Katalog

URAN1992 PAZARTESİ 13 IŞLALFNIN KONUĞU KERİM ÜNSAL •an Ermenilere silah ve para veriyor •im Ünsal, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin kurucusu olan Mehmet Emin Resulzade'nin torunu. esulzade, Cumhuriyetin kurulduğu 28 Mayıs 1918 ile Kızılordu tarafından yıkıldığı 20 Nisan 1920 trihleri arasında ülkeyi yönetti. Kurucusu olduğu devletin şona ermesi üzerineTürkiye'ye yerleşti. îrbaycan Tanıtma Derneği yöneticisi olan torunu Kerim Ünsal SBF mezunu. Almanya'da doktora ışması yaptıktan sonra maliye ve turizm bakanlıklannda çeşitli görevlerde bulundu. Halen Ankara tıakent Belediye Başkanı Murat Karayalçın'ın özel damşmanlığını yapan Ünsal, yazanmız Ahmet Taner Kışlalı'nın Azerbaycan sorunu ile ilgili sorulannı yanıtladı. Hükümetin tutumu bana göre oldukça isabetli. Ama önemli olan bir nokta var. Ermenistan bir yandan Karabağ'daki toprağmı korumak, öte yandan da kendi resmi toprağı olan Zengebur bölgesini elinde tutarak, Nahcıvan ile Azerbaycan'ın birleşmesini, dolayısıyla Türkiye ile Azerbaycan'ın birleşmesini önlemek istiyor. ŞLALI: Karabağ ve Nahcıvan sonınlarını anJayabilmek için ılde biraz gerilere gitmek gerekiyor. Sovyetler Birliği içinde baycan'uı nasıl bir konumu vardı? »iSAL: Aslında daha da genlere gitmek gerekir. Eğnım dü- nn yükseklığı nedenıyle, Çarlık Rusyası zamarunda, yöne- tademelerinde çok sayıda Azen Türkü yer almıştı. Pelrol ı, çeşıtlı kaynaklan nedenıyle, Azerbaycan o dönemde ye- ş ınsan gücünün yanısıra, millı gelir olarak da ön sıralar- ı. Sovyet döneminde, Azeri kaynaklan Çarlık Rusyasf nın ıç kat fazlasıyla Rusya'ya aktanlmıştır. Azerbaycan ıkı dö- ie de, hem birinci derecede önem venlen, hem de bınncı xde baskı altında tutulan bir ülke olmuştur. Asımılasyon lan ise artarak sürmüştür. Azerbaycan petrol gelırlerinin k yüzde 4-6'sını bu ülkeye bırakan Sovyet yönetimi, Azer- an'ın insan kaynaklannı da sömürmüştür. Sovyet yöneti- le Azenlerden çok yararlanılmıştır. ŞLALI: Ama Haydar Aliyev dtşında, Politbüro üyeüğine ır yükselen olmadı. SSAL: Bu doğru değil. Örneğin Andrapov Azeri ıdi. Ama e önemli görev- jjelenlenn çoğu, i ve Müslüman klannı sak- rak yükselebil- srdir [ŞLALI: Sov- yönetiminin Er- istan'a »e Azer- an'a karşı lı yaklaşımını I açıklıyor- z? NSAL: Azen ı hem Çarlık yası'na hem yet yönetımıne iefa isyan ettı. ıci isyan 1990'- Dİdu ve Sovyeı tlannın Bakü'- gjrmesıyle 160 ar genç öldü. ın başlarda çok KICI bir yönetim muyor Azer- can'da. Tayın \\ komıserler le ülkeyi yönet- ^e çalışıyor. a isyanlar gene sürüyor ve 36 mserden 12'si ürülüyor. O is- \n bastınlması- ın sonra Jaskıcı yönetim bıçimı giderek yerleşıyor. Baskı ile bırlıkte sömürü artıyor. Bunun en üst noktası Stabn dönemı. Stahn, savaş lanında en çok Türk cumhunyetlerinden asker alma ve cep- e sünne politıkası uyguladı. Savaş sonrasında da, Türk nhunyetlen içine diğer cumhuriyetlerden insanlar yerleştir- ye başlıyor. klŞLALI: Ermenilerin Karabağ'a \erleştirilmeleri bu politi- arın bir sonucu mu? JNSAL: Stahn'ın Azenlen denetım altında tutabilmek için jtığı ilk şeylerden bırisi, Azerbaycan'ın bellı bölgelerini par- amak oluyor. İlk olarak Karabağ'a Ermeniler yerleştınliyor. nenıstan ile İran sınınnı birleştıren ve Nahcıvan ile Azerbay- ı'ı birbirinden ayıran, dolayısıyla da Türkiye ile Azerbay- ı'ı bırbınnden ayıran bir tampon bölge oluşturuyor. Yukan- da Gökçe dedığimız bölgeyi Dağıstan'a bırakıyor. Ermenıle- rerleştırebilmek amacıyla Azenler o bölgelerden sürülürken. bin kadar da Kürt sürülmüştür. Kürtler Azerilerle birlikte icadele vermişlerdır. Bugün de Kars'ta ve Iğdır'da Azenler ve irtler birlikte yaşıyorlar. Gerek oradaki Azenler Kürtçe bili- rlar, gerekse orddaki Kürtler Azen lehçesını son derece güzel nuşuyorlar. KIŞLALI: Karabağ Ermenistan için bugün niçin bu bölgede em taşıyor? ÜNSAL: Bir kere Karabağ ve özelükle de Şuşa çok stratejik • konumdadır. Üstelik Karabağ, İsviçre ayannda coğrafı elliklere sahıp bulunuyor. Ermeniler ilk adımda oralan İsviç- gıbı bir tunzm merkezi haline getirmek istıyorlar. Hemen ar- sından dünya fmans kapıtalını oraya çekmek amacındalar. iylece bir çeşıt Beyrut yaratmış olacaklar. Batı sermayesınin rama tahtası olacak bir merkez yaratmış olacaklar. KIŞLALI: Ermenilerin kısa saydabilecek bir sürede Azerilere ırşı askeri üstün- k sağlamış olma- nnı nasıl açıklı- »rsunuz? ÜNSAL: Kızı- rdu içinde değıl ıbay, Azen silahlı bile yok. Sovyet inetimı seçtıği kı- ten komünist par- >i yönetıasi olarak özel bıçımde yetiştırmiş Azerbaycan'da ma onun dışında, askere aldıklan Azenlen silahla bile tanıştı- namışlar. İnşaatlarda ya da başka işlerde çahştınnışlar. Azer- lycan ordu kurmak için her başvurduğunda, "Nasıl olsa Kıa- ırdu var ve siza beklıyor, orduya ne gerek var" mantığıyla arşılaşmış. Ama o orduda Azen çocuklan yok. Ermeniler ıçın- : durum çok farkh. İçlerinde Afganistan'da çarpışmış, dene- ım kazanmış askerlenn sayısı hiç de az değil. , KIŞLALI: Ermenileri cesaretlendiren yakındestek Rusya'dan u, İran'dan mı geliyor? ÜNSAL: İran, bir yandan "İslam Devnmi"ni ihraç edıyor örünürken, öte yandan Ermenilere Aras nehn üzennden para e sılah yardımı gönderiyor. EHmizde çok sağlam bilgıler v ar bu onuda, Azerbaycan'a yaptığı yardım ise, "Kuran Yardımı". tol bol Kuran gönderiyor ve 600 Azerbaycanlı çocuğu şu anda Lum kentinde molla olarak yetiştirmeye çalışıyor. KIŞLALI: Azerbaycanlılann İran Azerileri ile ilişkileri var mı? ÜNSAL: İran'da asimılasyon olayı Şahlık zamanında büyük ılçüde gerçekleşünlmış. Ama Kuzey Azerbaycan'dakı 8 mil- on Azenye karşılık, iran Azerbaycanı'nda 23 milyon Azeri •aşıyor. Özellikle Tebriz'de odaklaşmış oldukça zengin bir tica- et buıjuvazisı söz konusu. Bunlar Şah zamanında sürekli dene- ım altında tutulan ve yönetımın yanında olmalanna çalışılan pnplardı. İran, topraklanndaki 23 milyon Azerinin Azerbay- an ile bırleşmesınden korkuyor. Elçibey bir demecınde, İran'- ia 4-5 yıl içinde bir devrim olacağını, ülkenın 5 devlete bölüne- :eğinı ve bunlardan birisinin de Azerbaycan olacağını söylemiş- i. Azerbaycan'dakı tüm Azenlenn bir bayrak altında toplan- nasına yönelik "Vahdet Azerbaycanı" hareketi tabu İran ta- 'afından hoş karşılanmıyor. Bu nedenle İran Azerileri şu anda ?üyük baskı altındalar. Ama buna karşın Azerbaycan'a el altı- ıdan ınsanı yardım yapıyorlar. Şah zamanında İran Azerbay- ;anı'ndakı yöneticilerin çoğu Azen idı. Şah'ın büyük bir Azeri lilesi olan Kaçar'lardan Farah Diba'yı eş olarak secmesi de îmaçlıydı. KIŞLALI: İran'n "İslam DevrimP'ni Azerbaycan'a ihraç etme ^balanna değindiniz. Bu tür girişimlerin başan şansı var mı? ÜNSAL: Görünüşe göre hıçbır şansı yok. Fakat şansın ol- mayışı onlan daha fazla kamçılıyor. En azından uzun vadelı so- nnr QİmnW ırin hn tiır vannm vaDivorlar. Cocuklann alınıp ye- Orta Asya cumhuriyetlerinin hepsi de kendi dertlerine düşmüş durumdalar. Bu tutumun ilk nedeni o. İkinci nedeni ise Sovyet yönetiminin geçmiş politikaları. Sovyet yönetimi, sadece Türk cumhuriyetleri arasında değil, bütün cumhuriyetler arasındaki bağları çok köklü bir şekilde koparmıştı. ben, gene de Azerbaycan'da başanya ulaşabileceklerini sanmı- yorum. KIŞLALI: Tekrar Azeri-Ermeni çatışmasma dönmek isriyo- rum. Askeri yeıülgilerde Azerbaycan'ın toplumsal-siy asal bölün- müjlüğünün hiçbirrolübulunmadığı soylenebilir mi? UNSAL: Sovyet yönetimi Azenlen parçalamak. bölmek için bılınçlı bir siyaset güttü. Ama Azenler de parçalanmaya galıba çok elvenşliler. Hâlâ 1918-20'nın Milliyetçi Partısı ile Musavat Partisı'nın aynmıru yapan eskı kuşaklara rastlarsınız. Azenle- nn çok parçalanmışlığı bir gerçek. Sovyetler Azenlerin bir bır- lık oluşturmaması ıçın elınden gelen herşeyı yapmış. Bakü'de bugun sayılan 200 bine varan Rus, Yahudı ve Ermeni var. Bun- lar özellikle yerleştirilmişler. KIŞLALI: Bu parçalanmışlık içinde, Halk Cephesi ülkenin ge- leceğine yön verebilecek mi? ÜNSAL: Gerçek bir halk iradesı tecellı ederse. Halk Cephe- sı'nın önden Ebulfeyz Elçibey Cumhurbaşkanı seçilecektir. Ama Muttalibov darbesinde olduğu gibi, bunu önlemek için birtakım tertipler yapılabıhr. Geçenlerde Bakü havaalamnda 30 KGB ajanı yakalandı. Bu ajanlann yol- lanmasmdaki amaç, 7 hazi- randaki Cum- hurbaşkanlığı seçımlennı sa- bote etmekti. Küçük capta da olsa bir kat- lıam yapmak ve o vesile ile baa demokra- tik gelişmelen askıya almak çabasındalar. KIŞLALI: Elçibey Cum- hurbaşkanı olunca neler yapmayı planlt- yor? ÜNSAL: El- çibey. Ata- türk'ü örnek almıştır Ken- dilerinden ol- duğu ıçın de, Mehmet Emın Resulzade'yi örnek almıştır. Zaten Atatürk ile Resulzade'- nin yaptıklan ve amaçlan arasında da buyük paralellik vardır Elçibey ilk ış olarak, belli bir bırlığı sağlamaya çalışacaktır. Devlet çarkını kurmak ve parlamenter sıstemi yerleştırmek ıstemektedir. Yardım îçrn Türkıye'dekı Azerilere çağnda bulundu. Buradan birkaç arka- daşımızı gönderdık. Yakında ıkı vali yardımcısı emekhliklennı alıp oraya gidıyorlar. Orada Türkiye modelı olduğu gibi ger- çekleştınlmeye çalışıbrken, bız de buradan yardımcı olmaya çalışıyoruz. Ûnutmayın kı, 1918'de kurulan Azerbaycan Halk Cumhunyetı de, Latin alfabesini kullanan laik bir devletti. KIŞLALI: İvedilikle yapılması gereken şeylerden birisi de, her- halde düzenli bir ordu kurmak. ÜNSAL: Evet. Kalaycıoğlu ısımlı bir general oraya ataşe ola- rak atandı. Kendısi Türk genelkurmayında teşkilatlanmayla il- gılı daırenın başkanı olan bir asker. Azerbaycan ordusunun kurulmasına Türkiye resmi olarak yardımcı olacak. Elçibey'ın ilk düşündüğü, İçişleri Bakanlığı vasıtasıyla yenı bir polis örgü- tü kurmak. Tkıncisi orduyu kurmak. Üçüncüsü para. dördün- cüsü banka. Bugün orada normal bır posta pulu bile yok. Para olarak da ruble kullanılıyor. Devlet olmanın gerektirdiği he- men hıçbtr şey yok Ama parçalanmışlık var, kurumlaşrruş ola- rak rüşvet var Bır öğretmenle konuşuyoruz Maaşı 7 dolar. ama başındaki kalpak 100 dolar. Sorulduğunda, açıkça "çalınz" diyor. Yeni düzen bunlarla da uğraşacak. KIŞLALI: İşgal edilmiş toprakları Azerbaycanlılar nasıl kur- taracaklar? ÜNSAL: Azenlenn şu anda Ermenılen sılah gücüyle söküp atmalan olanaksız. Ancak Kars'ıan lğdır'dan gelen, askerlik- lennı komando olarak yapmış gönüllüler sayesınde belli bır dı- renme sağlanabılıyor. Ama Karabağ'ı \e Nahcıvan'ı Azerbay- canlılar kurtaracak ve önemli olan da bu. Kendilerinin de zaten "Türkiye'den asker gelsın de bizi kurıarsın" dıye bır talepleri yok. KIŞLALI: Hükümetin Ka- rabağ >e Nahcı- van polirika- larını nasıl bulu- yorşunuz? ÜNSAL: Hü- kümetin tutu- mu bana göre oldukça isabetli. Ama önemli olan bir nokta var. Ermenistan bır yandan Karabağ'daki toprağını korumak, öte yandan da kendi resmi toprağı olan Zengebur bölgesini elinde tutarak, Nahcıvan ile Azerbaycan'm birleşmesini. dolayısıyla Türkiye ile Azerbaycan'ın birleşmesini önlemek ıstıyor Zengebur böi- gesınde halen Türk köylen var. Tıpkı onlann Karabağ'da yaptıklan gibi, iyi eğitilmış Azeri çeteler de aynı şeyı Zengebur'- da yapabilırlerdı. Bunu Ermeniler de bıhyor. İran da bilıyor ve korkuyorlardı. Ermeniler yarattıklan son kanşıkhklar sonucu. bir anlamda bunu da önlemış oldular. AGİK kararlanyla Kaf- kasya'dakı sınırlann değişmezliğı sağlanırken. Türklerin böyle bir kondorla bırbirlerine bağlanması da engellendı. Ecevıt'ın karşılıkh koridor önensı, belki toprak ve ınsan değişımı ile bu sorunu çözebibr. KIŞLALI: Türkive'nin ekonomik ambargosu Ermenistan üze- rinde etkili olabilir mi? ÜNSAL: Çok etkili olabilir Ermenıstan'ın hıçbır kıyısı yok. Denıze açılmak için komşulan ile ıyı ilişkiler içinde olmak zo- runda. Eğer bu son saldınlar olmasaydı, Türkiye ile çok ıyı ılış- kiler içinde olacaklardı. Onlara Türkıye'den elektnk verilıyor- du, hatta enterkonekte sıstemi ıçıne alınacaklardı KIŞLALI: Orta Asya Türk cumhuriyetlerinin, zor dunundaki Azerbaycan'a karşı mesafeli durdukları, destek vermedikleri izle- nirni yanlış mı? ÜNSAL: Orta Asya cumhunyetlerinın hepsi de kendi dertle- rine düşmüş durumdalar. Bu tutumun ilk nedeni o. İkinci nede- ni ise, Sovyet yönetiminin geçmiş politıkalan Sovyet yönetimi. sadece Türk cumhuriyetlen arasında değıl. bütün cumhunyet- ler arasındaki bağlan çok köklü bir şckılde koparmıştı. Her şey merkezden yönetıme göre planlanmıştı. Örneğin bakan Azen olabıbrdı, ama müsteşan mutlaka Rustu. Resmi yazışma dili Rusçaydı. Bu yönetim modelı halen devam edıyor. Üstelik Kızılordu da varlığını sürdürüyor. Azerbaycan dışındakı Türk cumhuriyetlennde, eskı yönetımler bayağı hakım durumdalar KIŞLALI: Azerbaycan'da eski yönetim yanlılanmn güçlerini tamamen yitirdikleri soylenebilir mi? ÜNSAL: Eskı rejimde görev almış olanlar, yenı bır duzen kurulduğu takdırde bütün olanaklannın gıdeceğını bılıyorlar O nedenle büyük kaygı ve çaba içindeler. Ayaz Muttalibov, şu anda KGB'nin Rusya'daki bır hastanesınde yatıyor. Tedavı adı altında gözetimde ve elde hazır bekletihyor Azerbaycan'da KİM KİME DUM DUMA BEHtç AK PİKNİK PİYALE MADRA ÇİZGİLİK KÂMİL MASARACI AĞAÇ YAŞKEN EĞİLİR KEMAL GOKHAS' C.CRSES _ t t bütün L}.c(şanHmı değişh'ren şeyin/C ıslındcf bir çeviri hct- tnddı teynaklandğın 1 a r k ^ iariışıncımı-zın en önemlf nedeni hatine. ^elıvepmı'ş bir •feor'ı'lç onermetjdr " • . • BUNCA öNGfcME «•0 vîA/?MASi 0 şiddetie ben cte onunh neredeycje. dîyorium GARFIELD im HE.y r ODIE a' Srnı ^) k : OOM'UM ÖLE>eMŞ yüRÜTEBİu'RİZ. 5-25 HARBİ SFAIİH POROY 'ABİ,$U BMT-KARİKATÜR. Tift OUMK 64R/P İ J TARİHTE BUGÜN MÜMTAZ ARIKAN 1 Hazin FLIXBOROUGH'DA PATLAMA! 19?4'T£ SuGUN, ıHGtLTER£'NtN &4TI K<Yf£ DA 8ULUMAA/ FU>cgoeou6H(FltKSSoeoy 'O' Kl BÜyuK S/& KlMr/t rES/Sı HAi//4y/4 UÇ- MUŞTL/.' A/AYtOM l/G£7~£N Bu DEV TESIS TE 5SO K/Çt Ç*UŞA«/: UCrXr£>/. AfiJCAK, CU- MA£T££f OLMASf A/££>£A//>Z£, ı^Se/ıt^P. ?O ÇAL/ŞAM gULUMMAK7Xypt. ff/g GAZ & M£DSN OLPUĞU BuruK PATiAA/ /2OUGH PB FLIK8' \/E/SMtŞTr. Mi/f, 29 /ÇÇrA/rAJ ıS£ >f4ÇAMINA MAt-OL - MüÇTU- 7~E< TeSELLÎ, Ol/tY'N 7*r/t- GUN NE £AST44£f SAY'LMlÇTI