Katalog

CUMHURİYET/6 DİZİRÖPORTAJ 25 ARALIK 1989 ü Düzyazı sözün büyüsünü yoketti REFİK DURBAŞ Melıh Cevdet Anday, son dönem urunlerını "Guneşte" adlı yapıtında topladı "Guneşte" bu yıhn en çok sözu edılen şnr kıtaplarındandı Bu şıırler çeşıtlı bıçımlerde yazılmalanna karşın, kendı ıçlennde sağlam bır yapı bütünluğu degosterıyorlardı Mehh Cevdet Anday, bu yapı butunluğünu sağlayan kaynaklar uzerıne şunları söyluyor "Bir arkeolojık kazıdan çeşitlı formlarda çeşıtlı eşya çıkar; araa bunlardakı ortak biçem ozeOıgı konuyu aşmıştır Degışık gonınuknn kurduğu butunden kaynaklanır bo. Sanatçı, kışıiığını sılebıldıkçe vanr bu bnlane. Esın kaynağı tarıh olan bır kulturden söz etmek ıstıyorum. OzgtınJuğu »aratan bu ortaklıktır. Yalnızca yapı kışıye ozgudur. ust yanı anonımdır. 'Evrensel' olanla 'kışısel' olaıun uynmundan oluşur sanat yapıö." Meüh Cevdet Anday'la "Goneşte"yı oluşturan şıırler çerçevesınde şıır, çağdaş bılım, Melih Cevdet Anday'la "Güneşte"yi oluşturan şiirleri konuştuk: bır yeldeğirmenlenne saldınr Yazısız toplum ozanın altın çağıdır Dun> anın saçmalığına utku daha çok uyduğu ıçın "Olu Timur Gokyuzune Bakıyor" adtı şıınmde Yıldırım'ın yenılgısı ımge gucune donuşemedı Evet, o düzyazıdır, fakat göklen de almaya kalkan Tımur modern olan saçmanın sımgesı, şıınn değıl Saçma boyuna yenıden yaşanır "Baştan baştan " "Ölum başka bır yoldan gıttığı" için mi sanayi toplumlannda artık buyuk şaırler yetişmıyor? M.CANDAY Sanayıleşme surea ile şun bırbınne karşıt saymak, yukarıda da söyledığım gıbı romantıklenn başkaldınsmdan kalma bır tavnn urunüdur Ama bu da göstenr kı "karşı olma" tutumu gene de şıın besle Nesnelerle doğa bılimleri uğraşır, oysa dıl doğadan çıkmamıştır, hiçbir sözcük sımgelediğı nesneden bir şeyler taşımaz, kendinden nesnelerle sozcukler yan yana yaşamak zorundadırlar. "Sözier vc tşler" uzenne konuştuk, dünyanın şu ankı baş döndurucü eeğışımıru de göz önune alarak "Nesnelen anlamanın olanağı yoktur" diyorsunuz. Oysa gunumuzun ılen toplumJan, sorunlannın çozumunu nesnelen anlamanın olanagında an>orlar. Şiire nzak dnrnşlan da belkı bu yuzden. 'Sozler ve Işler" bu anlamda şıırın gucunun bir kanıtı sayılamaz mı? M.C.ANDAY Nesnelerle doğa bılımlerı uğraşır, oysa dıl doğadan çıkmamıştır, hıçbır sözcuk, sımgelediğı nesneden bır şeyler taşımaz kendınde Nesnelerle sozcukler yan yana yaşamak zorundadırlar Ayrıca hıçbır bılım doğayı anlamaya çaiışmaz, doğanın ışleyış yasalarını araştırtr Bu yasaların dayan Anahtar kilidi bilmek zorunda, kilıt ıse uç perilidir. Bunlar da mantık dışı, bilinç dışı ve sezidir. Bilim bunların ilki ile uçuncusunu başardı, elde etti.Guneş veAy yuvarlaklıkları, ışıklı olmaları ve gokte yurumeleri açısından birbirine benzetılebilir. Oysa guneş yuvarlak değildir ve goğunuzde yurumez. Ay ise ışıklı değildir. Refik Durbas. Melih Cevdet Anday ile "Sozler ve Işler" uzenne konustu. Aodaj, "Nesnelen anlamanın olanağı yoktur" diyor. (Fotograf: Muharrem Aydın) dığı mantık boyuna değışmektedır !Sewton fizığı 19O5'te aşümıştı Modern fızık sabıt bır dururau yadsır Töz nosyonu, vennı, davra nış nosyonuna bırakmıştır Heisenberg şöyle dıyor "Doga bıhmlen. doga\la bızım aramızdaki etkıleşımın bır parçasıdır. Dogayi, bızım sorgularna yontemımıze açık olan bıçımıyle tanımlar." "Sorgulama" ve "tanımlama" ıse dılın alanına gırer Işte butun sorun burada duğumlenıyor Dıl bır büyuculuktur "Anlaşılmak" ıçın değıl "kandırraak" ıçın kullarulır Auden, aynı dılı konuşan ıkı kışının bıle hıçbır zaman anlaşama>acaklarını çok guzel anlatmıştı "Bir arkadaşım gelıp de âşık oldağunu bana soylerse, ben bunu anladığımı sanırım, oysa dunım hıç de oyle degıldır. Eger ben o gune değın âşık olmadıysam, b«nun ne demek otöugumı bilmeme olanak yok lan neler olabilir? Ya da boyle anahtarlar var tur Âşık olduysam bu kez başka bır guçluk çıkar karşıma, bakalım aşktan onun anladıM.C.ANDAY Anahtar, kılıdı bılmek ğı ile benım anladıgım bırbınıu tuluyor mu? zorundadır, kıht ıse uç penlıdır Bunlar da Bununla da bıtmez. Aşkın tanhi hakkındakı mantık dışı, bılınç dışı ve sezıdır Bılım bunbılgılerimiz birbirine oymayabBir. Dahası..." lann ılkı ile uçüncüsünu başardı, elde ettı "Yıtık Bdım" şunnde "benzeterek yaşayabilır Gunumuzun derı toplumlan, sorunlannın çö ınsanoglu" dıye bır dıze var, bu "benzetme" zumunu nesnelen anlamanın olanagında de benzemeyenler arasında gerçekleştınlırse, o ğıl, nesneler arası ılışkılerın olanagında arı zaman, ancak o zaman gızı çozme başansı ele yorlar Bu ılışkıler ıse düşünle dılın özdeşlı geçırılebılır Guneş ile Ay, yuvarlaklıkları, ğını tanımak demektır Büyu demektır "Soz ışıklı olmaları ve gökte yurümelen açısından ler ve tşler" bu anlamda şıırın gucunun bır bırbınne benzetılebılır Oysa Guneş yuvarlak kanıtı sayılabılır degıldır ve göğümuzde yürumez, Ay ıse ışıklı "Gökyuzu, sımya ve büyucüluk yıtık bı degıldır Duyu venlenne aldanmamahyız Bılım"ın uç anabtan bence. Peki "çağdaş bı lım adamının kafası, kuşku aşamasında ozan lım"in şiirin kapısını anüamak için anahtar gıbı çahşır Nesneler arasında duyulmadık ılışkıler kurar, olağanustü bır dunya ımgesıne yönelır ve butun bunları şıırden öğrenır Yem fizıkçıler, "kuaata"ya akıl erdırebılmek ıçın kırk yıllık mantıklarıru değıştırdıler " ö l ü Tımur" enfes bır şıınn stmgesi. O şiirde adı gecmeven, ama bntununde kendisını çagnşöran Beyazıt duzvazının sımgesı olabilir mı? M.CANDAY Ne şıırden duzyazı çıkar, pe düzyazıdan şıır llkel toplum ınsanı, yazı> yı bılmedığı ıçın duzyazı ile düşunmuyordu, onun düşün yapısı büyılseldı, demek şurdı Duzyazı, vahşılıkten uygarlığa geçıldığınde, ortaya çıktı ve sozun buyıisunu >ok ettı Mutlu ınsanı ılkel toplumda aramaya çıkan Rousscau, gerçekte şıırın savunusunu üstlenmış bır Don Kışot'tur ve her ozan, bu yuzden ıkıde mıştır Şııre uygun bır toplumsal sureç aramak boşunadır Böyle bır süreç hıçbır zaman olmamıştır Şur, her uygadık aşamasında yabanıl mıtosundan esınlenmıştır Bu "karşı olma" ıtkısı, sanayıleşme surecı ıçınde de büyıik ozanlar yetışmesını sonuçlamıştır Modern şıırın kaynağını burada aramak yanlış olmaz Şıır hıçbır zaman bağdaşmamıştır "Ölum başka bır yoldan gıder" dızesı, geçmış kavramının yadsınabıleceğı, daha açığı, mantığımızı kıskıvrak bağlayan bır takım kategorılerden kurtulmakla yepyem bır özgürluğe varılabıleceğı ınancından kaynaklanmıştır Ondan oncekı, "geçmiş zamam tanımaz oluler" dızesı bunu daha seçıklıkle belırtır sanıyorum Oluler, yol gösterıcı olmuşlardır heo 1990'daki başarınız şu 6 güne bağlı! Seçenekleri zamanında değerlendirin. . *» IBM PS/2™ alın... Uzmanından. Personal Computer IBM PS/2 IBM Corporabon m tesallı markasıdr. * • * + > BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ TİCARET A.Ş. Oya Sok 3. 80300 Gayrettepelstanbul Tel 175 10 00 (4 hat) Fax 175 94 03