Catalog

MUZAFFER BUYRUKÇU clıkanlılık, bınkıcc kaynaktan besltnen ama bır tıırlu cloymak ncdır bılmcyen obuı bıı evren dıı O evıene ıırunlerını akıtan yollayan kaynakların arasıncla çoğu hıçbıı /aman uygulama alanı bulamayaıak olan hayal ler, rasanlar vardır, ancak sayısız engel aşılaıak eıışılen amaçlaı vaıdır, yetcnck leıı,egılımlcrı,ortayaçıkartan laslantılar, ılıçkıleı, dostluklar, arkadaşlıklar vardır, okııma ya?malar, tıyatrolara, smemalara gıtmcler, mu/ıkle, resımlc, cdcbıyatla ıl gılenmeler vardıı kı^ıyı tepeden tırnağa deği!;tıren, buyutcn, zengınleştııen, yerın dıbıne batııan korkunç acılara tutsak cden aşklar vaıdıı, onuıları korumak, yukscltmek, bır değeı halıne getırmek ıçın verılen savas,ımlar, olunıu bıle go/e alarak seıgıknen kavgalat vardır D Hasan maüıyclılcrçoğalıp guclenırsc, yururlıık tckı kokuijmuş Sclçuklu yonctımı dcvrı lecek, Iran 1 tranlı'yı ıçlcrınden yctı^cn bırı, mutlu kılnıaya cah^ataktı Ama benı ılgılcndırcn Hasan Sab bah'ın tutkusu, go/upeklıgı, /ekâsı, or gut(,ulugu dcgıldı, bcnı ılgılcndırcn ılcr dc (,ok tchlıkclı ıijlcrdc kullanacağı fctlaı gcnçlcrı bııvulcycn yeryu/u ccnnctı'ydı () c cnnct dunya gu/clı vc ibvclı ve oynak vc comcrt mı comcrt kadınfarla doluydu ı<,kılcr sıı gıbı akıyoıdu, esrar, afyon gır laydı vc ya^amdan bcklcncn butun tad lar, scvı^mclcrc gcçırılıyordu () ccnncte gırmcyı hakeden talınlı gcnçlcr, Sab bah'ın belırlcdığı suıc orada kalıyor, su nulandunyanımetleıınınençarnıularıyla yaşamın nc kadar onemlı olduğunu kavrıyorlaıdı vc gostcrılen hcdcfe go7iı kapaıı koşuvorlardı, çunku o hcdcrc ka /ası/ bclası/ ula^ıu kazası/ belası/ gcrıye doncılcrsc onccden damaklarına buru lcn bır parmak baldan tanıdıkları âlcmc atacaklaıdı kapağı ycnıdcn vc hcr sanıyc urertıklcrı zcvklcılc doyuran buyu sofra laı ının vc u/antılarının tursagı olacaklar dı Vc bcn, kcnar mahallcnın y ıksııl ve yakısjiklı ama cınsc 1lık dahıl pckçoktc mcl gercksınımmdcn mahı um delıkanlı sı oylc ba^donduıutu bırmckanı duşluyordıı 1 vct bcnım ccvrcmdc dc volıın ıçındc kalmı^ vc volclan cıkmi1; bır suru cılvelı ı^vclı yosmalar, <,ok namuslu çok durubt, naıın vc bâkır bedcnlerını koca larına saklayan kı/lar doncnıyoıdu ama onlaıınıstcdıklcııkoLalar kendılcrını kenaı mahallcdcn yukarıdakı mahallclcre apartınanlaıa ta^ıyabılecek guçtekı /cngınlerdı ()nlara yanı bcnım gıbı yoksul lara ra/ı olmaktan ba^ka umarı bulun mavanlaı a ancak cvlenmc oncrısıylc yak la^abılırdım Bıı ncdcnlc I iasan Sab bah'ın ( ennetı' bcnım kı^ılı^ıme, ko^ul larıma uygundu vc bcn 1 lasan Sabbah doncmınde yaşasaydım o tcnnetın sınır larını, ınsanlık aılısının tanıamını ıçıne alacak bn,ınıdc gcnışlctırdım Vc Hasan Sabbah ın dunvaca unlcncn bu tcnnetı bcllcgımı h\ tcıkctmedı Frcıdoune Sahebjam'dan bır tanhı roman Sabbah Freidoune Sahebjam, acımasız vc gızemli kahramanının kişiliğinde, kcndısıne 'ihtirası' terncli almı^; ınsanın yarattığı düzenin çarklarını bctımlcrken, en guzel ve en kötu yanlarıyla bütün bır Islam uygarlığını yeniden canlandırıyor. Hasan ' Sabbah'ın gİ7emli yazgısının çevresındc yaratılan bu roman, aynı zamanda günümüzün vc gclcceğin 'fanatık' kuşaklarının simgcscl romanına dönü^üyor dıkcnlıdıı Nıtekım senın bılgın vc dost lugun olmaksızın gırı^tığım aıa^tırmaları surduıcmcm Cıel dostum, bagıtı anımsa ve mumkun olur olma/ bı/c katıl Senın gıbı ınsanlara gercksınımınıız var Sadık dostun Omer ." tran tarıhındc dcrın ızler bırakan Hasan Sabbah olgıısunun varatıcısı olan Onur Hayyam'ın cagrı mektubu (bıı mektııp vuzlercc yıl tartı^ılacak bovlc korkunç bır katılı dunvanın ba^ına bcla cttığı ıcm 1 lavvamsuçlanacaktı Hasan ın yaptıklarına o gunlcrdc tanık olan ve ol dıııulcnheı ınsanın atısını yıırcgındcdu yan Hayyam ı\a, kcndıru suclayacak pı^ manlıgmı dıle gctııecektı) Hasan Sabbaha maddı manevı olanakların kapılarını sonuna kadar açmıijtı Cîırdığı bu lcapıların ba/ılarında /akrın gozkamai;tıncih ğı, ba/ılaıında ycnılgının kemırıcılığı vc u/un sıırc boğu^acağı tcdııgınlıklcı onu bcklıyordu Zatetden otekı snuınlardan alması gcrcktn dırslcrı almıij, dcneyleıı nın, bılgılcıının o/unc yerle^tirmıs,, boylece vcnı bır guç odağı olu^turmu^tu Omcr Hayvam'ın yardımıyla saravın ıçındc ve dışında bıılıınan gcrçcklcn ayııntı lı btr bıçınıdc ogtcncbılcccgı goıevlcre gctııılmiijtı Kotuluklcrın,entnkaların hcı yerdc vc hcr anda kol gc/dıgı, dostların çıkaı ugruna bııbırının go/lcrını oydııgu bır orramda cskı okul arkada^ı çopur vu/lu Nızamulmuk'un guvcnını ka/an mıştı I ngcl tanımavan tutkulaıın sahı bıydı Içinckapanıktı gı/lcrını duygularını, tlui;uncck rını ancak kcndısınc bag lı olduklaıını kanıtlavanlara atardı ()n lann en onundc dc "Sadccc yıldulaıı ın cclcmck ya da pa^aı ycrının kokularını duymak ıçın sokağa cıkan"Abdultazl vaı dı Sen dc bcnım davama katıl Abdul fazl Ben, saygı dcğcrSabbah'ın oğlu 1 la san, Rcy'ın sadık S,ıısı, Allah'ın adına vc geleneklerımı/ın anısına, Turk ıstılacıyı vc haın kopcklu 1 dcv ııccck, ulkemın gcç mı:j caglaıdakı tleğerlcrını ycnıdcn 01ta ya çiKaracağım "Vc Abuliezl olunceye kadar Hasan Sabbah'ın yolunda yuıumu^tıı l lasan Sabbah, 'cn ıvı Musluman, en lyı bılgın, en lyı vc ctkılı bır S,u olma' yontcmlcrını gcliijtınrkcn Ismaılıye me/ ncbının yonetımını ele geçırmeyı tasarlı vordıı, yukarlara, dorukîara tırmanmalıy dı, tepclcrdc olmalıydı ama bıı da yetmı yordu ona Bambaşka, vurduğu yerdcn scs gctırcn, ortalığı allak bullak eden, or talığa dch^t t saçan dıı^manlanna kan kus turan bır tarıkat kurmak ıstıvordu Bıı ıs tcğının ılerde vaııla cak vc fılı/lenccck çckııdegını (Nı/a mıılmıılk'c yaptığı ba^arısı/ bıı suıkast sonunda kaçnıak /olunda kaklıgı) Mı sır'da yakalamı^tı (Daöın Sevhı I la san Sabbah)ta unlu unsuz otckı s,eyhler den ayrılan o/gun bır kışının ba^langıcından sonuna ka daıkı yaş,am oykusunu mılım mılım, kılı kırk yaıan bır tıti7İıklc ı^lcmı^tıı 1 ıcıdo une Sahcbjam Dıız, abartmanın canına okumadığı, ayrıntının soluğunu kesme dıgı bır anlatınıı vaıdıı vc romanın yapı sina uygıın bır anlatımdır "Dağın Şı \lu I lasan Sabbah lomanı nın arka kapaöında şpylc dcnılmcktcdıı "Ortaçağ tarınını bılmcdcn ne Anado lu'yıı, ne Iran'ı, nc dc tumuyle Orta ü o öu yu anlamanın olanağı var Bu tarıhı bı kenleregoıe, bubolgcdc IX yu/yıldanbu yana hıçbırşcy dcgı^mcmiiîtır Bılmcyen lcr ıçın ıse, oğıendıkçe, ^aşırtıcı gunccllı ğıylc ctkılcrı gunumu/c uzanan bır kaos laı zıncırı so/ konıısu / 1()5<S yılında Rcy dc doğup 1124 yılında Alamut Kale sı'ııdc olen Hasan Sabbah kımtlır'1 ()n vedı yaşında Ismaılıyc mc/hcbını bcnım scyen liasan Sabbah ın haşsa^ın ya da hasşaşıyun haşa!) ıçcnleı tarıkatının nıu rıtfenne cınayct ışletmek yontemıyle Ba tınılığı yaydığı ılcn surulur Sılahlı nıurıd lcn, tarıhm belkı dcgelmıs, geçmışcn acı ması? terororgutunun buyulcnmıi; nclcı lerıdır Sclçuklu sultanı Mclıkı^ah tan vc zır Nızamulmulk'e, ordu komııtanlaıın dan emırlere, kadılardan tııccaılaıa ka darbınlerce tnsanı du/enledıklcrı sıııkasi larla ortadan kaldınlmışlaıdır (3/ellıklc koktcndıncı teror orgutlerınc ılham kav nağı olan dıncı bırtcroroıgutu kuıanbu tcrorıst ^cyh, bır yanıyla ınançlı bır crmı şı temsıl cderken, bıı yanıyla da sankı 1 lu mcynı nın ustası ya da prototıpı gıbı Frc ıdoıınc Sahcbıam, acımasız vc gı/cmlı kahıamanının kışılığınde kendısınc 'ıhtı rası tcmelı almıij, ınsanın yaıattığı duzc nın çaı klaı ını betımlerken cn gıı/el ve cn kotu yanlarıyla butun bır Islam uygarlığı nı vcnıdcıı canlandırıyor 1 lasan Sab bah ın gı/emlı ya/gısının çevresındc yaı a tılan bu lonıan, aynı /amanda gunumu /un vc gclecegın 'lanatık' ku^aklaıının simgcscl romanına donu^uyor Okur, cn a/ından Sclçuklu cgımcnlığını ıınutma yan bır Iran'ın gunumu/ I urkıye'sıne kar şı takındığı tavrın bılınçaltınclakı ıpuçla rını kcşfcdıyoı " Bunların hcpsı dogru ama bu dogrula rın arkasında uzanan gcnıs yaşam alanla ıında devınen hcr ogcnın nagrmdan do gan bııbııındcn ılgınç bırbırınden hevı canlı, bırbırınden çekıcı oykıılcr var OlağanlaoUğanustununsınırlaıınızorla van scrııvenleı var bılgetc tııtumlar, bıl gccc hıkmctlcr, tanımlaı, yoıumlar, hayal lcı 1 asan masallarla butunlc^mış (fsanclcı var vc' var'ların hcpsı ırmak gıbı akaı bo yuttan boyuta Akaıken debcvınlcrındc kı 'mcrak ları kışkııtılmışokurlarısuıuk lcrgoturuı Llbetbu ha/ır konuyuyctc neğının, yaratacılığmın, ıncclcyıcılığmın aıaştıııcılığının yardımıyla ılgı odağı ha lıne gctırcn Saheb amın sıcak vc ustalıklı anlatımının bıı 10 u var bu sıımklennu de Kesınoyle Ama (Dağın "jeyhı Hasan Sabbah)'ı dcrıtıdcn kavıayan, I ransı/ca dakı bırtakım duğumlcrı cozerck dılımı zc kazandıran değcrlı oykucıı, tomantı I'aık Baysal'ın d.\ rolıı var (Dağın S,cvhı Hasan Sabahhl'ı okurken 1 aık Baysal'ın cmeğını unııtmamak, anımsamak gcrc kır • Dağın Şeyhi Hasan Sabbab/hreıdoune Sahcryam/Çevırcn 1 aık Baysal/f hlos Y l k / 3X7 SAYFA 9 Ortaçağ tapihhıin önemi Ben dc dclıkaulılıgımda bu kaynaklar danbeslcndım (1950 dcnoncckıdoncm dcn so/ edıyoı um () doneıııdc daıma ılc 11 gıtme, çagdas, uygarlığı' yakalama ul kusu gundcmdeydı lnsanı, donatıldıgı çağcıl erdemlerden uzakla^tırmaya vı onu pıs çıkarlar uğruna bo/maya vonelık gıtısımleı yok denecek kadaı a/clı Katıl lcr nırsı/lar, soygııneular, mılletı kandır mayı meslek cuınmıs, yalancılar, şımdıkı gıbı benımscnme/, omıı/larda taşınına/ dı So/ gclınıı bır teleci, tchlıkclı bır mık rop ışlemı gorurdu, lanetknırdı, toplum dışına ıtılııdı Kultur odaklaıı Bırcyı maddı ve manevı açıdan guçlcndıren bıl gikr urctıyor, kıs.ılctın vaıokışlarındakı anlamlaıla gı/lerı kurcalayan sanat dalla rını çoğaltıvorlardı ) Bunlaıın dışında başka kavnaklaı da devredcydı Kovlc r den, kasanalardan yabancı ulkclerın folk loıundansıçıavanmasallarla efsanelcrlc, seruvcnlcrlc ıçıçcydım avtıca Bıı vanım onlaıla dolaıken bır yanım L\<\ gıınumıı /un şaşırtıcı anlımlaııyla, ı> atılımlaıı ın sanlığın gelışmesı ugıuna kullanan dcvlc rınvaratcılıklarıyladoluvoıdu Heıııgeç mış,tc hcm bugundevdım gecmışten bıı gunc bugundcn gcçmış,c gıdıp gclıyoı dumbovuna Cıcçmişısımgcleven 1 la/re tı Alı cenkleı 1 Battal (^,\/\ nın kahratııan lıklan, Bolu Beyıne başkaldııan Koroğ lu'nun cesatetı, Kerem ıle Aslı'nın, Ar/u ılc Kambcr'ın, LeylA ılc Mecnun'un Ro ıneo ılc Julyet'ın aşk oykıılcrı benlığımı dclık dcşık cdcıdı Yalnı/, dagaıımdakı bu ınal/eme vığınının en tepcsınc bağdas, kııran bır oyku daha vaıdı kı o oykıı, ar tık olumsu/lukic kııtaklasmış, olan taıı hın mııthıs, ııçlusu Omcı Hayyam,Nı/a mulınulk ve 1 lasan Sabbah ın oykusuvdıı ()\ku dtgıl dc yapısında yuzkiceoy kunun barındığı bıı scı ııvcndı Lvet, gcnç vc gu?el eıkeklere tutkun Sckuk Sultanı Melık^ah'ın başvczırı Nı/amulmulk yepveııı bıı sıyasctın vcpyenı bır dcvlct yo nctımının kuıucıısuvckı < >ma I lavyam hcm gokbılımıylc uğras.an bır bılım ada mı htm dc s,aııdı Insan hallcıının çeşıtlı yansımalaıını ıctcnlıklt anlatan bu koca bılgc, bırt vı •ji 1 latın ccndcıcsı altında e/ mek, soluk aldırmamak ıstcycn yoba/la ra sava>j açniıs, onları clc^tııcn, verden ye ıc vuıan bır ılcrıcıydı Bıı dunyada, gc<,ıcı bır sıırc konıık olan anıa 01 gutlcrcc ser scınc çcvı ılcn ıahat bırakılmayan bırcyı, va^amın bııtun cdımlcrındcn, butun cy lcmlcıındcn bııtun dogumlarından tad almaya ça|>ıran bır du^unııtdu Ve aşkı, cğlcnccyı, ıckı ıcnıcyı baıı^ı savıınııyor dıı \ tasan Sabbah ısc m\7A\ yonundcn dc amac, vonundcn dc aıkada^larından ayrı lıyordu Dını butun bıııydı, lslam'ın ıçerdığı so mnları dıdık dıtıık cdıyor, cn dıpte, cn derındc yattıgını tahmın cttığı gızlcrc ulaşmanın boylece bılıncnc ycnı bılıncn lcııcklcmcnın yollarını arıvordu Ama Is maılıyı nıc/hcbınc bağlı fanatık bır Şııydı Vc tsmaılıye mc/hcbını bcnınıseyen uyelerı arttırmak ereğıyle dıdmıyordu tsCUMHURİYET KİTAP SAYI 428 Geçmişten bugüne Sıcak ve ustalıklı anlatım Ömer Hayyam'ın mektubu Anıın Maaloul un (Scmcıkanthnı okurkcn tarılı ya/an ııt, arkadaşja tckrar kaı^ıla^tım (Scmc rkant)da, Oıııcı Hay yam'ın rubaıltımc ılı^kın kayıpbırd ya/ masının bın yıllık scrııvcnı ııdclcrııyoı du Bugunlcıdc dc 'Mollalaı rcjımı nın ıdama nıalıkum cttığı Iran'lı ya/aı 1 re ıdouncSahcb|am 111 (DaKin Jjcyhı 1 lasan Sabbah) lomanım okuclum Sahcbjam, bu kıtapta Omcr 1 layyam'dan, Ni/amııl mulk'tcn so/ edıyoı dıı ama mcrkc/c Hasan Sabbah'ı otuıtmu^tu Rcy kcntının ılcıı gclcn tuccaılaıından Sabbah aıksı nın bır bırcyı olan \ lasan Sabbah ın ko nııımı vc lıaıı toplumunda oynadığı rol, ()mcr I lavyam'ın kcndısmc ya/dıgı mck tupla gcrçcklcijmıştır " Abu Alı I lasan Sultan'ın vezırı oldıı Varlıklıvcgucluolmasınakat^ındos tunı olarak kaldı Isfahan sarayına yerle^mcmı oncrdı Şjmdı bcn dc bır olum lunun ıstcycbılcccğı her şeye sahıbım Guzc bır evım, bana canla basja bağlı u^aklarım, karılarım, bol s,arabım, tctkık vc tctebbuyu surdurcbılccck bol /ama nım var Bılgı cdmmcnın yolu uzun ve