Katalog

SAYFA CUMHURİYET 9 KASIM1992 PAZARTESİ OLAYLAR VE GORUŞLER Gittikçe BüyüyenAtatürk Batı toplumlannın reform, Rönesans, aydınlanma felsefesi ve Fransız Devrimi'yle tüm dünyaya evrensel değerler olarak sunduğu akılcılık, modern ve laik toplum, tannsal haklar sisteminden insan haklan sistemine geçiş gibi evrensel değer ve ilkeler, Atatürk'ün önderliğinde Anadolu aydınlanmasının bir ürünü olarak yaşam alanına geçirilmiş ve somuta indirgenmiştir. OKTAYGÖKDEMİR Dokuz Eylül Üni. Buca Eğitim Fakülîesi, Tarih Böl. 54 yıl önce yannki 10 Kasım 1938 günü, Tûrkiye ve dünya, laik Türkiye'nin kurucusu, eylemleri ve düşünceleriyle XX. yüzyıla yön veren, mazlum uluslann bağımsızlık önderi bir çağdaş öncüyü sonsuzluğa uğurladı. Atatürk'ün önderliğinde birbiri ardına ge- len siyasal, toplumsal, ekonomik ve kültürel devrimlerle uygar uluslar arasında kendisine çağdaş bir yer arayan Türkiye, yan-sömürge olrnuş bir devletten tam bağımsız yeni bir dev- let; ümmet halinde yaşayan bir topluluktan ulus bilincine erişmiş çağdaş ve özgür bireyi yaratmayı amaçlamıştı. Böylece Batı toplum- lannın reform, Rönesans, aydınlanma felsefe- si ve Fransız Devrimi'yle tüm dünyaya evren- sel değerler olarak sunduğu akılalık, modern ve laik toplum, tannsal haklar sisteminden in- san haklan sistemine geçiş gibi evrensel değer ve ilkeler, Atatürk'ün önderliğinde Anadolu aydınlanmasının bir ürünü olarak yaşam alanına geçirilmiş ve somuta indirgenmiştir. Somuta indirgenmiştir diyorum; çünkü, Cumhuriyet dönemine kadar 200 yılı aşkın Baülılaşma ve çağdaşlaşma çabalan içindeki Türkiye'de Tanzimat ve Meşrutiyet dönemle- rinde de bu ilkeler ve düşünceler Türk aydını tarafından tartışılmış, ama kapsamlı bir dü- zen değişikliğini öngörmediklerinden daha çok düşünsel planda kalmışlardır. Rousseau, Montesqieu, Voltaire gibi Fransız aydınlan- macılannı okuyan Ziya Gökalp, Tevfık Fik- ret gibi Meşrutiyet döneminin düşünce canlılığını yaratan aydınlann eserlerini oku yan Mustafa Kemal, bütün bu düşünceleri bir potada eriterek Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkıntılanndan çağdaş Türkıye'yi yaratabil- miştir. Tarikatlann kaldınlması, alfabe deği- şikliği, kadın haklan, ekonomide milli iktisat gibi kavramlar, 1910'larda Türkiye'de tartışılmış olmasına karşın, egemenliğin meş- ruiyet kaynağıru değiştirecek bir siyasal ve toplumsal yeniden yapılanmayı öngörmedik- leri ıçin sadece kavramsal düzeyde kalmışlar, ama Cumhuriyet döneminde gerçekleştirile- cek olanlara da düşünsel oluşum hazularaış- lardır. Atatürk'ün yaptıgı, bu eksikliği çok iyi saptayarak egemenliğin kaynağıııı gökler- den yere, yani ilahi otoriteden alarak Türk ulusuna vermiş olmasıdır. Bağımsızlık içinde toplumsal devrimler yo- luyla Türk ulusuna modernleşme. çağdaşlaş- ma dinamiğinin kapılanru açan M.Kemal Atatürk, 9 Mart I935'te kendisinin önderli- ğinde Türk ulusunun gerçekleştirdiği bu de- vasa olayı şu sözlerle açıkhyordu: "Uçuru- mun kenannda yıkık bir ülke. Türlü düşman- larla kanlı boğuşmalar... Yıllarca süren sa- vaş... Ondan sonra içeride ve dışanda saygı ile tanınan yeni vatan, yeni toplum, yeni devîet... Ve bunlan başarmak için arahksız devrim- ler... îşte Türk genel devriminin kısa bir diye- Oysa 54 yıl sonra bugün hem "izindeyiz" deyip hem de Atatürkçülük adına yapılan- lara. uygulamalara baktıkça acı bir gülüm- seme belıriveriyor insanın yüzünde. Ne söy- lediyse, ne yaptıysa tersi yapıldı. Hem de Ata- türkçülük adına! Gerçekleştirilen devrimleri halk tabanına indirgeyecek olan Halkevleri kapatıldı. Köy çocuklan okumasm, kırsal ke- sim bilinçlenmesin diye karanhklar içindeki Anadolu'yu aydmlatan Köy Enstitüleri ka- patıldı sonra. Onun döneminde Türkçe oku- nan ezan yeniden Arapçaya çevrildi. Cumhu- riyet Halk Partisi, Türk Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumu kapatıldı. Kuran'dan ayetler okunarak meydanlarda kitlelere laiklik an- latıldı. "En gerçek tarikat, uygarlık tari- katıdır"' diyen Atatürk'ün Türkiyesi'nde Ba- kanlar Kurutu kararnameleri ile tarikat şeyh- lerinin mezarlanna "ölen birileri" gömüldü. "Yurtta banş dünyada banş" diyen insanın ülkesinde banşı ve toplumsal uzlaşmayı iste- dikleri için Banş Derneği üyeleri sıkjyönetim mahkemelerinde yargılandı. Öğretim birliği ilkesi çiğnenerek ortaöğretim kurumlanndan yükseköğretime vanncaya dek din ile bilim uzlaştınlmaya çalışıldı. Onun döneminde Mustafa Necati'nin, Saffet Ankan'ın. Hasan Ali Yücel'in görev yaptığı Milli Eğitim Ba- kanlığı'nda; bakan koltuğundaki insanlar, "Bize nasip olursa 21. yüzyıhn elinde musaf taşıyan uzay elbiseli neslini yetiştireceğiz" (2) diye demeç verir oldular. Ülkemizin yaşadığı son on yılda giderek çoğalan bu uygulamalar, Türk-lslam sentezi adı altında yaygınlaştınl- maya çalışıldı. Atatürk ve Atatarkçülük bu dönemde fundamentalist Islamcı akımların en ağır eleştirilerine uğrarken bir başka eleştiri furyası da sözde sivil toplum ve demokrasi yanlılanndan geldi. Türkiye'deki resmi ide- olojinin artık Türk-lslam sentezi olduğunu apaçık ortadayken "resmi ideolojiyi eleştiri- yoruz" diyerek ülkemizin yaşadığı bütün so- runlan ve kınlma noktalannı Atatürk ve dö- nemine yüklemeyi moda haline getirdiler. Di- lediklerince yırtınsmlar... Atatürk gittikçe bü- yüyor. Gerçek yurtseverlerin, aydınlann gö- zünde. Atatürkçülük adına yapılan bunca olum- suzluklara karşın. eylemleri ve düşüncelerinin sağlamhğıyla dimdik ayakta durmayı başara- bilen, 21. yüzyıla sekiz kala bölgesel ve etnik savaşlann hız kazandığı bir dünyada "Eğer devamb banş isteniyorsa insan kütlelerinin durumlannı iyileştirecek uluslararası ö'nlern- ler alınmalıdır. İnsanlığın refahı açlık ve tazyi- kin yerine geçmelidir. Dünya vatandaşlan ha- set, açgözlülük ve kinden uzaklaşacak şekilde eğitilmelidir" (3) sözleriyle bir devlet adamı oîarak insancıhğın (hümanistligin) en üst bo- yutunu yakalayarak bizlere ve dünya in- sanlığına yıllar öncesinden mesaj vermeyi sür- düren Mustafa Kemal Atatürk'ü aramızdan ayrdışınm 54. yılında saygıyla anıyoruz. 1I) Atatürk'ün Söylev ve Demeçlen, I, s 365 (2) Seril Akgûn. •"Ortaöğreüm Derslerinde Atatürk Ilkelen) le Çelijen Ogeler", Ortaögretım Kurumlannda tnkılap Tanhı ve Atatürkçülük öğretımı ve Sorunlan, T.E.D Ya>. Ank. 1992, S 161 ve 12 no'lu dipnot. (3) Atatûrk'ten Dûşüncefcr. Derl. Enver Zjya Karal, tst. 1986 TARTIŞMA Yüpumeyi Bilmek•*r aklaşık bir yıldan beri, koalisyon ortağı iki X parti arasındaki görüş farklıhklan nedeni ile çıkanlamayan. toplum yaşamımızda yerini alamayan Ceza Muhakemelen Usul Yasası ile Iş Güvenliği Yasa Tasansı, gündemdeki yerini ko- rumaktadır Burada hükümetin seçim öncesi vermiş bulunduğu vaatlerle şimdiki konumlan- nın tartışmasını yapmak istemiyorum. Asıl üze- rinde durmak istediğim konu, toplumumuzun çok önemli bu iki yasa tasansına karşı alabildi- ğince duyarsız kalmasıdır. Temel hak ve özgürlüklerle iç içe olan, hatta kanı durumunda bulunan bu iki yasa tasansına toplumda hâlâ işlevlerini sürdüren baskı grupla- nrun yürekten sahip çıkmamalan üzücüdür. Durum böyle olunca bu iki yasayı savunan, bi-' an önce temel hak ve özgürlüklerin anlamına uygun şekilde çıkanlması için çaba sarfeden sa- yın iki bakandan başka savunucusu yokmuş gibi görüntü vermektedir. CMUK'un ilk kabul edildiği şekilde yeniden kabul edılmesi, bunun daha doğrusu temel hak ve özgürlüklerin pazarlık konusu yapılmaması için baskı gruplanndan ses çıkmaması, İş Gü- venliği Yasa Tasansf nın hâlâ kabul edilmeyişi karşısında sendikalann ses getirmeyişi çok İ1- gınçtir. Aradan bir asra yakın bir zaman geçme- sine karşın hâlâ, insanla özdeşleşen hak ve öz- gürlüklerin yukandan takdirle veya istenılen düzeyde verilmesi alışkanlığindan vazgeçmeyişi- mizin etkisi olsa gerek. Birey olarak temel hak ve özgürlüklerimizin ne ve nereye kadar olduğu konusuna duyarsız kalışımız da ayn bir etken. Oysa bir yanda meslek kuruluşlan, barolar, sendıkalar siyasetle ilgisi bulunmayan bu iki ko- nunun bir an önce gündeme alınması ve yaşama geçirihnesi için üzerlerine düşen görevleri yap- mış olsalardı, Sayın Adalet Bakanı ve Sayın Ça- lışma ve Sosyal Güvenlik Bakanımızı yalnız bırakmamış oluriardı. M. Zeki Çolakoğhı Avukat PENCERE Tek Kutupiu Dünyadan Nasıl WP Dünyaya?. Köşe yazarlığı, yapısında tartışmalarını da taşıma- sına karşın çekim gücü yüksek bir odak oluşturuyor. Son yıllarda profesörlerden ve elçilerden köşe ya- zarlığına terfi eden çok değerli kişiler var; bunlardan biri, Sayın Şükru Elekdağ, Milliyet teki köşesinde dünyamızm "kaç kutupiu" olduğu sorusunu son ya- zısında irdeledi. Eğer yanlış özetlemiyorsam konuya şöyle yaklaşıyor: "Dünyamız tek kutupiu değildir. Ekonomik alanda %merika, Japonya ve AT'tan oluşan üç kutupiu bir sistem meydana çıktı. Peki, ABD'nin hiç olmazsa, stratejik ve siyasal alanda tek süper güç olduğu söylenemez mi? Hayır. Amerika, Körf&z harekâtına girmek için bile dünya kamuoyunu arkasına alıp BM Güvenlik Konseyi'nden karar çıkartmak zorunda kaldı. Bugün Batı dünyasındaki dengeler ABD'ye, eşitler arasında önder (primus inter pares) diye ta- nımlanacak bir yer sağlıyor. Ekonomik alanda ise üç kutupiu dünyaya doğru yol alıyoruz. Kimi öngörü- lere bakılırsa, Avrupa dünyadaki en büyük güç duru- muna gelecek; ABD, sözkonusu üç ekonomik güç arasında en geride yer alacak." • Birkaç gün önce bu köşede yayımlanan bir yazıda 19'uncu yüzyıl sonundan bugüne kadar süregelen değişimi şöyle vurgulamıştım: Emperyalizmin yük- seliş döneminde "çok merkezli" (ya da kutupiu) bir dünya vardı. ikinci Dünya Savaşı'ndan sonra "iki merkezli" (Vaşington-Moskova) bir dünya oluştu; 1990'larda gezegenimiz "tekkutuplu'dur. Körfez Savaşında, "tek kutup" çok çarpıcı biçim- de ortaya çıktı; Vaşington, BM Güvenlik Konseyi'ni parmağında oynattı, Rusya sesini çıkaramadı; Fran- sa araya girmek istedi, çok hafif kaldı; "çokuluslu toplum"un da lafta kaldığı anlaşıldı; ABD'nin 'tek süpergüç' olduğu kanıtlandı. Tartışmasız durum bu; yaşanarak öğrenildi ki Va- şington, patrondur. Ancak yaşananla geleceği "dün-bugün-yarın" sü- recinde ele almak, "gerçefc//gr/"kavramak için en m(ArkasiU.Sayfada) Worldcard Yapı Kred MmFMNKACKJK Türkiye'nin "en avantajlı" kredi kartı VVorldcard'dır... Türkiye'nin "en geniş kullanım alanına sahip" kredi kartı VVorldcard'dır... Türkiye'nin "en çok tercih edilen" kredi kartı VVorldcard'dır... VVorldcard'ı Yapı Kredi sunar. "Hem yurtiçinde hem yurtdışında geçerli" kredi kartı. VVorldcard "hem yurtiçinde hem yurtdışında geçerli" * kredi kartıdır. Türkiye'de ve dünyanın neresinde olursanız olun, harcamalannızda tek bir kredi kartı, VVorldcard kullanırsınız. Worldcard'la dünyanın dört bir yanına yayılmış milyonlarca noktadaki mağaza, süpermarket, otel, restoran ve benzin istasyonlarında bir imzayla harcama yapabilirsiniz. v "Kredili" kredi kartı. VVorldcard "kredili" kredi kartıdır. VVorldcard'la yurtiçinde ve yurtdışında yaptığınız bütün harcamalann karşılığını Yapı Kredi'ye ortalama 30 gün sonra ödersiniz. Isterseniz toplam miktann yalnızca %15'ini öder, gerisini aylara bölebilirsiniz. Böylece Yapı Kredi'den kredi kullanmış olursunuz. "Türk Lirası ödemeli" kredi kartı. VVorldcard "Türk Lirası ödemeli" kredi kartıdır. VVorldcard'la yurtdışında yaptığınız harcamalann karşılığını Yapı Kredi'ye döviz olarak değil, Türk Lirası olarak ödersiniz. "Nakit çekmeli" kredi kartı. VVorldcard "nakit çekmeli" kredi kartıdır. VVorldcard'la yurtiçinde Yapı Kredi Şubeleri'nden, Change Bürolarfndan, Telebankalar'dan ve Otobankalar'dan; yurtdışında uluslararası VISA ve MasterCard/Eurocard sistemlerine bağlı bankalann şubelerinden ve otomatik veznelerden (ATM) günün 24 saati para çekebilirsiniz. "İki ek karth" kredi kartı. VVorldcard "iki ek kartlı" kredi kartıdır. VVorldcard'la birlikte dilerseniz eşiniz ya da 18 yaşından büyük olmak koşuluyla çocuklarmız ya da yakınlannızdan ikisi için ek kart alabilirsiniz. Üstelik ikinci ek kart için hiçbir ücret ödemezsiniz. Ek kart sahipleri de VVorldcard'ın bütün avantajlarından yararlanırlar. "Sigortalı" kredi kartı. VVorldcard "sigortalı" kredi kartıdır. Dünyanın neresinde olursanız olun. kartınızın kaybolması ya da çalınması durumunda, Yapı Kredi'ye başvurduğunuz andan itibaren. kartınız kötü amaçlı kullanımlara karşı sınırsız güvence altına alınır. Üstelik VVorldcard "hesaplı" kredi kartıdır. VVorldcard alırken ya da kartınızı yenilerken yüksek ücret ödemezsiniz. VVorldcard sahibi olabilmeniz için Yapı Kredi'de hesabınız olması gerekmez. Düzenli ve yeterli geliriniz varsa, Yapı Kredi'ye başvurarak hemen bir VVorldcard alabilirsiniz. Yapı Kredi, VVorldcard'mızı, sizi uğraştırmadan, yokuşa sürmeden, bekletmeden verir. \ Siz de hemen Yapı Kredi'ye gelin, VVorldcard VISA ya da VVorldcard MasterCard/Eurocard'ınızı alın. Türkiye'de ve bütün dünyada VVorldcard ayrıcalığını yaşamaya , I başlayın. | Türkiyenin en çok tercih edilen kredi kartı VVorldcard Yapı Kredi'de. YAPPCKREDi! "hizmette sınır yoktur")