Catalog

Çiğdem ERMAN TUSAM Çalışma Hayatı ve Türkiye Araştırmaları Masası Ekonomik ve sosyolojik gerçekler gözardı ediliyor… C S TRATEJİ 21 Buna tam anlamıyla iş güvencesi denmez. İş güvencesi olmayan, işsizliğin her geçen gün arttığı bir ülkede 65 yaşına kadar çalışılabileceğini düşünmek belli bir kesim dışında hayal ürünü olur. Zira kişiler 65 yaşlarını tamamlamalarını sağlayacak bir işyeri bulamayacaklardır. Yeni taslakta 65 yaş uygulaması hem kadın hem erkek için söz konusu olmaktadır. Bu düzenlemeye kadar kadınlar erkeklerden 23 yaş daha erken emekli olabiliyorlardı. Yeni düzenleme emeklilik yaşında eşitlik ilkesini benimsemiştir. Oysa, bu kararında ısrarlı olan hükümet, Anayasa değişiklik paketinde kadınları özel olarak korunmayı gerektiren kesimlere dahil ederek, alınacak tedbirlerin eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamayacağı düzenlemesini getirmiştir. Bu düzenlemenin pozitif ayrımcılık olduğunu savunan hükümetin kadın ile erkeğin çalışma hayatında aynı süre çalışarak aynı yaşta olmaları halinde, çoğunlukla kadının erkekten daha çok yıpranacağı gerçeğine rağmen kadınlar açısından da 65 yaşında ısrarcı olması, savunduğu fikirlerle çelişki içinde olduğunu göstermektedir. S on günlerde ciddi bir ekonomik krizin tüm dünyayı etkileyeceği söylentileri arasında, sosyal güvenlik sistemimizde köklü değişiklikler getiren yasa tasarısı hükümet ile çalışan kesimi karşı karşıya getirdi. Türkiye Cumhuriyeti sosyal güvenlik sisteminde 2002 yılından önce, emekli olabilmek için herhangi bir yaş sınırlaması yoktu. Bir kişinin kadın ise 20, erkek ise 25 yıl çalışmış olmak şartıyla emekli olabilmesi mümkündü. Bu durumda 18 yaşında işe başlayan bir kadın en erken 38, erkek ise en erken 43 yaşında emekli olabiliyordu. Erken emeklilik diyebileceğimiz bu sistem, sosyal güvenlik açıklarının artmasına neden olarak ülke açısından ekonomik sorunun bir parçası haline geldi. Yapılan eleştiri, devletin vatandaşlarına ölene kadar, hatta öldükten sonra da yakınlarına maaş ödemesinde bulunmasını ekonomik yönden kaldıramayacağı idi. Gerçekten de yaklaşık 30 yıl devletin ödemede bulunması söz konusu oluyordu. Üretimin, ihracatın artmadığı bir ülkede ekonominin bu yükü kaldırması mümkün değildir. Bu durumun bir başka sakıncası ise, bir insanın çalışma hayatında en verimli olduğu dönemde emekli olmasının çalışma hayatı açısından da ciddi bir kayıp olmasıdır. Bir öğretmenin 45 yaşında emekli olması, en verimli, en bilinçli şekilde öğrenci yetiştirebileceği ve hatta mesleğe yeni başlayan öğretmenleri tecrübelerinden faydalandırabileceği bir dönemde kendisinden yararlanılamaması sonucunu doğurmaktadır. DÜNYA’DA DURUM Türkiye’de ortalama ömür 69 yaş, emeklilik yaşı aşamalı olarak 65’e yükseltiliyor… Ekonomik ve sosyolojik AKLA YATKIN ÇÖZÜM gerçekler dikkate alınmadan getirilen Ekonomik ve sosyolojik şartlar göz önünde genel olarak emeklilik yeni düzenleme ülkemiz koşullarına bulundurulduğunda yaşının kadınlarda 53, erkeklerde 55 olması Belli bazı işlerde işin yapılabilme uymuyor. Düzenleme annebabaya düşünülebilir. süreci, mesleği icra gücü ve kabiliyetinin derecesi dikkate alınarak, istisnai olarak daha düşük yaş ilerlemiş yaşına karşın çalışmayı, şartı söz konusu olmalıdır. Örneğin bir inşaat 65 yaşına kadar çalışması mümkün çocuklara ise ilerlemiş yaşına rağmen işçisinin değildir. Bir manken en fazla 45 yaşından sonra mesleğini icra edemez. Hem çalışma gücünün işsizliği vaat ediyor. kaybı, hem de meslekte kazanma gücünün kaybı 2036–2048 yılları arasında birer yaş artarak 2048 yılında 65 olacaktır. Gelişmekte olan Türkiye Cumhuriyeti için 65 yaş sınırı her şeyden önce toplumla kavga etmek demektir. Bundan önce 5860 yaş sınırı yasaya girdiğinde bunun ‘mezarda emeklilik’ olduğu belirtilerek ciddi protestolar yapılmıştı. İşsizliğin her geçen gün arttığı bir ülkede bu düzenleme gerçekçi değildir. Gençlere iş sahası yaratılmak isterken bir insanın yaklaşık 40 yıl çalışması durumunda gençler neredeyse hiç iş bulamaz duruma düşeceklerdir. Bu durum iyi eğitim almış gençlerin yurt dışında çalışma yollarını aramasını da beraberinde getirecektir. Üretim kapasitesinin artmadığı, sanayinin gelişmediği bir ülkede beyin göçü, gittikçe ülkenin temel sorunu haline gelecektir. Ekonomik ve sosyolojik gerçeklerle bağdaşmayan bu düzenleme, hukuken de problem yaratacaktır. Zira ülkemizde iş güvencesi müessesesi uygulanamamaktadır. Yasal düzenlemede işten çıkartılan işçinin, haksızlığını mahkeme huzurunda ispat etmesi, ona işe geri dönebilme hakkı tanıyor. Ancak mahkeme kararına rağmen işe almayan işverene getirilen yaptırım, sadece tazminat ödemek oluyor. söz konusu olur. Oysa mevcut sistemimizde sadece çalışma gücünün yüzde 60’ının kaybı halinde malulen emekli olma durumu mevcuttur. Bu ve benzeri durumlar için erken emeklilik yaşı istisnai düzenleme olarak yasaya girmeli, belli mesleklere ilişkin olarak erken emeklilik yaşı tespit edilmelidir. Tasarıda fizyolojik durumu kanıtlaması halinde, erken yaşlanma nedeniyle 55 yaşında emekli olabilme hali mevcuttur. Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğünde, biyolojik yönden bu yaşı doldurmuş bir insan derecesinde yaşlanmış ve çalışma gücünün bu seviyeye düşmüş olduğu tıbben belirlenenlerin erken yaşlanmış sayılacağı belirtilmiştir. Erken yaşlanma denilen durum yukarıda bahsedilen istisnai yaş düzenlemesinden farklıdır. İstisnai yaş şartı belli meslekler için, maksimum çalışabilme yaşı olarak düzenlenecek bir durumdur. Erken yaşlanmada ise meslekler göz önüne alınmaz, her hangi bir sebeple kişinin takvim yaşından daha fazla yaşlanmış olması şartı aranır. Ortalama yaşam süresinin 69 olduğu Türkiye’de, 65 yaşında emekli olmak yaşam süresi ile oranlandığında hiç de adil olmayacaktır. Bir hane halkında baba veya anne 65 yaşına kadar çalışırken, 30 yaşındaki çocuklarının hâlâ iş arıyor olması hem ebeveynleri hem de çocukları ruhsal, ekonomik ve toplumsal açıdan olumsuz yönde etkileyecektir. Ülkenin geleceği olarak görülen gençlerin bu olumsuzluklara itilmemeleri gerekir. Her geçen yıl giderek artan dış borç stoku karşısında ekonomide yaşanan istikrarsızlık, üretimde artış olmaması, işsizlik sorununu önüne geçilemez bir duruma getirmişken, ülkenin ekonomik, sosyal gerçekleri ile örtüşmeyen sosyal güvenlik tasarısı yeni bir kaos yaratmaktan öteye gidemeyecektir. ‘Ölsen de’ emekli olamazsın Son yıllarda emeklilik yaşının ortalama 60 olduğu Avrupa ülkelerinde, bu sınırı 65, hatta 67’ye çıkartma çabaları mevcuttur. Almanya’da, emeklilik yaşının 2012 ve 2029 yılları arasında kademeli olarak 65'ten 67'ye çıkartılmasını öngören yasa tasarısı Eyalet Meclisi tarafından kabul edildi. Danimarka'da emeklilik yaşı 67, Macaristan'da ise 65 olarak belirlendi. Fransa’nın genelinde 60 olan emeklilik yaşı, kötü ve zor çalışma koşullarından dolayı, 55 hatta bazı durumlarda 50’ye kadar inmektedir. Makinistler 25 yıllarını doldurmak kaydıyla 50 yaşında, Paris Operası’nda bir dansçı 40 yaşında emekli olabilmektedir. Sarkozy, bu "özel" sektörlerde, emeklilik yaşını tedrici olarak yükseltmek istemektedir. Tüm bu gelişmeler Almanya ve Fransa’da son 60 yılın en büyük grevlerinin yapılmasına neden oldu. Halk, yaşamı adeta durduran bu grevlere büyük destek verdi. Gelişmiş ülke olmalarına rağmen yaş sınırının yükseltilmesinin adil olmadığını, yaşam şartlarını zorlayacağını savundular. ABD’de ise emeklilik yaşı 65’tir. İleriki yıllarda emeklilik yaşının kademeli olarak 70’e çıkarılması da gündemde. Burada halkın konuya yaklaşımı biraz daha farklı. Yapılan bir araştırmada insanların önceleri erken emekli olmak istedikleri, şimdi ise ekonomik güçlerinin zayıflaması nedeniyle sağlıkları elverirse 80 yaşına kadar çalışmak istedikleri belirtiliyor. Yapılan araştırmanın güvenilirliği şüpheli olsa da elimizdeki veri ABD vatandaşlarının olaya ekonomik açıdan yaklaşmakta olduğu şeklinde. TÜRKİYE’DEKİ DURUM Türkiye’de ise yeni yasa tasarısı ile emeklilik yaşı kademeli olarak Sosyal Güvenlik Yasa Tasarısı’na tepki eylemlerinden... Fotoğraf: Necati SAVAŞ