Katalog

19ŞUBAT1990 EKONOMİ CUMHURİYET/13 Işadamlannın AT çıkartması • ANKARA (ANKA) — Türk özel sektörü, AT ttlkelerine yönelik gezüerine yeniden başhyor. Ozel sektöriin AT ile ilişkilerinden sonımlu kuruluşu olan tktisadi Kalkınma Vakfı Başkanı Jak Kamhi'nin başkanlığındaki 11 kişilik heyet, bugün Federal Almanya'ya gidiyor. Üç gttnlük geziye katılacak heyette aynca Rahmi Koç, TÜSİAD Başkanı Cem Boyner, İSO Başkanı Memduh Hacıoğlu, tstanbul Ticaret Borsası Başkanı Nejat Basmacı, Feyyaz Berker, Feyyaz Tokar, Rona Yırcalı, Izzet İmrc, İKV Başkan Yardıması ömer Aksu ve tKV Genel Sekreteri Haluk Ceylan da yer alacaklar. Sendikaya karçı işçi eylemi • MtLAS (Cumhuriyet) — Gokova termik santralı inşaatında çalışan yaklaşık 700 işçi, 8 aydır toplusözleşme imzalanmadığı gerekçesiyle sendikalaıına karşı eyleme geçerek yemek boykotuna başladılar. önceleri Yol-İş Sendikası'na üye olan işçilerin, Tcs-lş Scndikası'nın mabkemeye başvuraıak toplusözleşme yetkisi almasından sonra. bürokratik işlemlerin uzaması sonucu Tes-lş'e kayıtları yapılamadı. Bu arada Çalışma Bakanhğı'ndan yetki belgesi alamayan Tes-lş Sendikası da işçiler adına toplusözleşme göruşmelerine başlayamadı. işlemlerin uzaması nedeniyle işçiler sendika yöneticilerini kınamak amacıyla işyerlerinde yemek boykotuna başladılar. Işgücü kayıplan • ANKARA (ANKA) — Sanayide işgücü kayıplannın özellikle yaz aylannda yoğunluk kazandığı, hafta başlan ve sonlarında da ile gelmeme egüiminin yükseldiği belirlendi. İşgücü kayıplarına özellikle çalışma ortamı ve stres faktörünün neden olduğu saptandı. Milli Prodüktivite Merkezi'nin (MPM) yaklaşık 50 finna üzerinde yaptığı "Sanayide iş gücü kayıplan" konulu araştınnaya göre işgücü' kayıplan aylar baz alındığında haziran, temmuz, ağustos ve eylül aylannda ortalamanın üzerinde seyrediyor. İstihdam artışı • ANKARA (ANKA) — Sanayi ve hizmetler sektöründe çahşanların toplam istihdam içindeki payı 1981-1989 yıllan arasında anarken tanmda çalışanlann payınm azaldığı belirlendi. Toplam istihdam içinde 1981'de yüzde 14.2 olan sanayi kesiminin payı yüzde 15.3'e yükseldi. Hizmetler sektöründe çalışanlann toplam istihdama oranı ise anılan yıllar arasında yüzde 31.5'ten yüzde 34.6'ya tyükselirken tanmda ! çalışanlann oranı yüzde ;54.4'ten yüzde 50.1'e - geriledi. ,Perpa kuralan • İSTANBUL (ANKA) — Arsa tecavüzü gerekçesiyle Yargıtay'ın yıkım karan verilmesini uygun gördüğü r Perpa'da dükkân yerlerinin belirleneceği kura çekimi bugün başhyor. Belediye'nin yüzde 45'ine sahip olduğu 5 bin 500 dükkânhk Perpa Çarşısı'nda kura çekilişi 12 mart tarihine kadar sürecek. Ekonomide TL-dolar kıskacıLiranın değerinin fiyat artışlarının yavaşlatılması için yüksek tutulması, ihracattaki darboğazın yanı sıra ihraca dönük tarım ürünlerinde de fiyat baskısı yaratıyor. Liranın değerinin enflasyona göre düşürülmesi durumunda dış borç ödemeleri için daha fazla TL bulunması gerekiyor. Bu da bütçe üzerinde önemli bir yük oluşturuyor. VECDt SEVİĞ ANKARA — Türk Lirası'nın değerinin enflasyonun altına düşürülmesi, ihracattan sonra ihraca dönük tanm ürünlerinin fi- yatırun belirlenmesinde de sorun yarattı. Son olarak tütün fiyatlannda ortaya çıkan durumun, gelecek aylarda fındık, pamuk ve buğday için de sorunlar yaratması bek- leniyor. Türk Lirası'nın değerinin, olağandan az düşürülmesi, enflasyonun aşağıya çekilme- sine katkıda bulunurken bu kez ihracatta tıkanmalara, ihraca dönük tanm ürünleri fıyatlanyla ithal edilebUir tanm ürünleri fi- yatlarının belirlenmesinde, "ekonomik kıskaç" doğmasına yol açtı. 1989 yıhnda yüzde 68'lik 12 aylık fiyat artışına karşın TL'nin dolar karşısındaki değer kaybının yüzde 27.5'te kalması, iç ve dış parasal den- geleri etkiledi. TL, 1989'da enflasyon ora- runda değer kaybetse idi dolann 1989 yıh sonu kuru 3.050 lira dolayında olacaktı. Oysa dolann döviz alış kuru 2.311 lirada kaldı. tki değer arasındaki farkın yarattı- ğı başka somut sonuçlar şu noktalarda top- lanıyor: Etkiler 1. Kişibaşına geür, dolann yühk ortala- ma kuruna göre 1.270 dolarda kalacaku. Halen kişi başma gelir 1.400 dolar dola- yında hesaplanıyor. 2. 1989 yıhnda ödenen dış borç anapa- ra ve faizlerinin Türk Lirası karşılığı 1.7 trilyon lira dolayında daha fazla olacak, bu da bütçe açığını büyütücü etkinin yanı sı- ra pıyasaya daha fazla para sürülmesine yol acacaktı. 3. İşçi dövizi karşılığı ödenen Türk Li- rası'mn toplamında da 600 milyar lira do- layında yükselme gerçekleşecek, bu da emisyon artışını etkileyecekti. 4. İthal girdi maliyetleri artacak, bunun sonucu olarak da yurtiçi üretimde maliyet artışlan enflasyonun daha yüksek düzeye çıkması sonucunü doğuracaktı. Sorunlar Türk Lirası'nın değer kaybının frenlen- mesiyle enflasyonun daha hızlı anması en- gellenirken gündeme yenı sorunlar da gel- di. Bu sorunlar şöyle özetleniyor: 1. İşçi ücretlerinin ve ytrli girdilerin ma- liyetlerinin yurtiçi enflasyona göre hesap- lanması, ihraca dönük üretimde de fıyat- ların döviz kurundaki yıpranmanın çok üzerinde artmasına yol açtı. Böylece ihra- cat zorlaşu. 2. İhraca dönük tanm ürünleriyle ithal edilme olanagı bulunan tanm ürünlerin- de fiyat makasına girildi. Son olarak tü- tünde yaşanan olayda olduğu gibi önemli bölumü ihraç edilen tanm ürünlerinde, Ha- zine kaynaklannın zorlanmaması için ulus- lararası piyasalardaki fiyatlar dikkate alı- narak alım yapılması tercih edildi. Ulus- lararası piyasalardaki fiyatlar Türk Lira- sı'na düşük kurlara göre çevrilince, iki de- ğer arasında fark ortaya çıktı. Tütün fıyat- lan belirlenirken liranın değer kaybı enf- lasyon dolayında olsa idi, 7.400 lira dola- yında oluşacağı hesaplanan ortalama fiyat 8.200 liraya yükselebilecekti. Tütündeki bu durumun, pamuk ve fın- dık için de benzeri biçimde ortaya çıkma- sı kaçınılmaz görüluyor. Aynca 1989 yıhn- da yaşanan kuraklık nedeniyle ithal edilen buğday fiyatında da görülen çarpıklığın, bu yıl hububat fiyatlannın belirlenmesin- de baskı yaratacağı savunuluyor. 3. İhraca dönük tanmsal üriinlerde, fi- yat artışmm, doların değer kazanım ora- mnın üstünde tutulması zorunluluğu, bu ürünlerin ihracında yeni destekleme uygu- lamalanna gidilmesini de zorunlu kıldı. Böylece ihracatçıya verilecek primler, tü- tün gibi bazı ürünlerde Hazine'ye ek yük getirirken fındık gibi bazı ürünlerin ihra- cmdaki prim kesintilerinin kaldınlması zo- runluluğu tartışması da yarattı. TOBB GENEL KURULU'NA DOGRU Seçim kulisi erken başladıBaşkan Ali Coşkun "ANAP'hlaşmakla" suçlanırken mayıs ayında yapılacak seçimli genel kurulda "ekip değişikliği" için hazırhklara başlandı. ANKARA (Cumhuriyet Burosu) — TürEi- ye Odalar ve Borsalar Birliği'nde mayıs ayı sonunda yapılacak seçimli genel kurul öncesi kulis çalışmalan erken başladı. önceki gün Ankara'da yapılan birliğin Başkanlar Kurulu toplantısı "genel kurnl provas" olarak değer- lendirildi. 26-27 mayıs günlerinde Ankara'da yapıla- cak TOBB Genel Kurulu öncesinde, Birlik Başkanı Ali Coşkun'a yönelik "ANAPIılaşmak" suçlamalan yoğuniuk ka- zandı. Birlik Başkanlar Kurulu'nda DYP Ge- nel Başkanı SiUeyman Demirel'in Coşkun'u eleştirmesi, delegeler arasında "yeni başkan adayı" arayışına hız verihnesine yol açtı. Coş- kun, Demirel'in eleştirileri konusunda Cum- huriyet'in sorulannı yanıtlarken, "Sayın De- mirel, maltivizyon gosterisindeki bazı rakam- ları eleştirdi, bakacağız, hatamız varsa diizelüriz" dedi. TOBB Başkanı, "DYP Ge- nel Başkanı, Coşkun'un okudugu konuşma di- ye de bir nitelendirraede bulundu, bn sözleri eicşüri diye kabul elnıivor musunuz?" soru- suna ise "Bunu bana sormayn" kaışuığını ver- mekle etindi. Geçmiş Odalar Birliği genel kurullannda başkanın belirlenmesinde, delegelerin, Süley- man Demirel'den işaret beklediğini anımsatan bir TOBB Yönetim Kurulu üyesi, "Coşkuni un yıprandığı başkanlar loplannsında bir kez daha anlaşıldı" değerlendirmesini yaptı. Ay- nı üye, "Sayın Demirel'in eleştirilerine Coş- kun zemin hazırladı" dedi. TOBB kulislerinde, mayıs sonundaki genel kurul için kadro hazırlıklan yürüttüğü savu- nulan tstanbul Ticaret Odası Başkanı Yalım Erez ise görüşlerini, "Mayısa daha vakit var, arkadaşlar gerekli degeriendirmeieri yapıyor- lar, şimdi birşe> sovlemek için zaman erken" diyerek özetledi. TOBB'a "yeni kan" arayışında, Ege bölge- sindeki odalann da yoğun çabalar harcadık- lan öğrenildi. Ege bölgesinden genel kurula gelecek delegelerin, özellikle Konsey seçimle- rine ağırhklannı koymak için sürdürdükleri kulislerde, Coşkun'u, "dinci akunlam taviz •ermekle" suçlamalan dikkati çekti. Öte yandan TOBB Yönetim Kurulu üyesi Rona Yırcalı'nın, Uk genel kurulda başkanh- ğa adaylığını koyabileceği söylentileri de TOBB kulislerinde süruyor. Yırcalı'nın yöne- tim kurulunda bazı konularda Coşkun ve eki- biyle zaman zaman görüş aynlığına düştüğü vurgulanıyor. Birliğe yakın kaynaklar, TOBB'da bu kez başkan değil ekip sorununun gündeme gele- ceği görüşünde birleşiyorlar. Birlik yönetimi, genel kurulda seçilen beş konseyin kendi için- de yaptığı seçimlerle belirleniyor. Yönetim Ku- rulu da kendi arasından başkan seçiyor. Bu nedenle başkanın behrlenmesindeki karmaşık seçim sistemi, "ekip yenileme" gereğini birükte getiriyor. TOBB delegelerinin geçtiğimiz ekim ve ka- sım aylannda yapılan seçimlerle yenilendiği- ne dikkati çeken TOBB yönetimine yakın kay- naklar ise "Ali Be>, seçilmeme ihtimali orta- ya çıkarsa bu dengeleri de dikkate alarak aday- lığını koymakun da vazgeçer" değerlendirme- sini yapıyorlar. Maü müşavire yeni yetki ANKARA (ANKA) — Yemin- li mali müşavirlerin yetki alanı bi- raz daha genişletUdi. Serbest mu- hasebecilik, serbest muhasebeci mali mttşavirlik ve yeminli mali müşavirlik yasasında yer alan ye- minli mali müşavirlerin, ihracat- çıların KDV iadesiyle Ugili belge- lerini onaylayabileceklerine ilişkin hükmün uygulama esasları açıklandı. Maliye ve Gümrük Bakanhğı- nın Resmi Gazete'de yayımlanan tebh'ğine göre ihracatçüar KDV ia- delerinde vergilendirTne dönemleri itibanyla 150 milyon lirayı aşma- yan iade ve mahsupları teminat göstermeksizin yeminli mali mü- şavirlerin düzenleyecekleri rapora dayanarak alabilecekler. KDV yasası uyannca, 20 milyon liraya kadar olan KDV iadeleri te- minat ve inceleme raporu aran- maksızın yapılıyor, daha büyük miktardaki taleplerde ise 20 mil- yon liraya kadarki kısım teminat aranmaksızın iade ediliyor. Maliye Bakanlığı, îller Bankası, SSK ve sendika, alacaklarını istiyor Beledıyeler borç batağındaANAP hükümeti, yerel seçimlerden sonra SHP'li belediyelerin bütçe gelirlerinden 750 milyar lira kısıntı yaptı. Bütçe gelirlerinden belediyelerin borçlarına karşılık yapılan kesintitek haneli rakamlardan °Io 50'lere ulaştı. HAKAN AYGÜN ANKARA — Hükümetin borç ve yetki kıskacına aldığı belediye- ler, sendikalarm da kuşatması al- tına girdiler. 26 Mart yerel seçim- lerinden bu yana belediyelerin bütçe gelirlerine yapılan kesinti miktan 750 milyar liraya ulaştı. Belediyelerin işçi borçlan ise son dört ayda üçe katlanarak 42 mil- yar liraya ulaştı. tller Bankası yü- başından itibaren belediyelere ve- rilen kredüere uygulanan faiz ora- nını yüzde 33 arttırdı. Belediyelere "son deıbeyi" ise Çauşma ve Sos- yal Güvenlik Bakanlığı vurdu. Sosyal Sigortalar Kurumu Genel elini kolunu bağladı". Hükümet, basına yansıyan "kesinti haberleri" karşısında ilk çareyi ll- ler Bankası'run "kesinti rakamla- nnı açıklamasını önlemekle" bul- du. 26 Mart seçimlerinin hemen ardından belediyelerin genel büt- çe gelirlerinden borçlarına karşı- lık yapılan kesinti oranlan, "tek haneli rakamlar"dan yüzde 50'lere fırladı. Edinilen bilgiye gö- re 26 Mart'ta göreve gelen bele- diyelerin bugüne kadar gelirlerin- den yapılan kesinti miktan 750 milyar liraya ulaştı. Son olarak Maliye Bakanlığı, Istanbul Ana- kent Belediyesi'nin geçen ay büt- çeden aldığı anakent payı olan 50 Müdürlüğu, 1987-1089 dönemin- milyar liranın tamamını kesti. de belediyelere ödediği ve bu sü- Ankara Anakent Belediyesi'nin re içinde ANAP'h belediyelerden istenmeyen, "sosyal yardım zam- lan"nın ödenmesini istedi. ANAP hükümeti 26 Mart yeTel seçimleri öncesinde verdiği sözu tuttu ve "belediye başkanlannın payı ise yüzde 25 kesintiye uğra- dı. Maliye Bakanlığı bu kararıy- la, bütçe yasasında yer alan "ke- sinti oranları yüzde 10'u geçemez" hükmünü çiğnedi. Yeni yılla birlikte belediyeler "ilk darbeyi" Iller Bankası'ndan yediler. Belediyelere verilen ikraz ve kefalet kredilerine uygulanan faiz oranı yüzde 30'dan 10 puan artışla yüzde 40'a çıkanldı. Bu- nun belediyelere yaklaşık 70 mil- yar liralık ek yük getireceği ifade edildi. tller Bankası, belediyelere 1988 yıhnda hisselerinin yüzde 27'si oramnda kredi verirken, bu oran yüzde 2.5'lara kadar düştü. tller Bankası'nın belediyelere yaptığı "yeniyd sttrprizi"ni Çalış- ma ve Sosyal Güvenlik Bakanlı- ft'nın "darbesi" izledi. Sosyal Si- gortalar Kurumu'nun geçen giin- lerde belediyelere bir yazı gönde- rerek 1987-1989 yılian arasmda emeküiere ödediği ve ANAP'h belediyelerden geri ödenmesini is- temediği "sosyal yardun zamlan'- 'nın ödenmesini istediği öğrenil- di. 1989 yıhnda çıkanlan 3395 sa- yılı yasaya dayanan uygulamamn, geçen sure içinde uygulanmama- sı ve diğer kamu kunıluşlanndan istenmemesi tepkiye yol açtı. Sa- dece anakent belediyelerinden bu uygulamayla 1 milyar 677 milyon lira ödemesinin istendiği öğrenil- di. SSK'nın söz konusu yasada yer alan "kurumun istemesi du- rumunda sosyal yardun zamlan- nı öder" şeklindeki hükmü çiğne- diği öne sürüfdü. İç ve dış borçlar Belediyelerin borçlan, 26 Mart yerel seçimlerinden bu yana bü- yük artış gösterdi. özellikle ana- kent belediyeleri 26 Mart öncesin- de başlatılan büyük yatınmlar içuı alınan borçlan ödemekte güçlük çekiyorlar. Edinilen bilgiye göre anakent belediyelerinin borç du- rumları şöyle: tstanbul Anakent Belediyesi: Kur değişiklikleriyle her gün bi- raz daha artan ve 1990 yıh içinde ödenmesi gereken 303 milyar lira borcu bulunuyor. Buna her ay, TEK'ten İSKÎ'ye gelen 6 milyar liralık fatura ekleniyor. Ankara Anakent Belediyesi: 123 milyarı dış borç olmak üzere 483 milyar lira borcu bulunuyor. İzmir Anakent Belediyesi: 1991 sonuna kadar ödenecek yaklaşık 40 milyar lira dış borcu bulunu- yor. Kamu kuruluşlanna olan borcu ise 11 milyar 150 milyon li- ra. Gaziantep Anakent Belediyesi: Toplam 47 milyar lira borcu bu- lunuyor. Konya Anakent Belediyesi: Acil ödenecek borcu olmamakla beraber, ileriye dönük projeler için yaklaşık 22 milyar üra borç- lanmak üzere. Kayseri Anakent Belediyesi: Yaklaşık 25 milyar lira borcu bu • lunuyor. Bursa Anakent Belediyesi: Di ğer anakent belediyelerine göre daha rahat olan Bursa Belediye- si'nin tller Bankası'na, beş yıllık ödeme planına bağladığı 2.5 mil- yar liralık borcu bulunuyor. Borç yükü altında ezilen hükü- metin "yetki ve gelir kıskaeı" al- tına aldığı belediyeler, işçi ücret- lerini de ödeyemez hale geldiler. Anakent belediyeleri işçi ücretle- rini ödemeye öncelik verirlerkeıı, özelhkle küçük yerleşim birimle- rinin belediyeleri işçi ücretlerini ödeyemeyince, sendikalarla kar- şı karşıya geldiler. Türk-lş'e bağlı Belediye-tş Sendikası ile Hak-lş'e bağh Hizmet-tş Sendikası'ndan alınan bilgiye göre 112 belediye- deki yaklaşık 25 bin işçinin 42 milyar lira ücret alacağı bulunu- yor. MarduVe bağh Idil Belediyesi işçilerine 23 aydır ücret ödeyemez- ken, Mazıdağı Belediyesi de 22 aydır ücret ödeyemiyor. İSVİÇRE SİGORTA A.Ş. ı y ı h ı ı m e t MERKEZI: İSTANBUL - TÜRKİYE • SERMAYE 2 000 000 000-TL At>Kte-ı Hjrrıyet Caddesı No 172 80260 Şışlı-ISTANBUL t ELELE-lstanbul • Telex 27461 OAO TR • PK 106-80222 Şışlı-Islanbul 130 02 90 (7 Hat) - 141 34 16 - 134 05 83 - 134 05 86 Fax (1) 141 78 30 - 148 60 17 • Posla Çehı No 358215 İZMİR BÖLGE MÜDURLÜĞÜ Haln Zıya Bulvarı, Taıef Han No 72 K 6/603 35210 - İZMİR Tel: (9-51) 12 18 28 - 14 73 80 • Fax (9-51) 14 44 50 İSVİÇRE SİGORTA A.S SCHWE$Z kuruluşudur. Işçileri sıcak günler bekliyor Başkanlar Kurulu'nun ertelenmesi Türk-lş üst yönetiminde çatlakyarattı IŞDİ KANSU ANKARA — Turk-İş ve işçile- ri gelecek hafta sıcak günler bek- liyor. Türk-tş Başkanlar Kurulu'- nun ertelenmesi konfederasyon ust yönetiminde de çatlak yarat- ti. Eski Genel Sekreter Emin Kul ile Tes-tş Başkanı Faruk Barut, Başkanlar Kurulu'nun ertelenme- sinde onemh rol oynadılar. Sol ka- nat, 21 subat çarşamba gunu ya- pılacak toplantıda, genel kurul kararlannın bir an önce yururlü- ğe girmesini isteyecekler. Edinilen bilgiye göre Türk-tş'in ertelenen Başkanlar Kurulu öncesi ve sonrasında olaylar şoyle gelişti: Türk-tş Genel Başkanı Şevket Yılmaz, geçen perşembe günu Şeker-lş Genel Başkanı Hikmet Alcao ile birlikte bazı yetkililerle görüştükten sonra, Turk-tş ye- mekhanesinde yemek yerken fena- laştığını soyledi ve SSK Dışkapı Hastanesi'ne yatırıldı. Genel Sek- reter Orhan Balta da geçen hafta içinde ETUC toplantısına katıl- mak üzere apar topar Avrupa'ya gitmişti. Şevket Yümaz'm rahatsız- landığı günıin ertesınde Başkan- lar Kurulu toplanacaktı. Türk-İş üst yönetiminden, geriye Mali Sekreter Enver Toçoğlu, Genel Eğitim Sekreteri Mustafa Başoğ- lu ile Genel Teşküatlandırma Sek- reteri Mehmet Bamyacı kalmıştı. Bazılarının ifadesine göre, Türk- tş Genel Başkanı Şevket Yılmaz, "Ben olmasam da Başkanlar Ku- rulu yapılsın. Benim yerime bir ar- kadaş açış konuşımunı okusun ve toplantı açılsın" demişti. Ancak önceki sabah olay farklı gelişti. Toçoğlu, Başoğlu ve Bamyacı bir araya gelerek son durumu de- ğerlendirdiler. Bir önceki gün sol kanat sendikaolar da bir araya ge- lerek bir durum değerlendirmesi yapmışlar ve Başkanlar Kurulu1 na bazı öneriler hazırlamışlardı. Sol kanadın geçen perşembe gü- nü yaptığı toplantıda, Türk-tş Ge- nel Kurul kararlan çerçevesinde, mart ayı içerisinde bir eylem tak- vimi gehştirilmesi, ardından mi- tinglerle bu eylemlerin genişletil- mesi ilkesi benimsenmişti. Sol ka- nadın bu toplantısından da haber- dar olan Türk-tş üst yonetiminde- ki üç kişiden, Başoğlu ve Bamya- cı Başkanlar Kurulu'nun yapılma- sından yana değıllerdi. Toçoğlu ise Genel Başkan Şevket Yılmaz'ın da Başkanlar Kurulu'nun yapılma- smdan yana olduğunu ifade ede- rek Başkanlar Kurulu'nun ertelen- mesinin yanlış olacağını vurgulu- yordu. Türk-İş ust yönetiminin 3 uyesinin tam anlamıyla bir kara- ra varamadığı sırada, eski Türk- tş Genel Sekreteri Emin Kul ile Tes-lş Genel Başkanı Faruk Barut, Başoğlu'nun odasına girdiler. Kul ve Barut, Başkanlar Kurulu'nun ertelenmesinden yana olduklann- da ısrar ediyorlardı. Sonuç olarak Başkanlar Ku- rulu'nun 21 şubat çarşamba günü- ne ertelenmesi kararlaştırıldı. Sol kanaı sendikacılar, Toçoğ- lu ile yaptıkları toplantıdan son- ra topluca Şevket Yılmaz'ı ziyaret ettiler. Daha sonra da Likat-lş Sendikası genel merkezinde bir araya geldiler. Bu toplantıya, Tarım-İş, Türkiye Maden-tş, Ge- nel Maden-İş, Petrol-lş, Deri-lş, Ağaç-İş, Selüloz-İş, Basın-lş, Kristal-İş, Tümtis, likat-tş, Harb- tş yöneticilerikatıldı.Sol kanat scn dikalar, 24 şubat günu Zongul- dak'ta duzenlenecek miting öncesi 22 şubat günü aynı ilde bir top- lantı düzenlemeyi de karar altına aldılar. EKONOMİ NOTLARI OSMAN ULAGAY İsveç Dersleri ve Türkiye Türkiye gibi kışi başına milli gelirin hâlâ 1500 doları bile bul- madığı bir ülkede bunlan düşünmek zor, ama biraz çaba harca- yıp düşünmeye çalışın. Bir ülke düşünün ki o üikede devlet, ça- lışan ana-babanın okul çağına gelmemiş çocuğunun gündüz ba- kımı için yılda 20 bin dolar (neredeyse 50 milyon lira) harcama- yı göze alsın. Bu ülkede devlet, sağlık hizmetini her vatandaşı- na bedava sağlasın, eğitim hizmetini bedava sağlasın, aynca bir sûrü sosyal yardımlar sağlasın. Konut edinmek ıçın büyük sübvansiyonlar versin. Hemen hiç işsiztık olmasın, enflasyon yüz- de 7 dolayında, yıllık ücret artışlan yüzde 10-11 dolayında bu- lunsun. Ve bu ülkede grevler birbirini izlesin, ekonomik buna- lımdan söz edilsin; adeta Latin Amerika tipi önlemler almak ge- reğini duyan; ücretleri, fiyatları, kiraları iki yıl süreyle dondurmak isteyen hükümet istifa etmek zorunda kalsın. Evet, İsveç'ten söz ediyorum. Bir yandan İsveç'te sosyal de- mokrat hükümetin istifasıyla su yüzüne çıkan bunalım atmosfe- ri ve "İsveç modelinin sonu mu" tartışmaları, diğer yandan Tür- kiye Sosyal Ekonomik Araştırmalar Vakfı TÜSES'in düzenlediği "Güncel Konularda Türk-isveç Perspektifleri" konferansı isvec'i gündeme getirdi bu hafta. TÜSES konferansı nedeniyle istanbul'a gelen tanınmış isveçli iktisatçı Bo Södersen, İsveç'te bugün yaşanan bunalım havası- nın temelinde kamu hizmetlerinin gereğınden fazla kaynak tü- ketmesinin yattığını ıleri sürüyor. Ayrıca bu hizmetlerin dağılımın- da ve üretıminde yapılan hataları, sergilenen verımsızlikleri ve israfı vurguluyor. "Bız İsveç'in en iyı unıversitelerınden bırinde, bir öğrenci için yılda 3 bin dolar harcama yaparken okul öncesi bir çocuğun gündüz bakımı için yılda 20 bin dolar harcanması saçmalıktır" diyor İsveçli profesör. Bo Södersen'ın anlattığına göre İsveç'te çalışanlann üçte biri kamu hizmetleri sektöründe çalışıyor Ağır kamu harcamalarını karşılamak ıçın milli gelirin yüzde 56'sı oramnda vergı almak ge- rekiyor. Kaynakların bu kadar büyük bölümünün kamu hizmet- lerine ayrılması ve ağır vergi yükü, İsveç'in yeni bir ekonomik atılım yapmasını engelliyor. Peki, ama kaynakların bu kadar büyük bir bölümünün kamu hızmetlerine ayrılması noktasına nasıl gelinmiş? Bu kadar ağır bir vergi yükünü İsveç gibi demokratik bir ülkede toplum nasıl kabul etmiş? İsveç toplumu, refah devleti'ni gerçekleştirmek, kapsamlı bir sosyal hizmet ağını ülke genetinde yaygınlaştırmak ve toplumun bütününü bu hizmetlerden yararlandırmak istediği; 'eşitlıkçi toplum' ilkesini bozmadan toplumun refah düzeyini yükseltmek amacına öncelik verdiği için kaynakların bu kadar büyük bölü- münün kamu hizmetlerine aynlmasını kabul etmiş, bu kadar ağır bir vergi yükünün altına girmiş. Topfum böyle bir gelişme tarzını tercih ettiği için; işçisi de isvereni de böyle bir genel tercih çer- çevesinde uzlaşmayı seçtiği için, bu konuda bir "konsensüs" sağlanabildiği için "İsveç modeli" örnek bir uygulamaya dönü- şebilmiş. Bugün gelinen noktada ise bu görüş birliğinin, bu "konsen- süs"ün bozulmaya başladığını vu bunun da bir bunalıma yol aç- tığını görüyoruz galiba. Sistem adeta kendini yeniden üreteme- menin sıkıntılannı yaşamaya başlamış gibi. Sosyal hizmetlere bu kadar fazla kaynak aynlınca uluslararası rekabet gücü yük- sek bir sanayi sektörünü ayakta tutmak, yeni atılımlara yönlen- dirmek güçleşmiş; neredeyse tam istihdamın sağlanmış olması ve hemen her ihtiyaçlarının devletçe karşılanması, çalışanların daha fazla ücret talebiyle greve yönelmelerıni engelleyememiş, işçiyle işveren arasındaki uzlaşma geleneğı bozulmuş. Farklı çö- züm arayışları gündeme gelmiş, "isveç modeli"nin geleceği tar- tışılıyor. İsveç, koşulları ve forunlan Türkiye'nin koşullarından ve so- runlarından çok farklı bir ülke, ama acaba isveç'tekı gelışmeler- den bizim de çıkartacağımız dersler olabilir mi? Bence olabilir. Birincisi İsveç deneyi, ilk bakışta zor görünen hedeflerin bile bir toplumsal uzlaşma, bir "konsensüs" ortamında ve demok- rasi içinde yakalanabileceğinı gösteriyor. Bu "konsensüs" bo- zulmaya yüz tutunca bunalım da baş gösteriyor. İkincisi, insanlann tatmin olma düzeyi tamamen göreceli bir şey. İsveç'te tam istihdam var, her türlü sosyal güvence var, dün- yanın en yüksek refah düzeylerinden biri var, insanlar gene de greve gidiyor, adeta bir değişiklik özlemini dile getiriyor, siste- min işleyişini sorguluyor. Bu derslerin ışığı altında Türkiye'ye dönüp bakalım. Seçmen desteği tamamen erozyona uğramış bu iktidann ge- çerli bir toplumsal uzlaşma, bir "konsensüs" sağlayarak Türki- ye'nin ağır sorunlannı çözme şansı var mı? Siz işçinize, memurunuza "Bu yıl epeyce zam aldın, fazla uzatma" derseniz ne kadar anlamlı olur? Siz tütün üreticınize, "Ekonominın gerekleri bu fiyatı ortaya çıkardı, kes sesini otur" deseniz ne kadar inandırıcı olursunuz? Kendini bunalımda hisseden insanlara dönüp de "Uzun et- meyin, kasalarımız döviz dolu, cari işlemler dengemiz fazla veriyor" demenin bir anlamı var mı? Türkiye'ye, Türk toplumuna mutlu yarınlar vaat edenlerin bi- raz da bu konular üzerinde düşünmelerinde yarar yok mu aca- ba? VERGIREHBERI H. TURGUTARIĞ Ifeni vergi dilîmleri Süregiden enflasyonun aşmdırdığı rakamîarın önlenemez yuk- selişi, Gelir Vergisi dilimierinin de değişmesine neden oldu. 1.1.1990'dan itibaren hak edilecek ve Ödenecek ücretler ile gele- cek yıllann martında verilecek Yıllık Gelir V. beyannamelerine uygulanacak. <RG 30.12.1989 s. 10) Yıllık Geçen >ıhn 6'nm katlan yerine 8'in katlan olarak yenıden dü- zenlenen gelir diiimleri tutarlan yıllık tarife1 ;:- Vergi Gelir dlUmt otm 8 milyon liraya kadar %25 16 mtiycn liranın 8 mılyonu için 2 mtiyon. fazlası % 30 32 milyon Itrantn 16 ırntycnu icirt 4 4 milyon, faziası % 35 54 milyon liranın 32 mılyonu ıcın 10 milyon faaast % 4C 128 mityon liranın 54 mılyonu icin 22.8 mılyon, fazîas! % 45 128 milyon liranın 128 mrfyonu için 51 6 milyon fazlası % 5C AyMt Aylık brüt ücret tutanndan sigorta ve zorunlu tasamıf kesin- tisi payı ile ozel geçlm indirimi ve varsa diğer kisisei indirimler düşüldükten sonra kalan, vergilendirilecek ücret miktan Öcreün matrahı %.2S ATlann % 3« 35 V, 46 600.000 lira 700 000 Itra 800 000 Rra S00.000 iira 1.000.000 lira 1.100.000 lira 1.300.000 hra 1.400.000 lira 1.500.000 lira 2.000.000 lira 2.500.000 lira 3 000.000 Rra 1-12 1-11 1-10 1-8 1-8 1-7 1-5 1-5 1-5 1-4 1-3 1-2 12 11-12 9-12 9-12 8-12 7-12 6-11 6-10 5-fi 4-6 3-5 12 11-12 9-12 7-12 6-10 11-12 DÖVİZ KURLARI Dövızın Cınsi 1 ABD Ooları 1 B.AIman Markı 1 Avustralya Doları 1 Avusturya Şilını 1 Belcıka Frangı 1 Dammarka Kronu 1 Fin Markkası 1 Fransız Frangı 1 Hollanda Florını 1 Isvec Kronj 1 Isvıcre Frangı 100 Italyan Lireti 1 Japon Yenı 1 Kuveyt Dınarı 1 Sterlin 1 S Arabıstan Rıyalı Döviz Alış 2391.21 1413.66 1810.14 200.86 67.76 366 73 602.01 416.41 1255.88 387.24 1590.21 190.61 16.54 8220 04 4038 75 637.59 Döviz Satış 2396.00 1416.49 1813 77 201 26 67 90 367 46 603 22 417 24 1258 40 388 02 1593 40 190.99 16.57 8236 51 4046 84 638 87 19 ŞUBAT 1990 Efektıf Alış 2388 82 1412 25 1779 37 200 66 66 61 363 06 591 78 415 99 1254 62 383 37 1588.62 187 37 16 37 8080 30 4034 71 626 75 Efektrf Satış 2403 19 1420 74 1819 21 201.86 68 10 368 56 605 03 418 49 1262 18 389 18 1598.18 1S1 56 16.62 8261 22 4058 98 640 79