Katalog

4 AĞUSTOS 1990 EKONOMİ CUMHURÎYET/13 Alüminyuma zam • KONYA (AA) — Etibank'm Seydişehir Alüminyum Tesisleri'nde üretilen alüminyum mamullerine ortalama yüzde 9 oranında zam yapıldı. Müessese MüdOrfl Abdullah Çamlı, girdi fıyatlannda artışlar yüzünden zammın zorunlu olarak yapıldığınj bclirtti. Çamb'nın verdiği bilgiye göre alüminyum ürünlerinin eski rc yeni kilo fiyatlan şöyle: Kûiçe alüminyum Aiaşımlı külçe alüminyum Alaşımlı yuvarlak ingot Stcafchadde (n*>) (n*0 Sıcaklevha Profl Fofyo 4.600 5.150 5160 5.150 5.000 5£00 5.670 &610 5L600 6.100 5L650 6.150 &400 &97O 91730 10.430 Kredi stokunda • ANKARA (ANKA) — Kredi stoku temmuz ayının ilk haftasında 282 milyar lira azaldı ve 49 trilyon 347 milyar lira düzeyine indi. Anılan dönem içinde kredi stokunu oluşturan kalemlerden, bankalann kredileri 209 milyar lira azalarak 45 trilyon 126 milyar liraya, Merkez Bankası'nın bankalara verdiği doğrudan krediler de 73 milyar lira azalarak 4 trilyon 221 milyar liraya geriledi. Bu dönem içinde sadece yabancı mevduat bankalannın verdiği kredilerde artış oldu. Yabancı mevduat bankalanmn kredileri temmuz ayının ilk haftasında 46 milyar lira arttı. İTO'danBulgar sermayesine davetiye • ÎSTANBUL (ANKA) — Istanbul Ticaret Odası (İTC>) Başkaru Atalay Sahinoğlu, Türkiye ile Bulgaristan'ın birbiriyle ticaret yapmasını engelleyecek bir güç olmadığını belirterek, "Türkiye, serbest pazar ekonomisine sahip bir ülkedir. Isteyen, istediği gibi, Türkiye'de ticari ve sınai yatırım yapabilir" dedi. Av tüfeğine tüketici kredisi • Ekonomi Servisi — Emlak Bankası ile Hema Makine Ticaret arasında Hema tarafmdan ithal edilen Browning, Winchester marka av tüfeklerinin tüketici kredisi ile satılmasına ilişkin bir protokol imzalandı. Krediler, 12 aya kadar vade ve yılük yüzde 41.7 faizle verilecek. SPK, öneri bekliyor • ANKARA (ANKA) — Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Başkam Şükrü Tekbaş, araa kurumlarca karştlanmayan küçük miktarb hisse senedi alım satımlarının seans dışmda yapılması için öneri beklediklerini söyledi. Tekbaş, önerinin araa . kurumlardan ya da borsadan gelebileceğini bildirdi. SPK Başkanı Tekbaş, ANKA'mn sokak borsasına ilişkin sorularını yarutlarken, bu olayın polisiye önlemlerle engellenemeyeceğini belirtti. "Eğer ihtiyaç varsa sokak borsası oluşur" şeklinde konuşan Tekbaş, "Üyelerle toplantı yaparak etkin çalışmalar gerektiğini söyledim" dedi. Girişim sermayesi • tSTANBUL (AA) — Türkpetrol Holding ile Bankers Trust Company, Yatırım Danışmanhk AŞ (Turtrust) adlı ortaklaşa bir (girişim sermayesi) şirketi kurdu. Yapılan yazılı açıklamada, sermayesi 3 milyar lira olan Turtrust'un, Türk ekonomisinde özellikle kredilendirme, sermaye ve işletme reorganizasyonu ile yeni yatuım olanaklannı geliştirip yapılandıracağı belirtildi. Merkezi tstanbul'da olan şirket, uluslararası piyasalara girebilmek ve teknolojik uzmanlıktan yararlanabilmek amacıyla stratejik önemi olan ortaklarla birükte Türk ve yabancı sermaye yatınmlannı hareketlendirecek. Borsanın gelişmesi sektörün gözdesi yaptv \atinin bankacılığıABDURRAHMAN YILD1RIM Sermaye piyasası ve borsanın hızlı gelişme- siyle Türkiye'de yatınm bankacılığı dönemi başhyor. Şirketlerin halka açüması ve hisse se- nedi ihraçları, şirket evlilikleri ve menkul de- ğerlerin alınıp satılması gibi faaliyetleri kap- sayan yatınm bankacılığı, sektörün en cazip alanı haline geldi. Son iki yılda faaliyete ge- çen 3 yeni bankayla birlikte sayılan 8'e yuk- selen yatınm bankalannın ihtiyacı karşılaya- maması üzenne ticari bankalar da büyuk öl- çüde "yatınm bankacılığY'na soyundular. Kamu kesiminin özelleştirme operasyonla- n nedeniyle ivme kazandırdığı borsanın her geçen gün bılyumesi ve sermaye piyasasının gelişmesi, yatınm bankacılığını cazip hale ge- tirdi. Sayılan 8'i bulan yatırım bankalan ya- nında ticaret bankalan da menkul kıymet bö- lümleri kurarak bu alanda yerlerini aldılar. Bu faaliyetler özellikle 1990 yılında şirket- lerin halka açıtması anlamında yoğunlaştı. Şir- ketleri halka açmaya ran eden ve borsayı ha- zırlayan yatırım bankalannın çalışraası sonu- cunda yılbaşından bu yana 22 şirket halka açıldı. özelleştirme operasyonlan dahil edil- dığinde bu sayı 29'a çıkarken, halka açılma veya halka arz yoluyla ekonomiye kazandın- lan fon miktan 3 trilyon liraya vardı. Türkiye^de son yıllarda yatınm bankası ola- rak Birleşik Yatınm Bank, Tekfen Yatınm ve Finansman Bankası, T. Merchant Bank ve Ya- tırım Bank faaliyete geçti. Daha önce de Tür- kiye Sınai Kalkınma Bankası, portföyündeki şirkeıleri halka açarak sermaye piyasasının ge- lişmesine önemli katkılarda bulunmuştu. Buna şimdi Türkiye Kalkınma Bankası ek- leniyor. Bu bankanın 1990 yılı sonuna kadar portföyünden borsaya getirerek hisselerini hal- ka satacağı şirket sayısı 12'ye yükselecek. Ya- tınm bankalan arasında Sınai Yatınm ve Kredı Bankası ile Türkiye Ihracat Kredi Bankası da bulunuyor. Yatınm bankacılığına soyunan ve bu alan- da sivrilen isimler arasında ise özelleştirme operasyonlanndan bilinen tş Bankası, özd bir bölüm kuran ve Anadolu'ya da hizmet verme- ye başlayan Yapı Kredi Bankası, özelleştirilen şirketlere danışmanlığı ile tanınan Türk Eko- nomi Bankası, Finansbank, tktisat Bankası, «zyefia "Halka açılma çok uzun vadeli ve geri dönüşü olmayan bir yoldur. Dolayısıyla da çok iyi planlanması lazım. Profesyonelce davranma k gerekiyor." Uras "Mevzuatta noksanhk ve tutarsızhklar var. Yatınm bankalan fonksiyonlannı yerine getirmezken ticaret bankalan bu alana yöneldiler" Şensoy "Yatınm bankacılığı son derece kârlı hale geldi. Bu işi yapan bankalar klasik bankalar kadar bir kâr elde ediyorlar. Bu tür bankacıhğın istikbali parlak." Uluslararası Bankası, Tekstilbank, Manufac- turers Hanover Trust, Osmanlı Bankası ve Ga- rantı Bankası geliyor. Ziraat Bankası bu alan- da ağırlığmı koymaya hazırlanırken, Vakıflar Bankası bu konuda bir hayli yol almış görü- nüyor. Türkiye'de yatınm bankacıbgının ulaştığı boyutlan değerlendıren Finansbank Yönetim Kurulu Başkam Husnu Ozyegin bu tür ban- kacıhğın "halkla, şirketler arasında köprâ kurduğunu" belınti. Yatırım bankalannın şir- ketleri borsaya hazırlamada çok önemli bir fonksiyonu yerine getırdiğinı belirten özyeğin şunlan söyledi: u Borsanın geldiği aşamada herkesin profcs- yonel olması gerekir. Artık borsada yatınm bankacısım yanına alan şirket daha başanlı olacak. Bir şirketin uzun sureli performansı önemlidir. Yuzde 15'ini halka açtın, yuzde 85 senin. Yuzde 15'i borsada i>i degerlenirse şir- ket sahibinio elindeki yuzde 85 de degerlen- miş olur. Bunun için borsaya sıbhaüi ve uzun vadeli bir stratejiyle açılmak gereklidir. Bir ku- mlnşnn yatınm bankacısız halka açılmaması gerekttgine inanınm. Halka açılma çok uzun vadeli ve geri dönüşti olmayan bir yoldur. Do- layısıyla da çok iyi planlanması lazım." Manufacıurers Hanovers Trust Bankası Ge- nel Müdüriı Atilla Uras da yatınm bankacılı- ğı alanında mevzuat noksanlığı ve tutarsızlık- ları bulunduğunu, yatırım bankalan dıye ku- nılanlann bu fonksiyonlannı yerine getirmez- ken ticaret bankalannın bu alana yöneldikle- rine dikkat çekti. Yeni bir düzenleme yapılma- sını ve bu kanşıklığın sona erdirilmesini iste- yen Uras, yatırım bankalannın sermaye piya- sasının gelişmesine paralel olarak etkınliğinin artacağını kaydetti. Yapı Kredi Bankası Genel Müdür Yardım- cısı Meüh Şensov ise yatırım bankacüığımn iki ana fonksıyonundan bıri olan "under-wnting" (garantili satış) işlemlerinin yapıldığını belirtti. tkinci ana fonksiyon olan şirket evliliklerinin de yapılabilir hale gelmeye başladığını belir- ten Melih Şensoy, yatınm bankacılığının son derece kârlı hale geldığmi kaydetti. Şensoy şöy- le dedi: "Bn işi iyi yapan bankalar hemen he- men klasik bankalar kadar bir kân elde edi- yorlar. Yatınm bankacılığının toplam kânn içindeki payı gittikçe artacaktır. Çunku bu tür bankacılık ber sene geometrik bir şekilde bü- yuyor. Yatinm bankacılığının istikbali pariak." Borsada savaş rüzgârı Borsada önceki gün seans sonunda başlayan "işgal paniği"dünde devam edince fiyat endeksi 5960 puandan 5381 puana kadar düştü. Ekonomi Serrisi — Irak'ın Kuvyet'i işgali tstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nı etkiledi. ön- ceki gunku seansı 5750 puanla ka- patan tlvTKB endeksi dün 5614 pu- ana kadar geriledi. Endeks çar- şamba günku seansın ortalannda 5960 puana kadar çıkmış, ancak seans sonunda ortaya çıkan "işgal paniği" nedeniyle yüklü miktar- larda satışlar olmuş ve endeks en yüksek noktasının 200 puan ka- dar altuıa inmişti. Bayramdan sonra hızlı bir yük- seliş trendine giren ve son 10 se- anstır sürekli olarak rekor kıran hisse senedi fiyatlan savaş nede- niyle nefes almaya başladı. tstan- bul Menkul Kıymetler Borsası'nın dunkü seansında son aylarda bü- yük çıkış yapan Koç Holding ve Koç Yatınm'ın düşüş trendine gir- diği, Eczacıbaşı Yatınm ve Ecza- abaşı tlaç'ın yükselişlerinin de durduğu gözlendi. Akbank'ın 12 bin liradan halka açılmasıyla tır- manmaya başlayan Türkiye Iş Bankası ve Yapı Kredi Bankası hissderi de dunkü seansta durak- ladı. öte yandan diğer banka hisse- lerine göre fiyatı ucuz kalan Ga- ranti Bankası ve Netbank ve bi- lançosu iyi çıkan Deva Holding, yabancılara satıldığı hakkında ha- berler yoğunlaşan Çanakkale Çi- raento kâğıtları prim yaptı. De- mirbank ve Alarko Holding his- seleri de çıkış trendlerini sürdür- düler. Bu arada seans ortasında 5381 puana kadar düşen tMKB endeksinin daha sonra toparlana- rak 5600 puanı aşması "düşüşün uzun sürıneyeceği" şeklinde yo- nunlandı. Borsacüar kapanış Tı- yatlanmn günün en düşük fiyat- lan olmadığına dikkat çekerek herhangj bir panik yaşanmayacağı görüşunü ileri surduler. Ote yandan, işgal haberiyle dünya borsalarında birden bire yukselmeye başlayan altın fiyatla- rının dun sabah duraklaması Ka- palıçarşı'yı da duraklattı. Kapalı- çarşı'da önceki akşam 220 bin li- raya kadar yükselen Cumhuriyet Altını'nın fiyatı dün öğlen saatle- rinde 215 bin liraya geriledi. 33 li- raya çıkan 24 ayar külçe altın ise 32 bin 550 liraya düştü. Kapahçar- şı çevrderi ic piyasalann tamamen dışa bağımlı olduğunu belirtip, fi- yat istikrarsızlığından endişe ettik- lerini söylediler. Bu arada altın fi- yatlannın Sovyetler'in yüklü raik- tarda altın satma ihtimalinin kuv- vetlenmesi nedeniyle frenlendiği belirtiliyor. İşgal haberiyle yeniden "kuvvetknen" dolann yükselişi de oldukça yavaşladı. önceki gün bir ara 151.55 yene kadar yükselen dolar dun öğlen saatlerinde 149^5 yene geriledi. Dolar Alman Mar- kı karşısında ulaştığı 1.6210 mark- lık seviyeyi de konıyamayarak 1.5880'e kadar geriledi. ABD Do- lan'nın dış piyasalarda tekrar gev- şemeye başlaması Tahtakale'yi de etkiledi. önceki akşam 2690 lira- ya kadar yükselen ABD Doları dün öğle saatlerinde 5 lira değer kaybederek 2685 liraya geriledi. Alman Markı ise önceki günkü seviyesine göre 9 lira değer kaza- narak 1685 braya yükseldi. Uluslararası para piyasalan gözlemcileri Asya borsalarında kriz dönemlerinin en güvenilir pa- ra birimi olarak görulen dolann başta Japon Yen'i olmak üzere As- ya ülkeleri para birimlerine karşı bir miktar daha değer kazanabi- leceğini, ancak Avrupa ülkeleri paralarının dolara karşı değer kaybetmeyeceğini ileri sürüyorlar. 'Duvarıım geri îstîyoruırfBatı Berlin, kasım ayında yıkılan duvarın ardından Doğu Avrupalıların işgaline uğradı. Üzerinde "Duvanmı geri istiyorum" yazılı t-shirtler Batı Berlin'de yavaş yavaş moda olmaya başladı. Ekonomi Serrisi- Doğu Avru- pahlar bırbırlenne takıhyorlar: Batı BerlinMeki bir bakkal dük- kâmyla, Varşova'dakı bir bak- kal dûkkânı arasında ne fark vardır? Sorunun cevabı bir tek cümle: Varşova'dakınin önûn- de daha kısa kuyruklar vardır. Bu şaka Batı Berhnlileri hiç eğ- lendirmiyor. Batı Berlin, bir za- manlar kapitalızmin etrafı du- varlarla çevrili bir ileri karakolu iken, şimdi bir ahşveriş çılgınlı- ğının altmda eziliyor. Kasımda duvar yıkıldıktan sonra önce Doğu AlmanJar geldi. Sonra Polonyahlar. Şimdi Çekler, Ma- carlar ve Rumenler. "Pazarük caoavariannu" dalga dalga ge- kn akınlan Berlin'in ûnlü ko- nukseverhğini zorluyor. "Potonyalı Ceneti" adını alan Kantstrasse, inamlmaz in- di rimler yapan elektronik eşya mağazalanyla bir gûmrûk ant- reposunu andınyor. tkci adam, dev bir televizyonu Pobki Fiat marka arabalanmn tavamna koymaya çalışıyor. Arabanın tavanı zaten üzerindeki birkaç koliyle iyice eğrilmiş dunımda. TV'yi birkaç dakika önce satın alan Polonyahlar cihazın koca- man kutusunu kaldınmın tam ortasına atmışlar büe. Batı Berlin'de kı magazalar metrodan bile daha kakbalık. Mağaza hırsızlığı ise çok ahşıl- mış suçlardan biri halinde. Po- lonyahlar, metro istasyonlann- daki otomatik bilet makinelerini hiçbir değeri olma- yan 25 zlotiliklerle çahştırma- nın yolunu bulmuşlar bile. Cad- deleri dolduran Doğu Alman Trabant marka arabalann eg- zozlan fabnka bacasından fark- sız. Ve Batı Berlin'i dolduran Doğu Avrupalılann çoğunun bir tek amacı var. Aldıklan tü- ketim mallannı ülkelerinde iyi bir fiyata okutmak. Bir marke- tin önûndeki kuyrukta bekleyen Polonyalı evkadmı Elizabeta BATI BERLİN — Duvarsız Berlin'in Baülı sakinleri, duvarlı devrin sakin gunlerini anyor. Şehir bü- yiik bir alışveriş çılgınlığının altında eziliyor. Joszke satın almayı planladığı 8 koli bira, yûzlerce gofret, 2 koli çay ve 3 video kamerayı Varşo- va'da satarak 600 mark kazan- mayı planhyor. Mağazamn sa- hibi Heinz-Göıdıer Szept işlerden memnun, ama "Stttı- ğım mallarm iki üc oüsU bir fiya- ta başkalanna satüması beni hasta ©diyor" dıyor. Bu kalabahğın bûyük bir kıs- mı bir gün içinde işini hallettik- ten sonra Polonya'ya dönüyor.' Batı Berlin-Varşova arası ara- bayla bir saatlik yol. En fazla bir depo benzin demek bu. Bir depo benzine karşılık en az yûzde 200-300 kârediyor Batı Berlin'i yağmalayanlar. Hem de tek ku- ruş vergi ödemeden. Polonya hükümeti bir ara gümrük kont- rollenni sıkılaştırarak bu ılgınç ve kârlı ticareti engellemeye ça- bşmıştı. Ama her ay ortalama 800 bm Polonyalı geliyor Batı Berlin'e. Baü Alman yetkililer Polonya hükümetinin bu ticare- ti biraz zor önleyebileceği görü- şünde. Artık özgürlük var. Sı- nırlar açık. ahşveriş yasak değıl Batı Berlin halkı da her ıkı taraf arasındakı ekonomik uçuru- mun bu duruma yol açtığımn bi- lıncinde. Ama yıne de büyük bir çoğunJuğu oldukça rahatsız. Bazılan o kadar rahatsız ki, giy- dikleri tişörtlenn üzerinde "D«- varunı geri isriyorum" yazıyor. Hem de büyük harflerle.. Hamsiye rakip geliyorEkonomi Servisi — Karadeniz- de hamsiye rakip geliyor. Özellikle son yıllarda kurulan balık unu ve balık yağı fabrikalannın etkisiy- le yapılan yanlış avlanma ile de- rriz kirlenmesi sonucu, azalan hamsiye karşılık Karadenizüler ye- ni bir balık türünü gelıştirmenin planlannı yapıyorlar: Somon ba- hğı. îstanbul'da 1989 yılında faali- yete geçen tkinci Kuşak Karade- nizli tşadamlan Derneği'nin ön- cülüğünde somon balık üretim çiftlikleri kurulması kararlaştınl- dı. Derneğin Kızıltoprak'taki mer- kezinde bir araya gelen 65 Kara- denizli işadamı, Norveçli profesör Jan Raa'run "Somon balıgımn Karadeniz sahfllerinde üretilmesi" konulu raporunu tartıştüar ve der- neğin çatısı altında kurulacak şir- ketlere katılma karan aldılar. 500 milyon lira sermaye ile kurulma- sı planlanan ve sayısı 10 olarak he- deflenen şirketler, Karadeniz sa- hillerinde somon balığı çiftliği ku- rup işletecek. Tuzu az, suları ve yağmuru bol bölgeleri seven somon balığmın Karadeniz sahillerinde anavatanı Norveç'ten daha iyi yetişeceği ko- nusunda bilim adamlanmn rapor- lannı aktaran Dernek Başkam Sa- it Yılmaz şunlan söyledi: "Bu çiftliklerin kurulması için Karadeniz sahiUeri çok uygun. Çok az tuzJuluk oranı ile Norveç'- ten bile ustunlügü var. Daha ucu- za mal olması süratle yetişmesi ile yatınm, kendisini 1.5 yıl gibi çok kısa surede amorti ediyor. iiiks bir rokelim olan somon bahgını yetiştirerek ihraç edecegiz ve ülke- ye döviz kazandıracagız." Maliye ve Gumrük Bakanı Ad- nan Kanveci'nin önerisiyle Kara- denizli işadamlannın üretmeyi planladıkları somon balıgımn dünya üretimi 200 bin ton dola- yında bulunuyor. Dünya üretimi- nin yüzde 60"ının Norvec'teki çift- liklerden karşılanan bu balığın ki- losu 7-8 dolardan satılıyor. EKONOMIDE KULIS MERALTAMER Arçelik'in gözü dışarıdaKoç Holding Sanayi Grubo Başkan Yardımcısı U ğ v EkşJoğ- In'nun geçenlerde Dünya gazete- sinde yayımlanan "Beyaz eşya sektoninde Almanya'da bir fab- rika saon aJabüriz" yollu deme- cini okuduğumuzda, önce bu sektörde ilk akiımıza gelen Al- man firmalannı düşündük: Mi- ek ve AEG'den başkası gelme- di. Sonra "kim olabfflr?" diye bi- raz araştınnca henüz ortada so- mut bir gelişme olmadığını, an- cak bundan beiki daha da önemlisi özel sektörün en büyük kuruluşu Arçelik'in "düııya li- ginde gıireşmek" üzere bazı ha- arlıklar içinde olduğunu anla- dık. Beyaz eşya sektöründe dünya- da yüda 5-6 milyar dolar ciro- lar yapan Wfcirtpool-Philips, EMrtrolıu ve hemen ardından 4.5 milyar dolarlık drolanyla Amerikan General Electric ile Japon Maksushita gibi "büyük balıklar", 2-4 milyar dolar yıllık drolanyla Bosch-Siemens, M«y- teg gibi "orta boy balıklar" ve cirolan 1-2 milyar dolar arasın- da olan Alman AEG, Fransız Tbomson, ltalyan Merloni- Ariston ve Alman Miele gibi "küçük balıklar" vardı. Ve yakın gecmişe kadar sade- ce uretimde "ekonomik kapa- sileye" ulaşmak önenüiyken, ar- tık "pazarlamada ekonomik bovoüar" ön pılana çıkmaya baş- lamış, bu boyutlara ulaşamayan "küçük baükları" hayat hakkı olmadığına ilişkin ipuçlan gide- rek artar olmuştu. Amerika'da 4 flrma beyaz eş- ya piyasasının yüzde 90"ına hâ- kimdi. Japonya'da aynı piyasa- nın yüzde 95'i 5 fırmamn elin- deydi. Avrupa biraz daha "ka- nşik"tı. Üç büyük fırma paza- nn yüzde 50*sini elinde tutuyor, geri kalan yuzde 50 ise çok sa- yıda firma arasında paylaşılıyor- du. tşte bu geri kalan yüzde 50'de "birieşerek", "büyüyerek" ayakta kalma ve "yutnlmanıa" kavgası da kıran kırana sürüyor- du. Bu dunımda Alman Miele 1 nin de, Alman AEG'nin de, Fransız Thomson'un da, ttalyan Mcrioni'nin de kendilerine ortak almalan ya da birbirleriyle bir- leşmeleri Icaçımima7 görünüyor- du. Geçen yıl 1 trilyon dolayında ciro yapan Arçelik'in 1990 ciro- su 2 trilyon liranın bir miktar al- tmda beklenmekteydi. Fınn üre- ten ARDEM de buna eklendi- ğuıde ciro 2.5 trilyona yaklaşa- cak, bu rakam 1990'ın ortalama dolar kuru 2400 liradan dolara cevrildiğinde ise yaklaşık 1 mil- yar dolar gibi bir rakam buluna- bilecekti. O zaman Arçelik de, birleşerek büyümeyi amaclayan "küçük baüklar" klasinkasyo- nuna girebilirdi. Anlaşılan, Koç Gnıbu üst yö- netimi bu düşüncelerle gözünü dışa çevirmiş, Avnıpa'da beyaz eşya sektöründe at oynatan "kü- çuk balıklardan" birini yutma, birleşme ya da ortak olma yo- lunda temaslara başlamıştı. Ek- şiogln'nun "Almanya'da fabrika satın alabiliriz" yolundaki söz- lerini bu aşamada böyle değer- lendirmek gerekti. Interbank'a yeni düzenMerkez Bankası'nın "denetimi" ve "kefaledndekl" tnterbank'a yeni bir düzen getı- rilmesi düşünülüyor. tnterbank ilk kurulduğunda, söz gelişi "böyük baaka küçük bankaya vcrmez; Akbank, Yapı Kredi'ye vermez; yerli banka yabanaya vermez" gibi düşüncelerle ban- kalann borç verip-aldiKİan ban- kalan bilmemelen uygun görul- müş, işlemlerin Merkez Banka- sı aracılığıyla gerçekleştirUmesi kararlaştınlmıştı. tnterbank'ta işlem yapmak is- teyen bankalar Merkez Banka- sı'na, kendilerine tanınan işlem hacmi üst sımnmn yüzde 120'si kadar teminat yatınyorlar ve iş- lem yapmaya hak kazanıyorlar- dı. Ancak Merkez Bankası Baş- kam SaracofJa, bugüne kadar süren bu düzenin değişmesinden vana. "Dünyaaın hiçbir yerinde tnlerbank böyle çahşmıyor" di- yen Saracoğlu, artık "kefU" de- ğil, " a n a " olmak istiyormuş. Bir başka deyişle tnterbank iş- lemlerini "sadece ben göreyim" değü, "ben de göreyim" diyor- muş. Yeni düzen gelirse, bankalar tnterbank'ta karşı karşıya gele- cekler ve birbirlerini beğenirlerse risklerini ölçerek para alıp sata- caklar. Ancak bu dunımda ban- kalann tnterbank'a girmek için Merkez Bankası'na yatırdıklan yüzde 1201ik tfminata perek kal- mayacak. Teminatlar ise çoğun- lukla Hazine bonosu. Bu işin hesabını yapan bir babkacı "tnterbank'U bir gün- lök iş hacmine bakın. Merkez Bankası'nda bu nedenle yatan Hazine bonolan 1 trilyon dolay- lanndadır. Bankalar leminata gerek kalmadıgı takdirde ba pa- ralan çekerlene bn kez enflas- yonnn dâşnrülmesiyle çeüfea bir dunım ortaya çıkar. Para bola- şır. Hazine bonosu faizleriain artmas gerddr ki iı«««ı«r afau. O zaman tnlerbank faizleri ne olur? Faizlerin artması enflas- yon cephesinde ne getirir ne gö- tünir? Burada bir ikilem var" diyor. Bir başka bankacı ise vergi avantajı nedeniyle Hazine bono- lannın teminat olarak kullarul- masa da kunımlar için cazip ol- duğunu ve devlet kâğıdı ahinla- nnda bu nedenle önemli bir dü- şüş beklenmemesi gerektiğiııi sa- vunuyor. Yabancı bankalar, A.Ş. oluyor TQrkiye*de faaliyet gösteren yabancı bankalar şu sıralar hiç rahat değü. Kârhüklar geçen yıla göre önemli oranda düştü. Sa- dece yabancı bankalann değil, pasaportlarına bakılmaksızın küçük bankalann çoğunun kâ- n düştü. Küçük bankalar, Merkez Ban- kası Başkam Riişdü Saracoğlu ile yaptıkları toplantıda da, yü- reklerini ferahlatacak bir umut ışığı göremediler. Saracoğlu on- lara, " s i n dcstek olacagtz, fon yantacağız" gibi "pembe" söz- ler söylemedi. Aksine, verdiği mesaj "sermayelerinizi artünn, kâr transferleriıuzi azaitın. Kâ- nnızı sermayenize kaün. Kendi 1^ndinizc biyüyün' şeklinde özetlenebilirdi. Gerçekten de Türkiye'de iş hacmi son yıllarda çok hızlı bü- yümüş, buna karşılık yabancı bankalann sermayeleri büyüyen iş hacmine oranla epey güdük" kalmıştı. Bank of Bostonn Cha- se Manhattan, Standart Charte- red ve daha pek çok yabancı bankanın sermayesi 10 milyar li- ranın altındaydı. Bank of Bos- ton ve Standard Chartered'ın sennayesinin 5 milyar lira oldu- ğu söyleniyordu. Yabana banka- lar arasında sadece Manifactn- rer Hanovers'in sermayesi 37 milyar liraydı ve yeni bir serma- ye arttınrruna gıdilerek 60 mil- yara yükseltılmesi de gündem- deydi. Apaçık görürüyordu ki, ya- bancı bankalar bu sistem içinde çok küçuk kalmışlardı. Faaliyet- lerini anlamlı bir biçimde sürdü- rebümeleri için bir yol bulup bü- yümeleri gerekiyordu. Bir ban- kacıya göre bu yol "birleşmek", "bir Türk bankasına ortak olmak" olabilirdi. Ancak şube satmak, ortak olmak ya da pek çok faaliyetı daha kolay yürüte- bilmek için "anonim şirket" ol- mak gerekiyordu. tşte bu nedenle yabancı ban- kalar anonim şirket olmaya baş- ladılar. Bu alanda ilk adunı atan Bank of Boston oldu. Maaifac- turer Hanovers de anonim şirket olma yolunda hazırlıklara baş- ladı. IŞADAMININ AĞUSTOS 1990 GÜNLÜGU Hazırlayan: H. Turgut Anğ 7 Ağustos '90 SalTya kadar • Ucretüler, geçen ayın alış fatura ve fışlerini Vergi tade Bildirimi'ne listeleyerek işyerine verirler. 10 Ağustos '90 Cuma'ya kadar • Boş video ve ses kaseti imal ya da ithalinden ge- çen ay kesilen vergi kesintisi Ziraat Kna yatınlır, bildirimi Turizm Bakanlığı'na yollanır. • TV satışı bandrol ucreti Ziraat B!na yatınhr, bil- dirimi TRT Gn. Md.'ğüne gönderüir. 15 Ağustos '90 Çarşamba'ya kadar • Geçen ayın Banka ve Sigorta tşlemleri Beyanna- mesi, vergi dairesine verilir ve ödenir. • AnlaşmaJı matbaalarda geçen ay basılan ve dağı- tılan fatura, PSV ve reçetelerin bildirimleri, vergi daireleri ve defterdarhklara verilir. • Eczaneler, Tapu Sicil Md.'lukleri, Mimar ve Mü- hendisler, tmalatçı, Kuyumcu ve Mıhlamacılar ile anlaşmalı matbaalann reçete basımını içeren Tem. 90 ayhk bilgi formları bildirimleri, Maliye Bakan- lığı Vergi lstihbarat Şubesi Ulus-Ankara'ya taahhüt- lü gönderilir. 20 Ağustos '90 Pazartesi'ye kadar • Anonim şirketlerde Damga V. Beyannamesi ver- gi dairesine verilir ve pul bedelleri ödenir. • Ocretlilerin geçen ay ahş belge sonuçlan, Vergi lade Beyannamesi ile vergi dairesine verilir. • Kişı ve şirketlerin Ağustos '90 geçici vergisi öde- nir. • 10'dan az işçili işyerlerinde mayıs-temmuz döne- minde, 10'dan fazla işçili işyerlerinde ise temmuz- da yapılan ödemelerin vergi kesintileri Muhtasar Be- yanname ile vergi dairesine verilir ve ödenir. • Kendi adlanna reklam yapanlar ve reklamcılann geçen aya ait tlan-Reklam Beyannamesi ile Eğlen- ce, Yangın, Sigorta ve Akaryakıt Tüketim Beyan- nameleri belediyeye verilir ve ödenir. 27 Ağustos Pazartesi'ye kadar • Geçen ayın KDV Beyannamesi vergi dairesine ve- rilir, vergi kesintı tazlası varsa ödenir. • Kurulu kooperatifler, anasözleşmelerini 3476 s. Kooperatifler Yasası'na göre yeniden düzenlemeli- dirler. (22. ay - RG 25.10.1988). • Siyasi partilerin merkez karar ve yönetim kurul- ları, gerekli görülen tüzük değişikliğini yapmahdır- lar. (3. ve son ay - 25.5.1990 R.G.) 28 Ağustos Salı'ya kadar • Daha Önce satılmış, ama trafık ve vergi kaydı es- ki sahipleri adına görunen araçlann yeni sahipleri, noter satış belgesi ile il trafîk bürosuna cezasız dü- zeltme işlemi yaptuabüirler. (16. ay - R.G. 28.4.1989) 31 Ağustos Cuma'ya kadar • Bağ-Kur'un ağustos 90' ayhk yeni zamlı birimi bankaya, posta çekine, il müdürlük veznesine öde- nir. • Temmuz 90 Ayhk Sigorta Bildirgesi SSK Bölge Mdlğüne verilir ve prim tutan ödenir. • Geçen ay 9"dan fazla işçi çalıştıranlarca: a) Konut E.Y. Fonu Bildirimi, SSK Md.'ğüne ve- rilir, tutan banka ya da sigortaya ödenir. b) Zorunlu Tasarruf kesintisi yeni ayhk bildirim formlan Ziraat R şubesine verüir ve yatınlır. (RJG. 11.1.1990) • Ticaret ve serbest meslek sahipleri geçen ayın Vagi lade Beyannamesi'ni verirler. • Gelirleri götürü vergilendirilen ücretli - ticaret - serbest meslek sahipleri, 2. vergi taksitlerini vergi dairelerine öderler. CanonFotokopiMakinesi BÛRO MAKİNELERİ TİCARET A.Ş UEBKEZ*TANaJLrEL1515»20(«HAT)FAKS 1*37816 A0M*WJ*I.TD ŞT1TEL13»I»-1373O4 ANURAfiOMMŞ VŞ TEL 167 26 88 İZMfVKAYAA.Ş TEL 138 175-2S6860 TRABZONfl(AfWI«KKCIll.ŞTi TEL 17620-12940