Katalog

SAHİFE DÖRT 22 Ocak 196!) CTJIUHURİYET BALTIK'TAN ADRİYATİK'E BİR SONRASI ÖZGEN ACAR Prag Üniversitesindeki bir n navda profesor: > Bana bağunsız ülkeleri sayar mısuı?» öğrenri: Çekoilovakya..» « Anlamadım. Nasıl oluyor bu?» « Dünyada, bizden baska, kendl Içlşlerine dahl müd&hale etmeyen, baska blr ülke var raı?> 22 Ağustos 1968 de, yani isgalden hemen bir gün sonrs, Kremlin'e gönderilen bir telgraf: ' « Bundan böyle nasıl uyuyacağmu bllmH orum. Bundan boyle nasıl yaşayacağum bllmiyorum. Blldlğim tek fey, benl pençesine almış olan bu duyumlan size anlatmak lorunluluğunda olduğumdur..» Kossigın ve Brejnev'a gönderilen telgraf soyle devam edıyor: «Çekoslovakya'da giriştiğimiı harekettn (ecî bir hatâ ve gerek Sovyet Çek dostluk ilişkilerine, gerek dün>a komunlzm hareketine Indiıilen siddetli bir daıbe olduğuna butıin varlığımla inanıyorum. Bu hareket gerek dun> a kamu oyu onünde, gerek kendi açımızdan itibannıızı xedeleyecektlr. Bu hareket bütıin ilerici güçlert, dünya bansını ve lnsanlığın gelecekte korulaeak olan kardesce duzen hayâllerlnl geriletmektedir..» Telgrafın altındaki imza lîgeni Yevtuşenko idı. Ünlü Sovyet sairi telgraf ında ju soruyu yoneltiyordu: «ARKADAŞLAKIMm YÜZÜNE NASIL BAKACAĞIM?..» • Aynca, bu, benim için, oıel olarak son derece ağır bir darbe olmustur. Çünkü Çekoslovakyadaki bunca arkadaşımın yiizüne, tekrar karsılaşmamız mumkıin oldugu takdlrde, nasıl bakacağım?..» "... Ruslar savaş ister mi?,, Yenibirdoktrin: Brejnevizm ya da işgalci Sosyalizm OLAYLAR SIRASINDA YAKIN PLAN ?ALıŞAN BIR MESLEKTAŞ BARİKAT ÖNÜNDE KENDİSİNİ YERDE BULDU Ancak, sosyaUzme düsnıan le r e dıs guçlet bir sosyalist ülkedekl gelismeyi. kapitallst rejira tekline sokmağa çaltştıfi zaman, sorun sadece ilgili ülkenin halkını ilgilendlren bir sorun olmaktan çıkar. Bütün sosyallst ülkelerin ortak bir sorunu olur.. Brejnev ve Yevtuşenko; fldsi de Sovyet vatandaşı. Bu kez de bir baska sosyalist hderin fu sözlerini ele alalım: mikrofonlanndan sSylenmiı şu lözlere: Böyle bir silâhlı müdahaleye totyallst toplulugan ortak çıkarlannı bir ülkenin lçinde ya da dısındaki sosyalizmin dtişmanlan tehdit ettiği zaman izin verilecektir. Hiç şuphesiz, sosyalist slsteme. karsı tebdidi ortadan kaldırmak için kardes blr ülkeye yapılan askerî yardım ihtiyaçtan ötürü ortaya çıkan bir durumdur. Böyle bir adnn ancak, sosyalizm dusmanlannın ic Ve dış eylemlerlnin sosyalist toplulugun ortak çıkarlarını tehdit ettiği zaman vrtava atılır.» Yine TtTO'dan• Sosyallon süngüler lle, ya da yönetlm tedbirleri lle kurulamaz. Sosyallrm ancak halkm bilinei ile kunılabüir...> Yevtuşenko'ya gönderilen eevabl telgrafın varhğını ya da kapsamını bılmıyorum. Fakat ünlü Sovyet jaıri telgrafının gerekçe«ni joyle koyuyor ortaya: < Vatanımı ve halkıntı yürekten seviyorum. Ben sadece Rus edeblyatı geleneğinin, Puskln, Tolstoy, Dostoyevski gibl yazarlarm mirasına konmus bir «Ruslar savaş ister mi?» sanatçıyım. Ve bütün bu edebi gelenekler bana sukutun çok şerefsiz bir hareket olduğunu oğretti. Bu hareket karşısındaki duygularımı, bu vatanuı dünist bir e\Iâdı ve bir zamanlar «Ruslar satas ister mi ? » şlirinl yazan şairin kişisel görüslerl olarak değerlendirmenizl rlea ederim..» Brejnev'in, Polonya Komünist Partısinın Varşova'da kasım ayı ortalannda yapılan 5 incı kongresındeki su konusmasım ünlü Sovyet şaıri Yevtuşenko'ya da verılmış bir cevap olarak tanımlayabiliriz: Yeni hayalet • Yenl bir hayâlet ortaya çıkmıstır. Bu, klmln egemenliğe ihtiyacı olnp olmadığı varsayımıdır.» Bu sosyaHst lider de TtTO'dur. Yevtujenko'dan sonra, Tıto'ya venlen cevaba göz atalım; Brejnev'ın ağzından aynı kongrenın Brejnevizm Buna karşılık ilk kez Dışişlen Bakanı Gromıko tarafından B M. de ortaya atılmasına rağmen, «Brejnev doktrinu diye beliren ve bundan boyle «Brejnevizm» dıye tanımlayacağım yeni doktrinın bir yorumunu «Sovyetskaya Kosiya» gazetesinde soyle buluyoruz: « Sovyetler Birliğı: Varşova Paktı içinde bırlesmış bulunan muttefık sosyalist ülkelerin bütun sosyalist blokun kuvvet merkezim temsil etmektedir. Bunu ıdrâk edemeyenler ya sadece kendi dar sınırlı mılliyetçı amaçlanna göre hareket ederler, ya da gerçeklerden haberleri yoktur. Burjuva politikacılan, milliyetçilik yoluyla kuvvet ilişkilerini değistırmeyi ya da dünyanın siyasal haritasmı yenıden çizmeyi mumkün kılacak Arşımed'in bir kaldırgacını mı gbrmektedirler?. Bız. yıne «Brejnevizm» kavramına ddnelım. Brejnevizm'e «Sosyalist ülkelere müdahale hakkı veren» doktrin de denılmekte kısaca. Bazılarma gore de Brejnevizm eşittir «NeoStalinitm» ya da «işralci sosyalizm..» Bunlara karşı da ne diyor Brejnev?.. • Komünist menliğe buyük Sosyalizmin ortak sorunu filkelerin, egeMygılan vardır. Di$i Botıd MODESTY BLAISE BEBELERE AYRICALIK «Hradçanl Şatosu» önünde bir yıgın Praglı bekliyordu.. eBrejnevizm» in son kararlarını bf renmek amacıyla.. Genç Çek pollslerl, ayrıcalık tanıyordu bebelere, bu bekleyi? boyunca... Bu soruları arttırmak ya da Ç»Siüendırmek mum' ' . Bu sorulara karşı bir soruyla cevap aldığım bır Polonyalı meslekdaşımın sozlerıne de burada değınmek zorundayım. Işçüer Basın Ajansı'nm dış politıka yazarı lgnacy Krasicki ile Çek olayları hakkında yaptığım sohbette sorduğum sorulara karşı aldığım su cevap üzerinde de durmak gerekmektedir: Tiffany Jones TIFFANY JONES BUDIN KOPRUSU ?ır \ciirek. dclusu Sr+e^ren ncle elindeki B U A T E ^ İ N CXJMANU121 SUUTAMIN kCp iİ f^?««^ s küm etme arzusudur..» nevizm» kavramına donelim. Çeİster şu şekilde, ister bu jekild» koslovakya olaylarına kadar Sovyetler Birliği yetkilileri, ya da yorumlansın, Brejnev'in ortaya attığı yeni doktrinın temel iki yazarlan bir «kardeşler birliunsuru vardır. gi» nden, yani Rusçasıyla «sodBırınci unsur, sosyalizmin tekrujestvo» dan soz etmekteydiler. liği ve bunun da Kremlın modell Ancak, Brejnevizm ile birlikte bu bır sosyalızme dayanan bır topterim bir kelimeye bağlı olarak luluk olduğudur. Bundan başkaanlam değiştirmiş ve «topluluk» sı duşunulemez, bir değışik moanlamına gelen «obsçina» deyimi del sosyalizme hayat hakkı tanıkullanılmaya başlanmıştır. Kelinamaz. me yeni anlamıyla daha da geniş* Basta SnfSefll^rlflBr ol lik kazanrpıs ve tngilizlerin «com"Hflmîî tınssr ieeJmr sonuç get<r> ^ü^^»»»a»İ ' 1 . 'tlıerc. öb V o v a monwealth» kelimesine benzer mektedir. Buna göre, bu yold»M • l*röleter\a ile TJnrjuvıuar bır eş anlama ulaşmıştır. Yani, Paktı ıılkesinin oçustos ayı sosapmalar her türlü Sovyet müdaara<ında nasıl bır sınıf barısı ol«sosyalist commonwealth . Sosyanunda Çekoslovakj a'ya yaptıklan halesine rreşruluk kazandıracakraazsa. ideolojik alanda da bir ba vardıma bir de şu açidan bakalist Uluslar Topluluğu». tır. Bu durumda sapmalar. askenscı CoExistance olamaz...» Bu arada «Brejnevizm» in bir bilirsiniz. Bugün NATO içinde rî müdahale ile Kremlin modelı«Sosyalist Uluslar Toplui ğu» başka çeşit değerlendirmesini de butunan pek çok ülkenin hukünın içine ge*inlecektır. yani «Sosyalıst Commonwealth» bır zamanlar Tito'nun en yakın metlcri Amerikan Hukumetiyle Breinev «bu kadar açıklıkla içindeki değışik düşüncelere kararkadaşı bugünün «tu ka'.a» sı gizli birer anlaşma yapmıslardır. doktrin ini ortava koyarken olşı ise Brejnev «Dünya komünist O ulkede rejimlere yonelecek bir ve Kremlin'i yakından bilen Cidukça samlmi davranmıştır» denihareketindeki farklılıklara göz las şovle yapmaktadır: tehdit >a da bir tehlike. Amerikan lebilir Ya da 21 ağustos'tan sonyumulamaz» diyor. kuvvetlerinin o iılkeyi Işgalleri• Moskova'da üst kademe yöra Çekos'ovakya'nın i^Taline geInsanın aklına bu sözden sonra ne, en azından mudahalelerine neticileri arasında gizli bir iktirekce olarak Sovyetlerin ortaya î\ı soru geliyor: imkân vermemekte midir?.. Bu dar mücadelesi vardır. Aşırı tua'tıkları çeşıtli tutarsız iddiaların Ya Çin'deki, ya Küba'daki bakımdan bizlerin Çekosiovakyatucu grup parti bürokrasisinden gecersizlieini anlamış ve bu doksosyalizm modelleri ne oluyor?» ya müdahalemiz lle Amertka'nın uzaklaştırılmadıgi takdlrde, kentrin le gerçeği açıkça ortaya koyBrejnev, bunun da eevabını şöybazı NATO üyeleri ile yaptığı bu di güvenliğinl saglamaya uğraşamuştur, şekMnde bir yargıya ule veriyor aynı mikrofondan: gizli ikili anlaşmalar arasında bir caktır. Bunun için de, bu grup laşmak da mümkündür. Sovyetler • Bu farklılıkların bazılan benzerlik yok mudur?.. Bırakınız önce komünist ülkelerde düzeni Birliği'nin bundan sonrakı davtamamen geçicidir ve gelişmeler NATO'yu. Vletnam'a eğiliniz. Kokuracak, sonra Avrupa endüstrlranışlarına hıç olmazsa bir kılıf anlaşmazlıklara konu olan sorunre'ye geçiniz. Amerika'nın bu ul sini kontrol altına alacaktır. Çünhazırlanmıştır Olaylar herhalds lan açığa çıkardıgı zaman ortakelerdeki amacı nedir?.. Komükü. Çekoslovakya'nuı işgall kobu ıki unsur içinde değerlendirüdan kalkacaktır.» nizmin yayılmasını durdurmak. münist partiler arasındaki bir u melidir. Bir Rus doktrincisi «Pravda» Neyle durdurmak?.. Silâhla. kan yuşmazlıgın sonucu değildir. Çegazetesinde tamamhyor Brejneakıtarak. Biz Çekoslovakya'da koslovakya'nm Isgali komünist vizm'in yargısını şu satırlarıyla: kapitalizrai. < ı>i kiiçuk bir gruülkeler arasında bir Iiderlik kav Sovyetler Birliği deneyi, gebun bir ulusu somürmeslne imgasuıın (büyük komünist ulkelerek sanayii ileri ülkeler. gerek kân verecek bir tehlikeyi ortarın küçük komiinist ülkeler usseri kalmış ülkeler icin geçerlidan kaldırriık. Bu sosyalizmc ihatunde hegemonya kurması) soÇEKLER, ATEŞLE FLÖBT dir. Moskova'nın kurduğu sosyanet değU. hizmettirj. nucu da değildir. Burada söz koEDtYOBLABDI... lizmdetı başka bir model kabul nusu olan, doğrudan dogruya uBız bu karşılıklı suçlamaları edilemez » Uhakbır yana bırakalım ve vine «Brej. luslara ve hükfimetlere Yani bu işin en iyısini Moskova Japar diyor «Pra\da»daki yazar «Pravda» daki satırlar devam edıyor ve Lenin'in şu sozlerini de hatırlatarak: • Herkes bizim tarafunıza ya ™» İVI£HMET da öteki tarafa geçmeyi seçraeüdir. Bu dâvâda taraf seçmemcje yonelen bir çabanuı sonucu fiyaskodur.» «Pravda» Lenin'in bu sozlerini yorum'.arken. Brejnevızm'e de Kosanro baba, dedi çocuk. Ben okulda, sııufdayanak bu'muş oluvor: ta, en hızlı koşanlardanım. Lenin'in dediği gibi, bir Kes. Koşacaksın.. dedi baba. Yalnız buradan Yolda ellerini pantolon ceplerıne sokarak cetoplumda yaşayan bir kimse o ağır ağır çık, kosmadan» Parkın arkasuıdaki çite ket.n eteklerini derleyip toparlamış, elverdiğınce toplumda nasıl bağımsız olamıgehnce. koşmaya başla. Ardmdan biri seslenecek yukarda toplamıştı. Islak çalıyordu, keyıfli. Mek>orsa, sosyalist toplumu ortaya olursa, hiç ddnup bakma, ko». tupçuların e\ının onünden boyle, elleri ceplerinde, çıkaran bir toplum içersindeki Sonra. kendısi seslendi tel kafesten: keyıfli, ıslık çala çala geçti. Kız balkonda yoktu bebelirli bir sosyalist devlet de o Gel içeri oğlum! reket versin. Aklmı peynır ekmekle yemedıyse. bu toplulugun ortak çıkarlanndan • Caydı..» dedi çocuk. Sevindi, içeri girdi. sıcakta çıkmaz elbet balkona. Neye çıksın? baeımsız olamaz...» Baba ona: Evler geride kaldı. Güneş tepede kaynıyordu. Şımdı insanm aklına bir soru Sersem! dedi. Topun ucu ceketin alündan Ortalıkta kımsecıkler göninmüyordu. Onu bu saat daha geliyor, şoylesıne: görünüyor, dikkat etsene. Düzeltti: Topları yulerde çağıran babanın bir bildıği olmahydı. Ecza• So\yet müdahalesi haklı okarı aldı, koltuk alüarına sıkışürdı, ceketi a$ağl ne, yukseğe sıralanmış birkaç yapmın en başmday'unca, Batı Komünist Partıleri, çekeledi. Hadı oğlum, hadi yavruml dı. Ortada Başhekımin, sağda doktorlarm, »olda idaorneğın bir Fransız Komünist Çocuk: re memurunun odalan. 0nun yanında babanın ecPartısi, bır Amerikan Komünist Şımdi baba! dedi. zanesi. Tel kafesli pencereler arka yola bakar. Partısi ya da veni kurulan B. AlFırladı. Olanca pısırıkhğı, beceriksizliği üzerin» Çocuğu gorür görmez: manya Komünist Partısi, kendi deydi. Unu'muş, koşar adun gıdiyordu, yavaaladl. Hah . dedi baba. uluslanndan, sosyali"^ commenParkın içınden geçmeyip, ardmdan, o tozlu yolîspirta lâmbasının üstünde şurup gibi bir şey «ealth'e katılmalarmı nasıl istedan, patikadan geçmesi gerekirdı. Çıtin başladığı y« kaynatıyordu. yebilır'1» re kadar, açık alanda, hızlı hızlı gıderken, hem ya Yanında Idare Memuru Ferit Bey, ayakta, şuBen bılmiyorum bu sorunun c© vaşlamış, hem yon değıştırmışti. Önemlı bir görr» rubun tahta çomakla karıştınhşına bakmaktaydı. vaHmı. yuklemişti babası ona Sevmcinden ölesi geliyordu. Git otur oğlum içerde. Bu durumda, Italya'daki komüHadı bakalım anne yapsa ya bunu, Mustafa yapsa Gitti orurdu çocuk. Eczane serindi. Teri soğunist partısınin «çok merkezli» ya >a! Ellerine yuzlerine bulaştırmazlarsa, adam deyordu da «millî komünizmler» ılkesı hağıl. Çitin başına yaklaştı. (Kim görecek yahu?) Sa Baba, kaynattığı jurubu iki şişeye doldurup, pı yurmuş olmuyor mu? Italyanğı solu kolaçan edip, topları çıkardı, ikisini de sol Ferıt Beye verirken: lara gore, bu müdahale hakkı koltuğunun altına sıkıştırdı. Ya'ılah, Tanrısını »•» Sabah, öğle, akşam, yemeklerden önc« blrer «komünizm» Ln gelişmesine ihanet ven onu tutmasın! çorba kaşığı.. dedı savıhyor. İlk evlerin önünde gene ağırlaşü. Yolu çok uzaAdam çocuğa yan gözle bakarak, sıntarak çıYa da Castronun şu sorusuna tacaksa da, kestirmeden, mektupçunun evi önündea kınca, baba, çocuğun sünnetsiz, sersem sersem ayı] cevap aravalım Brejnevizm'de: geçeceğine olsün gebersin daha iyi, Alevi Mahall» dığı muşambalı sedırin alündan iki büyük tul• Acaba. Amerikan emperyasıne daldı. O sokak senin, bu sokak benim. En sobent topu çıkardı. listlerinln bumunun dibindekl nunda, gülle gibi ağırlaşan topları getirmiş, kapıdan Gel bakalım.. dedi. Sok şunları ceketin altına! kücuk Küba devleti. emperyasokmuş, yukarı çıkarmışü ya, gidip sedire yığılmaÇocuk ceketin önunü açtı. listler tarafından işgale kalkıiırsına bakma, sen ona bak!. Baba onları yerleştirdi. sa Kuba halkınm Sovyetlerden Altlarından sıkı tut oğlum! dedi. >ardım dâvetini Sovyet Hükume. öğleyin baba geldi. Sapkasınm alnma değdigi Deyip. elini başının ustüne koyup, parmaklany ti aynı kararlılıkla kabul edever kızartıh, alnı terliydı. Muslukta bol suyla yı!a çocuğu bir topaç gibi döndürerek sağma soluna cek midir?» kandı omıne ardma baktı ESüdi baktı, doğruldu baktı Kuba krizinde sökulen fuze Çocuk havlusunu tuttu Ceketin ıki düğmesıni ilikledi, gene baktı. rampaları olayı, anılarımızdaki Gelirken seni yolda kimse gördü mü oğlumî Çabuk: tazelığıni korumaktadır. Başka Görmedi baba. Ben ellerimi pantolon ceplerime sokayıp mı bir soru da •"'^'•onun sözlerinbaba? dıye danışü. Alündan tutar kaldınrım bundi onları annen guzelce gazeteye saracak, den ilham alınarak sorulabilır: ları. sarıp paket yapacak Çarşıya gotureceksin. « Amerikan emperyalistleri tyi, Syle yap, tamam, aferin. Gotüreceği dukkânın adını, yerini açıkladı. nin Vıetnam'daki çabalanna karBaba başmı okşadı. llgiyle sordu: Adam sorarsa ben ne dıyeceğim baba? sı Sovyet Rusya. neden Kuzey (Arkasi *ar) Boyle koşabilir misin? Vıetnama avnı voldan bir yardı <(GoExisianGe YARIN IHTITHR GDİCÜK scroA ma gitmemişür?»