Katalog

7 MAYIS 1990 EKONOMİ CUMHURİYET/13 Gtibrede indirim • KONYA-ANKARA (AA) — Türkiye Zirai Donatım Kurumu, çiftçiye satışuıı yaptığı kimyevi gübre çeşitlerinden ikisinin fıyatında indirim yaptı. TZDK, çiftçinin ekim öncesi sonbahar döneminde kullanacağı gübre türlerinin satış fıyatını, bugünden geçerli olmak üzere yüzde 10 oranında düşürdü. TZDK Genel Müdürlüğü yetkilileri, tüm bölgeler için geçerli olacak yeni fiyat düzenlemesi ile tüketimi en yaygın olan diamonyum fosfat (DAP) gübresinin ton başına satış fiyatının 479 bin liradan 432 bin liraya, 20-20'lik kompoze gübrenin satış fıyatının da 340 bin liradan 307 bin liraya düşürüldüğünü bildirdiler. Japonlar Özal'ia rahat • ANKARA (ANKA) — TAırgut Özal'ın cumhurbaşkanı seçilmesinin Türkiye'de iş yapan Japon işadamlarını rahatlattığı bildirildi. Japonya'nın Ankara BüyUkelçtsi Takashi Şengoku, Japon işadamlannın Turgut Özal'ı tanıdıklannı, kendisine güvendiklerini belirterek "Sayın özal'ın cumhurbaşkanı seçilmesi ile 1989'un kasım ayı öncesindeki siyasi belirsiziik hafifledi, ancak tamamen kalktığı söylenemez" dedi. Japon Büyükelçisi, siyasi belirsizliğin azalmasından sonra Türkiye'de yatınm yapmak isteyen Japon işadamlarını en çok kaygılandıran sorunun ytiksek enflasyon olduğunu bildirdi. EMD Genel Kurulu • ANKARA (Cumhuriyet Biirosu) —Ekonomi Muhabirleri Derneği'nin (EMD) 2. Genel Kurulu Ankara'da yapıldı. Genel kurula bir mesaj gönderen Devlet Bakanı Mehmet Yazar, "Ekonomik sonuçlar önyargısız yorumlanmalı" dedi. EMD Başkanı Taylan Erten de basımn her türlü baskı ve tehdide karşın edilgen bir tavır sergilemeyecegini söyledi. Genel kurulda yapılan seçrmlerde EMD Yönetim Kurulu üyeliklerine Taylan Erten, Nursun Erel, Vecdi Seviğ, M. Kemal Öke, Muzaffer Gençdoğan, Ali Bilge, Mehmet Öngeoğlu seçildiler. Borsaya kadın eli değecek İMKB'nin bilgisayar düzenine geçmesi ve / Yusuf Özal'ın İslamabad'da tanıştığı ve borsanın aksayan yönlerine çekidüzen verilmesi /kocasıyla birlikte bir danışmanlık şirketinin fiçin ABD'li kadın profesör Graciela Chichilnisky m/salaibi olan ABD'li profesör ilk raporunu ilegündeliği 1700dolaraanlaşıldı. T»ki ay önce borsa başkanhğınaverdi. altında sürdürülecek olan "lstanbul Men- gili bir rapor hazırlayıp borsa başkanlığı- kul Kıymetler Borsası'nın bilgisayar siste- na sunan Chichilnisky'nin gündelik ücre- minin kurulması ve borsanın diger sorun- tinin 1700 dolar olduğu çalışmaları yakın- dan izleyen bir kaynakça belirtiliyor. Öte ŞEBNEM ATİYAS NEW YORK — İstanbul Menkul Kıy- metler BoTsası'nın bilgisayar sistemi ile do- natılması ve borsanın aksayan yönlerinin düzeltilmesi konulannda danışmanlık yap- ması için ABD'li bir kadın profesörle an- laşmaya vanldı. Yusuf Özal'ın tavsiyesi ile Güneş Taner tarafından bu göreve getiri- len ve günde 1700 dolar (yaklaşık 4.3 mil- yon TL) alacak olan Graciela Chichilnisky Columbia Üniversitesi'nde matematiksel iktisat dersleri veriyor. Devlet Bakanı Güneş Taner'iıf denetimi larına çözüm bulunması için gerekli led- birleri içerecek bir borsa sisleminin geliş- tirilmesi için danışmanlık görevi" Yusuf Bozkurt Özal'ın islamabad'da tanıştığı, New York Cohımbia Üniversitesi matema- tiksel iktisat profesörlerinden Graciela Chichilnisky'ye verildi. Kocası ile bir da- nışmanlık şirketi sahibi olan Chichilnisky, ilk kez Türkiye üzerine çalışıyor. Ulusla- rarası menkul değerler konulu bir çalışma- yı mart ayında tamamlayan ve aynı dö- nemlerde tstanbul'a gelerek, İMKB ile il- yandan borsaya yakın kaynaklar, bu üc- retin ilk danışmanlık hizmeti için olabile- ceğini, somut adımlann atflması, program desteklerinin verilmeye başlanması ile da- nışmanlık ücretinin birkaç kat artması ge- rektiğini belirtiyoriar. Danışmanlık ücre- tinin doğrudan Sermaye Piyasası Kurulu ta- rafından ödendiği belirtiliyor. ABD'de tanınmış bir matematiksel ik- tisatçı olan Chichilnisky aslen Arjantinli. Teknik makalelerinin yanı sıra kitaplan ve iktisat politikasma yönelik çalışmaları ile de tanınıyor. ÎMKB'de gerçekleştirilecek düzenleme- ler konusundaki taliplıler arasında Dün- ya Bankası'nın yan kuruluşu olan ve ge- lişmekte olan ülkelerdeki borsa deneylerini yakından izleyen, Uluslararası Finans Ku- rumu IFC de bulunuyordu. İlk aşamada projede görev alamayan IFC, hükümet nezdinde girişimlerini sürdürerek, proje- nin ilerki aşamalarında görev almaya ta- lip oldu. IFC yetkilileri, gerekirse Chichil- nisky ile birlikte çalışabileceklerini de be- lirtiyorlar. Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu Başkanvekili Tercan zam boykotunu anlattı Artık susmayacağızBir ihtisas komisyonu aracılığıyla zamları yakından izleyeceğiz. Haksız zamları halka duyuracağız, "Şu malı almayın, satmayalım" diyeceğiz. Bunun politik bir eylem olduğu ahlaksızca bir yalan. Birilerinin çıkıp bu gidişe dur demesi ' gerekiyordu. İDtL GÜRSEL ANKARA — Esnaf ve Sanat- kârlar Konfederasyonu Başkanve- kili Cemil Tercan, cola zammına yapılan boykotun bir başlangıç ol- duğunu vurgulayarak "bnndan sonra susmayacağız, yapılan her zarada eyteme başlayacağu" dedi. Cola boykotuna tüm yurtta 300 bin bakkal ve bayinin uyduğuna dikkat çeken Tercan, fiyatlan kı- rana kadar boykota devam ede- ceklerini söyledi. Yapılacak eylemlerin fi> t atlann düşmesinde etken olacağma inan- dıklannı bildiren Tercan, Cumhu- riyet'in sorulanm şöyle yanıtladı: "Eylemimizin politik olduğu, Esnaf ve Sanatkârlar Konfederas- yonu'nnn DYP'li olup boykotun ANAP'a bir tavır olduğu ileri sü- riiluyor, ne diyorsunuz? TERCAN — Bu ahlaksızca bir yalan. Bizim eylemlerimizden hiç- bir siyasi partinin haberi yok. Sa- bah kalkıyorsunuz, colaya yüzde yuz zam yapılmış. Hiç kimse se- sini çıkarmıyor. Aslında biz de se- simizi çıkarmasak kâr oranımız artar, ancak millete yazık, birile- rinin çıkıp bu gidişe dur demesi gerekiyordu. O birileri biz olduk. — Boykotu nenye kadar sıirdu- Bakkallar ne divor? Eyleme herkes katılmalı Mehmet Kafaved (Feriköy) — Ben esnaf olarak zammı çok göımüyOrutn. Bu bir yıldan beri ilk defa yapüan bir zamdır. Protesto eylemine katılmayacağım. tbraUm Yakapogla — Colalı içecekleri satmaraa eylemini sonuna kadar destekleyeceğim. Son zamlarla bu raeşrubatların fiyatı iyice aşmya kaçtı. Meradah Hançerfi (Bakırköy) — Eyleme katüıyorum. Ancak bu eyleme biitün esnafın katılması gerekir. Biri satar biri satmazsa bu iş yünimez ki. Bana da öyle olacak gibi geliyor. Üzeyir Dtaçer {G. Ostnan Paşa) — Eylemi destekliyonım, ama toplu prptesto olmaşı gerekir. 2 litrelik bir meşrubat 5 bîn Kra olur nau? Asın zam yapan diğer firmalar da bu şekilde uyarılmalı ve protesto edilmeli. Emre Koritut (Beşyûzevlert — Protestoya katüıyorum. Şu anda dükkânımda bulunan mab bitirdikten sonra başka mal almayaeağım. Metin Çeogd (Yeşilköy) — Protesto eylemini destekiiyorum. Ayrıca bu eylem yalnızca colayla sınırh kaîmamalı. Mal rahat rahat satüıyor diye istediklcri zammı yapıyorlar. Cevaı Geaç (Teşvikiye) — Karar çıkügı zaman bu karara uymaktan yanayım. Ancak çevremdeki birkaç bakkal satışlarım Sûrdürurse ben de şatarun. * receksiniz? TERCAN — Sonuna kadar sürdürmeyi düşünüyoruz. Bugün önümüze bir cola çıkmıştır. Şöy- le bir karar da aldık, bundan son- ra halkın doğrudan döğruya ilgi- sini çeken tüketim mallarında, böyle gereksiz zamlar olursa ku- rulacak bir ihtisas komisyonu her konuyu yakinen izleyecek, bunu değerlendireceğiz, halka da şunu duyuracağız: "Şu nuria yaptlan şu zam haksız bir zarodır. Almayın bunu, satmayalım bunu." Olayı protesto etmek için de bu malları satmayacağız. — Eylemlerinizin etkili olaca- ğına inanıyor musunuz? TERCAN — Evet, grev kırıcı- ları vardır biliyorsunuz. Bizde bu mümkün değil, çünkü sayısı o ka- dar çok ki kimle baş edecekler. 300 bin tane bakkal ve bayi var Türkiye'de. Aldığımız cola karan da tüm Türkiye için gecerlidir. Tüm teşkilatımıza duyurdum bu kararı. Tiim TMürkiye'deki bak- kal ve bayiler buna uyuyor. Sade- ce bakkal ve bayiler de degil, de- mirci, kömürcü de uyacak. Olaya Türk esnaf ve sanatkârının eyle- mi olarak bakılmalıdır. — Cola firması- yöneticileri zanüarın nedenini Türkiye'de sa- tışlann az olmasına baguyorlar? TERCAN — Ben bunda gerçek payı bulmuyorum hiç. Benim ku- İağıma da şöyle geldi: "Efendim biz viıksek faiz zammı koyduk, yd sonuna kadar zam yapmaymlım diye." Bakın şimdi bu bir laf mı, gerekçe mi, demek onlar da yük- sek zam yaptıklanru kabul ediyor- larmış. Bunlar, "tüketim mevsimi- dir, yaz geliyor" diyorlar. "Çok tüketilir, talebi çok olursa çok ka- zıklavalım" gerekçeleri bu. Yani biz mecbur muyuz çok cola tüket- meye? — Cola üriinlerinde bir maliyet hesaplatması yaptınız mı? TERCAN — Bizim böyle bir maliyet hesaplamamız var, sonuç yüzde 100 zam, aksini ifade edi- yorlarsa medeni ülkelerin medeni insanları gibi karşıma gelsinler, karşılıklı hesaplara bakalım. — Türkiye'de bu eylem ilk kez yaygın bir "zararaa hayır" eylemi olacak, bundan sonraki eylemler- de olaganustü zammı kıstas ala- cağımzı söylüyorsunuz, bunu na- sıl belirieyeceksiniz? TERCAN — Maliyet girdileri bir fiyat oluşmasında, belirlenme- sinde esastır. Şimdi maliyet girdi- leri, yüzde 100 zammı gerektiri- yorsa buna diyecek bir şeyimiz yok. Ama bizim hesaplarımıza göre maliyet hesaplan yüzde 100 zammı gerektirmiyor. Bundan ev- vel hep yapmışlar zamlan, bu mil- let hep susmuş. Ama serbest pi- yasa ekonomisi bu değil ki. Türki ye*de cola, iki firma, akşam otel- de buluşuyorlar, diyorlar ki bir zam yapahm. Rekabeti kıracak ra- kip yok ki. Bizde güzel bir laf var- dır, "tavuk su içer, Allah'a bakar", bunlar suyu da içiyorlar, Allah'a da bakmıyorlar. kartellere karşıANKARA (ANKA) — Bakkal- lann yüksek zam yaptığı gerekçe- siyle colalı içeceklere karşı başlat- tığı ve diğer bazı temel mallara da yansıtılacağı bildirilen boykot ka- ı an, özellikle bakkalarda satılan birçok ürünü, üretimindeki te- kel/kartel yapısını gündeme getir- di. ÂNKA'nın yaptığı belirlemele- re göre margarin, ayçiçek yağı, deıerjan ve colalı içeceklerde ya- bancı sermayeli kunıluşlar, tekel > a da kartel konumunda. Çay, iç- ki, sigara, şeker gibi ürünlerde ka- mu; makarna, tuz, kibrit, diş ma- cunu ve tıraş bıçağı gibi ürünler- de de yerli özel sektör fîrmalan te- kel konumunda. Bu ürünlerde, tek bir firmarun toplam pazar içe- risindeki payı yüzde 30 ile yüzde 100 arasında defişiyor. Piyasarun büyük bölümünü birkaç firma elinde bulundurduğu için fiyat re- kabeti oluşmuyor. Esnafın boykot etmeyi planla- dığı margarin, ayçiçeği yağı, de- terjan gibi alanlar kartel oluştur- maya müsait. Özellikle margarin- de, sermayesinin yüzde 65'i Hol- landalı Ünilever'e ait olan Ünilever-lş'in tartışılmaz bir hâ- kimiyeti var. Ünile\'er-İş, maıga- rin piyasasının yüzde 50-52'sini kontrol ediyor. Ünilever-İş'i yüz- de 20 ile Sabancılar'ın Marsa'sı iz- liyor. Pazann geri kalan yüzde 30'luk bölütnü ise Turyağ, Ay- mar, Paksoy ve diğer margarin üreticileri tarafından paylasılıyor. Ünilever-lş, margarin piyasası- nı kontrol etmekle kalmıyor, sa- hibi bulunduğu Lever-lş ile de de- terjan sektörünün yüzde 35'ini elinde bulunduruyor. Ayçiçek yaği piyasasının en bü- yüğü ise yine bir başka yabancı sermayeli şirket olan Komili. Ser- mayesinin yüzde 40'ı tsviçreli Co- dev Holding'e ait olan Komili, ay- çiçek yağı pazarının yüzde 35'ine «ahio. EKONOM1NOTLARI OSMAN ULAGAy Gelenekselleşmiş Bir Enflasyon İçin Yazı Sayın Cumhurbaşkant, enflasyonun nisandan itibaren düşe- ceğini müjdelemişti bir süre önce. Aynı görüşü tekrarlayan Dev- let Bakanı Sayın Güneş Taner'in yıl sonu için enflasyon hedefi ise bilindiği gibi yüzde 30'lardı Ahlaksız enflasyon ise nisanda gene söz dinlemedi, enflasyonda beklenen iniş gene 'başka bir bahara' kaldı. Özellikle tüketici fiyatlarındaki dört aytık artış 12 ayiık bazda yüzde 80'lik bir tempoya işaret ederken, gerek tü- ketici fiyatlarında, gerekse toptan eşya fiyatlannda 12 aylık fiyat artışlarının geçen yılın üzerinde seyrettigi görüldü. Böylece yıl- başında geçen yılın rakamlarının hayli altına inmiş olan 12 aylık artış rakamlarının yaratmış olduğu göreceliıyimserlik havası da tamamen kayboldu. DİE'ye göre toptan eşyada ve tüketici fiyat- larında 12 aylık artışların seyri şöyle: Ocak Şubat Mart Nisan Toptan 1 1989 % 70.2 67.3 608 606 Eşya 1990 %60.2 62.0 63.9 61.5 Tûrkly» 1989 %62.5 64.1 60.2 60.2 Tüketici 1990 %60.0 59.5 62.8 63.5 Bazı illerde 12 aylık tüketici fiyatlan artışının bu oranların çok daha üzerine çıktığını, örneğin Gaziantep'te yüzde 76.3, Antal- ya'da yüzde 76.2, İzmir'de yüzde 72.6, Zonguldak'ta yüzde 72.1 olarak gerçekleştiğini görüyoruz. Dört aylık artışlar da çoğu il- de yüzde 22 dolayında. Şimdi tüm bu rakamlar ortadayken aklı başında bir insan, enf- lasyonun inişe geçtiğine, kontrol altına alındığına, yıl sonunda yüzde 30'lara ineceğine inanabilir mi allahaşkına? Sayın Cum- hurbaşkanı'nın ve Sayın Devlet Bakanı'nın enflasyon konusun- da söylediklerine inanabilir mi? Merkez Bankası Başkanı Sayın Rüşdü Saracoğlu. enlasyon olayına palavrayla değil ciddiyetle yaklaşanlardan biri. Sayın Sa- racoğlu, 19 nisanda Merkez Bankası Genel Kurulu'nda yaptığt konuşmada, enflasyonun basit ve çözümü kolay bir olay olma- dığını belirttikten sonra Türkiye'deki enflasyon sürecinin teme- linde birbirini etkileyen üç önemli olgu olduğunu söylemiş ve şöy- le devam etmiş: "Bunlardan ilki enflasyonist bekleyişlerin halen kırılamamış olmasıdır. Bunun aniamı, genelde iktisat politikalarına güvenin sağlanmasında istenilen noktaya henüz varılamadığı olup en önemli bir nedeni ise iktisat potitikalannın genelde kamuoyun- da güven telkin edecek bir bıçimde anlatılamamış olmasıdır" Deneyimli işadamı Sayın Vehbi Koc'un geçen gün yaptığı bir konuşmada söyledikleri ise şöyle: "Enflasyonun yıl sonuna kadar düşeceği iddia ediliyor. Ben bunca yıllık tecrübelerime göre konuşuyorum, bu şekilde enf- lasyon kesinlikle düşmez. Bunu beklemek de hayal olur. Zaten ekonomide istikrarsız bir dönem yaşanıyor. Ortaya bir de çok baş- lılık çıkıyor." iş âlemindeki genel kanı da şynı doğrultuda. Yani Sayın Sa- racoğlu'nun da belirttiği gibi enflasyonun sürmesinde önemli bir etken olan enflasyonist bekleyişler kırılabilmiş değil. Yılın orta- sına yaklaşılrrken yetkili ağızlarca yapılan aşırı iyimser beyanla- rın hiçbirinin tutmaması ve enflasyonun yüzde 60'larda diren- mesi, bazı endekslere göre daha da yukarılara tırmanma işa- retleri yermesi de bu olumsuz bekleyişlerı körüklüyor. Şimdi enflasyonist bekleyişlerin kırılamadığı, tersine biraz da arttığı bu ortamda gündeme gelen önemli sorular şunlar: Firma yöneticileri, işadamları, iş ve para sahipleri, "Bu enf- lasyon artık düşmez, olsa olsa yeniden tırmanışa geçer" diye düşünmeye başlar ve davranışlarına buna göre yön verirlerse ne olacak? Otomobıl talebinde kendıni gösteren patlama başka alanlara da yayılacak mı? Enflasyon oranının hayli g^risinde seyreden mevduat artışı da«- - ha-da yavasteyacak mt? , ; Çeşitli sektörlerde verflen yüksek oranlı ücret artışlan, tale- bin de canlandığı bir ortamda fiyatlara nasıl yansıtılacak? Devletin iç borçlanmasının görülmemiş boyutlara varmasının ve kredi talebinin canlanmasının kredi faizlerine etkisi ne ola- cak? Bu cepheden de sisteme yeni maliyet artışlan girecek mi? (Arkası 19. Sayfada) Kalkınmayavekazancaortakolıııı. Türkiye Kalkınma Bankası, 8 Mayıs'ta yüksek verimli, yeni bir tasarruf aracı sunuyor. KALKINMA FON-1 Kalkınma Fon'un 5 milyarlık port- föyünde, önde gelen şirketlerin hisse senetleri ve tahvilleri ile gelir ortaklığı senetleri ve devlet tahvil- leri bulunuyor. Kalkınma Foıi; • Tasarruflarınızı enflasyona karşı korur. • Risksiz ve sü- rekli kazanç sağ- lar. • Sağlam yatırım- lara dayanır. • Katılma belge- leri her zaman pa- raya çevrilebilir. Türkiye Kalkınma Bankası'nın ilk kez sunduğu bu fırsattan mutlaka yararlanın, kalkınmaya ve kazanca ortak olun. Fon'a katlma faelgelerini Tûrkrye Kalkmma Bankası'nm satış merkezlerinden alabilirsiniz. • Sermaye Piyasası işlemleri Müdürlüğü izmir Caddesi, No. 35 Kızılay-Ankara Tel (4| 1186517- 1183821- 117 9200(10hat) • İstanbul Menkul Kıymetler Merkezi Büyükdere Caddesi, Reşit Rıza Sokak No. 3 Mecidiyeköy-istanbul Tel (1)17425 14(5 hat) • İzmir Şubesi Kültür Mahallesi, Şehit Nevres Bulvarı, No. 3 Kat 2 İzmir Tel (51) 21 57 90- 22 5310 TÜRKİYE KALKINMA BANKASI