Catalog

1 0 H A Z İ R A N 1 8 B 9 • Fethi Naci, "Eleştiri Günlüğü"nde bu hafta Turgay Fişekçi'nin 'Sevgi Bağlan'naeğiliyor. 3.sayfada • Öner Yağcı, Reha Çamuroğlu'nun Ismail'inideğerlendirdi S.sayfada ü Mehmet Güler, Ayşe Kulin'in 'Sevdalinka'sınıdeğefiendirdi .. lO.sayfada U I. Zeki Eyüboğlu. R. Mantran'ın 'Osmanlı'sınıdeğertendirdi \4.sayfada Nobel ödüllü çağdaş bir soytarı KITAP Cumhuriyet Z E K Dario Fo, Lırgi Pirandello'dan sonra Nobel Edebiyat Ödülü alan ikinci Italyan yazarı idi. Fo, Pirandello'dan farklı olarak sadece tiyatroyla ilgilenmiş ve ayrıksı bir riyatro anlayışı geliştirmiş ve oyunlarını da bu doğrultuda kaleme almıştı. Dario Fo'dan dilimize çevirilip yayımlanan ilk oyun " Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü" idi. Bu ilginç tiyatro adamının oyunları da sahnelerimizde yer bulmaya başlamıştı ve ilgiyle izleniyordu. Fo'yu çok yakın bir zamanda kaybettik. Fo'nun ülkemizde tanınıp sevilmesinde büyük emeği olan tiyatro sanatçımız Füsun Demirel, kendisini inanılmaz bir uğraşın altına sokarak hayranı olduğu Fo'nun yapıtlarını dilimize çcvirip, yönettiği Açılım Yayinları aracılığıyla yayımlamaya başladı.Demirere bu uğraşında başarılar diliyoruz. Okurların üzerine düşen ise kitapları alıp okumak. Yüzyilımızın bu ilginç yazarını tanıtmaya çalıştık bu hafta sizlere. FÜSUN DEMİREL ario Fo Tiyatrosu ile tanışıklığım ögrencilik yılla rıma dayamr. 1978'lerde Roma Dramatik Sanatlar öğrencisiyken ilk kez adınt duyup, sonra dayapıtlarıyla tanıştığım bu "Çafidaş Meddah" oyıllarda Akadenıi çevrelerinde pck ciddiye almmıyordu... ttalyan hocalanma ve sınıf arkadaşlarıma "Kimdir Dario Fo?" diye sorduğunıda, "Boşver, Anarşistin biridir" diye yanıtlayıp, konııyıı kapatıvermişlerdi... Ama benim için bir çekim merkezi oldu... tşte o " Anarşist'i" bunca yıldır kavramak, tiyatroda ne demek istedigini anlamak için çabaladım... "Anarşist'i" kavradıkça, dünyayı kavradım, yaşam gerçeğiyle daha rahat buluşabildim ve tekrar tekrar o "Anaışist'e" aeri döndüm... Kısalı uzunlu 25 oyunu Türkcclcştirdim... 26.\ı yolda. Bcni bu Anarşist'e itcn güç neyui? Cjcnçlik yıllaıında Brccnt'le başlayan tiyatro tutkusu, Akadcmik eğitim aldıgım yıllarda Julian Beck'le yaptığıtnız sokak tiyatrolarında, okııldakı Pirandello'lar, Lorca'lar, O'Ncıl ve Ionesco'larla tat buldu. Prolesyoncl alana geçtigimde Strchlcr'le çalışma olanağı yakalamışkcn, yine Strenlcr gibi bir Brctht takipçisı ustamızla; Vasıf C)ngören'le iki yıla yakın çalıştım... I'rotcsyoncl tiyatro yaşamımda beni mutlu kılan tiyatro anlayışı buydu... ve tekrar öğrencilikyıllarımdaki o "Anarşist'e "yofiunlaştım... yasama dair soruıarımı onuııla sordum, onunla ayaınlandım.. Kadın, dah<ı sonra da kadın sanatçı olmanın onurunu ve keyfini bana yaşatan bu ustanın oyunları oldu... Tiyatro deöişimicindeolmalıydı.de&işimıanlatmalıvdı... Toplumsal gerçeklikten yana olmalıydı... AykırıliKİan, Dario Fo D çelişkileri tartışmalıydı...ve oyunculuklar alabildi^ine doğal, seyirciye bir haber vermeye, bir durıımu sunmaya, bir masal anlatmaya gelmişcesine dolaysız bir nıtelık taşımalıydı... Ve bütün bu sanatsal ve düşünsel eylemler eglence kaynağı halindegiilmece ile sunulmalıydı... Fo Tiyatrosunda içimdeki isyanı buldum... "Kralın çıplaklığı' böylesine gerçekçi, böylesine yalın, böylesine eğlenceli hievedilebılir mi.' Fvet... Dünya süreklı değişiyor ve bu değişimler Fo Tiyatrosunda yerini alıyor... FoRame yapıtlarını ilk tanıdığımda bunlann sanat anlayışımı bütünleyen yapıtlar oldugunu anladım. Değişen bu dunyanın bir köşesinde yaşanan açlık, savaşlar, şiddet, cesaret, onur, sevgi aynı anda yüreklerimizi delen ve bizleri sanatsal üıetıme kışkırtan olaylardı. lnsanlar neden açlıktan olüyor? Doğa neden vahşice katlediliyor? Terör, şiddet, cezaevleri, işkenceler, kayıplar bu dunyanın ayıpları değil mi? Silahlar ne ışe yarıyor pe ki? insanlar üzerine çevrili acımasız silahlar bilgi ve dii şunceden yoksun bırakılmış halkı esir almayı sürdürdükçe, bizler yazmayı, okumayı, çeviriyi, sahneleme yı sürdürmeliyiz. Ancak böylc geleeek kuşaklara gerçeklerden sÖ2 eden belgeler bırakabiliriz. Gençleriıı bu gerçek ve içten desteğe koşulsuz gereksinimi var. Yoksa bırakalım evlerimizdeKİ teknoloji harikası ay gıtlar insan dramlarını renklendirerek yeniden yaratsınlar! Bırakalım, insanlığınboğazlanışıgundehk bir olaygi bi izlensin. Bırakalım, olayıar üzerine soru s.ormak, du şünmek, ayrım yapmak gibi seçenekler hızla yok edilsin ve hepimiz her şeyeyabancılasahm... Bırakalım mı? 1995'te kurulan Açılım Yayınlan'nın FoRame yapıtlarının çevirileri arasına Rekin Teksoy ve Egemen Berközde çevirileriyle katıldı. Girdiğimiz bu yayıncılık serüveninin tek nedeni vardı: İki ustanın 50 yıllık sonımlu tavrının bize yaktığı ışıkta yiirüyebilmek... Çün kü biz tükenmediğimiz sürece soru sormayı sürdürcbiliriz: Devamı 4. sayfada. CUMHURİYET KİTAP SAYI 486