Catalog

lcri kadar ilgi göstermektedirler ancak. Ama sonunua o da ortanıa alışır; Swallow'un karısıyla kendinedegişjk birgelecek planlamaya başlar. Lodge elcşrirmenleregöre, lngilizcenin iki kıtadaki larkiı kuLlanınııyla ilgili problemlcri iyi çözmuşrür. Romanın son bölümünü de bir lilm senaryosu gibi kurmuştur. Basit ve anı bir bıtiş. I ler ikisi dc, yani romanın değisjk bölümlerindedcğişik biçimler kullanma ve anı bitiş, yazara tipiktir aslında. Lodgc, edcbiyatta kuramı olan ve kuramsal tartışmalara katılan bir romancıdır. Romanın ani bitişi de, son bölümdc sincma tekniğinden yararlanışı da tasarlnnmıştir. Bıı ani biriş bir bakıma postmodern romanların uygunsuzsonlarına göndermedir. Aynı zamanda bu son, bazı miKİcrn edcbiyat kuramcılarının görüşlcrini tiye almaktadır. Bunlardan biri olan Scholes şöyle der: "Sincma, cdebiyatın taklitt^i (mimctik) olanaklannın yerini aldı. Kamcra cdebi gerçekçiliğin gereksizleşmcsine yol açtı..." Scholes ve başka bazı kuramcılar gelcnekscl gcrçckçi "ıniıncsis"in günümüzün yanılsatıcıgün liik yaşamını anlatmada yctcrsiz kaldığını söylcmcktcdirlcr. Sonra Scholes şu ka rara varmaktadir: "Roman ölüyor, bııgürıün romatıcıları masallara, gerçekdışına yöneliyor. ' Lodgc isc bıı görüşü "premature" bulur. Romancıların bir yol aynmında oldugunu kabul eder. Fakat o, ger çekçi romanın gelecegine hâlâ inanmaktadır. lşte "Ycr Değiştirme" bu görüşün romanıdır. Schole.s'a vc onun gibi diişiincnlcre bir meydan okunıadır. Arthur C. Clarke'ın ünlü romanı yeni eklerle Bir Uzav Efsanesi îthaki Yayınları'nca Türkçeyc kazandırılan "2001 Bir Uzay Efsanesi" adlı yapıtın öncmli bir özclliği Clarke'ın "2001'e Dönüş" adlı önsözüyle birlikte "Şafakta Karşılaşma" adlı henüz Türkçe'ye çevrilmemiş iki önemli metni de içeriyor olması. AHMET OZ sarfetmesi yatmaktadır. Kitap fılmin göstcrime girnıesindcn altı ay kadar sonra, Temmuz 1968'de yavımlanır. Kubrick'in vönettig'i ve sinema uırihinin en iyi ilk on Hlmi arasında yer alan 2001: A Space Odyssey, üzerinden otuz yıl geçmesine karşın hâlâ kimi tartışmaların odaöıdır. Film; kamera çckimlerinden müziîderine kadar tam bir başyapıttır, tıpkı romanı gibi. Clarke'ın bu büyük romanının başlıea iiç izlegi vardır. i) The Sentincl (Gözcü) öyküsü; maymunun insanlaşma sürecini edebi ustalık vc antropolojik bulgularla harmanlayarak dramatik bir biçimdc gözlcr önünc sereı. Maymunun insanlaşmasını bir biçimde gözler önüne serer. Maymunun insanlaşmasını baslatan iki nesnc vardır; alet ve düz siyah bir taş. Maymun tekinın dığcr salcıırgan hayvanlardan sakınmak için tcsadülen keşfettiği; birhavvan kemigini kııllanma pratif^i onun zihninin dönü^ümünü baslatan •jcylcrden biridır. Dığerıysegızcmlı, diizgün siyah bir tas,tır. (îızcnıivsc bu ta^ın maksatlı bir I Kuşaklar apası uçurum Plülip ladikal geııçleım gö.stcrisini telcvızyondan izlerken şoylcdüşünür: "Kuşaklar arası biruçuıunı vaı... Hvet, roman ölüyor vc bız dc onunla birlikrc ölüyouı/.... Buçocuklaı biı lilmi vaşıvor, bir ronıanı dcğil..." Romanın sonunıı da bir lilmscnaryosuböliııniıgibidüzcnler. Fakat bu, ncScholes'un, ncde Philıp'in görüşlerine katıldığındandır, valnızca sorıınu vurgulayıcıbiı taktiktır. Vcrleri Degiştirmc romanıyla Lodgc kcndi güçlü, ö/gün vc güvcnlı sesine ulaşmıştır "Dıinya Kııçuk're (Smal. VC'orld) Lodgc, Ycıicıi Degişliııııcve I'lıe Bıitislı Museum ıs Fallıng Dovn'da olduftu gibi akadcmik yasamı konu almaklauıı. "Dünya Küçük' bir bakıma Ycrlcrı Degıştirmc'nin ardılıdır. Daha önceki romanlannda kullandığı vollardan çoğunu bu ro manında da kııllanmışrır, farklı bölümlcrdc larkiı biçemleı izlcmck gibi. Fakat Dünya Küçıik'ün csas karaktcrlcri yenidir. (Jünümüzde "Dünya kü<,ük" ya da "Dünya küçüldü" sozündcn tntcmct olgusunu anlıyoruz. l'akat 197()'li yıllarda bundan "jctsct" sosyctcnin olanakları anla^ılıyordu. Ayrıca örneğin akademik topluluğun bilimscl gczilcri. Akademik kadrolartoplantıdan toplantıya, kongrcdcn kongıeyc, o ülkc scnin bu şchır bcnim gczcrlcr, tüm dünyayı dolaijirlar. Aynı ki^iler tekrar tekrar karşılaşırlar, adcta bırbirlcrinin akrabası oluıiar. Lodgc bu konuyu "romantik" bir romanda ışliyor: I^ıinya Küçük. Romanın genı,' kahramaııı, sevdiği kızın ardından tüm dünyayı dolaşmaktadır. Sevdiği kız isc kcnıiisini iki u(,ta göstcrmektetlir. Bir ııçta çok iyi öğretim görmüş bir cntclcktücldir; öteki u^ta bir orospu gibi davranınaktadır. İkisi gerçekten ay nı kız mıdır; yoksa farklı kişiler mi? Brkek kahraman bundan hiçbir zaman kcsinliklc cmın olamaz Bir şekilde kız, bilim adamlarmı pcşinden ki)şluraıı zor bir sevgili olan bilinıi vcya geı\ekliği temsil ctmekrcdır. "Ycıicıi Dc^iştirmc" vc "Dünya Kü çük", küçiilcn dımyamızın ortak sorunlarını ciddi bir gülmccc havasında anlatan öncmli kitaplardır. • "Yerlcri Dcğistirme"/ Davıd Ladgc / Ç.cvırcn Abbas Orıncn / Adam Yayınları "Dünya Küçük"/ Duvıd Lodgc / Çcvircn. Abbas Örtt/cn / Adam Yayınları C U M H U R İ YET KİTAP SAYI 453 nsanlık; ytizyıllar boyunca, gözlerini ı^ıltılı gökyü/üne çevirerek yıldızların parıltısında başka dünyaların ve başka, gelişmiş zckâların isarctlcrini arar duıur. Bu arayış vc tanımlama hırsı mitoloji dedigimiz kolcktil bilincin dc yaratıgsıdır. Yani insan; kendi varolu^u nun gizıni boylc bir giz varolsa da olmasa da mitsel tasarımlarıyla atıga vur maktadır. Vehcrtürdcn mitsel rasarımın mccbdcindc insanın kendi varoluşu üzcrineyönclttiği sorularvcbu sorulara ver mcyc calı^tığı yanıtlar yatmaktadır. Uıılii ya/ar Arthur C. Clarke'ın 2001: A Spacc ()dysscy, Bir Uzay Efsanesi adlı dcstansı yapıtı bir bilimkurgu (bundan sonra BK) şahcscrı olmasının yani sıra, insan ontolojisinin su larını a(,ıklama ya yonclık lelserı bırdcnc medir dc aynı zamanda. (Clarke'ın rabıriyle "insa noölunıın evrcndeki yerı hakkında" bıı yapıttır. Aslında yapıt hakKinda konuşmadan öncc yapıtın yaratım scrııvcnı hakkında birkaç, ilginı, noklayı hatırlatmak ij>;ınç olacak sanıyorıım. Ünlü yönetmen Stanley Kurbick l%4ilkbaharında"dillere dcstan bir BK filmi" çckme tasarısıyla ('.larkc'a başvuı ur. Vc uzun ve be yin patlaian bir çalış,madan sonra 2001: A Spacc Odysscy adlı sincma tarihinin unutulmaz Hlminin senaryosunu hazııiaı. ("larkc'ın yapıt ve film arasında kurulan gclencksel baglantıya getirdiği yorum gayet ilginçtir: "2001 'in gcnclliklc "Göz cü" üzeıine kurulduöu söylenir ancak bıı oldukçd basitc indiıgemek olur. Bu ikisi arasında meşe palamudu ve me^e agacı ara sındaki gibi bir iliijki var daha çok." l'ilmcesasleş kil edcn şcy Clarke'ın "The scntinel" (Cîözcü), "I'.ncounter in the Dawn" (ijalakta Karşılasjma) ve dört kısa öyküsüdür An cak Clarke'ın deyimiylc "ortaya c.ıkan cscrin coğu yeniydi." Fılmle romanın yazgısmın tarklılaijiııası nın tcmcli'nle, Clarke'ın modern bilinıin verilerini yakından takip etmesi vc b l i l l l l i y p bilimsel vcrilcrlegeli^mcmek i(,in yoğıın lıir çaba 2001in ideklepi biçimde ve dünyadışı canlılarca bu maymun topluluğunun yaijam sahasına bırakılmış olmasından kaynaklanmaktadır. Yapıtın kurgusundaki ustalık vc imaj lardaki çarnıcılık takdirc sayandır. ii) Bu noktada izlek aniuen 2. yüzyıla, uzay çağına döner. lnsanoğlu üstün bir teknolojik donanıma ulaşmış vc ay yüzeyinde üıcelemeler yapmaktadır. Ve uzay adamları bu araştırmaları sırasında gizemlidüzgün bir siyah taşa rastlarlar. Uz manlar tarafından incelenen taş ısrarla Satürn'ü i^arct etmektcdir. tnsanoğlu kendi tarihini ve varoluşunun sırrını kcşfetmek üzcrcdir. Bcş kişilik mürettcbatıyla birlikte görkemli uzay gemisi Discovcry Satürn'e yönelir. Bu bölümün merkezi eması insanmakine karşıtlıöıdır Discovery'yi yöneten muhteşcm biıgisayar Hal ve mürettebatın mücadelesi tek kelimcylecnfestir. Ve insanın kendi kcndisini yok etmesi savı teknolojinin ki I lal adlı bilgi.sayar bir yönüyle teknolojiyi bir yönüylc de insam sembolize ctmektedir.insanı yoketmesi metaforunun içinde şiirsel bir biçimde ve ustaca işlenmiştir. Ni hayet uzun vezorlu bir yolculuğun ardından Discovery uzay gemisi tek canlı mürettebatı Bowman'la birlikre Satürn'e, hedeflenen noktaya ulaşır. iii) Bu noktada Bowman garip bir yol culukla insanoğiunun yaratıcılarıyla yüzleşmektedir. Marc Angenot'un "eksik paradigma" dediği şeyle yüzyüzcdir okuyueu. Metaforları çözümleyebilmek ve bunlardan anlamlı bir bütün oluşturabilmek, aneak metnin kcndine has paradigmasını kurabilmekle mümkündür Yapıtın "hakikat ieeriğini" anlavabilmck için ödipal geriye dönüij imajını merke ze almak gerekmcktcdir. Roman şu çarpıcı eümlelcrle son buluı. "Sonra düşiıncelcrinı dıızene sokııp henüz sınamadıgı gücünü düşünmeyc haşladı. Dünyanın efcndisiydi ama nc yapacağından pek emin dcğıldi. Ama bir şcyler düşünecekti." îthaki Yayınları'nca lürkçeye ka/.andırılan 2001 Bir Uzay Rlsancsi adlı yapıtın diğeı oncmlı bir özclliğiyse Clarke'ın "2001 'e Dönüş" adlı on sözüyle birlikte "Şafakta Karşılaşma" adlı henüz Türkçeye çevrilmemiş iki önemli metni dc içeriyor olmasıdır. Arthur C. Clarke'ın yapıtlarında kullantiıöı kimi düşünccler bilim adamla rının ufkunu da genişlet miş ve bilimsel düsünccııin ilerlemesinc katkı sağ lamıştır. Uyduyla haberleşme düşüncesini teorik olarak yapıtlarında kullanan ilk yazar Arthur C. Clarke'tır. Ve bu başarısından ötürü Franklin Enstitüsü'niin altın madalyasıyla onurlandırılmıştır. Sonraları birçok ödülün yani sıra, UNES CO'nun Kalinga ödülüyle de onurlandırılan bu ünlü yazarın ünlü yapırı 2001: Bir Uzay Efsanesi ve serinin diğer üç kitabı; 2010:()dysseyTwo,2061: Odyssey Thrceve 5001 Îthaki Yayınları'nca Türk çeye kazandırılıyor. Biraz geç de olsa, keyifli okumalar tlileğiyle. • 2001: Bir Uzay Efsanesi / Arthuur C Clarke / Çcvırı:Oya ÎşcriArdaıı l'üzünsoy / ilhakı Yayın ları / İCÖ ı SAYFA 17 "Şafakta Karşılaşma"