Katalog

CUMHURİYET/6 DİZİ-RÖPORIAJ 10 ARALIK 1990 65 milyonprim ödeyen kişinin, ödediğinin karşıhğınıalabilmesiiçin emeklilikten sonra en az 15 yılyaşaması gerekiyor Üyelerbile Bağ-Kur'aprimvermiyorOrtalama ayda 36.864 lira ödeme yapacak bir Bağ-Kur'lunun25yılhk ödemeden sonra alacağı emeklilik aylığı 91.315 lira. 15yılöderse alacağı 79.795 lira. Evet, Bağ-Kur kapsamında olması gerekenler, bu basit hesap karşısında "Niye •prim ödeyelim" diyorlar. Bir kısırdöngü gidiyor. Aynı sosyal güvenlik kanunlannın gerek birbiri ile bağlantısızlığı, gerekse aynı kurum içinde yasa değişiklikleri ile gelen eşitsizlikler, ayncalıklar, sistemi sosyal güvenlik kavramının dışına çıkanyor. Sosyal güvenlik hukukunda da, iş hukukunda da devletin müdahalesinde gözlenen bir anlayış var: Kim bastırırsa o hak alıyor; genel ilkeler, kavramlar yok oluyor. — 2 — Yasaya göre bağımsız çalışan- lann sosyal güvenlik kurumu olan Bağ-Kur, sosyal güvenlik işlevini yerine getiremedikçe, in- sanlar Bağ-Kur üyesi olmak için değil, üyelikten kaçmak üzere çaba gösteriyor. Yasal zorunlu- luğa bağlı taramalarda Bağ-Kur üyeliğine 'yakalanmışlar' da primlerini ödemiyor. Bağ-Kur, üyelerinin yaklaşık 3/4'ünden primlerini toplayamayan, yasa- ya göre kapsamında olması ge- rekenlerinden ancak altıda birini üye yapabilmiş, çok düşük olan sosyal güvenlik hizmetlerinde de geliri ile giderı arasında büyük açıklar olan, iflasta bir sosyal güvenlik kurumu. Prof. Ali Gttzel, Doç. Ali Rı- za Okur ve Doç. Möjdal Şakar, Bağ-Kur'un sosyal güvence sağ- lamayan bir sosyal güvenlik ku- rumu oluşunu değerlendirirler- ken üyelik ve prim ödemekten kaçışın tek nedeninin kurumun görevi olan sosyal güvenlik işlev- lerinin çok yetersiz kalması ol- duğunu vurguluyorlar. Sosyal güvenlik alanında uzmanlaşmış üç bilim adamımızın, altını çiz- dikleri bazı önemli vurgulama- lar özetle şöyle: • Bağ-Kur'un yasa kapsamın- da olanlar için re'sen tescil yet- kisine rağmen 2 milyonun üs- tünde üyesi var. Kurumun 15 milyona varan bir kaçağı bulu- nuyor. 2 milyon 54 bin civarın- daki sigortaİuıın da ancak 400 bini düzenli prim ödüyor. Prim tahsilatı ve sigortalama çok bü- yük sorunlar yaratıyor. Prim tahsilat oranı % 65'lerde kalıyor. • Bu sonınları yaratan ana sorun, tabii ki kurumun sosyal güvenlik hizmetlerinin, başta emekli aylıklannın çok yetersiz, yaşam gerçekleri karşısında an- lamsız kalması. Bağ-Kur, 1987 yılında basamak sisıemini değiş- tirdi. 12 basamaktan 24 basama- ğa geçildi. Basamaklarda da bekleme süreleri var. Bekleme süresine göre ayarlanmış olan si- gortalı, yeniden basamak seçme hakkı verilmediği için çok mağ- dur durumda. 12'den 24'e ulaş- masına yaşı itibarı ile olanak yok. llk 12 basamaktan birini seçmek zorunda. tlk altı basa- makta birer yıl altıncı basamak- tan sonra ikişer yıl bekleniyor. 12'den sonra birer yıl yine aynı sırada geçirilecek. Sigortahlann halen "lo 60'ına yakını altıncı ba- samakta. *7t 6.5'i beşinci basa- makta, *?o 6.5'i yedinci basa- makta. On beşinci basamaktan sadece bir kişi emekli olmuş. • Primlerin gecikme zammı açısından Bağ Kur üyeleri bir tür kayırma içindeler. Bağ- Kur'da Ûk altı aylık gecikme için •% 10 ceza öngörülmüş. Diğer her ay için % 5'lik bir artışla yıl- hk gecikme oranı "k 65'i bulu- yor. Oysa SSK'da her ay için % 7 olan prim gecikme cezası yıl- da *?t 84'lük bir cezalandırmayı getiriyor. Boylece zaten prim ya- tırmada istekli olmayan Bağ- Kur üyelerinden primlerin za- manında toplanması daha da gtiçleşmiş bulunuyor. • Sosyal güvenlik sistemleri arasında önemli standart fark- lüıklan var. Emekli Sandığı'n- dan aylık alanlar mevcut ko- şullarda en iyi ücreti alıyorlar. SSK emeklileri onları izliyor. Bağ-Kur'da yardım düzeyi çok düşük. Ortada güvence sağlaya- cak bir sistem olmayınca da üye- ler kurumla ya hiç ilgilenme- mek, önemsememek durumun- dalar ya da önemseseler de bel- li bir noktada tıkanıyorlar. 25 yıl hizmet görmüş, en yüksek basa- maktan aylık alacak bir Bağ- Kur'lu 351 bin 155 liraya çıka- bilecekken, emeklilik hakları çok düşük kabul edilen SSK emeklisi, en düşük ücret olan Bağ-Kur'un bugünü ve yarını ŞÜKRAN KETENCİ Enver Ziva. Beyazıt'taki dükklnında babadan kalma bakır işçiliğini sürduriiyor, 14 yıldır Bağ-Kur'lu. 6. ba- samakta. Ayda 60 bin küsur prim ödüyor. Bir ara Bag- Kur'a 300 bin TL. borcu birikmiş. "Borc, faiziyle bera- bcr bir milyona çıktı. Şimdi takside bağladılar. Prim- leri bir kcre aksatınca ödenmiyor, birikiyor" diyor. En- ve Ziya'ya göre Bağ-Kur'un cazip bir yanı yok: "Mec- bur olmasam girmezdim. Alınacak emekli maaşı çok az, sosyal bir garantisi yok. tlac oiayı bile aksadı. ADah'a şiikür bastaneye gitmem gerekmedi." Ziya, emekli likten umudunu kesmiş. Emekli olduktan sonra da işine devam edecek. (Fotoğraf: Deniz Topaloglu) Sosyal GûvMdk Kunantannda EaaUAykjıOnnbnraıı Karçteştmlması Ea az oran {%) En çok oran (%) SSK TC. Em. S. Bağ-Kur 60 75 70 85 100 90 Ntt: SSK'da üst gösterge tablosundan emekli olanlarda en az oran % 50'dir. Bağ-Kur'da 25 yıldan eksik her yıl için % 70 oranı bir puan indirileceğinden en az oran % 60 olabilmektedir. SSK, Eınekli Sandıgı ve Bag-Kur Sosyal Güvenlik Kıınmlannda EmeMilik için Ödenen Primlerin Oranbnnm Karşılaştınlması Sosyal Givenlik Kunımlannda En az Aylıklann Karsılastınlması (SYZ daMI) SSK TC. Em. S. Bağ-Kur Simdiki (320 katsayı) 381.800 468.320 158.515 Yılbasındajı sanra (352 katsayı) 397.480 586.752 173.299 Taptaa SSK 20 TC. EM. S. 34 Bağ-Kur 20 İşveren Payı Sigortaiı Payı 11 9 20 14 20 •efc SSK ve Bağ-Kur'da sosyal yardım zammının yılbaşında ne oiacagı bei olmadığından SSK'da 225.000, Bağ-Kur'a 10 675 lira olarak alınmıştır. Not: En çok aylıkların karşılaştınlmasının, gerek aylık bağlama oranlan gerekse ilgilinin konumuna göre ek göstergeler farklılık gösterdi- ğinden sağlıklı sonuç vermeyeceği düşiınûldüğünden, sadece en az aylıklar karşılaştırılmıştır. Kurumun umutsuzluk tablosuBağ-Kur aslında hepsi de işlemeyen, sosyal güvenlik kavrammdan çok uzakta kalan sosyal güvenlik sistemlerimiz içinde en batık olanı. Ne Bağ-Kur üyesi olması gerekenler üye ne üyesi olanlar primlerini yatırıyor ne de yaptığı hizmetler bir işe yanyor. tşte Bağ-Kur'dan emekli aylığı alanlann bugünkü durumunu ve yeni yıldan sonraki hallerini gösteren bir tablo. Bağ-Kur emekli aylığından yararlananlann tamamına yakın bir çoğunluğunun 6. basamakta kaldığı ve 24 basamağın sadece sembolik olduğunu, sistem içinde üst basamaklara kimselerin çıkamadığı gerçeğini de unutmamak gerekiyor. 150 bin lira ortalamalarda kalan bir emekli aylığı ne anlam taşır dersiniz? Bağ-Kur'un dunımunu değerlendirirken Cumhurbaşkam'nın geçen hafta içinde yaptığı ve daha önceki açıklamalann, değerlendirilmelerini tamamlayıcı nitelikteki yaklaşımlarını gözardı etmemek gerekiyor. Cumhurbaşkanımız, 320 katsayı ûzerinden halen ödenen aylık miktarı SYZ dahll Basamaklar Göstergeler % 60 (15 yrtda) % 70 (25 yılda) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 360 420 480 540 600 660 720 780 840 900 960 1020 1270 1520 1770 79795 91315 102835 114355 125875 137395 148915 160435 171955 183475 194995 206515 254515 302515 350515 91315 104755 118195 131635 145075 158515 171955 185395 198835 212275 225715 239155 295155 351155 407155 Not: Sistem 24 basamaklı olmasına karşın henûz 15 basamağın ûstüne çıkabılen Bağ-Kur'lu yoktur. 6 basamağa kadar sıgortalılar Bağ-Kurca re'sen yükseftıldığınden Bağ-Kur'luların çoğu 6. basamak ûzerinden aylık almaktadır. 352 katsayı ûzerinden yılnasmdan rtibaren ödenecek aylıklar (SYZDlan) Basamaklar 6östergeler 60 (15 yılda) % 70 (25 yıMa) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 360 420 480 540 600 660 720 780 840 900 960 1020 1270 1520 1770 86707 99379 112051 124723 137395 150067 162739 175411 188083 200755» 213427 226099 278899 331699 384499 99379 114163 128947 143731 158515 173299 188083 202867 217651 232435 247219 262003 323603 352203 446803 Not SYZ'nin (Sosyal Yardım Zammı) 10.675 olarak kalacağı dûşünülerek hesaplanmıştr. basbakanlığı döneminde de konuya ilişkin tüm açıklamalarında olduğu üzere bütün sosyal güvenlik kurumları ve Bağ-Kur için hizmetleri ödemelerle karşılanan bir çerçeve çiziyor. Buna göre de çağdaş sosyal güvenlik anlayışı, AT, OECD üyeleri uygulamalan, Insan Hakları Evrensel Bildirisi ve anayasamızla da çelişkili olarak Bağ-Kur'un yaptığı tüm hizmetlerin karşıhğının yatmlan primlerden sağlanan gelir olması gerekiyor. Hükümet politikasına uygun olarak bütçeden hiçbir katkı sağlanmıyor. Böylece de Bağ- Kur ödeme açığı içinde iken dahi yaptığı hizmetler gülunç ölçülerde kalıyor. Hizmetleri gülünç kalınca da doğal olarak Bağ-Kur'dan yararlanma hakkı olan bağımsız çalışanlar, sadece bir külfet, ek para ödeme olarak gördükleri kuruma bağlanmak için değil, kaçmak için çareler arar duruma düşüyorlar. Sayın Cumhurbaşkanımızın çizdiği çerçeveye göre yapılan hizmetin, yatırılan paranın karşılığı olması, bu anlayışın çok katı bir biçimde Bağ-Kur da dahil bütün sosyal güvenlik kurumlarında uygulanması, okullar va hastanelerin tümünün de buna göre düzenlenmesinin programlanması, bırakınız çağdaş devlet anlayışım, aslında bugünkü anayasa ve sosyal devlet ilkesi ile de tamamen çelişkili. Ancak hükumet politikalan, iktidar uygulamalan olarak giderek yaygınlık kazanıyor. Bu tabloda da şimdiden iflasta olan Bağ-Kur'un işler hale gelmesi, kurtanlması iyice umutsuz bir hal alıyor. 381 bin 800 lira alıyor. Birinin en düşüğü diğerinin en fazlası- nı aşmış durumda. Bağ- Kur*lunun sosyal yardım zammı 10 bin 675 lirada kaldı. SSK'da 225 bin lira. • Diğer sosyal güvenlik ku- rumlarında da olduğu üzere Bağ-Kur'un da tek gelir kayna- ğı primler. Daha önce de vurgu- landığı üzere 2 milyon üstünde- ki üyenin ancak 420 bini prim ödüyor. Primlerin % 20'si öde- niyor, % 8O'i borç olarak gözü- küyor. Aylıklar bu kadar düşük- ken üye niye prim ödesin? Prim- ler toplanamazken başka gelir kaynağı olmayan Bağ-Kur na?ıl sosyal güvenlik hizmetlerinin ge- reğini yerine getirsin? Alacağı aylık, neredeyse ödeyeceği pri- min yansına varan Bağ-Kur'lu neden prim ödesin? Bugünkü sayılarla çok kaba bir hesap ya- palım: Ortalama ayda 36.864 li- ra ödeme yapacak bir Bağ- Kur'lunun 25 yıllık ödemeden sonra alacağı emeklilik aylığı 91.315 lira. 15 yıl öderse alacağı 79.795 lira. Prim olarak 6.5 mil- yon ödeyen kişinin ödediğinin karşıhğını alabilmesi için emek- lilikten sonra 15 yıl yaşaması ge- rekiyor. Evet Bağ-Kur kapsa- mında olması gerekenler, bu ba- sitjıesap, gerçek karşısında, 'Ni- ye prim ödeyelim?' diyorlar. Bir kısırdöngü gidiyor. Devletin bu kısırdöngüyü yıkması laam. • Bağ-Kur'un 1.5 trilyon ge- liri var. Kişi başına 3.5 milyon. 740 milyar tahsil edilmiş. 760 Langenscheidt İNGİLİZCE-TÜRKÇE TÜRKÇE-İNGİLİZCE KUÇUK DEV •• •• A SOZLUK Avucunuzun İçinde 30.000 Kelime • ingiüzceden TOrkçeye, Tûrkçeden İngilizceye tam 30.000 keltmelîk elektronk sözük > Kelimelerin sadece bir anlam değil, varsa bir çok anlammı hatırtama, öğrenme imkânı Gramer özellklerin açıklanması * Deyimler ve anlamlan Doğru yazılışı bilinmeyen kelimelerin yazılıştnayardımcı olan elektronik bir sistem AJfabetik dizideki kelimelerin teker teker taranması imkânı Okurken, yazarken size saniyeler içinde yardımcıolan cebinizdeki sözlûk, rastgele kelimeler seçerek kelime haznenizi de geliştiriyor Üstetik yanımzdabir hesap makinesi taşımakzorunda da değilsiniz Langenscheidt'm bu elektronik sözlüğü elektronik bir oyuncak, basit bir translatör değil, gerçek bir sözlüktür... SON KATILMA TARİHİ : 17 ARALIK 1990 .SABİTFİYAT hstefc kuponunda befinüen her OrürtOntoplamfiyaO,ödeme koşulu ve seçeneUeri, taksit miktartan ve taksit adedi hiçbir şekitde değişmeyecektir. .TESÜMAT Malteslimattan,kargo şubeei bıiunan i ya da ilçalarde doğrudan adreslere, kargo şubesi bulunmayan yerterde ise naküyat amban aracılığı ile yapılacak ve teslımat tçm bir Ocret tatep edilmeyecekiir. . KATILMA İŞLEMİ Peşinat Odeme yörterinden birine peçinadnızıyatınnveya TÜRKTteARET BANKASI ŞİŞÜ ŞUBESİ 33104) NO.LU heeaba masrafcu olarak havate edn. istek kuponu ie brtkte makbuzunuzun asltnı MİLPA PAZARLAMAA.Ş. BOyOkdere Cad No:2 Tantı Han Kati Şişü - Istanbul adresine derhal taahhatU otarak postabyın Kabtma kuponu ve peşinat makbuzu tarahmaaıiaştıaıoda, kaülma jşlemi için yapmanız geretorı hususlar aynnölı bir mektupla size bildiritecetair. PEŞİNAT ÖDEME YERLERİ TÛRKTİCARET BANKASI ^JşU ŞUBESİ HESAP NO: 33104 MİLPA PuartemaA^. BOyOkdere Caddea No:2 Tank Han Kat:1 Şişü-Istanbul Tel:132 20 25-132 11 22 133 06 00 MİLPA bûroton ANKARA Nevzat Tandoğan Cad. No:8 (TRT Genel MOdarUga yanı) AJ^yrana Ankara Tel:11914 0Û{7Hat) tZlHR Şehit Fethi Bey Caddesi, Cezayirii Işharn 79/A izmir Tel: 19 10 20(10 Hal) Atatürk Caddesi Toren Apt Kat:3Adana Tel: 14 38 40-14 38 41 * Taksl senelleri Ocak ayında mal lesUmınden sonra başlayacaktır. FIYATLARA KDV VE NAKÜYE DAHİLDİR. KDV oranlarında meydana gelecek farklar, fiyatfara aynen yansıtılacaMır. Bu kampanyaTC. Meıfcez Bankasınınlebliğine uygun olarak yürutütmefctedir. ÜRETICİ FİRUA GARANTİSİYLE _ — ö İSTEK KUPONU ÛRÜN / TESLİM AYI OCAK OCAK ŞÜBAT ŞUBAT llk Taksidin YatmUıgıTarih ve Yer AâmSoyadun: Ev Adresim: 1: iftAdresinv k- Firmalar İçin Vergi Daire*i v* No:... Tetefoolş: DoJumYeriveY*: Seosoağiniz ödeme teUni tabtodaki kufcimı (x) toyarak ifareOeyiniz. KOO NO 101 • 102 • 103 D 104 • . boa Ev- . . PEŞİNAT 159.000 100.000 64.000 79.000 TAKsrr SAYISI 2 4 8 6 TUTA« 159.000 100.000 64.000 79.000 Pocta Kodu: _ PostaKoc MesJe$m hnza: lu KDVOAHk. TOPtAMU * 477.000 500.000 576.000 553.000 milyar alacağı duruyor. Gezici servislerle, taksite bağlanarak, ertelemeL-rle ödemeyenler, öde- meye ikna edilmeye çahşıüyor. Asıl cezalandınlan, prim ödeyen oluyor. ödemeyenlerin bedeli ödeyenlere yüklenmiş oluyor. Düşük aylık gerekçesi; elde pa- ra olmaması, düşük prim öden- mesi. Bağ-Kur sigorialılannın çoğunluğunun % 60'ının altın- cı basamakta olduğunu unut- mamalıyız. 25 yıl altıncı basa- maktan prim ödeyen bir Bağ- Kur üyesi 158 bin 515 bin lira emekli maaşı alacak. Diğer sos- yal güvenlik kurumu SSK'da, prim karşılığı olmayan sosyal yardım zammı bunun üstünde 225 bin lira olacak. Bu çarpık- lık sosyal güvenlik kavramı ile tümden çelişkili. • Kuruma genel bütçeden ya- pılacak yardımlar da var. Ancak bu şimdiye kadar hiç ödenme- miş. Ne Bağ-Kur ne de SSK'ya genel bütçeden devlet hiçbir kat- kı yapmıyor. Primlerden biriken faizler, devlet tahvili, Hazine bo- nosu yolu ile sosyal güvenlik ku- rumlanmn ehnden alınıyor. Fa- izler âdeta KİT'lere kredi aracı oluyor. Büyük bir gelir, sosyal güvenlik kurumunun Üyelerin- den kaçınlmış oluyor. • Bağ-Kur'dan kaçış eğilimi doğal olarak öylesine yüksek ki yasaya göre zorunlu Bağ-Kur üyesi olması gereken pek çok ki- şi, Bağ-Kur'dan kaçmak için SSK'lı oluyor. Hizmet birleştir- mesinde çok yüksek bir SSK'ya geçiş eğilimi var. Bunu durdur- mak için hizmetlerin büieştiril- mesi ile ilgili yasal düzenleme- de, son 7 yılın esas almması hükmü getirildi. Sigortalının son yıllarda SSK'ya geçerek da- ha iyi sosyal güvenlik hakkj el- de etme kurnazlığı yolu ka- patıldı. • Sosyal güvenlik kunımla- nnda devletin hiçbir fonksiyo- nu, katkısı yok. Devlet sadece yasa çıkanyor. Çıkanlan her ya- sa, sistemi doğal akışından uzaklaştırıyor. Sosyal güvenliği sistemsizliğin yumağı haline ge- tiriyor. En basit örnekler, 12 ba- samağa göre ayarlanmış sistem- den 24 basamağa geçişte yaratı- lan karmaşa. Milletvekillerine emeklih'kte getirilen en son ay- ncalıklar. Aynı sosyal güvenlik kanunlannın gerek birbiri ile bağlantısızlığı gerekse aynı sos- yal güvenlik kurumu içinde ya- sa değişiklikleri ile gelen eşitsiz- likler, ayncalıklar, sosyal güven- lik sisteminin adil olması ilkesi ile çatışıyor. Çatışmakla da kal- mıyor, sistemi sosyal güvenlik kavramının dışına çıkarıyor. Sosyal güvenlik hukukunda da iş hukukunda da devletin müda- halesinde gözlenen bir anlayış var: Kim bastınrsa, o hak alıyor. Genel ilkeler, kavramlar yok oluyor. Yaruı: Bag-Ku-'da* saglıkhizmeti