Catalog

22 Cavid VELİEV TUSAM Yakındoğu ve Kafkasya Araştırmaları Masası cveliev@tusam.net Gürcistan, yasayı uygulamakta zorlanıyor… C S TRATEJİ Uzun süren mücadelelerine rağmen birkaç ailenin bireysel olarak dönmesi dışında Ahıska Türkleri 63 yıldır kendi ana vatanları olan Ahıska’ya dönememişlerdir. 29 Nisan 1999’da, Gürcistan’ın, Avrupa Konseyi üyesi olarak kabul edilmesiyle Ahıska Türkleri’nin kendi vatanlarına dönmeleri için umut doğmuştur. 20 Mayıs 1999’da Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde, 07 Temmuz 2002’de ise Ahıska Türklerinin ana meselesi olan mülkiyet hakkıyla alakalı 1 Nolu Protokolü’nde bazı çekinceler ileri süren Gürcistan, Ahıska Türkleri’nin vatanlarına dönmeleri için gerekli olan yasal düzenlemeleri iki yıl içinde hazırlayacağı vaadinde bulunmuştur. Fakat bu yasa iki yıl sonra değil tam 8 yıl sonra Gürcistan yönetimi tarafından onaylanmıştır. 11 Temmuz 2007’de Gürcistan parlamentosu ancak üçüncü kez okunuşta Ahıska Türkleri’nin Gürcistan’a dönemsinin önünü açan, "Yirminci Yüzyılın 40’lı yıllarında Sovyetler tarafından Gürcistan’dan sürülen şahısların geri dönmesi hakkında"ki yasayı kabul etmiştir. Yasa sadece Ahıska Türklerini değil Ahıska Türkleri ile birlikte sürülen diğer halkları da kapsamaktadır. Fakat bu yasayla Gürcistan’a dönecek en büyük halkın Ahıska Türkleri olması ve özellikle Türk olmaları Gürcistan içinde ve dışında bazı tartışmalara neden olmuştur. Yasanın Gürcistan parlamentosunda müzakeresi sırasında Gürcistan milletvekilleri ikiye bölündü. Bu yasanın "demokratik Gürcistan" imajı yaratılması açısından çok önemli bir adım olduğunu düşünen iktidar, Gürcistan’ın Avrupa Konseyi karşısındaki yükümlülüğünü yerine getirmesi gerektiğini açık bir şekilde ifade ederken özellikle aşırı milliyetçi muhalif partiler bu yasanın Gürcistan’ın güvenliği ve sosyo ekonomik durumu açısından sorun yaratacağını öne sürerek yasayla ilgili görüşmelerin ertelenmesini istediler. İkinci gruba dahil olanlar da kendi aralarında iki farklı düşünceyi barındırmaktaydılar. Bazılarına göre Gürcistan, öncelikle Güney Osetya ve Abhazya’dan gelenlerin sosyo ekonomik sorununu çözmeliydi. Diğerleri ise bu projenin Türkiye, Rusya ve Azerbaycan destekli bir proje olduğunu ve Ahıska Türkleri’nin dönmesi durumunda Gürcistan’da Türk etkisinin ve ayrılıkçı eylemlerin artacağını öne sürerek karşı çıkmaktaydı. Hatta Ahıska Türkleri’nin dönmesinin Gürcistan’da radikal İslam tehlikesi yaratacağını söyleyen muhalifler bile oldu. Gürcistan iktidarı muhalefetin endişelerini gidermek için 22 Haziran’da muhalefet liderleriyle toplantı gerçekleştirdi fakat olumlu sonuç alamadı. Buna rağmen 19 oya karşı 119 oyla yasa, Gürcistan parlamentosunda onaylandı. Bu yasayla Gürcistan 1999’da Avrupa Konseyi’ne karşı üstlendiği yükümlülüğü yerine yetirmiş olduysa da yasa, içeriği itibariyle bazı tartışmalara neden olmaktadır. Hatta bazı milletvekilleri söz konusu yasayı Ahıskalılar için "geri dönememe yasası" olarak tanımladı. Gürcistan basınına yansıdığı kadarıyla geri dönüş yasasının ana hatları şöyledir: ? Geri dönmek isteyen Ahıska Türklerinin, 1 Ocak31 Aralık 2008 tarihleri arasında bulundukları ülkelerdeki Gürcistan büyükelçilikleri veya konsolosluklarına müracaat etmeleri gerekmektedir. Geri dönmek isteyenlerin aynı zamanda Gürcistan’dan sürüldüklerini kanıtlayan eski belgeleri de göstermeleri gerekmektedir. ? Gürcistan hükümeti Ahıska Türkleri’nin geri dönmesini ve Gürcistan’da toprak mülk edinmesinin maddi boyutunu üstlenmemektedir. Geri dönüşün maddi olarak Gürcistan tarafından desteklenmemesi Ahıska Türkleri arasında rahatsızlığa neden olmaktadır. Ahıska Türkleri bu konuda Türkiye ve uluslararası kurumlardan destek beklemektedirler. ? Gürcistan’a dönecek Ahıska Türkleri ülkenin istediği yerine dönebilecek ve bir yıl içinde Gürcistan vatandaşlığı alacaktır. Ahıska Türkleri kendi vatanları olan Ahıskaya dönmek istemektedirler. Azerbaycan’da yaşayan Ahıska Türkleri’nin Vatan Cemiyeti’nin Başkanı İbrahim Burhanov’a göre, 100 bin Ahıska Türkü Ahıska’ya dönerse kendi ana vatanlarına sahip 1 944 yılında Josef Stalin ve Lavrenti Beria tarafından sürgüne gönderilen Ahıska Türkleri günümüzde bütün BDT coğrafyasına dağılmış vaziyette yaşamaktadırlar. Bugüne kadar gerçek nedeni açıklanmayan sürgün, kimilerine göre Ahıskalıların Nazilerle işbirliği yapması; kimilerine göre ise Türkiye yanlısı olmaları nedeniyle gerçekleşti. Ahıskalılar daha sonra Fergana Vadisinden (1989) ve Rusya’nın Krasnodar vilayetinden (20032004) de sürüldüler ve bu sürgünlerle yerlerinden edilenler de hala kendi vatanlarına dönme şansı bulamadılar. Bu sürgünlerin dışında, 1969, 1982 ve 1989 yıllarında Gürcistan’a dönen Ahıska Türkleri ise tekrar zorla Gürcistan’dan çıkarılmışlardır. Gürcistan yönetimi Ahıskalıların Osmanlı tarafından Müslümanlaştırılmış Gürcüler olduğunu ve asıl adlarının Mesheti olduğunu iddia etse de hem 1944 sürgünü belgeleri hem Avrupa Konseyi belgeleri Ahıskalılar’ın Türk olduğunu belgelemektedir. Ancak belgelenen bu gerçeğe rağmen 1990 yılında Gürcü olduğunu kabul eden bir kısım Ahıska Türkü Gürcistan’da kalma şansı bulmuştur. Fakat 1992 yılında Zvaid Gamsahurdiya’nın ırkçı politikaları nedeniyle Gürcistan’da kalan söz konusu Ahıskalıların bir kısmı yeniden Gürcistan’ı terk etmek zorunda kalmıştır. Gürcistan’a göç eden bin 200 Ahıska Türkü’nden sadece 600’ü Gürcistan vatandaşlığını alabilmiştir. Eski SSCB bölgesinde, vatanlarından uzak 270345 bin Ahıska Türkü’nün yaşadığı düşünülmektedir. Yaklaşık 60 yıldır bir birlerinden ayrı yaşayan Ahıska Türkleri’nin dili Türkiye, Azerbaycan ve Gagauz Türkçesiyle hemen hemen aynıdır. Dünyadaki toplam nüfusları yarım milyon civarında olan Ahıska Türkleri, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya, Ukrayna, Sibirya ve Kuzey Kafkas ülkelerinde darmadağınık bir hâlde yaşamaktadırlar. Azerbaycan’da 90110 bin, Kazakistan’da bir o kadar, Rusya’da 5070 bin, Kırgızistan’da 2530 bin, Özbekistan’da 1015 bin ve Ukrayna’da 510 bin Ahıskalı yaşamaktadır. Türkiye Ahıska Türklerinin dönüş sorunu Stalin döneminde Sovyetler Birliği’nin diğer bölgelerine sürülen Ahıska Türklerinin yeniden yurtlarına dönüşü, uzun tartışmalar sonucunda yasal hak olarak tanındı. Bu hakka çeşitli sınırlamalar getirilirken, dönüş işlemleri de sorunları bünyesinde barıdırıyor. Cumhuriyeti tarafından çıkarılan Ahıska Türklerinin Kabul ve İskânına Dair Kanun gereğince bir grup Ahıskalı Türkiye’ye getirilerek Iğdır’a yerleştirilmiştir. Türkiye’deki Ahıska Türkleri’nin nüfusunun 25 bin olduğu düşünülmektedir. GERİ DÖNME YASASI TARTIŞMALI Yurtlarına dönen az sayıdaki Ahıska Türkü...