Catalog

BEATRICE FORBES MANZ’DAN ‘GÖÇEBELER’ MERHABA 68 kuşağının yürekli, öfkeli, devrimci, genç, bilge konuşmacısı, ödünsüz Atatürkçü, Cum- huriyetçi, laik, halkçı, demokrat, insan hakları ‘Ortadoğu’da Konargöçer savunucusu, terörün amansız düşmanı, yazarı- mız Uğur Mumcu (22 Ağustos 1942 / 24 Ocak 1993) kapağımızda. “Geriye doğru Türk tarihine bakarak düşünü- Halkların Tarihi’ yorum, 1908’lerde yaşasaydım ve kolağası ol- saydım Hareket Ordusu’na katılırdım. 1919’lar- Göçebeler: Ortadoğu’da Konargöçer Halkların Tarihi’nde*, da yaşasaydım Mustafa Kemal’in yanında Ku- göçebelerin bölgenin siyaseti, kültürü ve ideolojisi üzerindeki vayı Milliyeci olarak yer alırdım. etkisine ilişkin canlı bir bakış açısı sunan Beatrice Forbes Manz, İbn Ve tarihe böyle sıcak duygularla bakarsak, İt- Haldun tarafından geliştirilen popüler döngüsel göçebe-yerleşik tihatçılar bugün yaşasalardı bizlerle beraber etkileşimi modeli de dahil olmak üzere göçebelere ilişkin mevcut olurlardı, Kuvayı Milliyeciler yaşasalardı yine bizlerle beraber olurlardı diyorum. algıları ele alıyor ve sorgulayıcı şekilde yaklaşıyor. Hem Arap Böyle düşünüyorum. Yani İttihatçı bugün ya- Bedevilerini hem de Avrasya bozkırlarından kopup gelen göçebeleri şasaydı çağdaş, bağımsız, demokratik, sosya- incelerken Bedevilerin, Türklerin ve Moğolların Ortadoğu’daki list olurdu; Kuvayı Milliyeci yaşasaydı çağdaş, kültürel üretime ve siyasi ideolojiye önemli katkılarını gözler önüne bağımsız, demokratik, sosyalist olurdu. seren Manz, pastoral göçebelerin savaş, ticaret ve devlet inşasında Ben tarihsel kökene böyle bakıyorum; yoksa oynadıkları yaşamsal rolü de ortaya koyuyor. Kuvayı Milliyeciler geldiği zaman, elbette boyun- larında fişekler, başlarında kalpaklarla gelmeye- adeta bir portresini çizmektedir. cekler, çağdaş düşüncelerle gelecekler, İttihatçı- METEHAN DEMİRCİ Hz. Muhammed’in İslamı tebliği ise günümüze gelen birçok lar da Babıâli baskınlarıyla gelmeyecekler. Neyle anlatıdan farklı olarak göçebe-yerleşik açısından ele alınmak- gelecekler? Bağımsız, çağdaş, demokratik top- ‘KOYUN İLE TAHIL ARASINDA TARTIŞMA’ ta ve Kuran’dan ayetlerle bedeviler ile başta Kureyş olmak lum özlemleriyle gelecekler” / Cumhuriyet, 16 Timurlular üzerine çalışmalarıyla tanınan Beatrice For- üzere yerleşik Arap kabileler arasındaki ilişki dinamiği gözler Mart 1980) diyen genç aydındı Uğur Mumcu. bes Manz, Göçebeler: Ortadoğu’da Konargöçer Halkların önüne serilmektedir. Ondan bize kalan onurlu yaşamı, ilkeleri, ay- Tarihi’ne* ilk olarak Sümer metinlerinde geçen “Koyun ile Emevi hilafetiyle özdeşleştirilen “mevla” kavramı da kabilecilik dınlığımıza sunduğu Uğur Mumcu kitaplığı- Tahıl Arasında Tartışma”ya yer vererek başlıyor. ve göçebelik açısından tartışılan bir diğer önemli tarihi olgudur. dır. Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı Nil ve Ceyhun nehirlerinin arasında kalan coğrafyayı esas Tabii yazarın bu anlatısı Bedevi imajı ve imgesinin İslam (um:ag), onun ilkelerini yaşatıyor, tüm yazdık- alan yazar, giriş bölümünde bölgede hâkimiyet kuran iki gö- ile tarihsel süreçte geçirdiği dönüşümleri kapsamakta ve Ab- larını kitaplaştırmak için çaba harcıyor. um:ag, çebe grubu hakkında genel hatlarıyla bir çerçeve çiziyor. basilerin yükselişi ile İslam toplumunda meydana gelen deği- Mumcu’nun yapıtlarını “Bütün Kitapları”, “Bü- İki farklı kültürel geçmişe sahip Avrasya steplerinin göçe- şimleri de ele almaktadır. tün Yazıları”, “Seçmeler” dizilerinde sunu- beleri ile Arap ve Suriye göçebelerinin yetiştirdikleri hayvan- yor. Namuslu Olma Cesareti gibi birçok kitabı lar ve kullandıkları çadırları bölgenin topografyasını göz önü- ARAP-FARS-TÜRK ETKİLEŞİMLERİ! um:ag ve Cumhuriyet Kitapları tarafından ortak ne alarak değerlendirmenin yanı sıra kadınların toplumdaki Ortadoğunun önde gelen halkları olan Araplar, Fars- yayın olarak yayımlanıyor. yeri hakkında da kayda değer bilgiler sunuyor. lar ve Türkler arasındaki etkileşimler “gulam sistemi” ve “Sesleniş”inde “Korkmadan öldük ey halkım, Bedevilerin coğrafyada oynadığı rolü akıcı dille kaleme “şuûbiyye” gibi günümüzde hâlâ tartışılan konular üzerinden unutma bizi” diyen, tüm kitaplarıyla bilgimizi öz- alan Manz, yalnızca Bedevilerin değil bölgedeki diğer göçebe tasvir edilmiştir. gürlüğümüzü çoğaltmaya, duygu ve düşüncemizi halkların da şehir yaşamıyla ekonomik ilişkilerini, günlük ya- Merkezi otoritenin zayıfladığı ve bölgesel dinamiklerin ge- zenginleştirmeye devam eden Uğur Mumcu’yu şamlarını ve siyasetteki etkilerini İbn Haldun’un ünlü göçebe- liştiği dönemde yükselen Hamdâniler, Büveyhiler ve Merva- Ataol Behramoğlu’nun “Uğur’a Ağıt Değil Övgü” yerleşik döngüsel modeli başta olmak üzere günümüze ulaşan ni gibi kabile iktidarlarının tarihi yazarın ifadesiyle, “dahili şiiriyle bir kez daha bağrımıza basıyoruz: diğer teorilerle inceliyor. ve harici rakiplerin; savaşların, saldırıların ve misillemenin; “Günümüzde insan olmanın/ Çok ağır bede- Göçebelerin bölgedeki varlığı ve yerleşiklerle ilişki dinamiğine şehirleri ve bölgeleri ele geçirmelerin, kaybetmelerin ve yeni- li var/ Ya parçası olacaksın alçaklığın/ Ya seni İncil’den ve Sümer metinlerinden pasajlar vererek Ortadoğu’nun den ele geçirmelerin; antlaşmalar yapmanın, bozmanın ve ye- parçalarlar// Oysa insan olmak/ Çoğalabilmek- kadim geleneğindeki yaşamsal rolünü vurguluyor. niden yapmanın bir hikâyesidir”. tir başkalarıyla/ İnsansın, birinin canı yanarken/ Ortadoğu tarihinin ayrılmaz parçası olan Türklere de kita- Senin de canın yanıyorsa// Bir bombayla canına GÖÇEBELİĞİN MERKEZİ OTORİTE İÇİN CAZİBESİ! bında kayda değer yer ayıran Beatrice Forbes Manz, Kara- kıyılan/ Çoğalmasını bilen biriydi/ Daha az Uğur Manz, her ne kadar İslami dönemi ele alsa da göçebe gele- hanlılar, Samaniler ve Selçukluların erken dönem tarihi başta Mumcu’yduk dün/ Daha çok Uğur Mumcu’yuz neklerinin oluştuğu ve yerleşiklerle ilişkilerinin temeli olacak olmak üzere Tuğrul ile Çağrı Bey’in İran’ı fethetmeleri, Sel- şimdi.” Öner Yağcı’nın yazısı. dönemi de merceğe alıyor. çuklu devletinin oluşum süreci ve diğer Selçuklu hükümdarla- Şehir devletlerinden imparatorluğa ilk adımı atan Akad Üçüncü sayfamızda, Beatrice Forbes rının iktidarlarını göçebelik üzerinden yeniden kurgulamıştır. Kralı Sargon’dan kanunlarıyla tanınan Hammurabi’ye, Asur- Manz’ın Göçebeler: Ortadoğu’da Konargöçer lulardan Kedar konfederasyonuna geniş bir yelpazede göçe- TÜRK CİHAN HÂKİMİYETİ ÜLKÜSÜ! Halkların Tarihi’ni değerlendirdiği yazısıyla beliğin merkezi otorite nezdindeki cazibesine odaklanıyor. Yazar bozkırın emperyal geleneği olarak adlandırdığı Türk Metehan Demirci yer alıyor. Çalışmada atlı göçebeliğin gelişimi ile deve göçebeliğinin gö- cihan hâkimiyeti ülküsünün Moğol fethi ve iktidarıyla devam M. Sadık Aslankara, “Toplumsal karmaşayı an- çebelere kazandırdığı uzun soluklu seyahat ve ticaret yeteneği ettiğini dile getirmekte ve Moğol sonrası dönemde Timurlular latmak” başlıklı yazısında, Ergin Yıldızoğlu’nun Bir de elbette bu bölümün can alıcı noktası olarak sunulmaktadır. ile Osmanlıların Ortadoğu’daki mücadelesine odaklanmaktadır. Günün İkinci Yarısı adlı romanını merceğe alıyor. İskitler, Kimmerler, Hunlar ve Türk Kağanlığı bünyesinde- Bununla birlikte Manz, göçebe kabilelerin yükselişini daha Ferda Fidan, Stendhal’in özyaşamöyküsel ve ki Avrasya bozkırlarının göçebeleri de yerleşikleri sahip ol- sonraki dönemler için Safeviler ve Osmanlılar gözüyle tartış- sıra dışı yapıtı Henry Brulard’ın Yaşamı’nı inceliyor. dukları üstünlükleri ve zaaflarıyla betimlenmiş, Orhun kitabe- makta ve göçebeliğin önemini Anadolu-İran sınırında göçebe- Gültekin Emre, vatansızlığının sancısı ömrü lerinden alıntılarla Türklerin siyasi geleneği göçebelik-yerle- lerin oynadıkları etkin rolle dile getirmektedir. boyunca yakasını, yüreğini, yaşamını bırakma- şik ilişkileri açısından değerlendirilmektedir 18. yüzyılda bölgede yükselen ademimerkeziyetçilik ile dö- mış Mascha Kaléko’nun şiirini merceğe alıyor. nemin sosyal, askeri ve ekonomik koşulları modern döneme İSLAMIN ŞAFAĞINDAKİ ARAP YARIMADASI! kadar anlatıldıktan sonra Kaşkaylar, Bahtiyariler gibi modern Y. Bekir Yurdakul, Doğan Gündüz’ün der- İslam dönemine geçmeden önce Arap yarımadasının coğra- dönemdeki göçebelerin Ortadoğu coğrafyasındaki rolleri ve lediği, Mustafa Delioğlu’nun portreleriyle olu- fi özelliklerini betimleyen Manz, göçebeliğin tarihini Lahmi- teknolojik gelişmelerle göçebeliğin uğradığı değişim çarpıcı şan, çocuk edebiyatımızın altı yazarına konuk, ler ve Gassânilerin önayak olduğu Eyyâmü’l-Arab geleneğiy- dille sunulmaktadır. ülkemizin bu alandaki yolculuğuna da yakından n le açıklamaya gayret eder. tanık olunan Edebiyatın Çocuk Hâli’ni inceliyor. Amr b. Külsûm gibi ünlü Arap şairlerin şiirleriyle * Göçebeler: Ortadoğu’da Konargöçer Halkların Ta- Kısa tanıtımlar, Emek Yurdakul’un hazırla- örneklendirerek bedevi kültürünü ve bedevileşme kavramını rihi / Beatrice Forbes Manz / Çevirenler: Musa Şamil dığı Güncel ve Mustafa Başaran’ın hazırladı- da tanımlayan yazar İslamın şafağındaki Arap yarımadasının Yüksel, Metehan Demirci / Kronik Kitap / 400 s. / 2024. ğı Bulmaca ile de düşün trafiği sürüyor! lİmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Yayın Yönetmeni: Gamze Akdemir l İyi okumalar... Tasarım: Bahadır Aktaş l Sorumlu Müdür: Betül Berişe l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli- İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Uets: 25999 - 15079 - 37611 l Reklam Genel Müdürü: Evsun Sinem Alkan l Reklam Rezervasyon: Tel: 0 (212) 343 72 74 Mail: reklam@cumhuriyet.com.tr l Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. AŞ, Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: KITAP 11A/41 Bahçelievler - İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir.