Catalog

pımevlerinin direkleri arasında çalkalanan dalgaların çırpını^ları, iç çekişlen ışitilir. Bu büyük bir sessızlık, işsizlik ve dinlenme anıdır Kediler tahta parmaklıklaı iizerinden aşıp balik başlannin pejjindcn akıp giden bir sürü gibi sokağa yayılırlar. F.rkenci köpekler soylu bir edayla ortalıkta dolaşarak, bacağını kaldırıp siğecek bir yer arar. Martılar kanatlarını çırpa çırpa gelir, fabrika damlannın iistüne yerleşerek günün artıklannı beklemeye koyulur. Damlann üstündc sıra sıra birbirlerine sokulmu^lardır. Hopkins Dcniz Istasyonu yakınlanndaki kayalardan ayıbalıklarının tazı seslerini andırır bağırışmaları gelır. Hava soğuk ve taptazedir. Arka bahçelerde köstebekler taze nemli toprağı atıp, bir yığın edcrck gizlice dışan süzülür, yuvasına çiçekler tasjır. Çevrede pek az insan vardır. Bu, işsizliği gerçektekinden biraz daha artırır, Dora'nın kızlanndan biri Bear Flag'i ziyaret edemiyecek kadar zengin ve hasta bir patronun ziyaretinden dönüyordur. Yüzünün boyası biraz yayılmış, bacakları yorulmuştur. Lce Chong çöp tenekelcrini dışan çıkanr, kaldırım kenanna dizer. Ihtiyar Çinli denizden bu yana görünüp aksak tabanıyla taşları döverek caddeyi geçer. Palas'ın yönünden gözden kaybolur." (Sh.8384) "Lee Chong'un dükkanı boş arsanın sağına düşcr (...) Arsanın arkasında demiryolu hattı, öte yanında Sefalet Palas vardır. Sol sının Dora Flood'un ciddi ve heybeth genelcvine kadar uzanır. Burası insanın eşi dostu arasında bir bardak bira içebilcceği temiz, dürüst, namuslu ve biraz eski usul bir cğlence yeridir. Burası yolu düşenin uğradığı ucuz cinsten derme çatma bir yer değil, tam tersine elli yıldır bu gıbi yerlerde sermayelik, sonra "mamalık" etmiş olan Dora'nın kuruduğu, işlettiği ve büyük bir dirayetle yönettiği namuslu bir kulüptür. Dora bütün bu süre içinde Allah vcrgisi inceliğinin yardımı, namuslulugu, iyılikseverliliği ve gerçekçı görüijüyle kendisını aklı bas.ında. kafası işler ve iyi kalpli insanlara sevdirmİ!} bir kadındı. O yüzden dc kocaları, aile hayatma saygı duyup fazla bağlılık göstermeyen şchvet düijkünü anıa bütün istekleri içinde kapalı kalmış evli kızlann düijmanlığını kazanmıştı " (Sh.1718) IMK: LIIHAKII IIAM>t:itS ItlC'kKTTS Sardalye Sokagt'ııııı baijkahıaııı.ıııı "Doe"tur. Ünıversile mcıunu olmayan, dıplomasız denız bıyoloğu Doc, Sikago göçmeıııdir. tstese de istemcse de denizde ya^ayan hayvanları topladıgı, kesip biçtiğı içın herkes onu gerçek bir doktor olarak kabul etmiş.tir. " D o c " sadccc, Sardalye Sokagı'nın değil, aynı zamanda 1930'larda Monterney kentinin hekimi, fılozofu ve simgesı olmuşlur. " D o c " gerçekte yaşamış bir kişidir. Adı da Rdward Flanders Ricketts'dir. Steinbeck'in de 20 yıl siire boyunca kişisel dostu olan, kısaca Ed Rickelts, yazarın Sardalye SokağYndan bnşka beş romanına da değişik adlar ile girmiştir. Gfinümüzde bilim adamlarmııı kaynak kitap olarak kullamlıkları "Pasifiğin Gelgitleri Arasında" adlı kıtabın da yazarıdır. Steınbeek, Rickctts ilc Carmel'de 1930'da ilk kez karşılaştığında " D o c " kendisini deniz biyolojine adamış bir öğrenciydi. Dosllukİaı ını daha sonra kaçak içkı. ucuz şarap •ve felsefe pekiştırecekti. Steinbeck'in deniz ve deniz hayvanları ıle ilgili gözlemlerinın ardındaki ki^i, bohemsel yaşamın göbeğindeki sırdaşı " D o c " d u r . Biııncı eşi Carol, Stcinbec'in yazarlık tutkusunu siirdürebilmesi içın Ed'in yanında sekreterlik de yapmıştı Ed Rıcketts. 194S'de hemremindcn geçerkcn arabasının demiryoluna takılı kalınası sonucunda Sardalye Sokagı'ndaki birkavşakta tren kazasında yaşamını yitırdi. Ed, Steinbeck'in romanın basılmayan önce okııyan ilk kişidir. Ed, oğluna yazdıgı mektupta bu olayı şöyle anlatıyordu: "Tuhaf, çok tuhaf... Bir bakıma 'Yukarı Mahalle'msi... Fakat, üzüntü ve yalnızlığın anhıiım ve yapısallığı çok daha iyli. Genelde beni anlatıyor. (...) John OK'lememı istiyor. üradu. ben romantik bir kısi olarak görünüyorum. Kıiap yaymılanmadan önce vc her !>ey yatnıncaya değin kcntten sessizce aynlmam gerekecek. Uerçekten çok güzel bir çalışma ve tüınüyle onaylıyorum." Monterey'in ünlü bilim kuruluşu "Aquarium"da "EdDoc"a aynlmı^ ö/el bir bölüın buluııuyor (*) Şimdi gelin Sieinbeck'in Sardalye Sokağı kitabına "fidDoc"un çalıştiğı vc kctıtin, dününe damgasını basan ve bugününe yol açan "Batı Biyolojı Laboraluvan"na gcuatalım: kitapların vazgeçilmez karaktcri Doc'u yazarın paragrafları ile tanıyalım: "Doc, Batı Biyoloji Laboratuvan'mn sahibi ve yftnetıcibiydi. Ufak tefek görünür, anıa aslında, iıele öıVesi kalkınca pek sert hareket edebilen, kasları demir gıbi, güçlü kuvvetli bir adamdı. Sakalım da uzatmıştı; bu haliyle yarı Isa, yarı satır yüzlü, elinden yüzünden nur akan bir görünümü vardı. Başı derttekı kızlara yaıdını edip onları yeni denlcre sokluğu söylenirdi. Doc'un bir beyin cerrahi gibi hecerikli elleri. gayet soğukkanlı olabilen bir kafası vardır. Doc sokakta gidcrkcn bir köpek görecek ol&a şapkasım çıkarıp selam verir, köpek de başını kaldırıp giilümserdi. Gerektiği zaman her şeyi kılı kıpırdamadan öldürebilir, ama zevk için kımsenin kılına bile dokunmaktan çekinirdi. Yalnız büyük bir korkusu vardı; başını ıslatınaktan miithi'j ürker, bu yüzden kı^ ya?, başından yağmur şapkası hiç eksik olmazdı. Göğsüne kadar göle girerken hiç tınmazdı da, kafasına bir damla yağmur dii^se deli olurdu " (Sh.29) "Kendisini tanıyan herkes ?u vcya bu şekilde ona borçluydu. Onu hatırlayan herkes, hemen ardmdan. 'Ben de şu Doc için bir şeyler yapmalıyıın'ı yapıştırırdı." (Sh.30) Steinbeck, romanın ötekı kahramanlarına " D o c " u şöyle anlattırır. "Mac: Şu Doc bulunınaz adamdır bc. Ne zaman borç ıstcsen adam boş çevirmez, birkaç çeyreklik sıkıştırıverir eline... Sapına kadar erkek, bulunmaz adamdır. Hughic Karı, kızı pek scvcr. Jones' Zaten, üç dört tane var elinde... Perdeleri çekip, gramofona o kilise havasını andırır şeyleri koyunca onlardan bırini diişürdüğü hemen belli olur." (Sh.4344) Sleınbeck arkadaşının diploması/lıgını, 95. sayfada "Batı Biyoloji Laboratuvarı'nııı sahıbı Doc'un hekımlik izin belgesi yuktu. Sokakta herkes akıl danıs.mak için ona geliyorsa bunda onun nc suçu vardı" diye savunur. Doc'un deni/e bakan biyoloji laboratuvarının kapı numarası 800'dü. Bugün bu yerde, 1957'dcn bcri sadece erkeklerin üye olılugu "İJehir Kulübü" bulunuyor. Sardatyo Sokafc'nm "0w"tt Ed mcketts. muınkun kılacak sckılde sarı vc ıııavı ıcnkli sular şırınga edilmış köpekbalıkları da bulunurdu. Aynı şekilde hazırlanmış fareler, kaplumbağalar da vardı. Söziin kısası Batı laboratuvarına bir $ey ısmarlayacak olsaıuz enınde sonunda elinıze teslim ederlerdi " (Sh.26) "Yazıhanenin sol yanı kiitüphaneye açılırdı. Duvarlar tavana kadar kitap rallarıyla kaplıydı. ( ..) Duvarlarda, kitap dolaplarının üstüde. göz düzeyinde, isterseniz başımzı kaldırınadan seyredebileceğiniz bir yerde Daumiers, Grnahaın, Titian, Leorno, Picasso, Dalı ve George Gro.sz'dan yapılma röprodük:>ıyonlar aMİnııştı." (Sh.28) Sardalye Sokagı'nın teıııel kıılıramanı. öteki "Batı Biyoloji Laboratuvarı" Batı Biyoloji Laboeatuvarı, sokağın öte yakasıııdaki bo>j arsanın tam karşısına diişerdi. Lee Chong'un bakkal dükkanı, laboratuvarın çaprazlama sağında. Dora'nın Bear Flag Lokantası da solundaydı. Batı Biyoloji birtakım garip ve özel şcylerle uğraşııdı. Çok fıoş denı/ hayvanları, bünger, deniz yıldı/ı. deniz lalesi, çilt kapaklılar, galsanıalılar, tektıbranslar, dikenlı, topıı/lu, iğneli dcniz kestanelerı, boy boy yengeçler, dcnizaltılan. kurıdesler, gölgesi bile olmayacak kadar saydam hayal ınısajı karidcsler kısaca akla gelen bin türlü dcnu hayvanları satardı, laboraiuvaı, böcekler, akrcpler. sümüklüböcekler, çıngıraklı yılanlar, faruler, balarıları ve kertenkelelerle tıklıın tıklım doluydu. Bunların hepsi satılıktı Aynca kimi tam, kimi ince dılinip camların arasıııa konmu$ ccninler vardı. Okullar ıçın damarlarındaki kanı akıtıp, yerınc dola^ınıı daha kolay ızlenıeyi Lee Chong'm gerçek kimHğl "Sardalyc Sokağı"nın önemli tiplcrinden biri olan (,'inli tüccar "Lee Chong"u Steinbeck şöyle anlatır: "Lcc Chong'un bakkal dükkanı hicbiı 7aman dcrli topluluk örncği olmamakla beraber çeşit bakımından eşi nıenendi yoktu. Yeri küçük, eşyalan tıklım tıklımdı ama, o bir tek odanın içinde elbise, taze ve konserve yiyecek, ıçkı, tütün. balıkçılık takımları, kazıklar, ipler, kasketler, domuz etleri, özetle yaijamak ve mutlu olabilmck için aranan herşey bulunurdu." (Sh.7) "...Bir kutu fasıılye konservesi icin ta$ kalpli, bü =3. Danta MyetoiHrin"Boc" Baö BlyotoH labaratuarmda çahfma smaanıja. «taiıbeck ALEV St6UÜ)6Ck AY BATTI iK'l çayırlan steıiıbec* Istembeck stembeck , INCİ I steinbeck 1 | bftmeyen kavga, stembeck Kısı CUMHURİYET KİTAP SAYI 296 SAYFA 7