Katalog

CUMHURİYET/12 EKONOMİ 23 KASIM 1990 DÖVİZ KURLARI 23KASMKM DAvizın Cmsı 1 ABDDoiarı 1 B.Aİrran Markı 1 Avustralya Dotan 1 Avustuya Şilni 1 Mçfta Fıangı 1 Dmmarka Kronu 1 RnMaıttos 1 Frartsız Frangı 1 Holl*tda Flonnı 1 Isveç Kronu 1 Isvıçre Frangı 100 ttafyan LıreO 1 Japon Yenı 1 Norveç Kronu 1 Sleriın 1 S.Arabistan Rıyafi Dövız AJ.Ş 2786 42 188182 2143 59 267 66 91 13 490.48 783 80 558 29 1569 02 502 60 2229 49 250 58 2191 482 07 549174 743 06 DĞVE Satıs 2792 00 1885 59 2147 89 268 20 9132 49146 785 37 559 41 1672 36 503 61 2233 86 25108 21.95 483 04 5502 75 744 57 Efeküf Alış 2783 63 1879 94 2107.15 267 39 89.58 485.58 770 48 557 73 1667 35 497 57 2227 26 246 32 2169 477.25 5486.25 730 45 Efektrf Satıs 2800 38 189125 2154.33 269.00 91.59 492.93 787 73 56109 1677 38 50512 2240 66 25183 22 02 484 49 5519 26 746 80 S 1 4807 Aiman Markı S 4 9909 Fr.Frangı S 1 6694 Hol.Rorini $ 1 2497 is». Frangı $ 1111 99ltal. Uretı t 127 20 Japon Yenı $ 3 7498 S Arab Rıyal' £ 1 9708 $ BORSADA İŞLEMLER 22USN 19M AlalTeksıt Attanfc Mst(BU) Matoftttıg «naMnCan fepfk n BtkV Brisı ÇrikHJıt Osa Ç. EJrtnk OmHoUng Dojusan OMt» E Ba$ı Valmm ffflrtnp taç(W) EB cflt Endöstri EgaGûftre EmekSıgorta EMuHoMng EroysBno* E# GtttnF* GuneyBnc* H*tas kfcaF Krtaıro ı) İ.MotM Ptateı izn*DÇ bocam Kı/tonsın K» KapzEMdrk KoçHottıg Ko«Yttnm Konyı ç™m> Konta KnunıTv Uyta; K&ahya Poreeten MatonaTakın Manfn0m«ıa> 0w Mn.SMr* HMHoMng NetTunzm OkanTdcU Olmutta Otosan Parsan PEGProfılo MrSt Pav Emgre Et PmrSu rUn •$ Prtytan Rabtt SaMı YayncM SvmHHoMng Sotuyan Sfa* TamSıgorta TO^öan» ş TGaranüB T İ Ş B M * (B) T lş 8ar. (C) TrakyaCim TSemens TŞ«Cam TSınaıKBank TD. Mtajm TütûntHnk V«sCI Yüsaş K Baı* Yünsa Ûncetose- ans kapan 5200 1Z750 3800 18000 27500 6500 18000 22» 42900 11750 13000 4600 4700 6100 5700 12500 7900 2900 8000 1800 3200 33000 17750 31500 7300 875 2200 4200 6500 8900 6500 5700 3800 3550 71X 1050 11000 5100 2050 •5500 10000 960 E5Û0 4550 8900 16250 16500 14750 19750 4000 7100 2100 12000 11000 50000 2550 1200 7300 7300 500 1250 1550 2100 8100 1250 2S50 9500 6600 4060 1800 4200 575 "1150 3800 4400 5400 5150 2800 31000 36000 10000 2800 4700 4600 39SO 4000 32O00 9100 7SD0 6000 16000 20000 3050 7400 3800 4400 2000 6000 3750 Bugünfcü 5200 12500 37X 17750 27000 6600 17750 2200 45O00 11750 130% 4500 4950 6000 5700 12250 7700 3000 8000 1650 9300 33000 17250 31500 6900 850 2200 4000 6600 8700 65O0 5700 3650 3750 6500 1000 11000 5000 2000 16500. 10000 975 8300 4500 9000 15250 16250 14500 21750 4000 7000 1950 13250 11250 50500 3600 1200 7600 7400 450 1200 16O0 2050 8200 1150 3000 9300 6400 4000 1800 4300 575 1050 3600 4250 5000 5200 2850 30500 36000 10100 2900 1500 4750 3900 3850 31500 9100 7500 5800 16000 19750 3000 7300 3750 4500 1950 5800 3800 Bugûnkû eny*s* 5400 12750 3800 18000 28000 6800 18250 2250 45000 12000 13500 4500 4950 6200 5900 12500 7900 3050 8200 1700 9600 34000 18250 32500 7000 900 2200 4200 6600 8900 6500 570P 3900 3750 6800 1050 11250 5600 2050 17000 10000 1000 84O0 4550 92O0 16250 16750 14750 21750 4000 7200 2100 12750 11250 51000 2700 1300 7600 7600 475 1300 1650 2100 8200 1250 3000 9700 6600 4200 1850 4350 600 1150 3600 4350 5000 5450 2850 315O0 366O0 10200 2950 4700 4750 4000 3950 32500 9300 7500 59O0 16750 20500 3100 7500 3800 4550 2000 6000 3900 BugMü kapanış 5400 12750 3700 18000 27000 5800 17750 2200 45000 11750 13500 4500 4950 6000 5900 12500 7900 3000 8200 1650 94O0 33500 18250 32000 6900 875 2200 4100 6800 8800 6500 5700 3700 3750 6800 1050 11250 5000 2050 16750 10000 975 8300 4500 9000 16250 16250 14500 21750 4000 7000 1950 12750 11250 51000 2650 1300 7600 7500 450 1200 1650 2050 6200 1250 3000 9500 6600 4050 1850 4350 600 1150 3600 4250 5000 54O0 2850 30500 36500 10100 2900 4700 4750 3950 3850 32500 9200 7ND 5900 16750 20500 3100 7300 3800 4550 1950 5800 3800 tşletn mktan 33270 83600 86000 6800 22200 8990 200400 13300 460 129420 16100 8400 3200 92915 22960 1973710 3400 6600 118450 43267 12100 234200 131950 26500 51000 40100 10000 12100 500 394320 1000 800 5550 7600 5400 191700 26000 23423 4400 2450 26000 29400 25200 67800 7400 30600 55050 234O0 1400 27050 32800 113250 41650 43750 3800 21170 10600 34400 39950 511700 6600 7800 17900 3200 1500 5200 49400 9400 213975 22250 1400 29000 5600 1200 4200 2000 32840 2600 7400 124052 20000 5020 8400 2000 34258 20200 55110 184640 6600 118750 15500 50600 33500 14596 142800 14100 76075 2308000 31100 Ençoksdz yapıönfly. 5300 12500 3700 18000 27500 6800 18000 2250 45000 12000 13250 4500 4950 6100 5900 12250 7700 3000 8100 1650 96O0 33500 18250 32000 6900 875 2200 4200 6600 8800 6500 5700 3700 3750 6800 1050 11250 5400 2000 16750 10000 975 8300 4500 9000 15750 16500 14750 21750 4000 7000 2000 12250 11250 51000 2560 1200 7600 7600 450 1200 1600 2050 8200 1250 3000 9300 6600 4050 1800 4350 575 1150 3600 4250 5000 5450 2850 30500 38500 10200 2900 4500 4750 3950 3900 32500 9300 7500 5900 16750 20500 3100 7300 3750 4500 1950 S900 3800 AflırDtt Ortüy 5268 12504 3745 17992 27354 6746 17935 2239 44000 11983 13270 4500 4950 6063 5*65 12346 7747 3018 8087 1665 9541 33308 18178 31973 6902 877 2200 4106 «600 «791 6500 5700 3712 3750 6677 1046 11170 5466 2020 16708 10000 »75 •340 4500 9074 1S865 16458 14643 21750 4000 7004 2012 12480 11250 50842 2632 1205 7600 7532 450 1233 1620 2070 «200 1216 3000 9408 6507 4059 1«21 4335 585 1116 3600 4273 5000 5389 2650 30966 36420 10155 2904 4576 4750 3950 3900 32268 9200 7500 5688 16623 20427 3096 7338 3767 4507 1951 5S29 3834 _*Jt2.S17J HflH (MaU: B44.I4) M» hufc M.SH.S9MH YATIRIM FONLARI «£* lş Yatınm-1 lş Yatınm-2 lş Y*tınm-3 lş Yaiınrrv4 Is Yatmnv6 lnterton-1 lnterion-2 lrttefion-3 lntefion-4 ikosat Yat-1 IKtısat Yat-2 ikîsat Yat-3 IKOsat Yal-4 ' Ncbsat Atriım Fon Gvjnü \febnn>1 Garanti Yatmm-2 Gararm Yatnm-3 Garanti YaOrım-4 Esbartk Fon-1 Esbank Fon-2 Esbank Fon-3 YKBYat Fonu YBKSektor Fon YKB Hisse Fon YKB Kamu Fon YKB ükit Fon YKB Karma Fon YKB Dovız Fon YKB Kaprtal Fon YKB Aktf Fon Vakrf Fon-1 Vakrf Fon-2 Vakrf Fon-3 Vakıt Hisse Vakrf Dünya Vakrf Fon-6 Dışbank Mavi Dışbank Beyaz Dışbank Pembe Tûiün Fon Mitsuı Fon-1 Mitsuı Fon-2 Rnarıs Fon-1 Finans Fon-2 Finans Fon-3 Finans Fon-4 Rnans Fon-5 Zraat Fon-1 Ziraat Fon-2 Ziraat Başak Fon Ziraat Fon-4 Halk Fon-1 Hafc Fon-2 Pamuk Fon Pamuk Hisse Emlak fon-1 , Ernlak fon-2 Impen Fon-1 lmpe< Hisse Töbank Fon SOmer Fon Denu Fon Ege Fon KaBonma Fon Demir Fon Tariş Fon Ortak Fon Tûrkbank Fon Net Fon ES Fon M H 130757 14 0359 091059 170150 040630 190957 141257 27.0259 070859 160987 10.0259 0*0259 28.0289 111289 22.1087 10.0359 12 0230 30.0550 161157 311089 110730 021157 07.0358 07.0358 07.0358 07.0358 07.0358 02.01.89 19.0690 19.0690 09.0558 2404.89 181059 220330 26.0330 140630 28.0658 10.0489 2806.90 040758 15.0768 20.1089 200359 20.0759 18.1259 20.0330 05.1130 091059 140290 14O230 200630 011159 080130 02 0130 280690 220130 180730 02 0230 04.0530 28.0330 12.0230 160430 040590 08.0530 073530 113630 27.0830 03.09.90 051130 01.1130 10500 2GOO0 1(1000 10000 10.000 10661 9360 9359 11200 9.764 9506 '9596 9590 10.000 9376 9.731 10437 9336 10319 1O000 1O000 10.477 9.785 1713 9.795 9693 9528 9.294 10000 9542 10.000 48 279 10444 9994 9574 10.000 10.057 20558 10.011 11021 40.000 10.000 9346 9356 10428 9358 10.000 10100 10300 10.000 10.000 11397 10357 10724 10.469 1ÛÛ00 10.000 10.086 9962 10.000 10405 10506 10000 10.000 iaoo6 iaooo 10.000 10000 10.000 10000 Nnfci 62 097 41306 16.538 14093 11381 47.718 41156 21525 19659 39330 32 206 15320 15465 11337 47308 22 702 14.239 12171 48862 16165 11543 45513 35766 52194 35.062 30648 35.229 16082 11709 6468 35.726 92.009 16.785 10844 12116 11247 32.029 42613 11.786 34.792 127491 15594 21425 18382 15.445 12.209 10.200 ia766 14.298 12527 17544 14172 18328 12547 15.002 11637 14134 10.487 12323 14576 14529 12595 12.790 12 248 12 236 11005 10755 10199 10200 22KASM fcfrri 62.274 41.405 16558 14110 11396 47.772 41204 21551 19581 39374 32 234 15338 15481 11538 47363 22.745 14 236 12.172 48321 16184 11553 45516 35506 52556 35.103 30684 35370 16100 11725 8518 35766 92.110 16555 10555 12.087 11.251 32.062 42560 11.798 34535 127584 15.610 21450 16404 15.466 12 224 10213 17510 11775 14317 12551 17564 14.194 18336 12547 &015 11511 14.150 10.496 12338 14593 •. 14 743 12.609 12553 12.260 12 251 11317 10.756 10213 10.207 1990 029 024 0.12 0.12 0.13 an 012 012 0.11 0.11 009 012 010 001 011 019 -Û02 001 012 012 009 023 0.11 1.27 012 012 040 an 014 059 011 011 0.42 O10 •024 0.04 010 011 010 012 0.07 Q10 Q12 0.12 014 012 013 -007 007 013 019 011 0.16 004 0.00 Q09 -022 011 010 012 011 049 0.10 0.11 001 014 KALBİNİZİ KORUYUNUZ Turk Kalp Vakfı Muayene.Teşhis.Tedavi, Laboratuvar.Röntgen 175 12 44/45-148 58 66 Madenîn gündemi dîrenişlş Sendika Servisi — Maden işkolunda toplam 72 bin işçiyi kapsayan grev ve direnişlerle ilgili son hazırlıklar sürerken iki maden sendikasırun genel başkanlan dün Ankara'da Türkiye Maden Işçileri Sendikası Genel Merkezi'nde son geliş- meleri içeren bir değerlendirme toplantısı yaptılar. Üç saat süren toplantıda maden işçilerinin yanı sıra metal, tekstil, kâğıt, hava ve petrol işkolla- nnda toplusözleşme görüşmelerinde yaşanan çık- mazlar gözden geçirildi. öğleden sonra da toplusözleşmeleri uyuşmaz- lıkta olan sendikalann bir grubunun katılımı ile ortak ikinci bir genel değerlendinne toplantısı ya- püdı. Sendikalar arası dayanışma, izlenecek or- tak politikalar ve Türk-lş'in oynayacağı rol üze- rinde duruldu. Türkiye Maden-lş Genel Başkanı Hasan Hü- seyin Ka>«başı ile Genel Maden-lş Sendikası Ge- nel Başkanı Şemsi Denizer toplantı sonrasında yaptıkları ortak açıklamada, "Her platfonnda ortak mücadeleye devam edeceklerini" tekrar- ladılar. 30 kasımda başlatılacak ortak mücadelenin maden işçilerinin sonınlanyla sınırlı kalmayaca- ğıru bildiren Kayabaşı ve Denizer, sorunun, hangi iş kolunda olursa olsun, her işçinin ortak soru- nu olduğunu, mücadelenin de bu çerçevede sür- dürüleceğini bildirdiler. Kayabaşı ve Denizer, gre- vi ve diğer mücadele yöntemlerini amaç değil araç ^Sıradan bir grev değil'ANKARA (Cumhuriyet Biirosu) — Türki- ye Taş Kömürü Işletmeleri'nde 30 kasımda başlaması beklenen ve bütün Zonguldak'ı etkilemesi kaçınılmaz olan grev, muhalefet ve iktidarın da gündemine girdi. SHP gölge Çalışma Bakanı Turan Beyazıt, Zonguldak Taş Kömürü havzasında yıllık 1 trilyon olduğu açıklanan zararın vebalinin işçiye yüklenemeyeceğini belirterek sendikanın greve zorlandığını öne sürdü. Beyazıt, Meclis'te gündem dışı söz alarak şuiüan söyledi: "Zonguldak taşkomürii havzasında çalışan isçileri temsilen Genel Maden-İş ile yurdun değişik bölgelerinde 13 iş yerinde iiretim yapan Türkiye Maden-fş sendikalan grevin içine itilmek istenmektedir. Grevi bir amaç olarak görmeseler de bilhassa mecbur bırakıldıklannda sendikalann bu hakkı geniş bir dayanışma içinde kullanmalan tabiidir." ANAP Zonguldak Milletvekili Pertev Aşçıoğlu ise Zonguldak maden ocaklarında meydana gelecek bir grev olayımn herhangi bir greve benzemeyeceğini, bütün Zonguldak ekonomisinin felç olacağını belirterek şöyle dedi: "Aklıselimin galip gelmesini, fiili ğreve gidilmeden anlaşmaoın imzalanmasını temenni ediyoruz" dedi. Hafta başında Başbakan Vekili Mehmet Keçeciler'in, TTKİ'den sorumlu Devlet Bakanı Cemil Çiçek ile konuyu görüştüğünü aktaran Aşçıoğlu "Hükümet yetkililerinden konunun hükümette göriişıilmesi için söz aidım" dedi. Aşçıoğlu, TTKİ'deki zarann da 30 yıldan beri hiç yatınm yapılmamasından kaynaklandığını belirtti. olarak gördüklerini söylediler. Görüşmelere ka- 30 kasımda Genel Maden-lş'in TTK ve MTA palı olmadıklannı yineleyerek hareket noktala- iş yerlerinde toplam 481 bin işçi ile başlayacağı nrun işçiler için insanca yaşamalanna elverişli üc- grevler ve grev yasağı kapsamında oldukları için ret, iş güvencesi ve iş emniyeti olduğunu vurgu- Türkiye Maden-lş'in 24 bin Türkiye Kömür Iş- Iadılar. letmeleri işçisi için yürürlüğe girecek pasif dire- nişleri öncesi, çeşitli girişimler de sürüyor. SHP'nin maden işçilerini desteklemek üzere yarın Zonguldak'ta yapacağı mitinge iki maden sendikası da katılacak. SHP Genel Başkanı Er- dal Inönü'nün de katılacağı madenciler için dü- zenlenen mitingte sendika sözcülerinin en son ge- lişmeler hakkında bilgi vermeleri bekleniyor. Öte yandan Zonguldak'la ilgili çeşitli demok- ratik ^rgütlenmeler ve özellikle ANAP'lı kadro- lann grev öncesi çözüm için hükümet düzeyin- de çaba gösterdikleri bildiriliyor. Taraflan yeni- den masaya oturtmaya yönelik gelişmeler hak- kında görüşlerini sorduğumuz iki maden sendi- kasırun başkanlan, her tür görüşmeye açık olduk- larını, ancak uzlaşmaya yönelik ciddi bir öneri ile bugüne kadar yapılinış hiçbir çağnnın bulun- madığım belirttiler. Bu koşullarda sendika cep- hesinden yapılabilecek hiçbir girişimin söz ko- nusu olmadığını bildirdiler. Genel Maden-lş Sendikası'nın önümüzdeki hafta cuma günü başlayacak greve ilişkin hazır- hklannı geliştirmek üzere bugün Zonguldak'ta bütün yönetim organlarının katılacağı genişletil- miş bir toplantı yapılacak. Genel Maden-lş ay- nca aylar süren toplusözleşme uyuşmazlığına iliş- kin gelişmeleri, maden işçisinin, maden ocakla- nnın durumunu ortaya koyan geniş bir rapor ha- zırlıyor. Kamuoyu ve ilgilikr için haarlanan ra- porlarda hükümetin madenlere yönelik olumsuz politikalan sergileniyor. SHP'den Grev veLokavt Yasası'nda değişiklik önerisi 'Grev yasakları daraltılsın'ANKARA (Cumhuriyet Biirosn) — SHP Genel Sekreter Yardrmcısı Cevdet Selvi ve arkadaşları, Toplu İş Sözleşme- si, Grev ve Lokavt Yasası'nda değişiklik içeren bir yasa önerisini TBMM Başkan- lığı'na sundu. Yasa önerisi, teşmil uygulaması duru- munda, teşmil olunacak sözleşmenin pa- rasal hükümlerinin aynen korunmasmı ve teşmil edilen sözleşmenin tarafı olan sendikaya, teşmilden yararlanan işçilerin dayanışma aidatı ödemesi öngörülüyor. öneriye göre toplusözleşme yapacak yet- kili sendikanın belirlenmesi, Çalışma ve Elektrikte ilgînç tablo ANKARA (ANKA) — Tür- kiye'deki kişi başına tüketilen elektrik enerjisi ile diğer ülkeler- de tüketilen elektrik karşılaştı- rıldığında, "elektrik satıyoruz" diye övünülen ülkelerdeki kişi başına tüketimin Türkiye'den kat kat fazla olduğu ortaya çık- tı. ANKA'nın Türkiye Elektrik Kurumu'ndan edindiği verilere göre Türkiye'de 1990 yılında kişi başına 3 bin kilovatsaat elektrik enerjisi tüketilmesi planlanmış- ken bu rakam, Türkiye'nin elek- trik satmaya başladığı Sovyetler Birliği'nde 4 bin 949, Bulgaris- tan'da 4 bin 767 kilovatsaat ola- rak bulundu. 1988 yılı itibariy- le bu düzeyde olan tüketimin; aradan geçen sürede daha da artmış olabileceği vurgulandı. Aynı şekilde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fahrettin Kurt'un "Size üç yü süreyle yıl- da l'er milyar kilovatsaat elek- trik enerjisi satalım" önerisinde bulunduğu Romanya'da ise yine 1988 yılı verilerine göre kişi ba- şına ortalama 3 bin 600 kilovat- saat elektrik enerjisi tüketildiği beürlendi. Türkiye'nin kişi başı- na elektrik enerjisi tüketimi 1988 yıhnda 894 kilovatsaat, 1989 yılında ise 974 kilovatsaat olarak gerçekleşmişti. Sosyal Güvenlik Bakanlığı'mn elinden alınarak tarafsız ve bağımsız "Yetki Tes- pit Kurumu"na veriliyor. Yetki Tespit Kunımu, Yüksek Hakem Kurulu tarafın- dan Ankara lş Mahkemesi yargıçlan ara- sından atanacak bir başkan ile yeteri ka- dar uzman ve raportörden oluşacak. Lokavt yetkisinin yalnızca grev kara- rı alınmış olan yerler için kullanılabile- ceğini içeren yasa önerisi; su, elektrik, havagazı, termik santralları besleyen lin- yit üretimi, tabii gaz ve petrol sondajı, mafta ve doğalgazdan başlayan petro- kimya işleri, banka, kamu kuruluşlannca yürütülen itfaiye, şehir içi, deniz, kara ve demiryolu ve diğer topİu yolcu ulaştır- ma hizmetlerindeki grev yasaklarını kal- dırıyor. öneri yalnızca can, mal kurtar- ma, cenaze ve defın işleri ile noterlik hiz- metlerindeki grev yasağını koruyor. Grevlerin 60 gün süreyle ertelenmesi hükmünü değiştirmeyen öneri, Bakan- lar Kurulu'nun erteleme kararında, ge- nel sağlığı ve milli güvenliği sarsıcı sebep- lerin neler olduğunun açıklanmasını ön- görüyor. Aynca erteleme süresinin so- nunda uyuşmazlığın Yüksek Hakem Ku- rulu'nca giderilmesi yerine, gre\' ya da lo- kavt uygulamasına devam edilmesine olanak sağlanıyor. Yasa önerisine göre grev oylaması, grev karannın ilan edildiği tarihte işye- rinde çalışan işçiler tarafından değil, yet- ki belgesinin alındığı tarihte işyerinde ça- lışan işçiler tarafından istenecek. Grev hakkınm ve lokavt yetkisinin karara bağ- lanmasından başlayarak 60 günlük süre içinde kullanılması zorunluluğu ve grev ile lokavtın bu süre içinde kullanılmadığı takdirde yetkinin düşeceği hükmü kal- dırıhyor. Türk Metal'in toplantısında işçiler gözlerine siyah bant takarak MESS patronlannı suçladüar. (Fotoğraf: Deniz Topaloğlu) MESS'ekorsanlık suçlamasıtş-Sendikası Servisi — MESS'e bağlı iş- yerlerinde çalışan 90 bin işçi adına sürdür- düğü toplusözleşme görüşmeleri uyuşmaz- lıkla sonuçlanan Türk Metal Sendikası Ge- nel Başkanı Mustafa Özbek, önümüzdeki hafta grev karan alacaklarım açıkladı. Türk Metal Istanbul Şubesi'nin dün ya- pılan 4. genişletilmiş temsilciler toplantı- sında metal isçileri 'hakkımızı istiyoruz' ya- zılı tişörtler giyerek tek gözlerine siyah bantlar taktüar. İşçiler böylece MESS pat- ronlarını korsanhkla suçladıklarmı belirt- tiler. KONUK YAZAR Toplantıda konuşan Mustafa özbek, Türk Metal'in yarım bıyık, yarım saç gibi eylemleri nedeniyle eleştirildiğini ancak bu eylemlerin işçiyle sendikarun bütünleşme- sini gösterdiğini söyledi. özbek "Şimdi sı- ra, acıtacak eylemlere geliyor" diyerek önü- müzdeki hafta alacakları grev kararından sonra üretime yönelik eylemlerin gundeme geleceğini açıkladı. Mustafa Özbek, Çelik- îş, Otomobil-lş ve Özdemir-tş sendikala- nnın MESS'e karşı birlikte sürdürdükleri toplusözleşme görüşmelerine de değinerek şöyle konuştu: "Biz oolann imzaladıgı söz- leşmeyi imzalamayacağız. Bu sendikalara sesleniyonım. Toplusözleşme prosedürü- nüz bizden bir hafta önde, meydan sizin, greve mi çıkacaksınu? Ne yapacaksımz gö- relim. Boyunuz nereye kadar uzuyorsa, oraya kadar uzanın, ama biz sizin imzala- dıgınız sözleşmeyi deleceğiz. Bu üç sendi- ka bize iltihak etsin, etmezlerse üyeleri bi- zim sendikamıza girsin." Bu arada toplantı salonunda işverenle- rin gönderdiği çok sayıda çelenkle, dışarı- da işçileri bekleyen işyeri servislerinin bu- • lunduğu görüldü. Şevket Yılmaz Sözleşmeleri kamu-özel işbîrliği kiütledi ANKARA (Cumhuriyet Bü- rosu) — Türk-lş Genel Başka- nı Şevket Yılmaz, Devlet Bakanı Cemil Çiçek'in, özel ve kamu kesimi işverenleri ile gö-, rüşerek toplusözleşmelerde bir- likte hareket etmeyi önerdiğini açıkladı. Yılmaz, aralık ayı so- nunda Türk-lş'in düzenleyece- ği Merkez Yöneticiler ve Şube Başkanlan Toplantısı öncesin- de, Konfederasyon Başkanlar Kunılu'nun bir araya gelerek uygulanacak genel eylemin bi- çimini belirleyeceğini söyledi. Petrol-lş Genişletilmiş Baş- kanlar Kurulu Toplantısı'nda bir konuşma yapan Türk-tş Genel Başkanı Şevket Yılmaz,. 1989 yüındaki gibi "birlikte ha- reketi bozmamaya özen gösterilmesi" gerektiğini belir- terek, hiçbir işveren sendikası- run, görüşmeler sırasmda tek bir temel hükmü bile kabule yanaşmadıklarını ifade etti. Yılmaz, şunları söyledi: "Devlet Bakanı Sayın Cemil Çiçek, TİSK Genel Başkanı Refik Bajduru, MESS başka- nını, Tekstil İşveren Sendikası Başkanı Halit Narin'i, üç tane de kamu işveren sendikası ge- nel sekreterini çagırarak 'Biz artık bundan sonra Türk-lş'in bize öğrettiği gibi birlikte hare- ket edeceğiz' dedi. Bu yüzden de hiçbir toplu iş sözleşmemiz kamuda, özelde, saglıklı bir ge- lişime tabi tutulmadı." Petrol-lş Genel Başkanı Mü- nir Ceylatı da genişlemiş olan savaşa karşı güçler karşısında, savaş isteyen iktidarın yalnız kaldığını belirterek savaşın he- nüz başlamamasına karşın, yü- künün ücreti ile geçinenlere daha şimdiden yıkıldığını an- lattı. Sınırlandırılmış bir sendi- kal harekete dahi iktidarın ve sermaye çevrelerinin tahammü- Iü olmadığını ifade eden Cey- lan, "tşverenler, alıştıklan yüksek kftr hadlerini biraz zor- lasınlar. İşçilerin yarattığı emekten biraz daha yüksek pay alarak, çağdaş koşullarda yaşa- malan en doğal haklandır" di- ye konuştu. • • Ucretlerin endekse bağlanmasıMemur maaş katsayısı etrafındaki tanışmalar, özellikle yıllık enflasyon oranında yükselme beklentisine girilen ortamlarda daha bir derinlik kazanıyor. Memur maaşlarım enflasyona endeksleyen "echelle mobile" sistemine, bütçenin yükünün artacağı endişesiyle geçilmiyor. Oysa, bu sistem bütçeyi yılda iki kez katsayı belirlenmesine göre daha az etkileyecek. HİKMETULUĞBAY Eski Hazıne Genel Müdürû Türk ekonomisinin enflasyonun "iki haneli" rakamla ifade edilen tipi ile dost hayatı yaşamaya başladığı, 1970'li yıllardan bugüne, her yıl memur maaş katsayısırun belirlenmesinden hemen önceki ve bu oranın açıklanmasını iz- leyen günlerde, yapılacak veya yapılan düzenlemenin yeterliliği kamuoyunda daima yoğun tartışma konusu olageli- yor. Bu tartışmalar, özellikle yılhk enf- lasyon oranında yükselme beklentisine girilen ortamlarda daha bir derinlik ka- zanıyor. Bu durum, enflasyonun yeniden tek haneli orana indirilmesine yönelik tu- tarlı bir mali programın yıllardır uygu- lanmamasmın ürünü olduğu kadar, enflasyonist ortamda memur maaşla- rım enflasyona endeksleyen 'echelle mobile' (Ucretlerin Hareketli Merdiveni- bundan böyle kısaca ÜHM diye geçecektir) sistemine, bütçenin yü- kü artacağı endişesi ile geçilmemesin- den de kaynaklanıyordu. Oysa, ÜHM 1 nin bütçeyi etkileyişi, halen uygulanan yılda iki kez katsayı belirlemesinden küçük olacak. 991 bütçesinin TBMM'ye sunulma- sıyla güncelleşen konunun, her iki sis- tem çerçevesinde; ücretliler, bütçe ve ge- nel ekonomi üzerindeki etkilerini kar- şılaştırmakta fayda var. Her iki modelin karşılaştırmasında şu varsayımlara (bir bölümü 1991 büt- çesi için de kullanılmıştır) dayanılacak: 1. Yıllık enflasyon hedefi yüzde 45 (ay- lık ortalama yüzde 3.1) olacak, 2. Ma- aş artışı her iki modelde de enflasyon oranı düzeyinde gerçekleşecek, 3. 1990 yılı ikinci yarısında konsolide bütçeden ödenen aylık personel giderleri 2.600 milyar TL. kabul edilecek. 4. Katsayı modelinde yılın ilk yarısı için maaşlar- da ortalama yüzde 15 ve ikinci yarısın- da yüzde 26 olmak üzere toplam yıllık yüzde 44.9 oranında brüt artış öngö- rülecek. 5. ÜHM'de maaşlar her ay brüt yüzde 3.1 olmak üzere yıllık yüz- de 44.2 yükselecek. Bu varsayımlar ışığında, 1991 yılı konsolide bütçe aylık personel giderle- rinin boyutları şöyle bir tabloda özet- lenebilir. (milyar TL): Katsayı roodeli OHM Ocak 2.990.0 2.6806 Şubat 2.990.0 2.763.7 Mart 2.990.0 2.849.4 Nısan Mayıs Hazirai Temmuz Ağustos Eyltt Ekim Kasım Aralık Yılhk toplam 1990 personel giderleri tahmıni Artış 2.990.0 2.990.0 2590.0 3.767.4 3.7874 3.757:4 3.767.4 3.767.4 1767.4 40.544.4 26.000.0 55.9 2.937.7 3.028.8 3.122.7 1219.5 3.319.3 3422.2 3.528.3 3.637.6 3.750.4 38.260.2 26.000.0 47.2 Yukarıdaki bilgiler ışığında her iki modelin; çalışmalar, bütçe ve genel ekonomi açısından fayda ve mahzurlan da şöyle ortaya çıkmakta. I. Çalışanlar yönünden: 1. Katsayı modelinde, bu oranın be- lirlenip uygulamaya başlanması ile bir- likte ilk aylarda çalışanlann satın alma gücünde, artış oranına bağlı olarak (1990 yılında iki kez yüzde 25 ve 1991 yılı ilk altı ayı için yüzde 15 gibi) önemli veya mütevazı bir artış olur. 2. Bu modeldeki artışın başlangıçta getirdiği göreceli ferahlama, ilerleyen aylarda birikimli enflasyondaki geliş- me ve vergi dilimlerindeki değişmelere paralel olarak satın alma gücünde da- ralmaya dönüşür. Oysa, ÜHM mode- linde başlangıçta gelirlerde bir sıçrama olmamasına karşın her ay gelirler enf- lasyon oranına paralel bir gelişme gös- tererek aile bütçelerinde harcanabilir gelir daralması önlenir. 3. ÜHM sisteminde, çalışanlar gelir- lerinin enflasyonun gerisinde kalmaya- cağı güvencesine de sahip olacağından, maaş belirlemesi sosyo-politik bir sa- vaş alanı görünümünden de çıkar. 4. Çalışanlardan emekli olmak iste- yenler, emeklilik kararlanm, yeni bir katsayı belirleme dönemlerine ertele- mekten de kurtulurlar. II. Bütçe yönünden: 1. Yukarıdaki tablodan da görüldü- ğü üzere ücretlerde her iki model çer- çevesinde enflasyon oranında artış ya- pılmasına rağmen ÜHM'nin gerektir- diğr kaynak 2.3 trilyon TL. daha azdır. Bu da 20.7 trilyon dolayında açığı olan bütçe için küçümsenmeyecek bir bü- yüklüktür. 2. Bu kaynak gereksinim farkının bir bölümü ücretlerde reel artış için kulla- mlsa bile gene de azımsanmayacak büt- çe tasarrufu sağlanabilir. 3. Diğer taraftan, ÜHM ayhk perso- nel giderlerinde ani sıçramalar yarat- madığından, Hazine'nin bütçe finan- manı için yaptığı borçlanma daha yu- muşak ve ekonomik konjonktüre uy- gun yönlendirilebilir. 4. Bu noktada, her ayın enflasyonu- nun aynen ücretlere yansıtılmasında güçlükler olacağı ileri sürülebilirse de her ayın ücret ayarlamasına, önceki üç aylık dönemin ortalama aylık enflas- yonunun uygulanması yöntemi ile bu sorun aşılabilir. m . Genel ekonomi açısından: 1. Maaşlarda reel artış yapılsa dahi, personel giderlerinde katsayı modeline göre tasarruf sağlayacağından ÜHM sistemine bütçe açığını küçültmeye yar- dımcı olarak bütçenin enflasyonist et- kisini azaltır. 2. İki kez katsayı düzenlemesi, piya- sada devrevi talep patlamalanna yol açarken diğer model talebin piyasada istikrarlı bir seyir izlemesini güvence al- tına alır. 3. Maaşlann enflasyona endekslen- mesini devletin benimsemesi, gerek ka- mu ve gerek özel kesimde de işçi ücret- lerinin aynı modele dönüşmesine ön- derlik edebilir. Bu durumda bir yan- dan işçi ücretlerinin enflasyonun geri- sinde kalması diğer yandan da işçilik giderleri nedeniyle üretim maliyetleri- nin dalgalanması önlenebilir. 4. Bu yeni sistem imalat sanayiini Fı- yatlarını düzenlerken daha dikkatli davranmaya zorlar. Çünkü her yapılan zam, kendisine ücret artışı ile geri dö- necektir. 5. Benzeri etki kamu sektörü için de geçerli olacak ve KlTlerde fiyat olu- şumunda ve ekonomik politikalarının denetiminde toplumun tüm katmanlan daha duyarlı davranacaktır. Sonuç olarak, maaşların enflasyona endekslenmesini sağlayacak ucretlerin hareketli merdiveni modeli, yukanda- ki açıklamalardan da görüldüğü üze- re, enflasyonla mücadelede daha etkin bir ortam yaratacak. 991 yılı bütçesinin tartışüdığı bu gün- lerde ilgililerin söz konusu modeli da- ha yakından incelemelerinde fayda ol- duğu açıktır.