Catalog

İspanya’nın kızı Bilmediği, görmediği ülkelerin yazın yapıtlarını okuyunca insan, değişik tatlarla Etanışıp yeni şeyler öğrenirken dünyanın ne kadar küçük olduğunu düşünüyor. dip Cansever’in bir sözünden esinlenerek, uzak ülkelerin yakın elleri diyebiliriz bu tür yapıtlara. Örnek mi? İşte Filipinler’den da Asya’da yazılmış en iyi roman” derler. Sanatsal açıdan tipik bir 19. yüzyıl romanı. Nerdeyse her şeyi, herkesi bilen bir anlatıcı. İnsan kalabalığı. Toplumsal, tarihsel boyutlar güçlü. Bunların yanı sıra, Tarih lik ve kisveyle. Zengin bir kuyumcu diye yutturup kendini, yönetici tabakaya sızarak bozgunculuk yapacak, öcünü alma Jose Rizal’ın iki romanı: No koşusunda geride kalmış bir toplumun ro ya çalışacaktır. Monte Cristo’yu anımsa li Me Tangere (Dokunma Bana) ve El Fi manı. “Memleket meseleleri” üzerine dü rız. Nitekim, roman kişilerinden biri Mon libusterismo (Bozgunculuk). Kısaca Noli şünme, sorunlara çözüm önerme çabası te Cristo’ya benzetir kahramanımızı, ilgisiz ve Fili diye anılan bu iki romanı Jose Rizal belirgin. Bizim romanımızda yabancısı ol bir şekilde. Yazar tüyo vermektedir. İkin 1887 ve 1891 yıllarında yayımlamış. 1861 madığımız bir çaba. ci romanda anlatım daha hızlı, hareketli doğumlu Rizal göz hekimi. Öğrenim için dir. Bu da içeriğinin bir gereğidir. Kahra gittiği Avrupa’da kaleme almakla iki anıt DAPHNE’YI ANIMSATAN YAZGI manımız reform yoluyla hiçbir şeyin düzel sal yapıtını, öz alınyazısını da kazımış bil Romanın başlığı niye Noli Me Tange meyeceği kanısındadır artık. Öğrencilerin meden. Hem yazdıklarına hem de yaptık re? Kadın başkişinin Daphne’yi anımsa eğitim dizgesini düzeltme çabalarına gü larına bozulan sömürgeci İspanyollar 1896 tan yazgısı yüzünden mi? Göz hekimleri ler. “Varılacak yere kan içinde varılacak yılında, daha yolun yarısındayken kurşuna göz kapağı kanseri için kullanırmış bu de tır”. O dönemde dünyada isyancı tayfa dizmişler Rizal’i. yimi. Nitekim, romanın 1912 İngilizce çevi sı arasında anarşizm yaygın, bomba, sui Günümüzde İspanya de risinde kullanılan başlık Sos kast, vb... Kahramanımız da sapacaktır bu yince aklımıza “zil, şal ve yal Kanser. Belki de tabu çıkmaz sokağa. Sonu hüsran olacak, gözü gül” geliyor belki ama geç lara dokunduğu için, alaylı açık gidecektir bu dünyadan. mişinde az değildir “kan bir bakış. Zaten ironi hiç ek ve gözyaşı”. Adı Kral Fi sik değil anlatıcının sömürge İSYAN RUHUNUN TEMSILCISI lip II’den konma Filipin toplumunu betimleyişinde. Benedict Anderson, 2005 tarihli Under ler 333 yıl İspanyol sömür Kralın kırılası temsilcileri, ka Three Flag / Üç Bayrak Altında (Çev: Emi gesi olarak kaldı, 19. yüz sılmaktan kaskatı askerler, ne Bademci, Metis 2007) kitabında Rizal’ı yıl sonunda ABD’ne devre tine uzak din adamları, sö 19. yüzyılın sonuna doğru emperyalizme dilene kadar. İspanyollar, mürgen tecimenler ve alt / karşı dünyada esen isyan ruhunun temsil Meksika’ya “Yeni İspanya” ast insan olarak halk edildi cisi olarak görür. Süreyya Evren bu kitap demeleri yetmiyormuş gibi, ğine inanılan yerli halk. Ro la ilgili güzel yazısında (Radikal kitap eki, Filipinler’e de “İspanya’nın manın başkişisi İbarra, yedi 26 Ekim 2007) Rizal’ı ülkemizde tanımadı Kızı” sanını yakıştırmışlar. yıl sonra “mektepten mem ğımız için haklı olarak hayıflanır. Asla geç Neyse ki, günümüz İspan lekete” dönen melez bir ay değil elbette. Anderson, Rizal ile ilgili öte yolları “Ah, ah! Bir zaman dın, kanserin iyileştirilebile ki kitabında Noli ve Fili’deki “bilinç biçim lar bütün dünya bizden korkardı. Her yeri ceğine inanıyor. Devrimci değil, reform lerini ve dil sorunlarını” irdelemiştir. Onu fethederdik.” nostaljisi içinde değil. Yoksa cu. Halkın eğitim düzeyi yükseltilir, yöne da çevirelim dilimize. ruhsal durumları biraz karışık olurdu. tim katında kurumsal deği Sömürge kültürü ironisi! şiklikler yapılırsa Filipinler’in Jose Rizal, kurşuna dizilme SÖMÜRGELERDE AYDIN İspanya’nın Kızı olarak ser den bir gün önce İspanyol Sömürgelerde aydınların durumu da bi pileceğini düşünüyor. Dost ca yazına unutulmaz bir şi raz karışıktır. Sömürgecinin sağladığı ola olduğu sıradan bir yerli genç ir de armağan etmiştir: Mi naklar sayesinde iyi öğrenim görür, dün ise ayaklanmayı tek yol ola Ultimo Adiós (Son Vedam). yanın farkına varırlar. Sömürgeci onlardan rak görüyor. ‘Reform mu, “Tanın ağardığını görürken hizmet bekler; gel gör ki, bazıları iyilikbil başkaldırı mı?’ tartışma ölüyorum” dediği bu acıklı, mez çıkar, donanımlarını efendilerine kar sı epey sürüklüyor romanı. içli şiiri yutkunmadan oku şı kullanırlar. Jose Rizal da bu soy bir ay Bu arada, katolikliğin olma mak çok güçtür. Dünyanın dındır. Hekim olarak sömürgeci yönetimle sa da katolik kurumlarının ve neresinde ne zamanda olur bütünleşip üst düzey bir yaşamla gününü adamlarının ipliği pazara çı sa olsun, öldürülen bütün gün etmek yerine, yok efendim, bağımsız kıyor. Devlet aygıtının içine yurtseverlerin evrensel ağı lıkmış, ulusal kültür kimlikmiş, onlarla uğ çöreklenen tarikatların (ta tıdır Rizal’ın içinden kopan raşır. (Sodom ve Gomore romanında işgal rik yol demek) çekişmesinin dizeler. Her şeyin bir vakti güçleriyle kucak kucağa eğlenen bizim tıy doğru yolu bulmak için de vardır ama erken çabalar da neti bozuklar geliyor aklıma.) Yaşam ve ki ğil, kendi yolunu bulmak için öncü adımlardır. Filipinler taplardan süzüp damıttığı bilinç, aydının olduğunu ibretle okuyorsunuz. de Jose Razil’i hiç unutmayacaktır. ‘Ulusal alın yazısıdır. Kaçınılması kolay değildir. İkinci roman Fili, Noli’nin süreğidir. Ül kahraman’, ‘ilk Filipino’ diye mermere kazı Rizal da roman yazarak aydın bilinci kesinden kaçmak zorunda kalan İbarra yacaktır anısını. Rizal’ın düşleri gerçekleş nin kurbanı olmuş. Noli için, “19. yüzyıl 13 yıl sonra geri gelir ama başka bir kim miş midir? O başka bir konu... n MERHABA Ç eviri edebiyat eserleri, bir dilde yazılmış yaratıcı bir metnin dilimizde yeniden yazılmış biçimidir. Bu nedenle çeviri uğraşı da yaratıcı bir eylemdir. Yalnız sözcüklerin, cümlelerin bir dilden ötekine aktarılması değil, bir kültürün yansıtılabilmesidir. Dil bilgisi yanında kültür bilgisi de gerektirir. Tercüme Bürosu yıllarından bu yana çeviri sanatının da benzersiz güzellikte örneklerini gördük. Bugün bu çevirilerin kimisi yeniden basılabiliyor, kimisinin yerlerini yeni çeviriler alıyor. Bu çevirilerin varlığını sürdürebilmesi, her şeyden önce Türkçenin güzelliklerinin tadına varılabilmesi, hatırlanması için önemli. Yakın zamanda yeniden yayımlanan Behçet Necatigil’in Knut Hamsun çevirileri de bu özel çeviri güzelliklerini taşıyan örneklerden. Benoni’yi Batuhan Sarıcan değerlendirdi. * Çağımız iletişim çağı. Görsel iletişim ürünleri gözlerimiz kapalı bile yaşasak bir yerden bize görünmeyi, hayatımıza girmeyi başarıyor. Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi öğretim üyesi Tevfik Fikret Uçar, Görsel İletişim ve Grafik Tasarım kitabında bu alanın temel özelliklerinin yanı sıra yaratı süreçlerini de ayrıntılarıyla irdeliyor. Prof. Dr. Levend Kılıç kitap üzerine yazarıyla konuştu. * Şeyh Bedreddin’i çoğumuz Nâzım Hikmet’in destanından tanırız ama düşünün daha 1818’de Karaburun’a gelen Alman yazar Leopold Schefer, burada dinlediği söylencelerden yola çıkıp isyanın önderlerinden Börklüce Mustafa’nın romanını yazmış. Kitabı Hatice Eroğlu Akdoğan tanıttı. İyi okumalar. KITAP l İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Genel Yayın Yönetmeni: Aykut Küçükkaya l Yayın Yönetmeni: Turgay Fişekçi l Editör: Gamze Akdemir l Tasarım: Bahadır Aktaş, İlknur Filiz l Sorumlu Müdür: Olcay Büyüktaş Akça l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Cumhuriyet Reklam: Reklam Genel Müdürü: Ayla Atamer l Tel: 0 (212) 343 72 74 l Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. Aş., Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: 11A/41 Bahçelievler İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. turgay.fisekci@cumhuriyet.com.tr cumkitap@cumhuriyet.com.tr twitter: www.twitter.com/CumKitap