Katalog

CUMHURİYET/4 HABERLER 4 ARALIK 1991 ORTAM ŞAHIN ALPAY Sosyalizm Öldü mü? 1961 Anayasası'nın kabulünden sonra sosyalizm fikri en- telektüel hayatımızın merkezinde bir yere yerleştı. 1960'ların ve 1970'lerin büyuk bölümünde, birçok başka ülkede oldu- ğu gibı Türkıye'de de entelektüel enerjının önemli bir kısmı sosyalizm üzerıne düşünup tartışmaya ayrıldı. Türkiye'de sosyalizm olâbılir miydi? Hangi yoldan gerçek- leşebilirdi? Dünyadakı sosyalizm deneylerinın hangileri gerçek sos- yalizmdi, hangileri değildi? Gerçek Marksizm Sovyetler Birliği'nde mi uygulanıyordu, yoksa Çin'de ya da Küba'da mı? Yoksa daha hiçbir yerde ger- çekleşmemış miydi? Yüzlerce Marksizm yorumundan 'doğru' olanı hangisiydi? Bu ve benzeri sorular için kimileri beyinlerini, kimileri öz- gürlüklerini, kimileri yaşamlannı verdiler. 1980'lere gelındığinde sosyalizm fikri, entelektüel soyle- min merkezindeki yerini hızla yitırmeye başladı. Nihayet 1980'lerin sonunda Doğu Avrupa ve Sovyetler Birliği'nde sos- yalizmin totaliter yorumuna dayalı rejımlerin birbiri ardına çök- mesiyle sosyalizm fıkrinin entetektüel söylem ıçindeki yeri ge- rek dünyada gerekse bizde giderek marjinalleşti. Kabul etmek gerekir ki sosyalizme ilışkin sorular artık pek az kimseye ilginç geliyor. Artık pek az entelektüel sosyalizm üzerine düşünmeyi ve yazmayı vakit ayırmaya değer bulu- yor. Dünyada kalan az sayıdaki sosyalist rejim de artık bir anakronizm, bir tarih hatası olarak görülüyor. Kuşku yok ki bızi bu noktaya ne şaşmaz tarih yasaları ne de rastlantı getirdi Gelınen bu noktanın ardında hem dün- yada hem de ulkemizde ınsanlığın edındiği çok zengin de- neyimler var. Milyonlarca ınsanın göz nuru, alınteri, kanı ve canı pahasına edinilen deneyımler. Söz konusu _ ^ _ ^ Sosyalizm fikri, ne sosyalizmin totaliter- devletçi yonımuyla başladı ne de onunla sona erecek. Sosyalizm, Man'tan önce de vardı; Marksizmden sonra da var olacak. deneyimlerden sonra bugün şu tür soruları sormak anlamlı görü- lüyor: Sosyalizm öldü mü yoksa bir gelece- ği var mı? Marksizm tümüyle terk edilmelı mi yoksa geçerliğinı koruyan yanları var mıdır? Sosyalizme de- vam mı tamam mı? Öyle görünüyor ki eğer sosyalizm "proletarya" dıktatorlüğü veya herhangı başka tür bir diktatörlük anlamına gelıyorsa bundan sonra insan- lar böyle bir sosyalizme rağbet etmeyecekler. Eğer sosyalizm, bütün iktisadı, siyası ve külturel gücün devletın elinde top- lanması; siyasetm. ıktisadın ve kültürün "devletleştirilmesi", bireyın ve toplumun devlete köle kılınması demek ise bekle- nebilır ki bundan sonra böylesı sosyalizmler kurmak müm- kün olmayacak. Eğer insanlar deneyimlerden ders almayı biliyorlarsa de- nebilir ki totaliter sosyalizmin sonu gelmiştir; sosyalizmin to- taliter yorumundan sorumlu olduğu ölçüde Marksizmin de. Bilimsel bir teori olarak Marksizm de yanlışlığı gösterildiği ölçüde terk edilecektir. Ama sosyalizm fikri ne sosyalizmin totaliter devletçi yoru- muyla başladı ne de onunla sona erecek. Sosyalizm, Marx- tan önce de vardı, Marksizmden sonra da var olacak. Sosyalizmin demokratik, coğulcu, özgürlükçü yorumlan ya da sosyal demokrasi canlılığım her zaman korudu. Totaliter sosyalizm sonunda cöktü, ama demokratik sosyalizm iktidara geldiği ülkelerde toplumları daha özgür ve daha eşit hale ge- ttren dev reformlara önderlik etti. ' : Sosyalizm, özünde insanlar arasında eşftfiğin sağlandığı, savaş değil banş, düşmanlık değil kardeşlik, mücadele de- ğil dayamşmanın hüküm sürdüğü bir toplum kurma ideali. Elbette kı tarih bitmedikçe bu ideal ortadan kalkmayacak. Amaç sürecek, ama araçlar değışecek. Devlete ve diktatör- lüğe değil, topluma ve demokrasıye dayanan sosyalizm an- layışı gelışmesını surdurecek. İyi bir toplumun nasıl olacağına ilişkin tasavvurlar, teoriler gelıştirmeye devam ettiğımiz sürece eşitlik arayışını temsil eden sosyalizm fikri de yaşayacak. Tıpkı özgürlük arayışını temsil eden liberalizm ve yüzyılların deneyimlerinden süzü- lüp gelen geleneklerin erdemini vurgulayan muhafazakâriık gibi. Sosyalist Birlik Partisi'nin geçen hafta sonunda yapttğı "sosyalizme devam mı tamam mı" toplantıları bana bunlan düşündürdü. ANAFLI GÜNEY: Cîndoruk'un kararının yasal dayanağı yok ANKARA (AA) — ANAP Gnıp Başkanvekili Ülkü Gü- ney, TBMM Başkanı Hüsa- mettin Cindoruk'un, "Millet- vekillerine ödenen çif t nuuştan birinin geri ahnmasına" ilişkin kararının yasal dayanağı bu- lunmadığı göriışunü savundu. Güney, gazetecilerın sorula- nnı yanıtlarken, yeniden seçi- len milletvekillerine çift maaş ödenmesinin yeni bir uygulama olmadığını kaydetti. Çift maaş ödenmesinin yasa hukmü uya- nnca yapılan bir uygulama ol- duğunu bildiren Güney özetle şunları söyledi: "Çift maaş verilraesine vic- danen bakarsanız, en uygun olan, seçim kararı alındıktan sonra üç ayhk maaşını alan, ancak yeaiden secikmeyen mil- letvekillerine çalıştıklan gfln kadar ödeme yapıp, geri kala- nı alamaktır. Bu sorunu kökten çözümle- menin yolu ise seçim kannnan- da değisikliğe gidilerek çift ma- aş alınmasına son verilmesidir. Milletvekilleri, kamuoyunda milletin parasını haksız yere alan insan görüntüsttndeB kur- tarılmahdır. Milletvekille- ri, bu karara karşı Danıştay'a dava açabilirler." Ülkü Güney, hiçbir milletve- kilinin Danıştay'a gideceğıni sanmadığını, ancak hukuk dev- letinde yasaların uygulanması gerektiğini, mevcut uygulama beğenilmediği takdirde ise ya- salarda değişiklik yapılmasımn en doğru yol olduğunu belirt- ti. Genelkurmay Bakanı Org. Güneş, Bakanlar Kurulu'nu Güneydoğu olayları konusunda bilgilendirecek Hükümete terör brifingiANKARA (Cumhuriyet Biirosu) — Genelkurmay Başkanı Orgeneral Doğan Güreş, Güneydoğu olaylan ve terör ko- nusunda bugün Bakanlar Kurulu'na bri- fîng verecek. Demirel, konunun Milli Güvenük Kurulu (MGK) toplantısında enine boyuna konuşulduğunu ve konu- şulmaya devam edileceğini belirtti. Baş- bakan Süleyman Demirel, cumartesi ve pazar günleri Başbakan Yardımcısı Er- dal Inönü ile birlikte bölgeye yapacak- lan iki günlük gezi sırasında yerinde in- cetemelerde bulunacaklannı söyledi. De- mirel, gezinin ârdından konunun genel göriişme biçiminde TBMM'ye getirile- ceğini ve taıtışmalann TV'den naklen yayımlanacağım bildirdi. Genel göruşme önergesinin DYP, SHP ve ANAP tara- fından ortaklaşa TBMM Başkanlığı'na verileceği öğrenildi. öte yandan SHP'nin Doğulu millet- vekilleri de TV'den naklen yayınlanacak genel göruşme için hazırlıklara başladı. Doğu milletvekillerinden bir veya ikisi, bölgedeki olaylann nedenlerini ve çö- züm önerilerini anlatmak üzere kürsü- yegelecek. - Doğulu milletvekilleri, genel göruşme öncesinde de, Başbakan Demirel ile Baş- bakan Yardımcisı Inönü'nün cumarte- si günü bölgeye yapacaklan geziye ka- tılacaklar. Demirel ve İnönu'nün gezi programı belli olduktan sonra program- daki illerin HEP kökenli milletvekilleri de gezi heyetinde yer alacak. Bu millet- vekilleri, bölgenin sorunlanmn resmi ağızlardan değil, bölge halkının ağzın- dan dinlenmesini sağlamaya çalışacak- lar. SHP Şırnak Milletvekili Doğan, ye- min töreni krizine neden olan Zana ve getirecekleri önerileri şöyle özetledi: "Halkı büyük sıkıntılara sokan Ola- ğanüstü Hal Bölge Valiligi'nin, Antite- rör Yasası'nın 'SS kararnameleri' diye adlandınlan kararaamelerin, yargı yo- lunu tıkayan yasal düzenlemelerin, ko- rucnluk sisterninin tüm kunım ve kural- lanyla birtikte kaldınlmasını, özel timin asıl görev alanına çekilmesini, Kiirt kim- lik. kültür ve tarihinin geliştirilmesine olanak sağlanmasını isteveceğiz. Demirel, terörün Milli Güvenlik Kurulu'nda enine boyuna tartışıldığmı söyledi. Doğulu milletvekilleri, genel göruşme öncesinde Başbakan Demirel ile Başbakan Yardımcısı İnönu'nün bölgeye yapacaklan geziye katılacaklar. Dicle'nin de genel göruşme sırasında ko- nuşabileceklerini söyledi. Güneydoğu'daki illerden seçilen HEP kökenli milletvekillerinin düşüncelerinin genel göruşme sırasmda dile getirilece- ğini bildiren Doğan, "Bir veya iki arka- daşımız mutlaka Kurt sorununu parla- mentodan söylemek zorunda" dedi. Do- ğan, genel göruşme sırasında kimlerin kişisel söz hakkı isteyeceğine SHP gru- bunun karar vereceğini bildirerek, dile Kürtlerin büyük bir sıkıntı içinde ol- duğunu kaydeden Doğan, "Bolgede gü- venliğin sağlanması için öneri getirecek misiniz?" sorusuna şu karşılığı verdi: "Koruculuk denenmiş bir sistemdir. Kiirdü Kıirde kırdırma pofitikasının pra- tiğidir. Şiddetio şiddetle çözıileraedigi anlaşıldı. İç banşın sağlanabilmesi için demokrasinin bolgede işler hale getiril- mesi lazım. Biz hâlâ işkenceyle, kayıp- larla ugraşıyoruz. Koalisyon bükümeü- nin bu konuda birtakım vaatleri var. Pek iyimser olmamakla beraber yapıla- cağını umut ediyorum." Bölge halkuım beklentilerini bildikle- rini ve bunları Meclis'te dile getirecek- lerini vurgulayan Doğan, "Halk demok- rasiye aç. Kann acuğını unuttu. Demok- rasi yönünden doyuma ulaşmak istiyor" dedi. Demirel ve İnönu'nün gezisine HEP kökenli milletvekillerinin de katı- lacağını bildiren Doğan, şunlan söyle- di: "Sayın Demirel ve Sayın İnönii baş- kanlığındaki heyeti, İnsan Haklan Der- neği'ne, kahvehane toplantılanna götu- rerek halka indirmek istiyoruz. Bu he- yetin bölgenin somnlannı, bölge valisi, vaU ve tümen komutanı gibi resmi kişi- lerin agızlanndan değil, bu sorunlan biz- zat yaşayanlann agızlanndan tüm çıp- laklığıyla dinlemelerini sağlamaya çalı- şacagız." SHP Diyarbakır Milletvekili Zana, Cumhuriyet muhabirinin, Güneydoğu konulu genel göruşme sırasında söz alıp ahnayacağına ilişkin sorusuna, "Bilmi- yorum. Bireysel çıkış yapmak istemiyo- rum. Birileri kürsüye çıkacaksa, gnıp kararıyla çıkacak" karşılığını verdi. tnönü, Güneydoğu'ya yapacağı gezinin halka güven mesajı venneyi amaçladığını söyledi Güneydoğırda huzur dönemi ANKARA j* (Cumhuriyet Bü- l rosu) — Başbakan Yardıması ve SHP Genel Başkanı Er- dal tnönıi, hafta sonunda Baş- bakan Süleyman Demirel ile birlikte çıkacağı Güneydoğu ge- zisinin vatandaşlara "huzur ve güven içinde yasama donemmin başladıgını göstenneyi" amaç- ladığını söyledi. lnönü, bakan- ların ilk icraatlannın heyecan yarattığını vurgulayarak "İnsan haklanyla Ugili bakanlık kuru- Innca Türkiye'de hemen insan haklanna saygı başlamıyor. Ama bu bir başlangıçtır" dedi. tnönü, dün partisinin meclis grubunda yaptığı konuşmada, hükümetin güvenoyu aldığını ammsatarak "gece gündüz ça- lışma döneminin başladıgını" söyledi. "Bakanlıklarda görev yapan arkadaşlanmız bir vatan- daş seli ile karşı karşıya. Bun- dan mutluluk duyuyonız" di- yen lnönü, seçimlerdeki vaatle- rin gerçekleştirilmesine başlan- dığım söyledi. Eskişehir Cezae- vi'nin kapatılmasma da değinen lnönü, bunun Adalet Bakam ve insan haklan ile ilgili devlet ba- karunın, dolayısıyla hükümetin icraatı olduğunu kaydetti. Gö- kova'daki tennik santralın ya- pımımn durdurulmasının hüİcü- metin çevre sorunlanna duyar- lüığmı gösterdiğini anlatan lnö- nü, çalışma yaşamımn da çağ- daş standartlara göre yeniden düzenleneceğini ifade etti. înö- SHP Genel Başkanı İnönü, grupta Güneydoğu ve cezaevleri konulannda geniş açıklamalarda bulundu. (Fotoğraf: AA) nü, anayasa değişikliğinin öbur partilerin de desteğini gerektir- diğini ammsatarak öncelikle ya- sal düzenlemeler için hazırhk yapüdığım aktardı. Ekonomi ile ilgili bakanların büyük bir borç mirası alındığı- nı gördüklerini kaydeden tno- nü, "Alınan borç mirasının ne oMıHtn bu hafta ortaya çıkacak. Amacınuz ülkeyi pahalılık cen- deresinden kurtarmak" diye ko- nuştu. lnönü, Güneydoğu sorunu- nun "kanayan yara olmaya de- vam ettiğini" belirterek "tkti- dar değişikliği ile hemen çözül- müyor. ama çöziımü biliyoruz" dedi. tnonu, demokrasi icerisin- de herkese eşit davranmamn ge- rektiğini vTirguladı ve "Insanlan terör felaketinden kurtaracağız. Terörle hiçbir yere vanlamaz" dedi. tnönü, Demirel ile birlik- te çıkacağı gezinin önemini an- latırken de geçen dönemde baş- bakanların aylarca bu bölgeye gitmediğini söyledi. Koalisyonun ömrü konusun- daki eleştirilere de değinen tnö- nu, "tddiamız büyüktür" diye- rek onemli icraatları gerçekleş- tireceklerini kaydetti. tnönü, partili bakanlann, meclis gru- buna zaman zaman bilgi vere- ceğini belirtti. lnönü, Türkmenistan heyeti- nin Türkiye'yi ziyaretine deği- nirken de Sovyetler Birliği'ndeki cumhuriyetlerle ilişkinın güçlen- dirilmesinin önemini vurguladı. Emekli işçiKocakaya'nın ölüm olayı bir rapor halinde uluslaranası kuruluşlana gönderildi Şüpheli ölüme bakanhk soruştıırıııa ERGÜN AKSOY DtYARBAKIR — Emekli iş- çi L Hakkı Kocakaya'nın, amaç- lan ve kimlikleri mechul kişiler tarafmdan öldürülmesi olayını soruşturmak üzere îçişleri Ba- kanlıgı'nca müfettiş gönderile- ceği bildirildi. Kocakaya'nın öl- dürülmesiyle ilgili hazırladıkla- n geniş bir raporu Helsinki tz- leme Komitesi başta olmak üze- re Avrupa tnsan Haklan Komis- yonu, Uluslararası Af örgütü ve Almanya Banş Derneği'ne gön- deren insan Haklan Dernegi, "cinayetin Kontrgerilla tarafm- dan gerçekleştirildiğini" ileri sürdü. 11 gun önce kendilerini polis olarak tanıtan kişiler tarafından gözaltına alınan ve dört gün sonra da Siverek ilçesine 25 ki- lometre uzaklıktaki Azap Köp- rüsü altında kurşunlanmış hal- de cesedi bulunan t. Hakkı Ko- Kayıplar için Meclis araştırmasıANKARA (Cumhuriyet Bürosu) — "Kayıp insaalar n konusu, SHP grubu tarafından ha- zırlanacak bir Meclis araştırması önerisiyle TBMM'nin günderaine getirilecek. öneri, faili meçhul cinayetlerin araştınlmasım da öngöre- cek. Meclis arastınnsı önerisi. insanlann, kimlik- leri belirsiz kişiler tarafından evlermden aün- masınm önüne geçilmesi için de birtakım ön- lemleri icerecek. Kişilerin sorgulamaya göturül- meterinin insan haklanna uygun biçimde ger- çekleştirilmesi için. birtakım kurallara bağlan- ması da SHP'nin önerisinde yer alacak. Oluş- turulacak çalışma grubu, bu kuraUarın neler olabileceğini de araştıracak. SHP Ankara Miiletvekiü Ali Dinçer, "kayıp insanlar" için bir Meclis araştırması önerisi ha- zırlanmasımn. Diyarbakır'da emekli işçi Hak- kı Kocakaya'nın öldürülmesi üzerinegündeme gtimediğint, bir süredir konunun üzerinde du- rulduğunu bildirdi. cakaya'nın öldürülmesiyle ilgili adli makamlarca başlatılan so- ruşturma sürüyor. Kördüğüm haline dönüşen cinayetin aydın- latılması amacıyla Îçişleri Ba- kanlığı'mn Diyarbakır'a müfet- tiş göndereceği öğrenildi. Diyar- bakır Valisi Muzaffer Ecemiş, "Konuyu idare olarak yakından izliyoruz. Gerçi magdurlardan kimsenin valiüğimize başvurusu olmadı. Bakanuktan müfettiş is- tedik. Daha iyi olacak. Gerçek ortaya çıkarüsın" diye konuştu. Bu arada Siverek llçe Jandar- ma Komutanlığı dün Kocakaya- mn kardeşleri Mehmet ve Yavuz ile oğlu Üzeyir Kocakaya'nın ifa- delerini aldı. Bir yüzbaşı ve iki astsubay tarafından yaklaşık se- kiz saat sureyle sorgulanan Ko- cakaya'nın yakınları, cinayetin polis tarafından gerçeklestirüdi- ği yolundaki görüşlerini yinele- yerek şunları söylediler: "Poliskrin yaptığını söyle>in- ce yüzbaşı başta olmak üzere tii- mü bizleri yalancılılda, konuyu saptırmakla suçladılar. Sürekli olarak bu işin siyasi yanının bu- lunmadığını, adi bir olay oldu- ğunu anlatmaya çalıştılar. Kabul etmedik. yüzleştirmenin yapıl- masını istedik. tnsan Haklan Denıeği Diyar- bakır Şube Başkanı Avukat Remzi Veznedaroghı da Kocaka- ya cinayetiyle ilgili geniş bir ra- por hazırlayarak bunu Helsinki Izleme Komitesi başta olmak üzere Avrupa İnsan Haklan Ko- misyonu, Uluslararası Af Örgü- tü ve Almanya Banş Derneği- ne gönderdi. HEP II Başkanı Avukat Hü- seyin Turhalb ise cinayeti işle- yenlerin devletin içinde örgüt- lendiklerini, bu kişilerin ANAP döneminde hükümetten destek aldıklarını öne sürdü. Turhallı, parti olarak Vedat Aydın ve t. Hakkı Kocakaya olayı başta ol- mak üzere bolgede "Devletin Günah Defteri" adlı geniş kap- samh bir kampanya başlatacak- lannı sövledi. ÇGD'de görev bölümü • tSTANBUL (AA) — Çağdaş Gazeteciler Derneği'nin 30 kasım tarihinde yapılan genel kunıl toplantısında, derneğin tstanbul şubesi yönetim kurulu üyeliklerine seçilenler görev bölümü yaptılar. Buna göre Celal Başlangıç Yönetim Kurulu Başkanı olurken diğer görevler şöyle paylaşıldı: Başkan: Celal Başlangıç, başkan yardımcısı: Ceylan özerengin, sekreter: Mustafa Kutlay, sayman: Nedim özkan, üyeler: Fahri Alakent, Atilla Ozsever, Celal Toprak, Yalçın Çakır ve Ekrem Uca. ÇGD ödtiüeri • BURSA (AA) — Çağdaş Gazeteciler Derneği Güney Marmara Şubesi'nin "Düşünce Özgürlüğü, Bilim, Hukuk, Çevre ve Basın Hizmet ödülleri", düzenlenen törenle sahiplerine verildi. Altınceylan Tesisleri'ndeki törende "Basın Hizmet ödülü" emekli gazeteci Feridun Evrenosoğlu'na, "Çevre ödülü" merkezi Bursa'da bulunan Güney Marmara Doğa ve Çevneyi Koruma Derneği'ne, "Hukuk ödülü" Bursa Barosu avukatlanndan Ertuğnıl Yalçınbayır'a, "Bilim ödülü" Bursa Tabip Odası Başkanı Prof. Dr. Rahmi Dirican'a, "Düşünce özgürlüğü Ödülü de sosyolog Ismail Beşikçi'ye verildi. Mahkemeden iptal • ANKARA (AA) — Anayasa Mahkemesi, Eczacılar Birliği Kanunu'nun eczacı odalarının Türkiye Eczacılar Birliği büyük kongresine göndereceği delege sayıstnı düzenleyen maddesini iptal etti. Ankara 6. tdare Mahkemesi'nin yaptığı iptal başvurusunu dün esastan görüşen Anayasa Mahkemesi Kurulu, başvunıyu yerinde gördü. Anayasa Mahkemesi'nin oy çokluğuyla iptal ettiği Eczacılar Birliği Kanunu'nun 51. maddesinin 2. fıkrası, üye sayısı 200'e kadar olan odaların 5, 200'den fazla olanlann isc,7 delege ve aynı miktarda yedek delegeyle büyük kongrede temsilini öngörüyor. Newroz dergisi toplatıldı • tstanbul Haber Servisi — Newroz dergisinin hazırladığı 1992 takviminin tstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi'nce (DGM) toplatıldığı bildirildi. Takvim kapağında bulunan san-kınnızı-yeşil renklerden ötürü, "bunlar bölücülük simgesi" şeklinde değerlendirildiği belirtilen takvimin toplatılması dergi sahibi Hüseyin Alataş tarafmdan kınandı. Alataş, "Bir takvimde ve takvimde bulunan renklerde 'bölücülük' arayabilen bu tür zihniyeti protesto ediyoruz" dedi. YeniÜlke muhabiri serbest • tstanbul Haber Servisi — Diyarbakır Milletvekili Leyla Zana'yı hastanede ziyaret ettikten sonra gözaltına ahndığı bildirilen Yeni Ülke gazetesi muhabiri Gülten Kışanak serbest bıraküdı. Yeni Ülke gazetesinden yapılan açıklamada Kışanak'ın 30 kasımda serbest bırakıldığı belirtildi. 4.Arahk.l977 tarihinde Hakkın rahmetine kavuşan merhum Sevgili eşim, babamız, dedemiz, değerli büyüğümüz, NURULLAH NARİN'i ebediyete intikalinin 14'üncü sene-i devriyesi olan 4 Aralık 1991 (Bugün) saygı ile anıyoruz. — EŞİ — ÇOCUKLARI — TORUNLARI — NARİN ŞİRKETLER GRUBU ÇALIŞANLARI