Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
30 ARALIK 1991 CUMHURÎYET/L
KISLALrMN KONUGU
BULENTBCEVIT
G.Doğu sorunu etnik değilDSP Genel Başkanı Bvleat Ecevit, Güneydoğu sorunu konusunda hem geçmiş ANAP hükümetlerinden
hem de DYP-SHP koalisyonundan farklı bir bakış açısına sahip. Askeri bir çözüme de bugünkü
hükümetin verdıği "ödünler"in sonuç doğuracağına da inanmıyor. Kendisinin "Kürt varlığı"nı hiçbir
zaman yadsımadığını, ama kendisinı suçlayanların olaya "ırkçı ve şoven" bir yaklaşım içinde olduklannı
savunuyor. Güneydoğu sorununa "Kontrgerilla"nın kanşmış olduğu endişesini taşıyor. Ecevit, konu ile
ilgili görüşlerini, başında bulunduğu son hükümette görev yapmış olan yazarımız Prof. AlMet Taner.
Kışlah'ya anlattı.
KIŞLAU: Bngunkü hüku-
metin Goneydogo politi-
kalanna karşı çıkbgınıza
göre askeri bir çözümden
hâlâ umutİD musunuz?
ECEVİT. Ben hiçbir za-
man askeri bir çözümü
onaylamadım ve önerme-
dim. Tam tersine, askerle-
rin iç guvenlik işlerinden
soyutlanmasını savundum.
Çünkü, ordu ancak sıkıyö-
netim dönemlerinde içerı-
de de guvenlik sağlama
görevini üstlenir. Onun da
rejim açısından sakmcalan
12 Eylül döneminde görül-
müştür.
Ordu, 12 Eylul öncesin-
de sıkıyönetim dönemle-
rinde başanlı olmadı. 12
Eylül sonrasında bir süre
başanlı olmuş gibi görün-
du, ama bunun da bedeli
çok ağır oldu. Kaldı ki ba-
şan görüntusu de çok al-
datıcı idi. Çünkü askerle-
rin iç guvenliği sağlamada
uyguladıkları yöntemler,
toplumda ve özeüikle de
Güneydoğu Anadolu'da
çok büyük bir tepki do-
ğurdu. Ve baskı rejimi so-
na erdikten sonra, patla-
malara yol açmış oldu.
KIŞLAU: Siz, baskı reji-
minden yurtdışına kaçan-
lann da Turkiye'ye zarar
verdiklerini savunuyordu-
nuz.
ECHVtlİ Pek çok yurttaşımız ya yurttaşhktan çıkanldı ya da
Batı ülkelerine sığınmak zorunda kaldı. Batı Avrupa'da Ttırki-
ye'ye karşı çok etkili lobiler oluşturdular.
Daha sıyasal yasaklarun kalkmamış iken, Rahşan Ecevit
Panı Başkanı iken, gerek Cumhurbaşkanı gerek Başbakan-
la yaptığı görüşmelerde, hep o vatandaşlıktan çıkarma karar-
larının kaldırılması ve başka ulkelere sığınmacı olarak gitmiş
olanlar için genel af çıkarılması önerisinı gundeme getirme-
ye çahştı. Ben de demeçlerimle bunu desteklemeye çalıştım,
fakat derdimizi anlatamadık.
KIŞLAU: Sizin "Kurt variıgı"nı yadsıdtğınızı öne sttrenler w .
ECEVtT. Benim öteden beri belirttığım göruşe göre Güney-
doğu sorunu, iç kaynaklan bakımından etnik sonın değildir.
Tabii dış kaynaklan başka; onlann amacı Türkiye"yi bölmek-
tir. Ben, Türk varhğmı hiçbir zaman inkâr etmedım; ama Gü-
neydoğu sorununu da bir etnik sorun olarak görmedim. Bence
sorun, o bölgenin yan-feodal yapısından ve buytık ölçude eko-
nomik ihmal edilmişliğinden ve özellikle sıkıyönetim veya as-
keri müdahale dönemlerinde bölge halkına uygulanmış olan,
ağır devlet baskısından kaynaklanmaktadır.
Nokta'da yazmıştım, o bölgede yaşayan bir vatandaş olsam,
bende de tepki birikımi oluşurdu.
Şımdı beni Kurt duşmanı falan gibi gösteren çevrelerin unut-
tukları bir şey var. Bu çevrelerden hiçbiri, "Kiirtçe serbest bı-
rakılmalıdır," demeye cesaret edemezken, askerler işbaşında
iken ve ben yasaklıyken bu konuyu gündeme getiriyordum.
Herhangi bir etnik gruba, kendi ana dilinde konuşma yap-
ma, şarkı söyleme özgurluğunun yasaklanmasının insanlığa
aykırı olduğunu daha o yıllarda söyluyordum.
HŞLALfc Acaba bölge insanlannın çogunluğu, olayı sizin gibi
mi algıhyor?
ECEVİT. Ben 1989 sonlannda, Nokta dergisinin bana eski
bir gazeteci olmam nedeniyle yaptığı öneriyi kabul edip, Gü-
neydoğu'nun en duyarlı yörelerine kadar ve habersiz gittim.
Habersiz gittiğim yerlerde vatandaşlar kendılığinden toplan-
dılar. Ve kendim konuşma yapmadım. Geliş amacımı açıkla-
yan birkaç cümleden sonra, mikrofonu her isteyene uzattım.
özellikle gençler konuştular ve hiçbiri Kûrtçulük sorununa
değinmedi.
'Güneydoğu sorunu, iç kaynaklan bakımından etnik sorun
değildir. Tabii dış kaynaklan başka; onlann amacı Türkiye'yi
bölmektir. Ben Kürt varlığım hiçbir zaman inkâr etmedim;
ama Güneydoğu sorununu da bir etnik sorun olarak
görmedim. Bence sorun, o bölgenin yarı feodal yapısından
ve büyük ölçüde ekonomik ihmalden, özellikle de askeri
müdahale dönemlerinde bölge halkına uygulanmış ağır
devlet baskısından kaynaklanmaktadır.'
feodal yapı da bir çözülme sürecinde Bu çözülme sürecinde,
feodal yapının çerçevesini kıran halk kesimlerinin, yeni ve çağ-
daş bir çerçeve içinde yer edinmelerini sağlamak gerekir. Bu
sağlanamadı. Ve yan-feodal yapıdan bir ölçüde bağımsızla-
şan genç kuşak tamamiyle boşlukta kalmış oldu ve PKK bu-
nu başanyla değerlendirdi.
KIŞLAU: GAP, sonına oe olçttde çözrim getirebilir?
ECEVtt GAP gerçekleştiğinde, toprak verimi o bölgede 15-20
kat artacak. Ama o bölgede çok büyük toprak adaletsizliği
var. Hâlâ 20, 30, 40 köyü olanlar, on binlerce dönum toprağı
olanlar var.
Toprak verimi 15-20 kat artınca, toprak dağüımı adaletsiz-
liğinden kaynaklanan gelir dağıhmı adaletsizliği de 15-20 kat
artacaktır. Eğer ciddi bir toprak reformu yapılmazsa, asıl kor-
kunç patlamalar o zaman olacaktır.
Fakat SHP'nin içinde yer aldığı hükümet programında da
bu gereksinmeye değinilmiyor.
KIŞLAU: PKK'nın giderek daha etkili olmasuu nasıl açıkü-
yorsunaz?
ECEVİT 1991 başlannda, körfez bunahmı bitip de Kuzey
Irak'ta bir boşluk yaratıldığında o bölgeye gittim. En duyarlı
bolgelere, Sflopi'ye, Cizre'ye, Habur Sınır Kapısı'na kadar git-
tim. Yine habersiz gittim ve yine her isteyene mikrofonu uzat-
tım. Yine hiçbiri Kurtçulükten söz etmedi. Ama o günden bu
yana, bir yüdan az bir sürede, köprülerin altından çok sular
geçmiş olabilir.
Sayın Cumhurbaşkanı yaz başlannda beni çağırdığmda, ona
da söylemiştim, fakat dinleyen olmadı.
Kuzey Irak'ta otorite boşluğu yaratıhncaya kadar, PKK
Türkiye'ye, Türkiye-Suriye smınndan ve Türkiye-Suriye-Irak
sınırlannın kesıştiği bir noktadan girmeye çahşıyordu. Düz
arazi olduğu için o sınır bölgesinin bizim tarafımızdan ko-
runması kolaydı. Onun için PKK o aşamaya kadar ancak 3-5
kişilik vur-kaç eylemleri yapabiliyordu. Fakat, "Kuzey Irak-
ta guvenlik bolgesi ve otorite boşlugu yaratılınca, çok daha
buyuk sayıda insanla ve daha sofistike silahlaria Türkiye'ye
saldıracakür," demiştim. Nitekım övle oluyor.
KİŞLAU: PKK ya Idtle desteginin arttıgıizJeBİmi de yaygın...
ECEVİT. PKK guçlendiğı oranda
devletin etkisi azaldı. Halk haklı
olarak korkuyor.
Ben de olsam korkardım. Ama,
"Korktuğum için PKK baskısına
bo\un egiyorum," dıyemiyor,
"tnandıgun için boyun egiyorum,"
dijor. Çunkü o daha saygın bir
davranış. Tabii bunu bilinçli ola-
rak yapmıyor.
^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ _ _ _ ^ ^ KIŞLAU: Siz, yanılmıyorsam köy
•~^^— - " ~" " ~~^^ koroculuğu uygulamasına ilk karşı
çıkanlardansınız. Bu kadar çok sa>ıda dağınık köy ve mez-
rayr başka türiiı korumak olanaklı mı?
ECEVtl Aşiretlerin, ağaların adamlanna köy komculuğu ve-
rildi, silahlar dağıtıldı. Böylece feodal yapı büsbütün kökleş-
ürilmiş oldu. Bu yuzyılm başında Abdulnamid'in işlediği bir
hataydı bu. Aşiretlere dayanarak Hamidiye Birlikleri kurmuş,
rutbeler dağıtmıştı. Ve o bolgedekı feodal >apı kokleşmıştı.
Şimdı biz yeniden kökleştirdik, ustelık de etkili olmadı bu uy-
gulama.
Köy koruculanna dağıtılan silahlar, kısmen aşiretlcr arası
kavgalarda kullanıldı, kısmen de etkisız kaldı. Çünkü Beka-
a'da, şurada burada yülarca eğiülmiş ve modem silahlaria do-
natılmış teröristlerin karşısına, okuma-yazma bile bilmeyen
korucularla çıkıldı.
KIŞLAU: Sizce, sorunu çözmek için neler yapmalı?
ECEVİT. tlk yapılması gereken şey, Kuzey Irak'taki otorite
boşluğunu doldurmaktır. Yan-feodal yapının çözülüşu hız-
landırılmalı ve onun yerine zaman, mekân ve sosyal boşluk
yaratmaksızın, daha çağdaş bir sosyal yapı oluşturulmalıdır.
Bunun gereği olarak da o bölgeyi suratle sanayileştirmek ge-
rekir. Guvenlik önlemleri ise hem daha etkili duruma getiril-
meli hem de sivılleştirümehdir.
Eğer ıddia edıldiğı gibi hâlâ Ozel Harp Dairesi'ne bağlı bi-
rimler veya Konrgerilla, Gladio turunden birimlerle guvenlik
sağlanmaya çalışılıyorsa bu son derece yanhştır. Orada dev-
let gucu açık ve halkla son derece ıyi bir diyalog içinde olma-
lıdır. Ona göre eğitilmelıdir.
Fakat ANAP ıktidan bu konular üzerinde hiç durmadı. Bu-
günku iktidar da böyle bir yaklaşımı benimseyecek yerde, ço-
rap söküğü gibi b'rbirini izleyen ödünler verme yoluna git-
mektedir. SHP, HEP'e, HEP de PKK'ya teslim olmuştur. Ve.
korkuyorum ki koalisyon da giderek SHP kanalıyla bütün
bunlara teslim olma durumuna duşecektir.
KIŞLAU: KontrgeriUa'ya dagindiniz. Başbakan iken de bu
konuyu gundeme getirmiştiniz. Sedat Simavi'nin mezanna ko-
nan bomba ve Güneydoğu'daki bazı olaylar, sizde yine ben-
zer endişeler yaralıyor mu?
ECEVİT. Yaratıyor. HEP Diyarbakır tl Başkanı Vedat Ay-
dın'ın oldürulmesi olayında da bu endişemi dile getirmiştim!...
İlk yapılması gereken şey; Kuzey Iraktaki otorite
boşluğunu doldurmaktır. Yan feodal yapının çözülüşu
hızlandınlmalı ve onun yerine zaman, mekân ve sosyal
boşluk yaratmaksızın daha çağdaş bir sosyal yapı
oiuşturulmalıdır'
O gezimden birkaç gün önce Viyana'da idim ve orada bir
toplantı yapmıştım. O toplanüya PKK yanhsı Kürtçu grup-
lar gehp beni engellemek istemişlerdi. Onlara çok sert tepki
göstermiştim ve o tepkim de gazetelere yansımıştı. Eğer o sı-
ralarda Güneydoğu Anadolu'da çok ciddi bir Kürtçülük ha-
reketi olsa idi, Viyana'daki o tepkimin karşı tepkileriyle kar-
şüaşırdım.
KIŞLAU: Mikrofonu uzattığınız gençler daha çok hangi so-
mnlara deginiyorlardı?
ECEVİT. Mikrofonu alan gençlerin istisnasız hepsi, rejimin
ve sosyal yapının baskısından, işsizlikten ve umutsuzluktan
yakındılar. O bölgede on binlerce okumuş işsiz genç vardı.
Ya feodal yapının baskısından ya devlet baskısından ya terör
baskısından kaçıp köylerden kentlere, kasabalara göç etmiş-
lerdi. Gittikleri yerlerde ise tam bir çaresızlik içine duşmuş-
lerdi. Bunlann giderek artan bir bölumu, PKK'nın tuzağına
kolayhkla çeküebilecek dunımdaydı. Yazılanmda, o geçlerin
yaygın işsizliğini, o bölgede toplumun temelıne yerleştirilmiş
bir dinamit olarak nitelendirdim.
KIŞLAU: Size göre Kürt sorunu yok, ama Güneydoğu'nun
koşullanııdan kaynaklanan bir sorun var.
ECEVİT. Bence temel sorun sosyal ve ekonomiktir.
Bir yazınızda siz de bu sosyal yapı sorununa değindiniz,
ona çok sevindim.
Geçenlerde Sayın Taha Akyol'un ilginç bir yazısında oku-
dum. Diyarbaku- Ticaret ve Sanayi Odası bir rapor yayımlı-
yor. Güneydoğu Anadolu sorununun, temelde yan-feodal ya-
pıdan kaynaklanan bir sonın olduğunu söylüyor.
Ben beklerdim ki Türkiye"de solcu geçinenler soruna ön-
celikle bu açıdan baksınlar. DSP ve bırkaç çağdaş kafalı sol-
cu dışında, kimse işin o yanına değinmiyor. Işin o yönunü
tamamen görmezden geliyor ve ırkçı-şoven bir yaklaşımla so-
runa bakıyor. Oysa Türkiye'de hiçbir kesim ırkçılık yapabi-
lecek durumda değildir. Çünkü Turkiye bağlamında Türk ulu-
su, hep söylediğim gibi çok değişik soylardan, ırklardan ge-
lenlerin yuzyıllar boyunca kaynaşmış olmasıyla oluşan bir
ulustur.
KIŞLAU: Değindiginiz yan-feodal yapı çözulmiıyor mu?
ECEVİT. Yeterince hızlı değü, ama Güneydoğu'daki yarı-
PİKNİK PH4LEM.4DRA
BLMM GOZLİNÜi
HIZLI GAZETECI NECDET &
OHHH
KOMX SUJJffİLl
SLAK SEM6IUM
IMSANIAR SEI* G X
4(?ûSlNPft NE COUVPLAI?
AW\K
ÇİZGİLİK KÂMİL MASARACl
GARFIELD JIM DAVIS
BLACKIE WHITE CARLOS TRILLOEH\ESTOR.GARCIA SEUAS
\4İUEJÎIE.'MIH BAaASMItS \
AÇlK
CICO
<AClNiyOE. VC AD1MI BU IŞS.
İSE AVNIANO4 I
ÇIKTKSl VC Z4T6N BA^I
FT\VOB1 "CAFE."âNOe OLMAU
BUKONUtOJ
SORE . « a DE ONJM OÖQLİ£IJ=BM
ALAUM
gVET AMA >OBLLCUM
ÜZERIMB T
0TK Sucu ı
UÇETTI necr
oe&L
BULUT BEBEK NURAY ÇÎFTÇ!
çevrd&rind-eH teHıkelerâen
TARİHTE BUGÜN MÎMTAZ ARIKAJS 30 ARALIK
SOVYETLER BfRLİĞİ KURULDU.
1912 DEBUGUN, sot/yEr sasyAuSr cuMHu&
If/ff, /922 £>£
fLG
DEVG.İM/
- O Y/L, £K/M
SAGUfC OU/ZUMUN4
ÇfMD£ (S£CtÇ£fJ Ç£Ç/f7./ £SlL(ML£fl.f
OLM/1SI, CAIIŞM/IL4R/H/