Katalog

CUMHURİYET/12 EKONOMİ 12 MART 1991 DÖVİZ KURLARI 12 MART 1991 Oövnm Cmsı 1 ABO Doları 1 Air.an Martu 1 AvusJralya Dolvı 1 BetaKa Francı 1 Fransız Frmgı 1 HoUanda Rorinı 1 Isveç Kronu 1 Isvıçre Frangı 100 Italyan Lıretı 1 Japon Yenı 1 Stertın 1 S Arabistan Riyatı Dovu Ahş 345108 2190 47 2647 32 106 43 643 38 1943 72 594 09 2522 72 293 56 25 04 6412 11 92019 Dövc Satış 3458 00 2194 86 2652 63 106 65 644 67 1947 62 595 28 2527 78 294 17 25 09 6424 96 922 03 Etektrf AJ.ş 3447 63 2188 28 2602 32 104 62 642 74 194178 588 15 2520 20 288 59 24 79 6405 70 897 19 Efekiıf Satıs ÇAPHAZKUB 3468 37 220144 2660 59 106.97 646 60 1853 46 597 07 2535 36 295 05 25 17 6444 23 924 80 S 1 5754 Alman Markı S 5 3639 F- Frangı S 1 7755 Hd Flontıı S 1 3679 Isv Frangı İ 1175.51 Ital U c t $137 80 Japon Yenı $ 3 7504 S A-ab Rıyalı £ 1 8579$ BORSAOA 11Mat1M1 M « b n l : MJM.M9JM 11J2S.S1M lM*w*M**Jk 414SJ1 4SU.M (Öncetd) Bîleşik endeta. 4668 85 Mali endete: 4200.70 Sınaı endefcs. 4968.22 - 41S1.54 Uui ı r t ı l n : 4941.50 (önc*M) Bitos* sndeta 4674.65 Mali endete: 4184.74 Sınaı endeks 4975 08 M m Çh«. A ( 3 Akpmnto EpSObn EmtkSlgata EnUHodfcg K» tLCM KBf Patytcn Rtfnk StfMh Yayna» Smtnl Hottno Sitursm 9ta SttsalBÜ) TSl v " '! iı Tb*»*.(8) TbMı (A) TIIM(C) YOraa mkapan 43000 79000 5900 8100 7300 21500 35500 6400 27500 4300 25500 25OO0 13000 20500 5100 9000 160000 9900 9000 147» 7500 4600 12000 1900 17250 20600 4400 53000 raa* 1150 2000 12500 Bugunfcû «ıdusük 7500 «400 90» 7400 2150 210O0 10200 2800 13500 13750 33000 16750 KMt 24500 5100 9100 14S00 3900 115000 1700 13500 6900 1025 9400 1250 1100 8000 1250 2900 6400 2200 6*00 6600 7500 2600 4*000 60000 14250 4300 5100 -, .«sıo: 4100 6*66 46500 &3O00C 14250 2M0 «100 5400 17500 3900 13750 4200 2550 40» 4100 1*6* (76* 4450 420000 7 6O0C 5700 7700 7000 20500 34000 6200 27O0O 4200 23000 12500 19S0C 4900 7600 9500 7900 14250 4450 11500 2000 17000 19000 52000 122S6 1100 2000 11500 11666 7500 4150 6000 4600 7400 2000 20000 10000 2650 13250 M66 13000 33000 16250 16666 24000 4650 »700 Z766 14000 3600 110000 »66 1700 13Û00 6600 950 9100 1150 1700 1200 12266 27S0 5900 2100 6600 72O0 2500 45500 59000 13750 4150 5000 3600 » 6000 43500 780000 13S00 2609 5200 16666 17000 3600 13000 4200 2450 3806 3900 enyttisek 430000 76000 6000 7700 7400 21000 35500 6400 28500 4400 23500 13000 20000 5100 7800 »900 8300 15000 4550 11750 2000 17750 20500 54000 117» 1150 2000 12500 12666 «266 7500 4400 6300 5000 7400 2100 20500 10000 2750 13750 14000 11666 33000 «750 16666 25000 4900 9400 2666 14250 3900 115000 36M 1600 13600 6900 11» 9400 1250 1600 1300 1166 2750 6200 2350 7761 676 7500 2500 47000 61000 14250 4150 5300 3600 St* 6200 45000 780000 14000 2750 5300 1*766 18500 4000 13500 4200 2600 3800 3906 Bugûntt 420000 76000 5600 77O0 7400 21000 34000 63O0 275O0 4200 23500 12500 20000 5IX 7600 9500 8100 14750 4500 11500 2000 17000 19000 53000 1T766 1100 2000 11500 11666 46S6 7500 4150 6200 4900 7400 2000 20000 10000 2650 13250 1666 13000 16666 33000 16250 iftM 24500 4750 9000 2661 14000 3800 110000 1766 1700 13000 6600 950 9400 1200 «700 1250 1166 1Z6M 2750 5900 2200 7666 829 6900 7400 2500 45000 60000 13750 4150 5000 3600 5166 43500 780000 13500 7750 5300 117» 17000 3900 13250 4200 2450 3600 3900 mecün 17294 2155 27000 4800 132800 1600 42OO0 14000 231030 27200 3200 39800 24410 26000 6513 226200 28300 242785 200 12600 47830 51840 21450 473000 25700 91400 800 19350 74T71» 6200 30700 11200 23975 2000 64400 6300 200 48700 10000 166662 5450 1766 400 7200 71666) 43406 117166 42550 23420 11200 33080 22720 177*6 13400 94900 29500 3894200 121350 34200 12800 20200 8600 87000 365200 16766 M266 48O0 41100 4200 31975 69425 127O0 1200 11600 2400 166» 30966 313*66 S2O50 350 437640 29600 100 74700 n*6 26430 18960 27932 10000 6100 1150 3200 En çt* sfe 425000 76000 6000 7700 7100 20500 34500 83» 280» 43» 230» 130» 200» 50» 78» 96» 83» 145» 45» 11750 20» 17250 195» 530» 126*6 1150 20» 120» 1166* 7500 4150 6200 50» 74» 2000 200» 100» 2650 135» 130» 33000 16500 1*26* 24500 4700 8800 14250 3B00 1100» 176* 1750 130» 6600 11» 92» 12» 1700 1200 2750 60» 2150 6700 7300 2500 46000 600» 14250 4150 5100 36» S266 62» S166 13500 780000 13500 2600 53» 1*6*6 170» 39» 13250 42» 2550 3BO0 3900 Agnttılı Ortfty 424929 760» 587B 77» 7180 20562 34762 6285 27786 •4285 23187 12760 19946 4971 7695 9630 9139 14588 4504 11627 20» 17250 2SN6 19692 530» 114*4 1139 20» 11911 11644 75» 4196 6110 4945 7400 11*6 22*61 **n 2016 20032 10000 2676 13403 66(7 13420 1*7*1 33000 16485 1*2*2 2467» MM4 4747 6879 a** 14143 3805 111058 tra 1737 13141 8620 1051 9244 1194 1749 1209 3114 12426 2750 6028 2212 16*1 7366 25» 45882 60063 14014 4150 5077 3600 126* 6160 »157 «3906 7B00» 136» 2638 5263 1*422 17315 3894 13212 42» 2541 3800 39» KM *7*t (")T.D*Tlı»n« rOç*taı W * ı OftMsE Mıtan ahnme trflMt r *?*6 ıtııı • l l l l |H •ıııın tkitetli'deki kooperatiflerin oluştnrdufa Marmara Kooperatifler Birligi BaşkanıTemel Çoruh, devletin kredi vennediglni soylüyor. Trilyon çukuru Çoğunluğu küçük esnaf ve sanayici olan 28 bin üyeli 40 kooperatifin îkitelli'de başlattığı işyeri inşaatı projesi, tapu, plan ve kredi yokluğu yüzünden bugüne dek gerçekleşemedi. CEM HAMULOĞLU tstanbul'da boyutlan 6 mil- yon metre kareye ulaşan, yani "bin futbol alanını" içine alabi- lecek büyuklukte bir "çuktır" var. "İkitelli" adı verilen ve ka- muoyuna "Türkiye'nin 2. GAPV olarak sunulan bu çu- kurun içinde çoğunluğu küçük esnaf, sanatkâr ve sanayici olan 28 bin üyeli 40 kadar koopera- tifin başladığı ama bitiremediği IMtelMVe650 milyar gömülü28 bin işyerinin inşaatı bulunu- yor. Mimarlar Odası'nm 1986-87 yılında yaptığı araştırma sonu- cu 5-6 trilyonluk "yatırım çıkmaa" olarak nitelediği İkitel- li için kooperatif üyelerinin öz- kaynaklarından bugüne dek harcadıkları tutar ise 650 milyar TL. Sorunlan, boyutlan kadar büyük olan İkitelli'yi geçmiş ye- rel yönetimden "devralan" ts- tanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanı Nnrettin Sözen, karşı- laştığı görünümü şöyle anlatı- yor: "Göreve geldiğimiz zaman Ikitelli'nin tapulan kooperatif- ler tarafından alınmamıştı. Pla- nı da yoktu. Orada 4O'ı aşkın kooperatif hicbir altyapı proje- sine dayanmadan inşaata başla- mıştı. ama tapulan olmadıgı için inşaat ruhsatlan da bulun- muyordu.' Pekiyi, böylesine büyük bir projeye, bu kadar hazırlıksız na- sıl başlandı? Ya da 33 ayn işko- lundan sayıları 30 bine ulaşan esnaf ve sanatkâr, yanm trilyo- nu aşan özkaynağını Ikitelli'ye nasıl gömdü? İkitelli'yi "siyasi çukur" ola- rak niteleyen Mimarlar Odası Is- tanbul Bölgesi Başkanı Yücel Giirsel şunları söylüyor: "Bu olay biijük arsa rantia- rına yatınm yapmak için Per- şembepazan ve Eminönü'niin boşalularak üreticileri zorla tki- telli'de toplama girişimidir. Bu tabü hukuk dışıdır. Arsa mülki- yetleri çözülmeden, arazinin ger- çek değerieri belirienmeden, in- sanlar uydurma planlarla oraya zorla gönderilmiştir." Ikitelli'deki kooperatiflerin oluşturduğu Marmara Koopera- tifler Birliği Başkanı Temel Ço- nıh ise "nasıl gittiklerini" şöyle anlatıyor: "1985lerde bn işe baslanırken tkitelli'nin çok büyük bir proje oldugu ortaya konulmuşto. O zaman gerek yerel yönetimin ba- şındakiler gerekse merkezi hü- kümet yetkilileri, her turlü des- tegi ve krediyi vereceklerini alt ve ustyapüarda her tiirliı kolay- lıgı göstereceklerini soylediler. tnandık ve öyle girdik bu işe..." Ikitelli ile ilgüi olarak "Dev- letin altyapının >üzde ynzünü, üstyaptnın ise >üzde seksenini kredilendirtnesinin" kararlaştı- nldığını, bunun yasalaştığını ha- tırlatan Çoruh, "Ama devlet bi- ze bugüne kadar 5 kuruş ver- medi" diyor: "Altyapının devlet tarafından yapılacağı vaadi var, ama proje- leri daha yeni, geçen hafta veril- di. Üst yapı krediierinin 1987^ "Biz yasal prosedürii yeriae den beri verilecegi soyleniyor. getirerek bir mütesebbis beyet 'Geldi, geliyor' deniyor, ama da- oluşturduk. Ticaret odası, vüa- ha hiçbir şey görmedik. Bir ku- yet, belediye, Sanayi Bakaahgı, ruş devlet yardımı almadan es- DPT, Esnaf ve Sanatkarlar Der- nafın cebinden, özkaynagından nekfcri Birligi ve kooperatiflerin ödedigi para 650 milyar lirayı temsil edildigi Küçük Sanayi SJ- buldu. Çok mağdur durumda- tesi Mütesebbis Heyeti 1/5000^ lar. Toplu konutlara falan KDV lik planlann yapımını Istanbnl uygulanmazken biz kendi im- Büyükşehir Belediyesi'ne, 1/ kanlamnızla zorla götürdüğü- 1000'lik planlann yapımını ise müz tkiteüi için yüzde 12 KDV Küçnkçekmece Belediyesi'ne verdi." Planlann bitirilmesinden son- ra Îkitelli'de inşaata başlamış kooperatiflerin durumunu "dik- kate alacaklannı" ama altyapı- yı "çok rakatsu eden" ya da ya- ödüyoruz. 5.5-6 yıl içinde dev- lete 65 milyar TL KDV ödedik. Biz son sınıra dayandık, artık daha fazla beklemeye tahammü- lümüz kalmadı." ikiteUİ projesini tedavi etmek d m a s ı k e n [ ^ a c ı s m d a n ^ içınöncelıkletapuışlemlennde- £ m c a h ^ ^ v a r s a « a ^ , ^ ki hukuksal eksikliklenn giden- l k a c a g l l ı r s ö y ieyen Sözen, • lerek geçen yıl tapularm dağıtıl- p l a n l a r s ç l k t l k t a n s o n r a dıgmıhatırlatanNurettmSozen. { ^ m v e r ü e c e g i n i belirtiyor. planlama çalışmalannın surdü- — —=• ğünu söylüyor: Yann: Gökdelenler Yabana sermayeye davetiyeDPT Müsteşar Yardımcısı Tüten'in başkanlığındaki bir heyet, Cumhurbaşkanı Özal'ın talimatıyla ABD, îngiltere ve Fransa turuna çıktı. lebi'nin önerdiğini bildiren DPT yetkili- leri, Cumhurbaşkanı Turgut özal'ın Çe- lebi'ye Izmifde sözlü olarak verdiği ona- yın dün kararname haline getirildiğini belirterek "Kararname ile görevlendiri- len heyet dün gece Amerika'ya hareket etti" dediler. ABD'de New York, Washington ve Houston'da başta gıda, inşaat ve teleko- münikasyon şirketleri olmak üzere bir- çok fırmanın temsilcisiyle görüşme ya- pacak olan heyet, Cumhurbaşkanı Tur- gut özal'ın ABD'ye gelişini bekleyerek kendisine bir rapor sunacak. 15 gün ABD'de kalacak olan heyet daha sonra Ekonomi S«rvisi — Türkiye Ortado- ğu pazanna girmek isteyen yabancı ser- mayeli kuruluşlara "üs" olabilmek için atağa geçti. Turgut Tüten dışında DPT Yabancı Sermaye Başkanı Osrnan Ünsal ve Dev- let Bakanı Isın Çelebi'nin muteahhitlik ve dış ilişküer konulannda uzman iki müşaviri ile Turkiye Müteahhitler Birli- ği Genel Sekreteri Yılmaz Gürer'in yer aldığı heyet Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın özel talimatı ile dun ABD'ye ha- reket etti. Yabana sermayenin Türkiye'ye davet edilmesi konusunda daha etkin tedbir almmasını Devlet Bakanı Işın Çe- Ingiltere ve Fransa'ya giderek firmalar- la olan görüşmeleri sürdürecek. Heyetin mart ayı sonunda Türkiye'ye dönmesin- den sonra, temasta bulunulan ülkelerde birer yatınm ofisi kunılarak yatınma is- tekli firmalann bürokratik işlemleri hız- landınlacak. Yatınm ofislerinin açılması sırasında geniş kapsamlı reklam kam- panyasma da başvurulacak. özel görevle yurtdışına çıkan heyetin temasları konusunda bilgi veren DPT yetkilileri, Türkiye'nin amaonın Ortado- ğu'da yapılacak yatınmlardan pay kap- manın ötesinde bu bölgeye yönelik yatı- nm yapmak isteyen yabancı sermayenin ev sahipliğini üstlenmek olduğunu belir- terek şöyle konuştular: "Ortadogu'da ilk etapta 150-200 mil- yar dolarlık yatınma gereksinen Kuveyt var. Irak ve savaştan sonra iman yapıl- ma> > an tran sırada bekliyor. Diğer yan- da Sovyetler Birligi ve Doğu Avnıpa pas- tası var. Bütün bunlar en az 500-600 mil- yar dolarlık yatınm gerektiriyor. Yabana sermayeye 'Gelin bunlan beraber yapa- hm, Türkiye üzerinden ihracat >apın, is- tiyorsanız serbest bolge kuralım. Türki- ye'den hammadde saglayın' diyornz." Bu arada Türkiye'de faaliyette bulu- nan yabancı sermayeli firmalara geçen yıl 649 milyar sermayeli 313 fîrmanın da- ha eklendiği bildirildi. Sermaye büyük- lüğü açısından bu yabancı ortakh fırma- lar arasında birinci sırayı 182.5 milyar li- rayla Japon-Türk ortaklığıyla oluşturu- lan, Sabancı'nm otomotiv şirketi Toyota- Sa aldı. Çoluk çocuk tazminat peşindeContitech'ten atüan 130 işçinin eylemi ikinci haftasında. Kadınlar ve çocuklar dün fabrikaya gelerek kocalarını, babalannı "ziyaret" ettiler. YATIRIM FONLAfU «£* Iş Yabnm-1 Iş VSBnm-2 Iş fövın>3 iş VS6Jnnv4 B 14tnm-6 kTterfbn-1 tnterlon-2 tnterfon-3 lntefkm-4 lnterfcn-5 Iktsat Yat-1 lknsatva-2 lktısat%t-3 Iktsat ~ftM kdısat Attım Fon Gararti \Snnnvi Garam Yatmm-2 Garant Yatnm-3 Garant 'fttnm-4 Esbank Fwı-1 Esbank Fon-2 EsbankForv3 YKBVat fonu YKBSektörfon YKBHİsseFon YKBKamu Fon YKBUotFon YKBKarmaFon YKBDMzFon YKB Kapital f. YKBAMTF. Vatat Fon-1 Vîüaf Fon-2 VSKıf Fon-3 Vakıf Hisse Vakrf OCınya Fon VaKıf Fon-6 Dışbank Mavi Pon Dtşbank B«yaz ftştank Pembe Tûlûn Fon-1 Tûttn Fon-2 Mlsui Fon-1 Mtsui Fon-2 * Rnans Fon-1 Rnane Fon-2 Rnans Fon-3 Rnans Fon-4 Rnans Fon-5 Ziraat Fon-1 2raatfbn-2 Ziraat Başak Fon Ziraat Fon-4 Kak Fon-1 Hak Fon-2 Pamuk Fon Pamuk Hısse Emlak Fon-1 EnHak Fon-2 lmpo< Fon-1 tmp« Fon-2 TobankFon Sûmer Fon Derız Fon Ege Fon Kikınma Fon Demtr Fon •fenş Fon Ortak Fon Türkbank Fon Netton EMon £2 110737 140489 091089 175130 04.0&90 19.0&87 M1257 2702A9 07.0&89 09.0130 iaoas7 1002,89 08.0259 28.02Â9 11.12â9 22.1087 100389 12JB230 3O0550 16.11.87 311089 1107S0 02.1157 (7D388 070358 0703.88 070358 07.0358 02.0159 19.0630 19.0630 090558 24.0459 iaiO59 220190 260350 140690 280658 1O04«9 28.0690 04WS8 1O12S0 15B758 201089 200359 2O07S9 iai259 2O03S0 05.1130 09.1059 14.0290 14X1230 2O0630 01.1159 080130 020190 28,0690 22İJ190 ia0790 020230 040530 280330 12,0290 160490 04.0590 05.0530 070530 11.0630 Z708S0 030990 05.1130 011130 *** 1O800 20.000 10000 10000 1O000 10661 9360 9359 11200 1O000 9.764 9506 9596 9590 1O000 9376 9731 10437 9336 10319 1O000 1O000 10477 9.785 9.713 9795 9593 9528 9.294 10000 9542 10000 48.279 10444 9394 9574 10000 1Û067 20558 10011 11X121 10000 40.000 10000 9946 9356 10428 9358 1O000 10100 10000 1O000 10000 11397 10357 1Û724 10469 1O000 10000 10066 9362 10000 10.405 10508 10.000 10000 1O006 10.000 10000 10000 1000 10000 Pfcfct 70688 46952 18.744 15367 13591 53363 46589 24115 21.623 11530 44.622 36501 17385 17562 11703 54.776 25344 14 222 11401 55767 18.475 13232 51.727 40479 70333 39500 34582 4Û527 18.272 11367 11528 40.212 101272 18S16 12368 15596 12385 35781 48.0K) 13289 39542 11052 141109 17.441 24 204 20599 17549 13İ15 11595 21058 15544 16.434 15072 20543 16JS1 21074 14395 16394 11605 15328 12178 14593 16475 16340 14 234 14534 11742 13303 12391 12161 11743 11440 11 MART 70914 47062 18511 16011 13638 54176 46.773 24 210 21.709 11.677 44.798 36£49 17455 17.629 11727 54389 26.016 14353 13368 55535 18.498 11248 51305 40624 70317 39334 34769 40673 18321 11409 11719 40348 101611 18376 12385 15544 12.426 35598 45192 13343 39584 11092 143585 17494 24.282 20372 17620 13436 11535 21045 15588 16487 15124 20601 16.118 21139 14428 17062 11657 15386 12 218 14540 16526 14 282 14585 13786 13355 12.430 12191 11789 11482 1991 (H) 032 023 036 034 035 039 039 039 040 040 039 041 040 038 018 039 028 092 -025 012 012 012 035 036 -002 034 025 036 027 031 075 034 033 032 013 031 033 033 036 041 036 036 033 030 032 035 040 •058 034 -0.06 028 032 035 028 017 031 023 040 038 036 033 032 031 034 035 032 037 031 . 025 039 037 DENİZ TOPALOĞLU "Brot und Arbeit", "Ucnz emek gü- cü dediniz, bizi Almanlara esir ettiniz", "Haksıdığa çocuklar da göz yumma- yacak" yazılı pankartlan taşıyan çocuk- lar, babalannı bir haftadan sonra ilk kez göriıyorlardı. Bir işçi eşinin söylediği gi- bi Contitecb işçilerinin eylemi "niç eve gitmemek şarüyla ikinci haftasına dön- dn". Alman Continental firmasına bağ- lı, Dolayoba'da kurulu, Contitech işye- rinde işten çıkartılan 130 işçi işyerlerini terk etmeyerek, toplusözleşmelerinin bit- mesini, tazminatlannın odenmesini bek- liyorlar. Petrol-lş Sendikası, yeni örgütlendi- ği Contitech işyerinde sürdürdüğü top- lusözleşme görüşmelerinin uyuşmazlık- la sonuçlanmasımn ardından grev karan alırken, Alman Continental firmasının da Conütech'i kapatma karan aldığı bil- diriliyor. Tazminatlan odenmeksizin iş- ten çıkartılan işçiler ise şimdilık fabri- kada, haklanmn odenmesini bekliyor- lar. Kendi aralannda "Alman Hitleri'- nin kabntılan bunlar", "Türk kanun- lanna nymayız diyorlar", "Türkiye'de sanki işçilerle ilgili kanun var nu" yo- rumlannı yapıyorlar. Fabrika bahçesin- de yürüyorlar. Dün fabrikaya gelerek bir haftadan sonra eşlerini görebilen kadın- lar ise kocalannın işten çıkartılmasını "yerlerine asgari ücretk işçi alınacak" diye değerlendiriyorlar. Bir işçi eşi sinir- leniyor "Niye anarşik oluyor? lşte bö>1e böyle anarşik oluyor" diyor. "11 kişi yi- yor, bir kişi kazanıyor. İki aydır ne ay- lık almış ne bir şey, aha ne gece eve ge- lir ne gündüz" diyen bir anne de oğlu- nu merak ederek geliniyle birlikte fab- rikaya gelmiş. Kadınlar içeride otunır- ken okul önlükleriyle çocuklar bahçede babalannın etrafında koşuşuyor. Küçük Avni, yüzüne çil basmış, çocukluğunun bütün içtenliğiyle elindeki iki lokma ek- mekten birini bize uzatarak hemen ka- çıyor. Kiplas işyerlerinde eylem Petrol-Iş Sendikası'nın toplusözleş- me görüşmelerinin uyuşmazlıkla sonuç- lanmasuun ardından Kiplas'a bağlı 52 iş- yerinde çalısan 6 bin 500 işçinin başlat- tığı protesto eylemlerinin sürdüğü bildi- rildi. KONUK YAZAR Contitech'te ücreüi izine çıkartıldıktan sonra tazminatlan ödenmedca tfkrine son verilen 130 işçinin işyerini terketmemeeylemine dün eş ve çocuklan da destek oldu. Savaş OPECe yaramadı Ekonomi Servisi — OPEC (Petrol Ihraç Eden Ülkeler örgütü) üyesi ülke- lerin petrol bakanlan, dün savaşm bitiminden sonra ilk kez Cenevre'de bir araya gel- diler. Toplanöya, Irak katıl- madı. OPEC toplantısında, üye ülkeler, petrol üretiminin kı- sılarak, son günlerde düşen fiyatların yükseltilmesini sağlamak konusunu tartışı- yorlar. Ancak bu konuda bir görüş birliğine ulaşümastnın zor olduğu bildiriliyor. Şu anda OPEC üyesi ül- kelerin petrol üretimleri günde 23 milyon varili bulu- yor. Üye ülkelerin büyük bir bolümü bu miktann üıdiril- mesini istiyorlar. OPEC Ge- nel Sekreteri Dr. Snbroto, üretim miktanmn kimi ülke- ler tarafından 20 milyon va- rile, kimi ülkeler tarafından ise 22 milyon varile indıril- mesini istiyor. OPEC üretiminde heT- hangi bir indırim yapılması, en başta Suudi Arabistan'ın kendi üretimini en az yüzde 15 oranında kısmayı kabul etmesine bağlı. Çünkü Suu- di Arabistan, Irak ve Ku- veyt'e uygulanan ambargo- dan doğan boşluğu doldur- mak için günlük üretimini kriz sırasında 5.4 milyon va- rilden 8.5 milyon varile çı- kartmıştı. Şu anda ekonomik açıdan zor durumda bulunan Suu- di Arabistan, en önemli ge- lir kaynağı olan petrol üre; timini yeniden indirmeyi ka- bul etmiyor. Bu durum, OPEC'in yeniden belli bir üretim kotasında anlaşmaya varmasuu zoriaştınyor. Hat- U OPEC'in, petrolde bir dün>-a karteli olarak rolünün sona erebileceğini bile söy- leyenler var. Tanmda alarm zilleri1990'h yüların başından itibaren devreye giren "serbest piyasa ekonomisi" bir "dogma"ya dönüştürülünce, tanm, iki boyutta alarm işaretleri vermeye başlamıştır. Bunlardan biri, hayvancılığın tam bir çöküşe girmesidir. îkincisi de tanmda üretim artış hızının, nüfus artış hızımn altına düşmesidir. Bunlara bir üçüncüsü de eklenebilir: Ibraç edilebilir fazlanın giderek düşmesi. Prof. Dr. Gölten Kazgan Nj İktisat Fakültesi Türkiye tarihinin her döneminde, ta- nm, halkın ve var olan sanayiin gerek- sinimini karşıladıktan sonra daima ih- raç edilebilir bir "fazla" ürün yaratmış- tır. 193O'lu yülann üç hedefi "beyazlar" un, şeker, pamuktan başkası değildir. Izleyen yıllarda. bu hedef gerçekleşti- rildiği gibi teknoloji değişmiş; üretim, katlanarak artmış ve buna koşut ola- rak ihraç edilebilir fazla da büyümüş- tür. Son zamanlara kadar birçok poli- tikacımn 'Türkiye dünyada kendi ken- dini besleyebilen yedi ülkeden biridir" tekerlemesini yınelediği hatırlardadır. Hatta, 1980'li yıllann ilk yansında gı- da sanayiini geliştirmek amacıyla ya- bancı sermaye ortaklıklanmn arandı- ğı, gerekçe olarak da Türkiye'nin kar- şılaştırmalı üstunlüğü olan alanlardan biri olarak tarımın gösterildiği de ha- tırlardadır. Türkiye'de 1980'li yıllara kadar ikti- dara gelen bütün hükümetler, tanmı strateiik alanlardan biri savmış ve ge- liştirilmesine ayn bir önem vermiştir. 1930"^ yıllann başından itibaren adım adım yaratılan kunımlar ve bunlann aracıhğıyla uygulanan politikalar, ta- rımın ülke ekonomisininin temel taş- larından biri olmasını sağlamıştır. Ya- nm yüzyıllık bir sürede nüfus neredeyse üç katından fazla artarken bir yandan da gelişen birçok sanayi daluıa ham- madde ve ihracat artışı bu sayede sağ- lanabilmiştir. Özellikle hayvansal kö- kenli gıda maddeleri açısından bir ye- tdrsizlik olsa da eskiye oranla nüfusun çok daha iyi beslenebildiği de bir ger- çektir. 1980'li yıllann başından itibaren dev- reye giren "serbest piyasa ekonomisi" bir "dogma"ya dönuştürülunce tanm, iki boyutta alarm işaretleri vermeye başlamıştır. Bunlardan biri, hayvancı- lığın tam bir çöküşe girmesidir; ikin- cisi de tanmda üretim arnş hızının önce nüfus artış hızı düzeyine, sonra da bu- nun altına düşmesidir. Bunlara, bir üçüncüsü de eklenebilir: O da ihraç edilebilir fazlanın giderek düşmesi, 1990 yılında ihracatın ancak bu kalem- lerdeki ithalatı karşılayabilir duruma girmesidir. 1980'li yıllarda hayvancıbk gerçek anlamıyla bir çöküşe girmiştir. Çökü- şün boyutunu tam bilmek mümkün de- ğildir; çünkü 1984 yılından sonra Dev- let lstatistik Enstitüsu hayvancüığa iliş- kin birçok rakamın yayınını durdur- muştur. Sağılan hayvan ve süt üretimi için eldeki son rakamlar 1984 yüına ait- tir. Ne var ki 1980-84 arasmdaki azalı- şa ilişkin rakamlar bir yandan GSMH'deki tanm katma-değeri için- de hayvancılık kesiminin payındaki düşme diğer yandan bu çöküşü yadsın- maz biçimde ortaya koymaktadır. 1979'da 5.4 milyon ton olan süt üreti- mi 1981'de 5.6 milyon tona çıktıktan sonra sürekli azalarak 1984'te 4.4 mil- yon tona inmiştir. Et üretimine gelin- ce, buradaki varsayımsal bir tahmin de- ğişmesi, gerçek çöküşün tam yansuna- sını engellemektedir. 1982 yılından itibaren belediye mez- bahalarındaki kesüne yüzde 10 kaçak kesim artı Türk Hava Kurumu yoluy- la yapılan ve miktarı belirtilmeyen bir üretim rakamı eklenmeye başlamıştır. Buna göre 1979'da 220.8 bin ton olan üretim 1984'e kadar artarak 363.9 bin tona çıkmıştır; bu yükselişin kısmen süt hayvanlannın kesime giderek et üreti- mine katkı yapmasından, kısmen de belirtilen eklemelerden kaynaklandığı anlaşılıyor; çünkü izleyen yıllarda üre- tim düşmeye geçmiş ve belirtilen ekle- melere rağmen 1987'de 294.3 "bin tona inmiştir. Çöküşün boyutu, tanm üre- timi içinde hayvancılık payındaki de- ğişmede de açıkça görülebilmektedir. 1930"lardan bu yana geleneksel olarak bu pay yüzde 35-40 arasında seyretmiş- tir. Nitekim, 1978'de yuzde 38.3 ile üst sınıra yakın bir düzeye ulaşmıştır. Ne var ki 1980'li yıllarda sürüp giden çö- küş sonucu, 1988 ve 1989'da yüzde 25-26 arasına düşmüş 1990'da yüzde 22.9 ile dibe vurmuştur. Yani bu kesim- deki çöküş yadsınamayacak boyuttadır. tkinci alarm zili büyüme hızındadır: 1950-80 döneminde tanm yılda ortala- ma yüzde 3.5 oranında üretim artışına tanık olmuştur; bu oran, önce 1980-84 arasında yılda ortalama yüzde 2.56' ya düşerek nüfus artış hızına eşitlenmiş- tir; 1985-89 yıllarındaysa bu oran yüz- de 1.85 ile nüfus artış hızımn da altına inmiş halkın bir kısmı giderek daha ko- tü beslenmeye başlamış sanayi için hammadde kıtlaşmıştır. Şunu belirte- İim ki bu artışın kaynağı da daha önce nadasa aynlan 3 milyon hektar kadar toprağın ekilise açılmasıdır; toprak ve- rimindeki artış yılda yüzde l'i ancak bi- raz aşabilmişt'r. Nadasa bırakılan top- raklarm ekilişe açılmasının önümüzde- ki yıllarda etkisinin ne olacağını ise kimse düşünmemektedir. Tanmda alarm zili, ihracat ithalat ra- kamlanndan da ortaya çıkmaktadır. Tarım artı tanma dayalı ürünler ihra- catı ile bu kalemlerin ithalatı arasında- ki fark, yani net ihracat 1976'da 1.13 milyar dolarken döviz fıyatı artışı, iç talep kısıtlaması gibi politikalann so- mıcu 1982'de 2.31 milyar dolara çıkmış- tır; bu yıldan itibaren sürekli inişe ge- çen bu rakam 1987'de 1.41 milyar do- lara gerilemiş yani 1976'daki düzeye yaklaşmıştır. 1988 ve 1989'daki ihracat sıçraması ve ithalat duraklamasmda, tekrar 2 milyar dolara yaklaşmış fakat 1990'daki ithalat furyasında net ihra- cat eksiye dönmeye başlamıştır. Ocak- eylül rakamlanna göre net ihracat 158.9 milyar dolar tutannda açık vermistir. Yani Türkiye, borçla beslenme dura- muna girmeye başlamıştır. Bunun ya- rattığı tehdidin ciddilığini aklı başında herkes kabul edecektir. Tanmda serbest piyasa ekonomisi uygulaması Dünya Bankası ve IMF gjbi Batı ülkelerinin (başta ABD) güdü- mündeki kurumlann bizim gibi borç- lu ülkelere dikte ettiği bir politikadır. Sözkonusu sanayi ülkeleri kendi tanm- larını (akıl dışı) boyutta destekleyerek öyle tanm fazlalanna ulaşmışlardır ki bunlara bir biçimde pazar yaratmalan gerekmektedir. lşte bunun bir yolu da bizim gibi (akıl dışı) boyutta seTbest pi- yasa uygulayacak ülkeler yaratmaktır. Çunkü bunun tanmı çökerteceğini, herkesten önce kendileri bilir. -Eğer boyle olmasaydı, kendileri bunu ken- di tanmları için geçerli politika haline getirmezler miydi?