Katalog

18 OCAK 1991 EKONOMÎ CUMHURİYET/13 ALTIN eöMüş Cumhurıyet Reşat 24 ayar altın 22 ayar btte* 900 ayar jümiış Vakrfbank Altını Zraat Attını HaJk AltHi M.Bankası 1 Ons $ Ahş 250 000 270 000 37 400 33.480 460 210.000 223 000 205 000 Satış 258.000 285.000 37.500 37.500 485 215 000 228 000 378 00 TL IntertBi* Ort Fara (%) = « 9 7 ABODdarı 3a6 Aiman Mafta Isviçre Frangı HoHante Ftorini ıngıfiz Stetlıra Fransafranjjt 100 ttatyan Lireo SA.KyaN Avusturya Şılını Oö« Int (S) = Alış 3070 2010 2390 1770 5970 590 261 785 280 Satış 3080 2030 2400 1780 6020 595 268 795 285 3049 Maden görüşmesi • ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) — Çalışma Başkanı İmren Aykut ile Genel Maden-tş arasında yürütülen toplu iş sözleşmesi görüşmeleri pazartesi gününde kaldı. Dün, ücretin konuşulmadığı toplantıda, Bakan Aykut ile Uluslararası Sendikaalar Heyeti'nin bilgi alışverişinde bulunduğu bildirildi. Süper emekliler • ANKARA (AA) — Süper emeklilerin sorunlarına çözüm getirmek amacıyla hazırlanan yasa tasansı, TBMM Sağlık ve Sosyal tşler Komisyonu'nda kabul edildi. Komisyonda süper emeklilere telafi edici ödemede bulunulması benimsendi. Türk-İş Yılmaz'ı bekliyor • ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) — Türk-İş, Körfez'de patlak veren savaş nedeniyle oluşan durumu tartışmak üzere Genel Başkan Şevket Yılmaz'ın bugün Ankara'ya dönüşünü bekliyor. Bir grup sendikacı önceki akşam bir araya gelerek savaş halinde süren grevler, toplusözleşmeler ve işçi haklarının durumunun ne olacağının tartışılması için Türk-İş Başkanlar Kurulu'nun toplanmasının gerekliliği Uzerine görüş birliğine vardılar. Giiııırük dışı mağâzalar • ANKARA (AA) — Gümrük hattı dışı eşya satış mağazalarından geçen yıl 327.9 milyon marklık satış yapılarak yaklaşık 31 milyar Uralık vergi geliri sağlandı. Maliye ve Gümrük Bakanlığrna bağlı olarak faaliyet gösteren Ankara ve İstanbul'daki gümrük hattı dışı eşya satış mağazalarından geçen yıl boyunca yapılan satışlar bu satışlardan sağlanan vergiler açıklandı. Buna göre Ankara'daki mağazalardan geçen yıl 119 milyon 110 bin 842 marklık, tstanbul'daki mağazalardan da 208 milyon 849 bin 846 marklık satış yapıldı. Sabancı'ya ödül • KOCAELİ (AA) — Kocaeli Gazeteciler Cemiyeti tarafından 'yılın sanatçısı' seçilen işadamı Sakıp Sabancı'ya plaketi önceki gece düzenlenen "basın balosu"nda verildi. Baloda bir konuşma yapan Kocaeli Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Sadun Çetin, işadamı Sakıp Sabancı'nın Kocaeli iline yaptığı sanayi ve kültür yatınmları nedeniyle "yılın sanayicisi" seçildiğini belirterek Sabancı'nın bu faaliyetleriyle tüm sanayicilere ve işadamlanna örnek teşkil ettiğini vurguladı. Menkul kıymet ihracı • ANKARA (AA) — Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), geçen yıl ihraç izni verilen menkul kıymet tutarının, önceki yıla göre yüzde 174 oranında artarak, 6 trilyon 309.7 milyar liraya ulaştığını açıkladı. Önceki yıl, ocak-aralık döneminde 2 trilyon 298.1 milyar lirahk menkul kıymet ihraç izni verilmişti. SPK verilerine göre geçen yıl menkul değer ihracının 4 trilyon 143 milyar liralık bölümü hisse senedi, 762.3 milyar liralık bölümü tahvil biçiminde oldu. 1989 yıhnda 966.7 milyar liralık hisse senedi, 604.5 milyar lirahk tahvil ihraç izni veriimişti. Buna göre 1989'a göre geçen yıl, hisse senedi ihracında yüzde 329, tahvil ihracında ise yûzde 26 oranında artış oldu. Savaş sakîn karşılandıEkonomi Servisi — Körfez savaşının başlamasının ardından müttefik kuvvet- lerin Irak'a karşı büyük üstunluk sağla- dığı yolundaki ilk haberler tüm dünya- da olduğu gibi Türkiye'de de dün para piyasalarını rahatlattı. Bankalardan mevduat çekilişi hemen tümüyle durdu. Altın fiyatları önemil ölçüde düşerken Tahtakale'de dövize olan talep durdu. İlk haberleri yorumlayan yatınmcıların sa- vaşın kısa süreceği yolundaki beklentisi Istanbul Borsası'nda hisse senedi fiyat- lannı "tavana" vurdurdu. Para piyasasında geçen hafta sonuna doğru halkın savaş paniği nedeniyle baş- layan denge bozukluğu savaşm başlama- sı ve belirsizlik ortarrunın son bulmasıyla düzelme eğilimine girdi. Bankacılık ke- siminde gerek döviz gerekse Türk Lirası yönünden herhangi bir panik yaşanma- dı. Merkez Bankası gözetimindeki Ban- kalararası Para Piyasası'nda dün, işlem hacmi 7 trilyon lira olarak gerçekleşti. Merkez Bankası Merkez Bankası dün, bankacılık sek- töründen gelen 7 trilyon lira tutannda- ki talebi tümüyle karşıladı. Ancak ban- kalar önceki gün Merkez Bankası'ndan bir gün vade ile aldıklan parayı geri öde- dikleri için bu işlem emisyon hacminde önemli bir artışa yol açmadı. Dünkü iş- lemler sonunda emisyon hacmi 23.7 mU- yar lira azalarak 19 trilyon 137.6 milyar lira olarak gerçekleşti. Önceki gün bu pi- yasada ortalama yüzde 64.99 faiz oranı üzerinden 6 trilyon 932 milyar liralık iş- lem gerçekleşmiş, emisyon hacmi de 358.8 milyarhk artışla 19 trilyon 161.3 milyara yükselmişti. Yılbaşından bu ya- na emisyon hacmindeki artış oranı da önceki akşam itibanyla yüzde 36.1'i bul- muştu. Emisyon hacminde önemli bir değişik- üğe yol açmayan dünkü işlemler, sektör- den mevduat çıkışının durduğunu, ancak kaçan paranın henüz geri dönme eğili- minde olmadığını gösteriyor. Bu nedenle ağurlıkb. olarak bir günlük vadeyle borç- lanan bankalar, tekrar aynı vadeyle borç- lanarak bir önceki günün borçlarını ka- patmayı yeğüyorlar. Bu arada satıcı du- rumundaki Merkez Bankası da günlük işlemlerdeki ortalama faiz oranını sabit tutarak, sektörün faiz farklılığı nedeniyle zarara uğramasını önlüyor. Bankalar Bankacılık çevreleri, geçen hafta per- şembe ve cuma günu yaşanan panik ha- vasının bu hafta pazartesi ve salı günü ödemelerin aksamadan yapılmasıyla son bulduğunu, hafta sonuna doğru banka- cılık sisteminden cıkan paranın geri don- meye başlayacağını belirtiyorlar. Bir ticari bankanın genel müdüru sa siireli denge bozukluğundan kaynak- lanan olumsuzluklann ne olduğunu ile- ride anlayacagız." Son günlerin paniğine yakından taruk olan bazı banka şubelerinin yetkilileri de "Sabahtan itibaren savaşı duyanlann bankalara koşarak para çekmelerini bek- ledik. Ancak normalden daha az muş- teri geldi ve çok az işlem yapıldı. İşin il- ginç yanı dövize olan talep de durdu. Mevduat sahipleri bankalann her koşul- da para ödediğini gördttler ve panlğin anlamsız olduğunu anladılar" şeklinde konuştular. Para piyasalarındaki sakinlik serbest Borsa M e r k e z B a n k a s ı İnterbank'taişlemhacminin7 trilyona ulaşmasına rağmen emisyon hacmi önceki güne göre 23.7 milyar lira azaldı. Bankalar İnterbank kanalıyla sağladıkları kaynakla bir önceki günkü borçlarım ödedîler. B a n k a l a r : Mevduat kaçışı hemen tümüyle durdu. Paranın geri dönmesi bekleniyor. T a h t a k a l e : Döviz talebi kayboldu. Altın fiyatları geriledi. B o r s a : Belirsizliğin kalkması, iyimser bir hayamn egemen olmasına yol açtı. Tahtalar alış emirleriyle dolarken satıcı çıkmadı. Endeks yüzde 8.69 yükseldi. M a l p i y a s a l a r i : îşler tamamıyla durdu. Ne ödeme ne alım sanm var. "Kulağa pek 'hoş" gelmiyor ama savaş çıktı, dert bitti. Sistem psikolojik olarak rahatladı" diyerek şöyle konuştu: "Belirsizlik ortamı savaş ortamından daha kötü. Gelen ilk haberler savaşın kı- sa süreceği gibi bir izlenim dogurdu. Hem mevduattaki kaçış hem de dövize oian talep kesildi. Panik havası mevdu- at bankalarını sıkıntıya itmişti. Sistemin birden dengeden çıkması bize de yansı- dı. Şu anda hemen hemen tüm banka- lar Merkez Bankası'na borclu. Her şey iyi gider. savaş kısa sürede biterse kaçan para tekrar bankalara dönecek ve borç- lar ödenecek. Bu da emisyonun tekrar daralmasını sağlayacak. Ancak parayı yaksanız da ortada külleri kalır. Bu kı- döviz piyasasına da yansıdı. Tahtakale1 de son bir haftadır yoğunlaşan döviz ta- lebi dün tamamen kayboldu. Önceki gün Ağa Sokak'ta 3.125 Hradan satılan ABD Doları dün öğleden önce 3.100, öğleden sonra ise 3.080 liraya geriledi. Alman Markı ise önceki güne göre 5 lira gerile- yerek 2.030 liradan işlem gördü. Uluslararası borsalarda ons başına al- tın fîyatının 20 doların üzerinde gerile- mesi Kapalıçarşı'da da etkili oldu ve al- tın fiyatları büyük ölçüde duşüş göster- di. önceki gun gramı 39.900 liradan sa- tılan 24 ayar külçe altm 2 bin 400 lira bir- den gerileyerek 37 bin 500 liraya düştü. Cumhuriyet Altını da 12 bin liralık ka- yıpla 258 bin liraya geriledi. Para piyasalarındaki bu gelişmeler ya- nında sermaye piyasasında belirsizliğin ortadan kalkmış olması nedeniyle iyim- ser bir hava vardı. Günan gelen ilk ha- berleri ışığında savaşın kısa süreceği iz- leniminin edinilmesi borsa yatırımcıla- nnı hisse senedine hücum ettirdi. Kör- fez'den gelen ilk haberler, "Savaş çıksa bile kısa sürecek. Mal alalım ve savaş sonrasmda malsız yakalanmayahm" di- yerek hareket eden ve geçen cuma gü- nünden itibaren alımlannı yoğunlaştıran yatınmcılan hakb çıkarır gibiydi. İşlem salonunda bütün hisse senedi tahtalan alış emirleriyle dolarken, satıcı çıkmadı. Borsa Bileşik Endeksi kaparuşta, 3642 puana yükselirken yüzde 8.32 prim yap- tı. Mali endeks de 3363 puana çıktı ve yüzde 7.51 artış kayüetti. Sanayi Endek- si'ndeki yükselme ise yüzde 8.69 oldu ve bu endeks de 3813 puanda günü kapa- dı. İşlem gören hisse senetleri arasında sadece biri değer yitirdi. Dünkü seansta tahtalar dolusu alım taleplerine büyük kupürlü hisselerle kar- şıhk verilmesi dikkati çekti. Tahtalarda- ki tıkanmaya karşın özel emirlerin çok az oluşu da "borsanın üzerindeki tedir- ginliğin işareti olarak" gösterildi. Alış emirlerinin bu kadar yoğun olması ise mal gelmez düşüncesiyle hareket eden- lerin "şişirilmiş taleplerinden" kaynak- landığı sanılıyor. Uzmanlar, savaşın uzaması veya Irak- ın karşı atağa geçmesi durumunda piya- sanın tersine donebileceğine dikkat çe- kiyorlar. Mal piyasalan Krizin başlangıcından bu yana gıda dı- şındaki tüm sektörlerde durgunluk hü- küm sürerken dun işlerin tamamen dur- duğu belirtiliyor. Daha çok Anadolu'ya mal satan Emi- nönü ve Sultanhamam toptanalan, Anadolu'dan mal siparişlerinin tama- men durduğunu, ödemelerin de yapılma- dığını söylüyorlar. Petrol piyasalannda çöküşBütün borsalar, beş ayhk gerginlikten kurtularak rahatladılar. Fstrol piyasalan tümüyle çöktü. Petrolun varil başına fiyaü Londra'da 20.80, Nevv York'ta 2325, Singapur'da 20.40 dolara kadar indL Bütün hisse senedi borsalan urmanışa geçti. Ekonomi Servisi — Dünya- nın her yerinde bütün piyasalar, beş ay boyunca yaşadıklan ger- gin bekleyişten dün sabah kur- tuldular. Savaşm başlaması, lrak'ın saldırılara cevap vere- memesi ve lsrail'in savaşa karış- maması sonucu, petrol borsalan bir anda çöktü. Hisse senedi pi- yasalan fırladı. Dolar ve altın düşüş eğilimine girdi. Petrol çöktü: tlk saldın- nın başladığı saatlerde acık olan petrol borsalannda bir saat için- de görülen fırlama, çok kısa ömürlü oldu. Kırk dolara kadar fırlayan varil başına petrol fiya- tı, kısa süre sonra 30 dolara doğru inişe geçti. Sabah oldu- ğunda, dünyanın en önemli pet- rol piyasası kabul edilen Lond- ra'nın savaşa tepkisi petrol tüc- carları arasında merak konu- suydu. Londra'da hem gerçek alım satımların yapıldığı fizik piyasada hem de kâğıt üstünde alım satımların gerçekleştirildi- ği vadeli piyasalarda düşüş baş- ladı. Kuzey Denizi petrolü 28.97 dolardan açıldı, ilk bir saat için- de 22.50 dolara kadar indi. Böylece dün sabah daha saat 11 olmadan, petrol piyasalan, ta- rihte bir günde yaşanan en bü- yük düşüşe tanık oldular. Daha sonra on dakika içinde yeniden 23.70 dolara çıkan petrol, lrak saldırılan sonucu Suudi Arabis- tan'daki bir petrol platformuy- la bir petrol rafinerisinin tahrip olduğu yolundaki haberlerin et- Dünyanın en önemli mal piyasalarından biri kabul edilen Chicago Borsası, en hareketli günlerinden birini yaşadı. kisi altına girdi. Ancak bu etki fazla uzun sürmedi. Borsada hem Irak'm saldırı- lara cevap veremediği yolunda- ki inanç hem de endustrileşmiş ülkelerin Uluslararası Enerji Ajansı'nın acil planı çerçevesin- de petrol rezervlerini çözmeye karar verdikleri biçimindeki ha- berler, savaş paniğini bir saat içinde yeniden yok etti. Hemen ardından, öğleyin sa- at 12'de Uluslararası Enerji Ajansı'run petrol rezervlerini pi- yasaya sürmeyi içeren acil pla- nının yurürlüğe konulduğunun açıklanmasıyla, borsa tumuyle çözüldü. Bir anda fiyatlar varil başına 21.90 dolara indi. Öğle- den sonra bir ara 19.75 dolara kadar inen petrol, dün Türkiye saatiyle 20.00'de Londra'da ye- niden 20.80 dolara çıktı. Böyle- ce petrolun bir günlük kaybı bu piyasada yüzde 28'i buldu. Londra'dan altı saat sonra açılan New York Borsası'nda petrolun çöküşü daha da çabuk gerçekleşti. Öyle ki Batı Teksas petrolünün borsa açılır açılmaz 7.50 dolar yitirerek 24.50 dola- ra düşmesi uzerine seans bir sa- at tatil edildi. Daha sonra yine düşmeyi sürdürdü. Türkiye sa- atiyle 2O.3O'da 23.25 dolardan işlem görmeye başladı. Dün öğleden sonra kapanan Singapur Borsası'nda da Dubai petrolü değer yitirerek seansı 20.40 dolara indi. Hisse senetleri fırladı: Petrolun tam aksine, hisse sene- di piyasalan, savaşm başlama- sı uzerine beş ayhk durgunluğu uzerlerinden atarak hızla tırma- nışa geçtiler. Savaşın başladığı sıralarda açık olan Uzakdoğu borsalan, derhal tırmanışa geç- ti. Tokyo yüzde 4.5, Hong Kong yüzde 3.5, Sydney yüzde 3, Singapur yüzde 5.4, Bangkok yüzde 8.8 değer kazanarak se- anslan kapadılar. Birkaç saat sonra, Avrupa borsalannda aynı durum gö- züktü. Paris yüzde 7.05, Frank- furt yüzde 7.56, Milano yüzde 4.8, Amsterdam yüzde 5.5, Londra yüzde 2.4 değer kazan- dı.Ardından sıra New York'a geldi. Wall Street de hızla yük- seldi, dün akşam saatîerinde de- ğer artışı bir gün önceye göre yüzde 3.6 olarak gerçekleşmiş- ti. Petrol piyasalannda olduğu gibi hisse senedi piyasalannda da savaşın çok kısa süreceği, Son üç yıbn en büyük gün- lük yükselişini kaydeden Dow Jones endeksi 112.37 puan ar- tışla dün 2621.29 puana çıktı inancı, fiyatları yükseltti. , Altın ve dolar: Dolar, dün sabah erken saatlerde tepe- taklak yuvarlanarak işlem gör- meye başladı. Önce Tokyo'da bir önceki güne göre 2.35 yen yitiren dolar, 134 yene kadar düştü. Mark karşısında sürekli değer yitirerek 1.52 marka ka- dar indi. Altın ise dün öğle saatîerinde, savaşın fazla uzun sürmeyeceği yolundaki inanç nedeniyle, "sa- vaş dönemlerinin güvenilir yatırımı" niteliğini yitirdi. Bir önceki gün onsu 403 doları geç- mişken, dün 376 dolara indi Öte yandan dün akşam CNN'in sorulannı cevaplayan Suudi Arabistan eski petrol ba- kanı Zeki Yamani, petrol fiyat- lanndaki keskin düşüş nedeniyle petrol üreten ülkelerin savaş sonrasında ne yeni lrak ve Ku- veyt hükümetlerine ne de Suu- di Arabistan'a, bunca harcama- dan sonra petrol üretimini kıs- mayı kabul etmesinin söylene- meyeceğine dikkat çekti. Ekonomiye ^savaş' önlemleriEkonomi Servisi — Batı ülke- leri, savaşın başlamasıyla birlik- te, hem uluslararası hem de ulu- sal çapta ekonomik önlemler al- maya başladılâr. Önceki gece, Suudi Arabis- tan'daki bir rafineriyle Kuveyt sımrındaki Japonya'ya günde 300 bin varil petrol yollayan Arabian Oil şirketine ait bir pet- rol platformunun lrak saldınsı- na uğrayarak zarar gördüğü yo- lundaki iki haber, bütün dunya- da yankı yarattı. Bu arada, 21 OECD üyesinin katılımıyla oluşan Uluslararası Enerji Ajansı'nın daha önce bir savaş durumunda uygulamaya konmak üzere hazırladığı acil plan gündeme geldi. Uluslarara- sı Enerji Ajansı'nın planına göre günde 2.5 milyon varil hampet- rol rezervlerden çözülerek kul- lanılacak, aynca üye ülkeler günde 500 bin varil petrollük ta- sarrufa gidecekler. Petrol rezervleri: Bu plan ge- reği, ABD ile Japonya, petrol re- zervlerini çözeceklerini açıkladı- lar. Başkan George Bush, çar- şamba sabaha karşı yaptığı açık- lamada, savaşın petrol yokluğu- na yol açabilcceğini düşünerek Uluslararası Enerji Ajansı'nın planına görerezervleriniçözme- ye karar verdiklerini açıkladı. Buna göre ABD, piyasaya gün- de 1.12 milyon varil petrol süre- cek. ABD'nin stratejik petrol re- zervleri 600 milyon varil civann- da. Gunde 3.5 milyon varili pi- yasaya surebilecek çaptaki bu re- zervler, Louisiana ve Texas'ta bulunuyor. da plana katkıda bulunmak için dun bir direktif hazırladı. Avru- pa Tpluluğu Enerji Komiseri Antonio Cardoso E Cunbo'nun yaptığı açıklamaya göre toplulu- ğa üye ülkeler bu direktif (AT Yasası) gereğince petrol taleple- rini yüzde 7 oranında azaltacak- lar. Bu da günde 614 bin varil ediyor. Ancak dün akşam saat- lerinde, petrol piyasalannın çök- mesi ve varil fiyatınm 20 dolar lantic Rkhfield ve Conoco şir- ketleri, dün sabahtan itibaren toptan benzin fiyatlarını don- durdular. Fransa'da ise Elf Aqu- itaine, Total, Shell ve Esso şir- ketleri dün sabah itibanyla ay- nı önlemi aldılar. Ancak petrol fiyatlannın dün aşın derecede düşmesi uzerine şirketlerin bu dondurma karanndan vazgeç- meleri bekleniyor. Fransa'da aynca Endüstri Ba- kanı Roger Fauroux, çarşamba ABD ve Japonya, Uluslararası Enerji Ajansı'nın acil savaş planı uyannca, petrol rezervlerini çözmeye karar verdiler. AT ise petrol fiyatlannın aşın derecede düşmesi nedeniyle herhangi bir enerji tasarrufuna gitmeyeceğini açıkladı. Öte yandan japonya Ulusla- rarası Ticaret ve Sanayi Bakan- lığı da dun sabah yaptığı açık- lamada, ulusal rezervlerinden toplam 14.5 milyon varili piya- saya sürmeyi kararlaştırdığını açıkladı. Japonya'nm Uluslarra- sı Enerji Ajansı'nın acil planına katkısı, 40 gün içinde gunde 350 bin varili buluyor. Bu arada, Avrupa Toplulufcu duzeyine inmesi uzerine, AT ül- keleri herhangi bir tasarrufa git- meyi gerekli görmediklerini açıkladılar. Karaborsaya önlem: Bu ara- da Fransa ve ABD'de büyük petrol şirketleri toptan fiyatları- nı dondurma kararı aldılar. ABD'de dünyanın en büytık pet- rol şirketi olan Exxon başta ol- mak üzere Mobil, Chevron, At- günü bir kararname yayımlaya- rak akaryakıt ambalajında kul- lanılabilecek her türlü aracm pe- rakende satışını yasakladı. Savas ekonomisi: tsra.il, dün sabah "savaş ekonomisi" düza- nine geçtiğini açıkladı. Buna gö- re sağhk, gıda dağıtımı, ulaşım, elektrik, telefon gibi stratejik hizmetlerde çalışan 200 bin kişi gaz maskelerini takarak sabahın erken saatîerinde işlerinin başın- da olmakla yukumlü. Merkezi Londra'da bulunan Savaş Riski Şigorta Komitesi (WRRC) îran, Ürdün ve İsrail'e giden deniz ulaşım araçlarına uyguladığı si- gorta primini büyük ölçüde art- tırdı. Savaşın maliyeti: ABD'de Kongre Bütçe Ofisi'nin (CBO) yaptığı hesaplara göre Körfez savaşının, çatışmaların süresine bağlı olarak ABD'ye maliyeti 28 ile 86 milyar dolar arasında de- ğişecek. 28 mil>[ ar dplarhk zarar, bir aydan az sürecek, 3 bin kişi- nin ölümüne, 200 tankın ve 100 uçağın tahrip edilmesine yol açacak "iyimser" bir savaş ola- sılığı için hesaplandı. 86 milyar dolarhk zarar ise altı ay sürecek, 45 bin kişinin ölümü, 900 tank- la 600 uçağın yok olmasıyla so- nuçlanacak bir savaşı öngörü- yor. Yeni Kuveyt Dinarı: Sürgün- deki Kuveyt hükümetinin, sava>- tan sonra tedavüle sürulmek üzere Londra'da bir matbaada yeni dinar bastırdığı öğTenildi. EKONOMİ NOTLARI OSMAN ULAGAy Savaş, 'ÜrkekP^ra'nın SerüveniveTÜSIAD...Körfez savaşı sonunda patladı. "Çöl Fırtınası" harekâtının ilk gecesinde Irak'a yağdırılan bombaların toplam gücünün Hiroşima'ya atılan atom bombasına eşdeğerde olduğu be- lirtiliyor. Başına buyruk bir tek adam yönetiminin bir ülkeyi ve halkını nasıl felakete sürükleyebileceğinin çarpıcı bir ör- neğini en dramatik biçimiyle yaşıyor lrak. ABD ve müttefiklerinin ilk gece gerçekleştirdikleri hava ha- rekâtının umulandan da başarılı olduğu ve savaşın kısa sü- receği izlenimi, dünya borsalarını olumlu etkilemiş görünü- yor. Ancak bunun ilk tepki olduğunu ve savaşın henüz so- nuçlanmadığını unutmamak gerekiyor. • Son bir haftada paranın gerçekten "ürkek" hatta "korkak" olduğunun kanrtland)ğı Türkiye'de de yoğun bir banknot bom- bardımanının ardından, dün öğlen saatlerine kadar göreceli bir rahatlama havası esiyordu. Türkiye'nin şu ya da bu şekil- de savaşa bulaştırılması halinde bu havanın nasıl değişece- ği ise önemli bir soru olarak ortada duruyordu. 8u sorunun neden önemli olduğunu son haftada yaşanan gelişmeler ortaya koyuyor. 9 Ocak 1991 günü 13.3 trilyon lira olan emisyon hacminin 16 ocak günü 19.2 trilyona kadar tır- manmasıyla sonuçlanan sürece dikkatle bakmak gerekiyor. Bazı önemli bankalann yöneticilerinden aldığım bılgiler, bu bir hafta içinde bankalardan TL. mevduat çekilışinin 4 tril- yon lirayı bulduğunu, buna ek olarak 800 milyon dolariık da döviz tevdıat hesaplarından çekiliş olduğunu gösteriyor. Bu- na ay ortası maaş ödemelerı de eklendığinde emisyonda bir hafta içinde 6 trilyon liralık bir artışın kaçmılmaz olarak gün- deme geldıği anlaşılıyor. Körfez'de savaş olasılığının artması uzerine gündeme ge- len bu "paraya hücum" furyasının şimdilik geçiştirilmiş ol- masını, TC Merkez Bankası'nın ve sistemin başarısı olarak değerlendirmek mümkün. Düşünüyorum da daha bir TL. in- terbank (bankalararası) piyasasının bile bulunmadığı yıllar- da bu çapta bir para çekilişi olsaydı ne olurdu acaba? Mer- kez Bankası'nın sistemin ayakta kalması için gerekli TL. sto- kunu ve döviz takviyesini derhal devreye sokabilmesi, "ürkek" paranın kaçışıyla ortaya çıkan kritik durumun atlatılmasını sağlamış bulunuyor. Bu olay mali sistemin erışmiş olduğu noktayı gösteriyor. Ancak ortada kalan bazı sorular var: Bir kere emisyonda meydana gelen bu ani ve büyük artı- şın geri çekilmesi mümkün olabilecek mi? Emisyondaki bu ani ve büyük artışın para programına ve enflasyona nasıl bir etkisi olacak? ikincisi, Türkiye'nin savaşa bulaştırılması halinde bu "ürkek" para nasıl etkilenecek? Bankalardan yeni bir para kaçışı gündeme getecek ve emisyonda yeni tırmanışları zo- runlu hale getirecek mi? Üçüncüsü, bu para hareketleri faiz oranlarını ve döviz cep- hesindeki gelişmeleri nasıl etkileyecek acaba? Dördüncüsü, bu para hareketleriyle iç talep arasında na- sıl bir ilişkı oluşacak? Kasalara ve yastık altlanna giden pa- ra kendısine nasıl bir yön arayacak? Bu gibi sorulara cevap bulmadan önümüzdeki günlerin ne- ler getireceğini kestırmek olanaksız gibi. Bu sorulara cevap bulmak ise pek kolay değil. Herhalde "ürkek" paranın sey- rini çok yakından itlemek gerekiyor. Bugün yapılacak TÜSIAD genel kurulunda Cem Boyner 1 in yerine Bülent Eczacıbaşı'nın yönetim kurulu başkanlığı- na getirilmesi bekleniyor. Cem Boyner'in inandığı doğrultuda açık sözlü tavrı ve TÜ- . SİAD'ın Boyner döneminde ortaya koyduğu çalışmalar, özel- likle de eğitim raporu, yasalanmız-haklarımız raporu, önemli bölümü tamamiandığı halde açıklanması ertelenen ülke stra- tejısi çalışması, belki bazı odaklann ve bazı TUSİAD üyele- rinin pek hoşuna gitmedı, ama sanıyorum TÜSİAD'a farklı bir ımaj ve kamuoyunda yeni bir konum sağladı. Cem Boyner'le aynı kuşaktan olan ve Boyner'le birlikte ça- lışan Bülent Eczacıbaşı'nın selefinin TÜSİAD'a getırdiği ye- ni havayı sürdürmesini ve kamuoyunda yankılar yapan ça- lışmalara yenilerinin eklenmesini diliyorum. Uçak yolcıısu savaştankorktuye uçuşlannı iptal etmelerinde ise sigorta primlerindeki artı- şın büyük bir rolü bulunuyor. Sigorta primlerindeki artış üzerine THY'den Çetin Özbey şunları söylüyor: "Sigorta ücretleri son dere- ce yüksek bir meblağa erişti. THY, 1-11 ocak arasında faz- ladan 772 bin ABD Doları tu- tannda sigorta primi odedi. Primlerde kriz nedeniyle yüz- de 200-300 oranına varan ar- tışlar oldu." Körfezde durum Savaş başladıktan birkaç saat sonra Körfez bölgesin- deki birçok ülke hava saha- larını kapattı- lar. Uluslarara- sı hava taşıma- cılığı şirketleri de bölgeye yap- tıkları uçuşlan iptal ettiler. Ekonomi Servisi — Kör- fez'deki krizin "sıcak savaşa" dönüşmesi, Türkiye'ye sefer yapan havayolları şirketlerini fazla etkilemedi. Britisn Air- ways, Lufthansa, Swissair ve Avusturya Havayolları gibi havayolu şirketleri uçuşlannı "normal" olarak sürdürüyor. Türkiye uçuşlannı savaştan önce iptal eden TWA ve Pan American'a, Air France da katıldı. AFP'nin haberine gö- re Air France, Istanbul ve .An- kara uçuşlannı dün iptal etti. lskandinav Hava Yollan SAS yetkilileri ise uçuşlanna 3 gün ara verdiklerini söyleyerek ge- lişmelere göre yeni seferlerini düzenleyeceklerini söylediler. THY ve ls- tanbul Hava Yollan ise tum Avrupa sefer- lerini normal olarak sürdü- rüyor. THY Basın ve Tanı- tım sorumlusu Çetin Özbey'in verdiği bilgiye göre THY, yolcu sayısında herhangi bir artış olmadığı için ek sefer koymayı dü- şünmüyor. Haftada Avru- pa'ya 14 uçuş yap'ıklarını söyleyen îstan- bul Havayolları yetkilisi Cem lrak ise "Şu anda seferierimiz- de bir değişiklîk yok. Avrupa seferlerimizi normal olarak yapıyoruz" diyor. Bilet satan acenteler ise ol- dukça "durgun" günler geçiri- yor. "Herkes uçaklarda yer bulabiliyor" diyen acente yet- kilisi Nevin Köylüce genel du- rumu şöyle özetliyor: "İş zaten yok. Şu anda bü- tün uçaklar yer veriyor. Türki- ye çıkışı için talep çok azaldı. Türk işadamları yaptırdıkları rezervasyonlan çoğunlukla ip- tal ettiriyorlar. Yabancılar ise zaten gittiler." TWA ve Pan American gı- bı bazı havayollannın Türki- Türkiye uçuşlannı savaştan önce iptal eden TWAve Pan Am'a Air France da katıldı. Talep giderek azaldığından hava taşımacılığı durgun günler yaşıyor. Acenteler, "Türkiye çıkışı için talep çok azaldı. İşadamları çoğunlukla rezervasyonîarını iptal ettiriyor. Yabancılar ise zaten gitti"' diyor. Suudi Ara- bistan perşem- be sabahı yap- tığı açıklama- da, hava saha- sını sivil uçuş- lara kapattı. Bu bölgeye yö- nelik uçuşlar Kahire'ye kay- dırıldı. Yemen, Ürdün ve Bah- reyn de sivil hava trafiğini durdurdular. Son yirmi gün içinde uçak şirketleri, bölgeye yaptıklan uçuşlan giderek azaltmaktay- dılar. Savaşm baslaması sonu- cu bu bölgeye olan sivil uçuş talebinin hemen hemen sıfıra inmesiyle birlikte, Air France, Lufthansa, Swissair, British Airvvays art arda karar alarak uçuşları tümüyle kaldırdılar. Dün son ahnan haberlere göre bu şirketlerden yalnızca Air France, Ankara ve Istan- bul'a yaptığı uçuşlan da iptal etti. Diğer havayolu şirketleri ise yalnızca hava trafiğine za- ten kapanan Körfez ülkeleriyle Îran ve İsrail'e yaptıklan uçuş- lan kaldırdılar.