Katalog

13 MAYIS 1990 PAZAR YAZILARI CUMHURÎYET/U Stockhokn'den Isveç'te gazete 3ağımlılığıtsveçliler neredeyse 'gazete bağımlısı' denebilecek türden okumaya gerçekten tutkun bir ulus. Toplumun yayınları izleyen kesiminin yüzde 91'i günde 1 ya da en azından haftada 6 gün düzenli gazete okuyor. Atina'dan Oto faresi faaliyetteYunanistan'da oto hırsızlığı salgın haline geldl. Bunlar başhca iki gruba ayrılıyor: Profesyoneller ve fareler. Otomobilin her aksamını iyi bilen profiler ustaca çalışıyor. Fareler ise sokak yankesicileri gibi camı kırıp, radyo-teybi alıp kaçıyorlar. Çaldıkları otoları Suriye'ye sevk edenler de var. YAVUZ BAYDAR STOCKHOLM — Kenttekı toplu ulaşım araçlarında hemen farkedilen ve Türkiye'nin btfyük kentlerinden gelenieri şaşkınlıga düşurecek olan -sukunet ortamı- nın ana nedenı, gözlerin harfler üzerinde gezdınlmesidir. Stock- holm'ün metrosunda, otobüslerin- de insanlar pek konusmazlar. Okuriar genellikle. Peronlarda bekleyen kırmızı-yeşil saçb 18'lik genç kızların elinde Kafka, Sart- rc, Gide, Le Guin görmek, şaşır- tıcı olduğu kadar, memnuniyet ve- ricidir de. Sadece gençlerin değil, üst yaştakilenn de kent yolculuk- larındaki arkadaşıdır kitap. Bu boyutta olmasına rağmen bile, gazete duşkünlüğü ile başe- decek durumda değildir kitap tut- kusu. Isveçliler gazeteye iptila de- recesinde bağımlı olan, okumanın gerçekten zevkini çıkaran bır ulus. Göteborg Üniversitesi Kitle lleti- şimi Bölümu'nün yaptığı bir araş- tırraaya göre Isveç toplumunun yayınlan izleyen kesiminin yüzde 91'i, günde bir ya da en azından haftada altı gün düzenli gazete okuyor. Bu oran, son on yıllık dö- nem içinde, yüzde iki-üç birim dı- şında hep aynı kalmış. Isveç, tnaJum, bir gazete ve der- gi cenneti. 8.5 milyon nüfuslu ül- kede gazete tarumına giren yayın- lann toplam tırajı 5 milyon dola- yında. Bu tirajın 4.5 milyonunu, haftada 4 ila 7 kez çıkan, yerel ya da ulke düzeyinde yayın yapan 100 kadar gazete sağlıyor. Geriye ka- lan yarım milyoniuk tiraj ise haf- tada 1 ila 3 defa çıkan, siyasi renk- li ya da yerel 75 kadar gazeteye ait. DeTgi tarumına giren yayınlann sayısı ise 2 bin dolayında. Bunlar- dan haftalık yayımlanan 10 tane- si 2.1 milyoniuk bir toplam tiraja sahip. Yani, bin kişiye 600 kadar ga- zete ve 250 dolayında dergi düşü- yor. Gazete tiraj sıralamasının en Jbüyükleri ise şöyle: Liberal aksaın gazetesi 'Espressen' 593 bin, libe- ral sabah gazetesi 'Dagens Nybeter' 418 bin, sosyaldemokrat akşam gazetesi 'Aftonbladet' 409 bin, muhafazakâr sabah gazetesi •Svenska Dagbladet' 239 bin satı- yor. Bu dört buyukleri yerel nite- likli "altılar" izlemekte. Liberal eğilimli 'Göteborgs-Posten' 281 bin, liberal Sydsvenska DagMadet 114 bin, sosyaldemokrat 'Arbelct' 115 bin, akşam gazetesi 'Kvall- spostea I- dag' 180 bin ve muha- fazakâr Nya Wrnnlands-Tidnin- gen' 78 bin gibı tirajlara sahip. Gazete okurlannın yuzde 80'lik kesimini aborunanlar olusturuyor. Pekı, ortalama okuma suresi ne kadar? Göteborg Universitesi'nin araştırmasına göre bu süre 1980Mer boyunca 29.5 ile 32.6 da- kika arasında değişmiş. Gazeteler genellikle sabah saat 8'den önce okunuyor. Günün revaçtaki ikin- ci "okuma zamanı" ise öğleden sonra saat 5 civarında başlıyor. Gazeteyi ve okurlannı "canı gi- bi seven" bazı iktidarlar için ne kadar "umutsuz" bir durum, de- ğil mi? öyle anlaşılroakta kı Is- vec'teki iktidann eilerı yıllarca ar- mut toplamış, hâlâ da topluyor! İspanya KralıJuan Carlos'an oglu Prens Felip, Katalanlann ulusal kimJiğini koramahınnı isteyince birden buyuk popiilarite kazandı. Madrid'den Katalan fatihi prensMİNE G. SAULNIER MADRİD — "Tnrkey" devin- ce, Amerikalının aklına Türkiye^ den önce hindi gelir. Ama kültür bizim. Amerikan kültürsüzluğü de yine bızim olduğu ıçin "Bourtooa" deyince birçok Turkun aklından, Amerikan viskisi geçer. Oysa Bourbon unlemı, Amen- kan iş bitirimciliğinin adını çal- maktan öteye su karıştıramadığı, bir buyük ailenin tescilli marka- sıdır. İspanya Kralı Juan Carlos, bir "Bourbon"dur. Ispanyolca söyle- nişiyle "II. Borbon". Yirmi ıki ya- şındaki oğlu Prens Felipe ise " m . Borbon" olarak tahta geçeceği günlere hazırlamyor. Ama ne ha- zırlanmak! İspanya veliahtının iki metreye yakın boyu, maviş maviş gözleri, kusursuz bir yuzü, hafîf kıvırcık ve açık kumral saçlan var. Bir be- yaz atı eksik altında. C-101 tipi jet pilotluğuyla idare ediyor. Ulusla- rarası yanşmalarda lspanya'yı temsil eden ekibe katılacak kadar da iyi bir yelkenci. Prens Felipe de Borbon'un ge- çen hafta Katalunya bölgesine yaptığı gezi, lspanyol devletinin varlığı açısmdan büyük önem ta- şıyordu. Katalunya, Bask ülkesiyle bırlikte Ispanya'nın en ileri ölçü- de özerklik sahibi ve zengin iki bölgesınden bin. Ticaret hacmı açısından en bü- yük. Aynca yazılı İrir edebiyat ge- leneğı var ve evrensel değerde sa- natçılanyla unlu. Sarvador Dali gi- bi ressamları, Gaudi ve Ricardo BofiD gibi mimarları, yüzlerce ya- zın ustası var. Örneğin Baskçayı ölesıye yaralayan Franco yasaklan Katalancanın önunu kesememiş- tir ve Katalunya'da önce Katalan- ca konuşulur. tspanyolca ise "birinci terdhli yabaaa dü" muamelesi görur. Her ytız kişiden on yedisinin ba- ğımsızlık yandaşı olduğu bu böl- ge, Madrid'le yüzyıllardır bitme- yen bir bilek güreşine tutuşmu; bulunuyor. Birkaç ay önce Kata- lunya özerk parlamentosu, "kea- di kaderini keadi çizme" hakkı ol- duğu konusunda bir karar aldı. Gerçi uygulamaya niyeti yok, ama Madrıd'e şantaj için dört dörtlük bir silah işte. Ayrıca aynı günlerde Kral Juan Londra'dan Dakikada 10 bin defa yanlış numara İSMET BERKAN LONDRA — Bir zamanlar Amerika'da yapılmış bir araştır- maya göre insanı en buyuk stres altına sokan şeylerin başında ar- kadaşlarının telefon numaraları- nın değiştiğini öğrenmesi geliyor- muş. Eğer Londra'da arkadaşlanmz ya da iş ilişkileriniz varsa son bir haftadır ağır stres altındasınız de- mektır, çunkü herkesin telefonu birden değişti. Eskiden Londra'yı aramak için lngıltere'nin 44 olan kodunu çevırdikten sonra Lond- ra için de 1 çevirmek gerekiyordu. Oysa artık Londra için 71 ya da 81 çevirmek durumundasınız. Peki, kimler için 71, kimler için 81 çevireceğız? Londra'da aylardır inanılmaz bir reklam kampanya- sı devam ediyor. Kampanya, gaze- te ve bill-boardlan medya olarak kullanıyor ve çok sayıda değişik slogandan oluşuyor. Ingiiiz Telefon tdaresi British Telecom, Londra'nın şehirlerara- sı ve milletlerarası telefon kapasi- tesini iki katın ustüne çıkarmak içitı kod numaralannı değiştirme- ye karar verdiğinde kenti de ikiye böldu. "Citj•" diye adlandınlan ve çoğunlukla işyerleriyle hukumet binalanmn bulunduğu merkezi bölgeye 71, bunun çevresine ise 81 kodu verildi. British Telecom'un 10 milyon sterh'n harcadığı reklam kampanyasının amaa da nerelerin 71, nerererin ise 81 kodunu aldı- ğını anlatmak. Tabii butün çaışmalara ve har- canan bütun paralara rağmen kri- tik gun geldiğinde birçok yanlış arama da yapıldi. British Tele- com'un Londra Bölgesi Genel Muduru Millie Bancrjee, hayatm- da yaşadığı bu en kritik haftayı The Independent gazetesine yaz- dı ve çok az sayıda yanlış arama yapıldığını, halkın çoğunluğunun yeni kodları kolayca hatırlayıp çe- virdiğini öne surdu. Oysa gazete- lere göre geçen pazartesi günu Londra'da dakikada 10 bin yanlış arama yapıldığı belirlenmiş ve bu "10 milyon poundu sokağa nu atök" sorulannın sorulmasına yol açmış. Bu 10 bin yanlış aramanın bu- yuk bölümünün genellikle daha önce depolanmış numaralan oto- matik olarak arayan fax gibı ci- hazlardan kaynaklandığı söyleni- yor, ama yine de geriye kalan ra- kam da öyle azımsanacak gibi değil. Carlos, Olimpiyat Stadı'nı görme- ye gittiği Barcelona'da yuhalan- mıştı. İşte bu nedenlerle çok onemliydi Prens Felipe"nin Kata- lunya gezisi. Ve Katalanlara ne di- yeceği merakla bekleniyordu. Sarışın prens kursuye çıktı ve kusursuz bır Katalancayla şunla- n söyledi bu eski krallık ahalisine: "Katalan kimliginize sahip çı- kınız. O kimlik, hepimizin konı- raası ve gozetmesi gereken buyuk bir kultur >-aratmıştır. Ispanva'mn yannki yuceligi, degisik dil ve oz- gun kulturiere sahip halklannın varlıgında yalıyor. Tarih boyunca kimi kez, birieri bu farklann ol- maması gerektiğine inandırmak isleyenler çıktı. Oysa yanılıyoriar- dı. Komşusuna ve kardeşine say- gı duymavan kişüer. bir parca ken- dilerini inkâr ediyorlar demeklir. İspanya'nın butunlugu, tspan>ol- lann biriigidir. Katalunya, Kata- lan halkı ne isterse oau olacaktır. Bulunduğum yerden ve daima ya- nınızdan, size soylernek istedigim işte bundan ibareltir." Her gittiği yerde bu mesajı yi- neledi Prens. Ayrüıkçı Katalanla- nn elleri böğrUnde kaldı. Genç Borbon'un kendi dillerıni konuş- tuğunu ve ustelik o dile nasıl say- gı duyduğunu anlayan sadık teba- nın gozleri yaşardı. Asturias Prensi Felipe de Bor- bon'un babası, bir 23 şubat gunu genç lspanyol demokrasisini mec- lıste basan eli sılahhlara karşı, ço- ğulcu parlamenter sistemi kendi varlığını siper ederek korumuştu.' Genç veliaht ise aynı sistemi ayrı- lıkçılara karşı işte böyle sa- vunuyor... STELYO BERBERAKİS ATİNA — Yunanistan'da oto hırsızları son zamanlarda "drit" atmaya başladı. Daha çok BMW tıpi ve tercihen "3." ya da "5." se- rilere "zaafı" olan bu hırsızlar, ga- yet profesyonel bır yöntemle faa- liyet gösteriyor. Hedef aldıklan otonun alarm sistemi olsun olmasın, bir kere goze koydular mı o "işi" hemen iki gün içinde bitiriveriyorlar. Günde ortalama 10-15 otonun ka- yıplara kanştığı Yunanistan'da po- lis de ellerini kaldırmış durumda, Gecenin geç saatlerinde "mesai" yapan oto hırsızları iki gruba ay- nlıyor. "ProfesyoDeHer" ve "fare- ler.." Profesyoneller, çalacaklan otonun her bir mekanizmasını, kapısının nasıl açıldığını, "düz kontak" için gerekli kablolannın nerede olduğunu çok iyi biliyor. Eğer o otonun aiarmı varsa, alarm sistemini de kaportanın uzenne açtıkları deliklerden su damlata- rak "düz kontak" yöntemiyle "etkisiz" hale getirebiliyorlar. Çalınan otoların başma üç şey gelebılır. Birıncisi, bir tamirhane- de soyulup soğana çevrildikten sonra yedek parçalar halinde sa- tılabilir. tkincisi yine tamirhane- de "maymun" haline getirilip ye- ni gibı satılabilir.. "Mayraun" ha- line getirmek demek, çalınan luks otonun her bir tarafını değiştir- mek ve boyamak suretiyle yenilen- mesi anlamına geliyor. Motorun uzerine vurulan yeni numaralar ise otonun yeni sahibini ve doğal olarak resmi makamları aldat- maktan başka bir anlama gelmi- yor. Üçunctı yöntemde ise çalınan otoların feribotlarla Suriye'ye gö- türulmesi. Oto burada "tazelen- dikten" sonra kendisine kolayca alıcı bulabilıyor. Bır de dördüncü kategori var kı, bu durumda çalı- nan otonun bulunma olasılığı ol- _ dukça fazla. Bu kategorideki hır- sızlar, çaldıklan eski ya da yeni tıp otolarla bir-iki gün gezip tozuyor, sonra da terk edip gidıyor. Gider- ken de içindeki radyo, teyp gibi ci- hazları kendisine "gaaimet" edi- niyor. "Fareler" gnıbundakı hırsızlar ise sokaktaki "yankesici"lerden farksız. Bunlar, gozlerine kestir- dıkleri otonun carrunı kınp içine giriyor ve doğnıdan doğruya rad- yo-teybini alıp kaçıyor. 'Fareler" genel olarak uyuşturucu madde kullananlardan oluşuyor. Diyelim ki 50 bin drahmi değerindeki (750 bin lira) radyo-teybi yan fiyatına satıp alacağı dozun karşılığı kadar para kazanıyor. Son zamanlarda artan oto hır- sızları, oto sahiplerini neredeyse çileden çıkarıyor. Geçen hafta bir gazetede yayımlanan röportajda, oto sahipleri ne yapacaklannı bi- lemediklerini, polisten ise son de- rece şikâyetçi olduklannı söyledi- ler. Bunlardan bazısı ise evlerin- de uyurken yanıbaşlannda çifte ya da tabanca gibı sılahlar bulun- durduklarını söylediler. BMW ya da Mercedes tipi bir otonun gumruk vergisiyle birlik- te 15-16 milyon drahmi (75-100 milyon lira) olduğu göz önunde bulundurulursa, bu tür otolara sa- hip olanlarm "kaygısı" kolayca anlaşılabiliyor. Zürih'ten SAYIN DOKTOR VE ECZACILARIMIZIN DİKKATİNE... MSD MERCK SHARPa DOHME LİPİD DÜZENLEYİCİ Mevacor(Lovastatin) 20 mg TABLET 15 tabletlik blister ambalajlarda Piyasaya sunulmuştur. MERCK & CO. INC. lisansı ile FAKO İLAÇLARI A.Ş. Buyukdere Cad 205 Levent 80650 İSTANBUL İLETİŞİMDE DÜNYA MARKASI BİLGİTAŞ GÜVENCESİ İSİ D İ L & 7 İ I A Ş A * Ş « TurkiyeTekDistribûtörû BİLGİTAŞ YETKİLİ SATIŞ MERKEZLERİ İSTANBUL: • BİLGİTAŞ A Ş (1) 175 00 20(10 HAT) • BUKOMAK Ltd (1)17227 86 • TRANSTEL LB (1)167 4134 • REBA BÜflO SISTEMLERI (1) 131 33 47 • ELEKTROSER Ltd (1| 174 13 34 • NETCOPY TC (1)5271213 MAKPAŞ A.Ş (1) 151 91 69 70 • MEYDAN KIRTASJYE (MECIOİVEKÖV) (1) 172 53 79 (KARAKÛY) (1) 144 91 70 İZMİR . • BtLGfTAŞ A.Ş (51) 13 23 24 ANKARA • • BlLGtTAŞ A.Ş («) 117 02 97 AOANA •• BlLGtTAŞ A Ş (71)1458 43 ANTALYA • BİLGİTAŞ Ud (31) 11 63 41 SAMSUN • BtLGlTAŞAŞ (36) 15 11 68 BURSA • BlLGfTAŞAŞ (24)20 40 45 UŞAK .• BİLDAŞA.Ş (641)16936 GRUPMAK Ltd (51) 21 18 22 • BÛLKOM Ud (51) 13 79 99 Inönü'nün Kürt Seferİ Bozgunu SHP, DYP, ANAP, GÜNEYDOOU'DA ÇÖKÜYORBasında yazılmayanlarla Inönü'nün gezisi.Diyarbakır. Cizre, Idil, Mardin, Ömerli, Nusaybin, Midyat, Uludere, Şırnak, Bitlis ve Van'da İnönü'nün başına gelenler. Polis ve gazeteci alınmayan toplantıda muhtarlar neler anlattı. Hızla değişen siyasal tablo; kurulamayan parti örgütleri, açılamayan binalar. Urfa'da Demirel ye İnci Baba. 2000'e Doğru ekibi liderlerin Güneydoğu gezisini izledi. Başyazı: İnönü halkla banşmak istiyorsa... • HANDE MIT AJANI Ml? Mehmet Agar ve Arif Yüksel Güzelcilerin kara listesinde. Semra Özal parmağı. M , l • GÖLGE SÜPER VALİ HULUSİ SAYIN. H • YENİ SOL PARTİ DOĞAMADAN TBKP KENDİ PARTİSİNİ ı I KURUYOR. Oluşumcular: "Hadi eyvallah" 1 • BALKANLARIN EN ÖZGÜR AZINLIĞI: YUGOSLAVYA TÜRKLERİ. Milli sorun nasıl çözülmüş? • DGM Perinçek'e yoneltilen suçlamayı açıklamıyor. • Sol Dergiler Yenı Demokrası" çıksaydı neler yazacaktı? • Orhan Alkaya yazdı: Adalı bir aziz, Sait Faik • Cemal Sureya'dan "Özel Şıırler" • Futbol'da kayfoolan Yugo pazan • Dın Bılgısı: Turan Dursun mektupları yanıtlıyor ÇIÇEIC CQh ÇIÇEKİI CAMDA GELECEK! KİMYA DERSLERİ TECRÜBELİ ÖĞRETMENDEN Lise Kimya Dersleri Tel: 326 00 52 Ehliyetimi kaybettim. Hükumsuzdur. N/ZAMETTİN ÖZBEN 'Dikkat kırılır' sanat yarattı DOCAN ABALIOĞLU ZÜRtH — Görsel sanat doçen- ti Hans Rudolf Lutz, 15 yüdan bu yana paketleme endüstrisinde di- le gelen belirtileri toplamış, ilgili öğretim kurumunda konuyu ser- gilemiş. Günumüzün hiyeroglifı diye ad- landırabileceğımız bu sekil ve işa- retler, norraal paketlemede belır- tihneyen kartonun içeriğini bildir- dıği gibi hangi iılkenin dışsatım malı olduğunu da gösteriyormuş. Basasağı konmaması, yan yatma- ması, dışarıdaki hava koşulların- dan korunması gerektiğı verileri bu graffiti turuyle alanın dikka- tinı pek çekmiyor, ama depolama tekniginde büyük kolaylık sağlı- yonnuş. Hans Rudolf Lutz, önceleri pek aldırmadığı, ancak öğretim uydiği nedeniyle uğraşı dalına gırebilece- ği görüşuyle bu bilgi ıçeren biçim- leri incelediğinde bir sanat olayıy- la karşılaşıyor. Ve gravürler, dam- ga, tahta işleyenleri yülar gectik- çe değerlendirmeye başlıyor, emeklenne saygı duyuyor. Böyle- ce konuyu bir kitap haline getiri- yor. "Günümuzüıı hiveroglifleri"nin yapraklanm çevirdikçe en temel, en yalın biçimlerle anlatılmak is- tenenin vurgulanması çabasına şapka çıkarmamak olanaksız. En azla en çoğu verebilme tekniği di- yebileceğimiz ve uzmanınca gör- sel sanata giren bu sekillendirme- ler, işaretlendirmelerin ayırdında olanımız acaba kaç kişi? Doğayı koruma güncel olunca, savurganlığımızın hangi aşamada bulunduğunun da bilincine var- mamız önem kazanıyor. Hangi plastik türünün havayı kirletme- den yanabileceği örneği, çöp atık- lanmızı bile bilinçli kullanmamız ıstenıyor. Rrycling denen "yine kullanma" ışlernine yarayanlan gosterilen yerlere götürmek, çev- re kirliliğine neden olan madde- leri tek tek ayınp özel toplağa (de- po) bırakraak, basılı yayın ve her Allah'ın gunü posta kutularmı dolduran reklamlan belli tarihler- de paketleyip kapının önüne koy- mak, bıreyden beklenen bir ödev. Hatta daha ileri gidip ikinci, uçünctt kezin hamuruyla yeniden yapılan zarflan, kâgıtlan satın al- mamız öneriliyor. Butun bunlar tuketıci ekonomi- sırun gerektırdiği zorunluluk. An- cak AT kapısında beklerken; ha- len çöpunu açık arttırmaya çıka- ran belediyelerimiz yanında saba- hın kör karaniığında, bunların toplanmasından önce ıçinden para edecek bir şeylerı arayan ınsanla- rımızı duşunürsek nerede olduğu- muzu, hangi çağı atladığımızı da- ha iyi anlayanlarımız da olur mu dersinız?