Katalog

4 ARALIK 1991 DIŞ HABERLER CUMHURÎYET/U Sovyet lider, birliğin dağılmasırunfelaket getineceği uyansında bulunamk, BirlikAnlaşması'run imzakmmasını istedi Gorbi, bîrlîği kurtarma çabasında Ukrayna'nın bağımsızlığının Rusya tarafından tamnmasının ardından, Kanada, Polonya, Isveç, Macaristan ve Danimarka, Kiev ile diplomatik ilişki kuracağını açıkladı. ABD Dışişleri Bakanı James Baker, ay sonunda Ukrayna'ya gidecek. Dıs Haberier Servisi — Sovyetler Birliği Devlet Başkanı Mihail S. Gorbaçov, en güçlü cumhuriyetlerinden Ukrayna'nın bağımsız- lığını ilan etmesiyle "dagıldı" denen birliği kurtarmaya çalışıyor. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının, cumhuriyetler arasında savaş- lar çıkmasına dek uzanabilecek, tehlikeli bir süreç olduğunu savunan Gorbaçov, curnhu- riyetlerin bir an önce Birlik Anlaşması'ru im- zalamalannı istedi. Gorbaçov'un, Ukrayna'- nın da birlik içinde kalması konusunda ıs- rar etmesine karşın, pek çok ülke Ukrayna'yı bağımsız bir devlet olarak tanımaya hazır- laruyor. Sovyetler Birliği Başkanı Gorba- çov, Ukrayna dahil olmak uzere 12 cumhu- riyetin parlamenterlerine ve Sovyetler Birli- ği parlamentosundaki curahuriyet temsilci- lerine dun bir mesaj yayımladı. Mesajında Sovyetler Birliği'nin ve cumhuriyetlerin ge- leceği için "alann" veren Gorbaçov, ülke- deki bölünme eğiliminin "kabul edîlebilirlik sınırını aştığını" belirtti. Gorbaçov'un me- sajında şu ifadeler yer aldı: "Sovyetler Bir- ligi'nin dağıiraas), biitüo diinya için bir fe- taket olabilecek, cumhuriyefler arası etnik ça- tışraalara, hatta savaşlara yol açabilir. Bir- liğin dağılışı, mihonlarca insanın mutsuzlu- ğuna ve çok sayıda insanın da ölmesine ne- den olacaktır." Gorbaçov, cumhuriyet yö- neticilerinin bu aşamada vereceği kararın, halklannın mutluluğu ile savaş ve mutsuz- luk arasında bir seçim olduğunu savunarak tüm bunlardan kaçınmak için Birlik Anlaş- ması'nı hemen onaylamalarını istedi. Gorbaçov, diğer yandan Moskova'da ye- ni bir darbe olasılığırun var olduğunu da ileri sürdu. Haftalık bır dergiye demeç veren Gor- baçov, "eski Komünist Parti'ye baglı hüc- reler ile askeri sanayi kuruluşla/ının yoneti- mindeki bazı gnıpların yeni bir darbe düzen- liyorolabileceklerini" söyledi-- 12, Devlet Başkanı Gorbaçov'un sözleri, göz- lemciler tarafından "Gorbaçov son kozları- nı oynuyor" şeklinde yorumlandı. Ancak Gorbaçov'un birliği kurtarma çatelanmn önundeki en önemli engellerden birinin, Rus- ya'nın tutumu olduğu bildiriliyor. Rusya Fe- derasyonu Devlet Başkanı Boris Yeltsin, Uk- rayna'nın bağımsızlığını "resmen" tanıdık- lannı açıkladı. Boris Yeltsin'in yardımcısı Gennady Burbulis gazetecilere dün yaptığı açıklamada, Ukrayna halkının bağımsızhk yönundeki seçimini "siyasi ve manevi bir yasa" olarak kabul ettiklerini vurgulayarak, "Slav halklan olarak Ukrayna ile dayants- ma içinde olmalıyız" şeklinde konuştu. Sovyetler Birliği'nin birlik olarak varlığV nı surdurebilrr^' V"n usunda, Washington'- BiRLE$Mİ$MtLLETLER Vasiliırdan Kıbrıs atağıKıbns Rum yönetimi lideri Vasiliu, yeni genel sekreter Gali'yi ilk tebrik eden olacak. Cuellar'a da "güle güle" diyecek olan Vasiliu'nun bu atağı, eski ve yeni genel sekreterlerin görüşlerini etkileme çabası olarak değerlendiriliyor. ŞEBNEM ATtYAS NEW YORK — BM Genel Kurulu dün yeni Genel Sekreter Bntros Gali'yi törenle resmen kabul etti. Perez de Cuellar ile birlikte aralık ayında geçiş dö- nemi çalışması yapacak olan Gali, yılbaşından itibaren BM'nin 38. katında görevini yal- nız başına siırdürecek. On yıllık genel sekreterliğin- de Kıbrıs'la her zaman "gönül bagı" olduğunu söyleyen Perez de Cuellar "çözüm bulunama- dan" BM'den ayrılmış olacak. ABD'nin önceki haftaya dek umutlu olduğu yılbaşından ön- ce bir "rirve" gerçekleştirilmesi ihtimali, Türk hükümetinin ses- sizliği sonucunda artık tümüy- le devre dışı. Bu nedenle genel sekreterin Kıbns iyiniyet görev- lisi Gustave Feissd'in adaya gi- diş planlan da geçerli değil. Davet beklentisi Son Güvenlik Konseyi 716 sa- yıh karannda söz konusu olan takvim hayata geçirileınedi. Ge- rek genel sekreterlik, gerekse ABD hükümetinin Ankara'da yeni hükümetten bir "davet" beklentisi içinde olmalanna rağ- men mevcut sessizlik, ofisi ter- • ketmeden Cuellar'ın eski rapo- runa yeni bir ek yapması ihtima- lini de ortadan kaldırdı. Bu du- rumda 716 Sayüı Güvenlik Kon- seyi karannın 10. maddesinde belirtildiği gibi, Cuellar'ın son bir yıldır devam eden görüşme- lerde oluşturulan "anlasma taslagını" konseye teslim etme- si bekleniyor. Diplomatlar, "Cu- dlar Kıbns meselesine kendini lakfettigmi söyledi, ancak hayal- pcrest olmadığım da söyledi. Son bir yıldır Kıbns konusunda beklentisi yttkseldi, raporlann- da şimdiye dek sağladıgı geliş- menin önemini vurguladı. Do- layisıyla Gali sıfırdan başlama- yacak. Cuellar Gali'ye eUndeki metni teslim edebilmek için ön- ce onu Güvenlik Konseyi'ne ve- recek, konsey de yeni genel sekretere" şeklinde konuşuyor- lar. Cuellar ve Gali bu hafta BM ile ilgili her konuda olduğu gibi Kıbns konusunda da göriiş auş- verişinde bulunacaklar. Türk diplomatlara göre şu an- ki haliyle anlaşma taslağında "17 anlaşılamamış nokta" mev- cut. Gali'nin sıfırdan başlama- yacağını Türk diplomatlan da kabul ediyorlar. Ancak Cuellar- ın anlaşma taslak metnini Gü- venlik Konseyi'ne vereceğini sanmadıklannı belirten Türk diplomatlan, "Bu kadar eksik bir dokumanın Güvenlik Kon- seyi'ne teslim edilmesinin an- lamlı olmadığına" dikkat çeki- yorlar. Rum lideri Yorgo Vasiliu, Ga- li'yi genel sekreterliği için ilk tebrik eden olacak. Gali bugün Vasiliu'yu New York'taki otelin- de ziyaret ediyor. Vasiliu bugün aynca genel sekreter Perez de Cuellar'a "güle güle" demek üzere BM'ye geliyor. Diplomatlar Vasiliu'nun New York'a bu ani 24 saatlik ziyare- tini "akılh bir diplomatik atak, aynı jeamanda Cuellar ile Gali'- nin Kıbns konusundaki görüs- mesini etkileme çabası" olarak nitelendiriyorlar. Türk diplo- matlanna göre "Rum tarafı ko- nuyu bep sıcak ve gundemde tutmaya çalışıyor. Geçen hafta Vasiliu'nun Bush'a yazdıgı mek- tup, bu hafta ani New York zi- yareti bu çabanın bir parçası." BM diplomatlannın beklenti- si ise Vasiliu'nun Genel Sekre- ter*e ve Gali'ye 716 sayüı Güven- lik Konseyi karannın Türk tara- fına kabul ettirilmesi telkininde bulunması. Vasiliu'nun aynca Cuellar'a "anlaşma taslaguu" Güvenlik Konseyi dokümanı ha- line getirmesi yönünde telkinde bulunması bekleniyor. un izleyeceği tutumun da büyük önem taşı- dığı görüşü, tum gözlemciler tarafından pay- laşıhyor. Bağımsızhk oylaması öncesinde, "Ukrayna'yı bemen tanıyacağını" açıklayan Washington yönetimi, halkoylamasının so- nuçlanmasından sonra daha dikkatli bir tu- tum izleyerek taruma konusunda acele etme- yeceklerini belirtmeye başladı. ABD'nin, Ukrayna'yı resmen tanımadan önce dört konuda güvence almak îstediği bil- diriliyor: 1) Nukleer silahlann kontrol altında tutulması, 2) Bölgedeki sınırların değişmez- liği ve insan hakları konularının güvence al- tına alınması, 3) Cumhuriyette piyasa eko- nomisine geçilmesi, 4) Ukrayna'nın, Sovyet- ler Birliği'nin dış borçlanmn ödenmesinde üzerine duşeni yapması. DlŞBASIN FINANCIALTIMES Batı, seçimini yapmak zorunda kadının yiizttnde bir somun ekmegin muUulugu. Sovyetler Birliği'ndeki yeni bunalımlar artık gunlük haberier arasında öylesine kayboluyor ki önemini fark etmek zorlaşıyor. Oysa önemini iyi anlamak ve bu gelişmelerin dünyaya etkilerinin iyi farkına varmak zorundayız. Ukrayna'daki gelişmeler karşısında Batı, tercihlerini vakit geçirmeden yapmak zomnda. Burası bir Balkan ülkesi ya da mini- Baltık ulkesi değil. Ukrayna, kararını, batmakta olan bir ekonomik düzende verdi. Bu düzen, şu sırada Sovyetler Birliği'nde olağan karşılanıyor. Geçen hafta merkezi Sovyet bütçesi iflas etmiş, memurlarına maaş veremez duruma getmişti. Rusya müdahale etti. Ancak onun da ayakta kalması, sıkı para siyaseti uygulaması, harcamalan kısması ile mümkün. Ya bunu başarabilecek ve böylece Sovyetler Birliği'nden geriye ne kaldıysa onu kapacak ya da Rusya da başaramayacak. Her iki seçenekte de Ukrayna ve diğer cumhuriyetlerin kendi kaderlerini ellerine almak istemelerine şaşmamak gerek. Rusya'da hiç olmazsa bir program var, hükümet de bunu uygulamak istiyor. Sovyetler Birliği'nde üretim her alanda düşüyor. Tahil ürünü kötüydü, dağıtım daha da kötüydü. Petrol üretimi düşüyor. Bonı hatlan sızıntı yapıyor. Birkaç yıl içinde Sovyetler, petrol ithal etmek zorunda kalacak. Cumhuriyetler arası çaüşmalar kadar etnik çatışmalar da artıyor. Kafkaslarda, Güney Osetya ve Dağhk Karabağ'da her gün insanlar ölüyor. Çeçen- Inguş ile Rusya arasında bir çatışma, bölgeye gönderilen Rus askerlerinin geri çekilmesi ile önlendi. Ukrayna'nın ayrılmak istemesiyle Sovyet lmparatorluğu iyice dağüacak. Ancak Ukrayna^ Rusya ve Beyaz Rusya arasında 300 yıllık bir birlik vardır. Ukrayna ayrılınca, Rusya'nın buğday ambarını, ulusal kilisesini, devlet geleneğini de beraberinde götürecek. Tatil beldeleri, kaplıca turizmi de gidecek. Ukrayna'da 11 milyon Rus yaşıyor. Doğal kaynaklar, sınırlar ve azınlık haklan konulannda Rusya ile Ukrayna arasındaki anlaşmazlıklar eskilere dayanır Zaten bu konuda Sırplar ile Hırvatlar arasındaki savaşı haürlamak yeterli. (3 Aralık) Çrtadoğu Tsrail Konfenmsı'nın ikinci turu bugün Washingtorida başlıyor ek süre karannda ısrarlıDış Haberier Servisi— ABD'nin Or- tadoğu banş görüşmeleri için saptadığı ikinci tur tarihine Araplar uyarken, Is- rail'in durumu belırsızlığini koruyor. Ürdun-Filistin ortak heyeti dün ABD başkentine geldi. tsrail, ikinci turun pa- zartesi gününe (9 aralık) ertelenmesinde ısrar ediyor. Ortadoğu Banş Konferan- sı'nın Madrid'deki birinci turu ertesin- de taraflann ikinci tur için tarih ve yer saptayamaması üzerine, ABD, 4 aralık- ta (bugün) Washington'da bir araya ge- linmesini onermişti. AFP'nın haberine göre dün Washing- ton'a gelen Filistinlilerin başkanı Haydar Abdül Şafi "lsraillileri beklemeliyiz, çiinku ciddi olarak banşın gerçekleme- sini isti>oruz" şeklinde konuştu. Şafi, ts- rail goruşmelere katılana kadar bekleye- ceklerini kaydetti. Israil'in bugün VVashington'da alt dü- zey bir heyetle temsil edileceği yolunda çılican söylentiler, bazı ABD yetkililerin- ce doğrulanırken Israilli yetkililer bu id- diayı yalanladılar. AP'nin haberine gö- re isim vermeden konuşan bir İsrailü yet- kili "Hafta sonundan önce V^ashington1 da ister alt ister iist düzey olsun hiçbir tsrail heyeti bulunmayacaktır" dedi. İsim vermeyen bazı ABD'li yetkililere göre "tüm taraflar" Ortadoğu Banş Konferansı'nın ikinci turuna katılacak, "İsrail, Washington'a zamanında bir he> yet gönderecek." ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Margaret Tutwiler, tsrail Başbakan Yar- dımcısı Benjamin Netonyahu'nun dün VVashington'a gelmesinin planladığını belirtti. Tutwiler, bu ziyaretin ikinci tur göruşmelerle alakalan olup olmadığı ko- nusuna açıklık getirmedi. AFP'nin ha- berine göre Netonyahu, Washington'da, tsrail'in neden tarihin ertelenmesi konu- sunda ısrar ettiğim açıklayacak. Ortado- ğu banş görüsmelerinin ikinci turunda, işgal altındaki Filistinlilere muhtariyet verilmesi, lsrail'in tüm Araplar tarafın- dan tanınması ve 1967 yılında lsrail'in eline geçen toprakların durumu ele alı- nacak. AA'nın haberine göre Başbakan tzak Şamir, "kimsenin kendilerine ulus- lararası bir konferansı zorla kabul ettiremeyeceğini" söyledi. ABD ve SSCB, Ortadoğu'nun bölge- sel sorunlanmn tartışılması amacıyla 28-29 ocak tarihlerinde Moskova'da bir dışişleri bakanlan konferansı düzenleye- ceklerini açıkladılar. Bu konferans, VVas- hington'da yann başlayacak göruşmele- rin devamı niteliğınde olacak. Muhteşem Rekor: 1,5 milyon kilometre. Motor kapağı daha aalmodı. REHÎNELER SORUNU ABDTi Steen serbest bırakddı Filistin'in Kurtuluşu İçin İslami Cihad örgütü, yaklaşık beş yıldır rehin tuttuğu ABD'li öğretim görevlisi Alann Steen'i dün sabah serbest bıraktı. İki Alman rehinenin salıverilmesi için görüşmeler sürüyor. lran, Hamadi ailesinin rehin tuttuğu Aknanları koşulsuz olarak serbest bırakmasını istedi. "Isuzu Yürüyor, Dünya Küçülüyor" Dış Haberier Scrröi — Lüb- nan'da tran yanlısı "FiHstin'in Knrtulasu için İslami Qhad" örgütünce yaklaşık beş yıldır re- hin tutulan ABD'li Alann Ste- en dün sabah Beyrut'ta serbest bırakoldı. Diğer ABD'li rehine Josepfc Ckippio'nun önceki gün özgtirlüğüne kavuşmasından 24 saat sonra Stenn'in salıverilme- siyle Batılı rehineler sorununa topyekûn çözüm bulma girişim- leri hız kazandı. Lübnan'da faaliyet gösteren Şii örgütlerden FiKstin'in Kurtu- luşu için İslami Cihad, Alann Steen'i dün sabah TSİ 10.15'te serbest bıraktı. Beyrut'ta bulu- nan Suriye güvenlik yetkilileri- nin eşliğinde başkent Şam'a gö- türülen Steen, burada ABD Bü- yükelçiliği yetkiülerine teslim edildi. Beynıt Üniversitesi'nde kitle iletişim dersleri veren 52 ya- şındaki Alann Steen, Filistin'in Kurtuluşu için tslami Cihad ör- gütü tarafından 24 ocak 1987'de kaçırılmıştı. Lübnan'daki ABD'li rehinelerin sonuncusu olan gazeteci Terry Anderson- un da bu hafta içinde serbest bı- rakılması bekleniyor. Associated Press'in Ortadoğu muhabiri olan Anderson, 16 mart 1985'te tslami Cihad tarafından rehin aıınıuiju. Bu arada, tran'ın Almanya Büyükelçisi Hüseyin Masavi- yan, rehin tuttuklan iki Alman vatandaşını serbest bırakmalan için Hamadi ailesine cağn yap- tı. Hamadi ailesinin, Alman va- tandaşlan Heinrich Struebig ve Robert Kemptner'i serbest bı- rakmak için herhangi bir önko- şul ileri sünnemesini isteyen Bü- yükelçi, Almanya ve tran'ın bu amaçla Hamadi ailesiyle temas- ta olduklannı söyledi. İsrail iyimser öte yandan, tsrail'in rehine- lerle Ugiü özel temsilcisi Uri Labrani, rehineler sorununun sona ulaşması konusunda iyim- ser olduğunu söyledi. İsrail ordu radyosuna demeç veren Lübrani, şimdiye kadar hiç olmadığı kadar iyi bir nok- tada bulunulduğunu belirterek olumlu sonuçlarıru görmeye de o derece hazır olduklannı ifade etti. Lübrani, Batılı rehineleri Lübnan'da ellerinde tutan lran yanlısı gruplann, sonunda rehi- ne tutmanın ona bağımlılık ya- rattığını anlamalan Üzerine ser- best bırakmaya başladıklannı savundu. sürsün' • NEW YORK (AA) — Güney Afrikalı zenci lider Nelson Mandela, ulkesinde ırkçı olmayan bir hükümetin oluştunılması yolunda olumlu bir adım atılana kadar ekonomik yaptırımlann devam etmesi gerektiğini söyledi. Mandela, duzenlediği basın toplantısında, ulkesinde ulusal birliğe dayalı bir hükümet kurulana kadar BM'nin uyguladığı ekonomik ambargorıun devam etmesi gerektiğini savundu. Iitvanya'nın toprak karan • MOSKOVA (AA) — Litvanya, topraklanna konuşlandırılmış Sovyet süahlı kuvvetlerinin mülkiyetine el koydu. Litvanya Parlamentosu Başkan Yardımcısı Çeslovas Stankeviçus, parlamentonun birkaç gün önce, Sovyet birliklerinin "yasadışı olarak yerleştiği" topraklara el konulmasını kararlaştırdığını söyledi. Stankeviçus, Litvanya radyosuna verdiği demeçte, parlamento karannda, Sovyet birliklerinin 1939'dan beri yasadışı olarak Litvanya topraklannda bulunduğunu beUrtildiğini kaydetti. Türkmenistan ile anlaşma • Dış Haberier Servisi — Türkiye ile Turkmenistan arasında siyasi ve ekonomik işbirliği anlaşmaları imzalandı. Cumhurbaşkanı Turgut özal ile Turkmenistan Cumhurbaşkanı Saparmurat Niyazov başkanlığında Ankara'da yurütülen göruşmelerin ardından öncelikler ve hedeflerin yer aldığı bir mutabakat zaptı da imzalandı. özal, imza töreninin ardından yaptığı konuşmada, "Bu belgeler ile Türkiye ile Turkmenistan arasındaki ilişkiler sağlam temellere kavuşmuş olmaktadu-" dedi. Kokain • M1AMI (AA) — Federal ajanlar, çit yapımında kullanılan beton direkler içine saklanmış 12 ton kokain ele geçirüierken, bunun ABD tarihinde ortaya çıkanlan ikinci büyük kaçakçılık olduğunu bildirdiler. ABD Güvenlik yetkilileri ve Narkotik Dairesi, olayla ilgisi bulunan 11 kişinin, Teksas ve Venezüela'da yakalandıklannı bildirdiler. Yetkililer, ele geçen kokainin piyasa değerinin yaklaşık 48 milyon dolar olduğu açıkladılar. Iran'ın nükleer çalışmaİ€tn • BONN (AA) — Almanya lstihbarat Servisi (BND) Başkanı, tran'ın 2000 yıhndan sonra nükleer silah üretebileceğini söyledi. BND Başkanı Kondrad Porzner, Die Welt gazetesinin pazar gunkü yayımlanan sayısında, şu anda herhangi bir kanıtın bulunmamasına rağmen, tran'ın aynı hızla çalışmalarma devam etmesi durumunda, 2000 yıhndan sonra nükleer silah yapabilecek kapasiteye ulasacağını açıkladı. Yıınan-Ruınen • ATtNA (AA) — Yunanistan, bir hafta içinde Bulgaristan'dan sonra Romanya ile de savunma alanında bir işbirliği anlaşması imzaladı. Yunanistan Savunma Bakanı Yannis Varviçiotis'in önümüzdeki yıl Romanya'yı ziyaret etmesini, aynca her iki taraf kurmay başkanlannın karşılıkh ziyaretlerde bulunmalannı öngören anlaşma uyannca taraflar askeri tarih alanında işbirliği yapacaklar. Anlaşma askeri eğitim, silah indirimi gibi konularda da işbirliğini öngörüyor.