyorum. Inanıyorum ki Tür- kive'nin yeri AT'nin içindedir" dedi.