Catalog

Kapak konusunun devatnı. "Ncreden başlamalıyız?" "Nclere hayır dcmeliyiz?" "Nerede durduğumuz önemli." Fo, hcr giin gazete ve televizyonlardan izlenen sosyal vc toplıımsal olayları sah nesıne taşır vc sahneden, insanlarla ülke vc dünya sorunlarınj cğlenceii bir şekilde sohbetler, tartışmalar; italya'da "Temiz Ellcr" operasyonuna gidcn sürecin mimarlanndandır... "Biz dc tıpkı Başbakan, Cumhurbaşkanı ve tüm siyasi parti teınsilcileriyle birliktc aynı sözleri yineliyoruz: "Ülkedcki Fundamentalıst hareketlerin vc tc&• rörün önünii kesmek için Devlet içine sızan mafyayla, çetelerle mücadele edilmeli, insanlara sosyal ve toplumsal güvenceleri verılmeli, gençlere iş ve sotTiııt bir gelecek sağlanmalı, insanlar gerçekten yaşama katılnıa anlayışına kavuştıırulmalı..." Yazar Darıo Fo, yarım asırlık sanat ya şamında ulkcsinde oyunlanyla sadece bu sözlen yınelıyor. Ve "Şiddet umutsuzluktan ve çözümsü/.lüktcn doğaı. C )ysa insanlar şiddeti sevmıyor. Dansederek, eğlenerek, ikti darı değiştirmek ne güzel olur" diye scslenmeyı sürdürüyor. • DarioFo Francs Ramo Ditlo Fo Kjdınlifdın Konu«alım D«r!0 Fo UakMn barıaniar »blltlâr bk «tuMfiıtm kftr* wnuc« ölum Darlo fo Frsnca Rame Darlo Fo k*d*fi oyumttı Bt Kadınlardan Konuşalım/Franca RameDarıo Fo/Çevıren Fuiun Demırel /Açılını Yayınları/105 t Klakson borazanlar ve bırtlar/Darıo Fo/Çevıren. Fusun Demırel /Açıltm Yaytnlart/115 Bir Anarsistin Kaza Sonucu ÖIümü/Darıo Fo/Çevirvn Fusun Demırel /Açtlım Yayınlart/9'J v Kadın Oyunlan IFranca RameDarto Fo/Çevıren. Fusun Demırel /Açılım Yayıniart/116 i BE Marino Serbest! Marino Masum! IDarıo Fo/Çevıren Fusun Demırel /Açılım Yayınlart/lüh Sıradan Bir Giin ve Diğer Oniki Komedi/Franca Ra meDarto Fo/Çevıren: Fusun Demırel /Açıltrrt Yaytnları /I89s Kadın OyunlarıAçık Aile neredeyse | Ardına Kadar Açık IFrama RameDarıo \ Fo/Çevıren Fu<;un Demırel /Açtlım Yaytnları/111 s KEREM KARABOGA 'Teknolojik İletişim Çağı'nda diyalog arayışını yitipmeyen tiyatro: Dario FoFranca Rame SUMRU YAVRUCUK D arıo Fo ıle tanısıklıjtımız ve daha .sonra aratnızda oluşan satnımı ıltşkı VJlJ7 tiyatro sezonunda başladı diycbılırım. Sonunda ılışkt derken yazarla oyuncu arasındakı ilı$ktden KÖZ ctmek isliyornm. Profcsyoncl bir oyuncu olarak uze vertlen her rolü, yazartylafazlaca btr şcy paylasmadan, en iyi şekilde yorumlamaya çalısırsınız Burada başannızı sağlayan, konservatuvar cğıtimiyle kazandıhnız teknığınız ve ö'zel yetenepmzdir. Çok az oyun vardırki, belkı kendınızın de farkında olmadtğınız, sıze okulda op/cttlmeyen, hatta kam çıkılan bir yanınt zı, bir özcllıgınızı keşfetmenızc, daha doğrusu hılınçlendtrmenizi' yardıma olur Bu okullular tarafından genellıklc küçümsenen, daha çok dofcaçlamaya dayanan Na^ıt'lcrdcn, Muamnıer Karacci 'lara kadar uzanan (Bu oyuncular sahneyı cvlerı, scyırcilvrt yakın dostları farzcdcrlcrdı) köklü bir gelcneg'e dayanan bir oyunaduk bıçımidır Oyuncu olarak "Abdükanbaz'da keşfctmcyc basladığım bu yammı, Dario Fo'nun Şı$»ıaıı Kadın, Yalnız Ka dın oytınlannı oynarkcn daha da bılınçlcndirdtgirnı, bir Devlct Tt\atro\tı oyuncusu olarak htt acıdan zıncırlcri mı kırdıjhmı burada \öylcmck ıstcrıın üytıHLUluğtirnn bıraz daha gclı^tırmetnde katkılanndan dolayı, scvgtlı Darıo'ya (dıkkal ettınızse ona artık kucük ısmıyle hılap edıyorum) tesekkür borçluyum • I çinde bulunduğumu/ yüzyıl sonunun "ilcti^inı çağı" olarak kutsandığını sıkça işitiriz. Her cvc, hcr isyerine intcmet, her ccbe telefon, anında haber vc görüntü, her türlü meslek ya da hobi üzerine uzmanlaşnnş onlarca dergi vc sayıları gün geçtikçe artan televizyon ve radyo kanalları bu "ilctiijim çagV' viz yonunu bcslcyen ve güçlendiren olgular olarak karşımıza çıkarlar. Ne var ki, ilctişim sektöründeki bolla^ma ve çeşitlenmcye bakarak insanlar arasındaki ileti!;im kanallarının güçlendig'ini, iletişimsel bir ilcrleme içerisinde olduğumuzu düşünmek fazlaca safdillik olur. Düşünıılcnin aksine ncyin iletilebilir olduğuna hâlâ ve sadece baskı güçlcri karar vermekte, iletişim araçlanmn dcnetimini yinc onlar ellerinde bulıındıırmaktadır; kamusal hayattaki iletişimsizlik, cemaat leşme eğilimlcrinin de güı,lenmesiyle birliktc insanlar arasında diyalog kurnıa olanaklarını daha da kısırlaştırmaktadır; "iletişim bollugV ve her türlü bilgiye ulaşmanın görece kolaylasması, haiıza tembelliğini dc beraberinde getirmiştir vc belki de hepsinden öncmlisi, ilctiîjitıı yoluyla dolaştma sokıılan bilgi kolayca tükctiliveren, üzcrinden yıiklü paralar kazanılabilcn bir pazar metasına doniış,müştür. I lal böylcyken, do^ası gerefii insanlar arası iletişim üzerinde çalışmak /orunda olan tiyatro sanatının böylcsi bir c,ağda benımseyeccği işlevin ne olacağı ya da olması gerektiği sorulabilir. Tiyatro iletişim yoksunluğunu sabit bir veri olarak kabul edip, teslimiyetçi bir tarzda kendisini bu ycni duruma uyarlama yoluna mı gidecektir? Yoksa, kendindeki potansiyeli mevcut iletişim tarzlarını sarsmak ve dönüştürmek yönünde mi seferber edecektir? Açıkçası muhalil bir bakıs, acısını gercktiren ikinci yönelimin örneklerini güniimüz tiyatrosunda bulmak samanlıkta iğne aramaya benziyor. Onun yerine, "tiyatro geçerliliğini yitirdi" söyleminin gölgesi altında, kisisel tatmin arayışlarıyla şekillencn ve sıklıkla da cemaatçi oluşumlar tarzında örgütlenen bir "körler sağırlar birbirini a^ırlar tiyatrosu"nun agır basmaya basladığını gözlemlemek mümkün. Neyse ki, tiyatro sanatının sistem karşıtı potansiyelini ve insanlarla canlı ve birebir iletişim kurma itnkânını kendi tiyatrosunun ateşleyici gücü halinc gctirmiş ender rastlanan bir örneg'imiz var: Dario Fo'nun Tiyatrosu. 1997 yılında "gülmece yoluyla sosyal haksızlıklara karşı gözümüzü açtığı için" Nobel Edebiyat Odülü'nü kazanan Fo'nun ve eşi Franca Rame'nin oyun metinlcri Füsun Demirel ve Nurettin Şcn'in son birkaç yıl içcrisindcki özverili çabaları sonucu birer birer Türkçeye kazandırılıyor. Yakın zaman önce yayımlanan üç kıtap ("Marino Serbest! Marino Masum!", "Sıradan Bir Giin ve Diğer Oniki Komcdi" vc "Kadın üyunları II / Açık Aile") ile birlikte ciddiye alınması gereken bir Dario Fo kiilliyatı oluşturan Açılım Yayınları sona ermek üzereolan yüzyılımızın en önemli tiyatro adaınlanndan birini tanımamıza nrsat sağlıyor. Tek Dario Fo'nun Ityatposu başına oyun metinlerinin okunması bir tiyatronun niteliklerini bütünüyle anlamamız için yeterli sayılamaz belki ama, şu ana kadar yayımlanan irili ufaklı oyıınıarın Dario Fo ile cşisahne arkadaşı Franca Rame'nin tiyatroya atfettikleri işlev, uyguladıkları sanatsal yöntemler hakkında gcniş caplı bir analiz olanağı sağladığı söyleneDüir. Sahneleme yöntemleri ve seyirciyle kurdukları iletişim tarzları oyundan oyuna değişmekJe beraber Fo ve Rame'nin sanatını yönlendiren şey, Brccht'in bir zamanlar Fiscator için söylediği gibi "sahnenin politik değerini artırmayı amaçlamayan hiçbir denemeye başvurmamak"tır. Son kertede, neyin, nasıl sahneleneceğine gündclik hayata yönelik politik bakış karar verecektir. Fo ve Rame, gerek kalabalık komedilerinde, gcrek ve özclliklc tck kişilik pcrformanslarında "tüketim toplumunun tcknolojik iletişimi"ni boşa çıkaracak, net, doğal, samimi ve muhalıf iletişim tarzları ararlar. Rekin Tcksoy tarafından çevrilen "Marino Srebesr! Marino Masum!" oyunıında iletişim ortaçağ sözcl kültürünün gazete tiyatrosu ve guillare (bizdeki mcddah ben/erı anlatıcı oyunculuk) tckniği aracılıg\ıyla şekillcnir. GuillareFo yakın zaman önce gerçekleşmiş vc iıç kişinin 22'şer yıla mahkum edilmesıyle sonuçlanmış bir davayı biiyük ölçüdc rcsnıi belgelerdcn yararlanarak kamuya, seyircisine sunar. Marino ısimli yalancı bir tanığın "vicdani scbcplcrle (!)" ortaya çık ması üzerine, bir komisere 16 yıl önce yaCUMHURİYET KİTAP SAYI 4B6 Yalancı tanık SAYFA 4