Katalog

29 Teşrînievvel 1933 < CamKtaiyeİ' İş Bankası Türkiye tş Bankası Cumhuriyetin yanthğı millî ve muvaffak bir eserdir. Bu muvaffak eserin temellerini Büyük Gazi atmış, Celâl Beyefendi ise o temeller üzerinde bugünkü muazzam varbgı yükseltmiştir. Dokuz sene evvel bankayı bizzat açmış olan Reisicumhur Hz., bankanın dokuzuncn yıldönümü münasebetile geçenlerde vaki beyanatlarmda bu millî müesseseden büyük takdirlerle bahis bııyurmuslar ve ezcümle: «/s Bankan müteoazı bir sermaye ile işe başlamtştı. Matevazı olan maddî sermayesi idi. Fakat manevî ser. mayesi çok büyüktü. Çünkü işin bastnda gayet ktymetli ,haluk ve sebatlt Celâl Bey ve onun yanında birkaç kişiyi geçmiyen guzide arkadaşlar bulunuyordu. Bu maddt ser. mayenin yüzlerce misli ile işe başlamıs ve hiç mttvaffakiyet gostereme • den batmış nice müesseseler tantrtz. Demek ki bir müessesenin yaaamast, inkişaf etmesi ve mavaffak olman e müesseselerin baştna geçenlerm haluk, dürust ve imanlt ituanlar oU manna bağlıdır. <Banka memleketimizin iktısadi. yatına çok nafi hizmetler gösterdiği kayı nekadar seri bir inkisafa mazhar kıldıldığı muhtelf bilânçolarmdan aldığunız şu rakamlardan kolaylıkla anlaşdır: 1924 Sermaye, ihtiyat Kasa ve Bankalarda ... Esham tahvil Tîcarî senetler Sair ikrazat Tevdiat Yekun 192S Sermaye. ihtiyat Kasa ve bankalarda Esham tahvil Ticarî senetler Sair ikrazat Tevdiat Yekun 1926 Sermaye, ihtiyat Kasa ve bankalarda Esham tahvil ticarî senetler Sair ikrarat Tevdiat Yekun Büyük • Iş hayatımızda büyük işler gören fş Bankası memlekette millî tasarrufun temelini kurmuş, millî sanayiin inkişafında büyük âmil olmuştur 1.000.000. 1.902.982. 24.000. 491.243.15 462.654.20 2.496 236 64 3 623.147.91 1.000.000. 3.322.953.78 580.340.77 1 539.593 04 3 833.211.12 8 061.377.63 12.899.338.07 2.259.500. 4.936.872.88 552.942.67 2.055.184.20 9.470.896.17 14.247.287.26 30.076.103,8e küe maden sanayiine olan rabttaflni takviya «tmtş, ihracat maUanmam ttt. ruıuuDn leuıın ıçtn muhtelır Ljmitot f^^ ketler tesis eylemis ve nüıayet dSne kadar ecnebi sermayesine istismar sa hası olan sigortacıhgı nnllilestirmek TOhmda mühim gayretler sarfederek Iş . tirak şeklinde Anadolu sigortasmt rm mfllî reasüransı vucnde getirmişitr. Bankanm son üç sene rarfmda istl • raklerinden temin ettigi menafi şa ri takip etmisrir: senelSr tsttrak kârları dlğer gavrfaa fl kârlar 1930 718.963 2.650.230 1931 651.671 2.390.550 1932 672.932 1.791.316 Bu rakamlardan istirak karlarînöa bankanra umumî kân arasmda m&him bir mevki isgal ettigi anlasıldıgı gibi mutat bankacılnc muamelelerinden mB. tevelUt kârlann son üç senede mabsas bir surette tenezzfll etaııesine mokabfl istirak karlarmm ayni nrdktan mubaraza ettigi ve hatta umumî kâra olan nisbetlerinin arrhgı neticesi de çıkmaktadır. Gazinin Eseridir Büyük Reitimtz Gasi Hazretleri, tuUmbvA fnbmdni aiyaret tarefUe talfif buyttraufdan îş Bankanndan çtkarlarken 1931 Sermaye, ihtiyat Kasa v* bankalarda Eaham tahvil Ticarî senetler Sair ikrazat Tevdiat YekÛn 1932 Sermaye, ihtiyat Kasa v* bankalarda Eaham tahvil Tiearî senetler Salr ikrazat Tevdiat Yekun 7.200 0 0 0 9.693.902.25 8.110.720.50 8.883.369.52 20.509 476.24 39.306.281.99 75 278.239.35 7.400.000. 11.403.840.36 8.065.111.02 9.128.310.02 20.977.079.22 43.919 664.30 77.064.566.23 lelerle flerl gBtürecek bir propaganda yapmış balımmasıdır. Bu sayede diğer mOlî bankalara dm tevdiat yapdmak suretile millî tamıııf mütezaytt bir auretle arbmsfar. Aşagı • daki rakamlar nullî tasarrofun banka nın tarîhi teessüsfi olan 1924 yılından itibaren seyrini ve bankadaki kSçük tasarruf hesaplan yekunlanm goster mektedir. 12.554 1924 6.000.000 132.290 8.000 000 1925 220.310 1926 10.000.000 1.178.325ı 17.000.000 1927 1.703.968 1928 22.000 000 2.589.836 27.000.000 1929 3.913.655 * 32.000 000 1930 5.422.826 38.000 000 1931 7 452.719 40 000 000 1932 tş Bankasındaki tasarruf mevdoatı yekunlanndan 1924 senesine ait olam bankanm 26 agustosta faaliyete gee . miş ohnasma nazaran dort ayhktor. Banka, buhranm tesirfle ticaret ale minde kendiliginden husule gelen tas • ftye neticesnde piyasamn istikrar Bankanın dağıttıtjı temettO ts Bankası yakandanberi izah ettîjf. Bankanın kazandıjjı itimat Turkive tş Bankası, dokuz seoelik faaliyeti esnasmda dSrüst ve ihtiyaıth hareketlerile halkm emniyet ve kimadmı kazanmış ve bu itimat möterayh bfr sfiratle devam etmistir. Bankanm te • sekkülünden 932 hesap senesi sonuna kadar halkm ve muessesatm yaptıgı tevdiata ah rakamlar bunn aşScâr bir surette gostenuektedirt Poto VâynEerg tş Bankasının Ankarada yaptırdtğı muhteşem Umumi Müdürlük binası mavaffakiyeti şimdi basın^a ' dağa Iktısat Vekâletinde de gâstereceğine şuphem yoktur. Bankanın yıfdonümü münasebetile Celâl Bey a. dınt anmağı bir borç bilirim ve tş Bankastna yeni ve daha parlak mııVaffakiyetler dilerim.» demişlerdir. Filhakika tş Bankaa büyük bir mevendiyet ve inkişaf göstermiş ve millî ikbsadiyatimıza muhtelif sahalarda mühim hizmetler ifa edebilmiştir. Ezcümle Bankanm teşekkülüne kadar daha nyade yabancı bankalann elinde olan ticaret kredisi vadisinde büyük faaliyet göstermis, memlekette tasarruf harekeHni uvandtrarak ve bir tasamrf terbiyesî telkinine çalısarak millî sermayenin Ker yıl bir miktar artmasmı mucİD olan çok havnlı bir çığır açmıs, millî sijjorta tesekkülleri meydana getirmis ve henüz teessüs etmekte olan muhtelif sanayi subelerroe mutat bankacılık muamele îeri haricinde doğrudan doğruya ve bîlvasıta tstirak suretile de yardım ederek sanayiîırrizîn mkisafmda çok mu essîr bir rol ovnamıstn*. Turkive îs Bankan bizde modern 1>ankacılığı tesis eden ilk millî bankaolmostur. Banka. kendisini kuran Ya rahcı Elden aldığı hız ve flhamla millî bankacılığı kurmak gfbi bir mefkure arkasmda koşmus ve bugün memleket îçîn iftihar vesilesî olan ninvaffakiyet îeri kazanmıstn*. 1927 Sermaye, ihtiyat Kasa ve bankalarda Esham tahvil Ticarî senetler Sah" ikrazat Tevdiat Yekun 1928 Sermave, ihtiyat Kasa ve bankalarda Esham tahvil Ticari senetler Sair ikrazat Tevdıa* Yekun 1929 Sermaye, ihtiyat Kasa ve bankalarda Esham tahvil Ticarî senetler Sair ikrazat Tevdiaf Yekun 1930 Sermaye, ihtiyat Kasa ve bankalarda Esham tahvil Ticarî senetler Sair ikrazat Tevdiat ts Bankatımn Ankaradaki merkezintn daJvlinden bir manzata bızzat banka içm de çok faydah ol > muştur. Memleketmizde sanayiin millî iktısat politikamızin an a prensiplerine tevfikan gümrük tarifeleri, teşviki sanayi kanumı ve nihayet kontenjantman vasıtalarile mazhan himave olmast sanayie tahsis edilecek plâsmanlan tehltkesiz bir hale getirdiği gibi bu plâs . manlarm kârlı bir surette istisman imkânlannı da virmiş bulunmaktadır. Filhakika sermayeyi hareketten ve seyyaliyetten menedecegi mülâhazasile ale • lâde ahval ve şerait içinde bankacılıgm terriç etmiyeceği sanayi istirakleri ve millî sanayiin inkişaf devresinde bulunması Hibarile bilâkis kârlı olmuş ve buhrana karşı millî bir tahaffuz çaresi ve kuvvet membaı teşkil eylemiştir. Bu vaziyet, ayni zamanda, yukarıda da kayit ve isaret ettiğimiz veçhile banka sermayesrnm ve mevduattan ban kacıhk tekniğine göre kabili istismar olan yüzde muayyen nisbetlerin piyasanm buhranm tahh tesirinde mütezayit bir surette arzettiği istikrarsızlık dolayu sile maruz kalabilecekleri riskleri tevzie medar olmak noktasından da banka için faydalı bir ihtiyat tedbiri olmuştur ki banka sermayesinin ve kabili istismar mevduatm nihayet millî sermayenin bir cüzünü teşkil etmeleri itiba rile bu faydanm çok sümullenmis »1 • duğuna şüphe yoktur. Banka bu müddebbirane hareket noktasından yürüyerek ayni zamanda kömür isletmelerile de alâkadar olmuş, ttiban Millî Bankasından devren aldığı Erganîjbakır madeni imtiyaz ve iştiramix faaliyet ve faddşafı neticesi olarak hissedarlarma muhtelif senelerde yöksek nisbette temettfi dagıtmaga nra • vaffak olmuştur. Temetta mSctarbn şunlardır: 1925 % 15 1 1926 % 15 1927 % 15 1928 % 15 1929 % 12 1930 % 10 1931 % Ifl 1932 % 8 Şunu da ilâve edelim ki banka, fçfÜ? de bolundugumuz fevkalâde ahval Ti şeraitin butun netayicmi derpiş edereS birkaç senedenberi tasfiye olunacak b * sabata karşılık ve ihtiyat olarak kfcr • dan tefrik etmek suretile hnsod Wr fli • fa'yat akçesi teşkîl temiştir. Bumn y m kunu 1,200,000 lira gibi muhhn U> mebiâğa baliğ olmaktadır. Hılâsa, Türkiye .tş Bankası, u B ( manda fevkalâde bir mkişaf gostermi? ve millî iktısadiyahmıza büyük nisbet • te hizmete muvaffak olmuş millî bfr eserdir. Cumhuriyetin onuncu yıIdSnflmünü tes'tt ettiğimiz. bu bayram gB • nünde rejimm yuksek eserleri arasmda bu millî müessesenin de göğsümuzfi &• * tiharla kabartacak bir manzara ar • zetügini gSrmekle ciddeo menmuno. 4.057.508 12 028.860 8S 1 854.478.87 3.778.875.38 12.133.843.36 23.907.202.64 33.723 021 ^ 4.316.500 13 668 430 22 2.007.634.33 8.131.163.29 17697919.21 35 588 898 03 62 969 861.14 4 900 000 11 327 565.28 6.106.265.40 10.161 167. 21 760 177 41 43 839 656 58 76 525.357 86 7.000.000. 10.496.996.57 7.280.186.88 10.392.220.91 21.943.692.94 42.917.975.32 Foto Vaynbeif Başkvrucum Foto VaynFere; Is Banka» müdiri umumî vekiı. tş Bankasıntn Mahmat Celâl Beyefendi 1924 2.456.682.53 1925 7.929.087.24 1926 14.026.976.82 1927 22.728.877.39 1928 33 884.929.81 1929 41.249.820.52 1930 39.004.319.86 1931 33.883.452.00 1932 36 466.944.84 Bu rakamlarda küçük tasarruf meyduatı dahil değildir. Son üç senenin tevdiat yekunlanndaki tenezzül, Mer. kez Bankasmm tesekkülünden sonra resmî mevduatm bu husustaki kanunî hükiimlere tevfikan mezkur bankaya intikal etmiş olmasmdan mütevellH olup bu mevduat miktarmm dokuz, on milyon lirayı mütecaviz olmasına nazaran resmî mevduat haricindeki diğer tev diat miktan hakikatte artmıs demektir. Mevduatm artması sebebi araştmldıgı takdirde bu hal. buhramn bir neticesi olcrak izah edüebilir. Fakat iş sahastn dan çekilen pauaların mütezayit bir surette bankava yahnlmıs olması da aynı zamanda hslkm bu millî müesseseve gos^erdi?! itimat ve emnivetin vüksek derecesme kuvvetli bir delil teskil et mektedir. tş Bankasmm bilhassa kayde değer muvaffakiyetlerinden biri de memlekette ilk defa olarak tasarruf hareketine geniş bir zemm hazırlıyarak millî ta sarrufu sümullendirmiş olması ve se . nelerdenberi bu hareketi büyük ham Maammer Bey muş olmasmdan ve binnetice ikrazat riski asahntş olmasmdan dolayı kredi fiatini ucuzlatmış ve bunun tabü bir neticesi olmak fizere tevdiata vermekte olduga faizlerin nisbetlerini de indir • mistir. Fakat yukanda da kaydettğimiz veçhile bir mefkureyi tahakkuk ettir mek gayesini takip eden bu millî ve idealist müessesemiz, ilk adımı kendisi tarafmdan atılımş olan tasarruf hare • keti uzerinde menfi bir tesire meydan vermemek endişesile tasarruf mevduatma vermekte oldugu faiz nisbetine d okunmamısrır. Son bilânçoya nazaran mevduat yekunu umumisi olan 43.919.664 lira, mevduat nevileri arasmda şu suretle mkısam etmektedir: Cari hesaplar (ibrazmda) 2"* 963.797 Cari hesaplar (ihbarlı) *;.471.935 Vadeli mevduat fi.031.212 Küçük tasarruf hesaolan 7.452.719 Bankanın seri fekâmDI ve inklşafı Muk/mmel bir sevk ve idarenin ban Yekun A. 5. iş bankası ve millî tasarruf \f Bankan lstanbul şuberinin Tasarruf gününde altnmı* bir resmi ts Bankası millî san^vün inkisafına yardım hususunda da büyük rol oyna mıstır. Banka, emtia üzerîne avans ve iskonto kredisi gibi mutat banka muamele leri haricinde istiraklerile ipekli, yünlü ve pamuklu dokuma sanayiine ve şeker sanayiine mühim yardtmlarda bu!un • mustur. Bankanm bu suretle bir kısım ser mayesini sanayie yatırmasi milli sanayiin inkişaf kabiliyetini artırdığı gibi Bankanın m;l!T sanayie yardım'a n tş Bankasının Anakaradaki ilk mütevazi Umumi Müdürlük blnettt