Catalog

Son bin yılın Fransızca kitaplan Paris'teki UlusalKütüphane'desergilendi Geleceğin belleği Bir süre önce Paris'te düzenlenen "Fransız Kitapçılığında On Yüzyıl" adlı sergide, uluslararası kültür yaşamında büyük üne kavuşmuş birçok yapıt tanıtıldı. SABETAY V R L PARİS AO ransız kitapçılığında 10 yüzyıl'. Paris'in Richelieu Sokağı'ndaki "Ulusal Kütüphane"de 2428 man tarihleri arasında düzenlenen sergi, ortaçağdan beri Fransa'da kitapçılık alanında çok önemli rol oynamış 300'den fazla kitabı halka tanıttı. Sergiyi gezcn ziyaretçiler uluslararası kültür yaşamında büyjik üne kavuşmuş birçok kitabı yakından görme fırsatı buldu. Venedikli gezgin ünlü Marco Polo'nun Fransızca olarak yazdığı ve nefis resimlerle süslü "Harikalar Kitabı"nın orijinal el yazmasıyla aranızdaki mesafenin birkaç santimetreyi aşmaması gerçekten insana heyecan veriyordu. Nefes kesiyordu, demek daha doğru ya da Rönesans döneminin düşünce abidesi Montaigne'in "Denemcitr"inin 1500'lerde basılmış ilk baskısıyla aranızda sadece bir cam levha bulundueunu düşünün... Önümüzdeki yıllarda, kentin güney doğusundaki yeni bir alana taşınacak Fransız Ulusal Kütüphanesi "Muhtejem Süleyman"la aynı günlerde depolarında saklı emsalsiz hazinelerinden bir bölümünü, teşhir etmcyi uygun görmüj. Kütüphanenin yaklaşık 600 yıllık geçmişi var. Ama Cumhurbaşkanı Mitterrand'ın "çok büyük kütüphane" "TGB" projesi kapsamında önümüzdeki yıllarda taşınma faaliyetleri başlayacak. Gerçi "Manuskri"lerin Richelieu Sokağı'nda kalması öngörülüyor. Ama gene de iki yıl öncesine kadar Louvre Sarayı'nın bir kanadını işgal eden Maliye Bakanlığı'nın yeni merkezine taşınmasından sonraki asrın bu ikinci büyük taşınma operasyonunu gerçekieştirecek Ulusal Kücüphane'nin bir süre kapalı kalması şaşırtıcı olmasa gerek. 842 yılında Strasbourg kentinde Fransızca kaleme alınan "Strasbourg Yeminleri", sergilenen en eski kitaptı, ama Ulusal Kütüphane'deki en eski kitap değildi. Çünkü özellikle Kanuni Süleyman'ın çağdaşı I. François'nın çabasıyla, Fransız Ulusal Kütüphanesi, 16. yüzyılda, antik döneme ait kitaplan toplamaya ve Fransızcaya tercüme etmeye başlamış. F.n azından ünlü ressam Leonardo da Vinci'ye "La Joconde"u sipariş eden kral sıfatıyla, günümU7.de bile Louvre Müzesi'ne milyonlarca ziyaretçi çekcrek ülkesine hizmet eden I. François, (Sultan Süleyman deyimiylc, Fransa Kralı Françesko) Eski Yunan, Roma, İslam dönemine ait tüm kitapların satın alınması için sağa sola emir vermiş.. Ulusal Kütüphane'nin eşsiz hazineleri bu tarihten itibaren dolup taşmış. Ama sözünü ettiğimiz sergi, yalnızca Fransız dilinde yazılmış kitaplan kapsıyurdu. Bu yüzden, çok yakın bir çağa kadar bilim dili Latince yazılan kitaplar, yazarlan Fransız olsa dahi sergide yer almıyordu. Sergi tam bir Fransız düşün hayatı koleksiyonu değildi ama, Fransız dili eksen alınarak hazırlanmış, herhangi bir kitapseveri çılgına çevirecek zenginlikteydi. Kitabın her alanını kapsıyordu. Fizikçi Lavoisier'nin, filozof Descartes'ın, Victor Hugo'nun, oyun yazarı Moliere'in ya da düşünür Rousseau'nun, romancı Marcel Proust'un ya da General De Gaulle'ün kitaplan. İlk basımları.el yazmaları, 19. vüzyıl halk romanlannın kapak afişleri ya da akla gelecek her türlü yan malzemeleri. Nostsradamus'un "Kehanetleri"ni içeren ve günümüzde bile binlcrce kişinin başını döndüren ünlü kitabın ilk baskısını görmek, kehanetlere inanmasanız dahi, sizi duS A Y F A 2 v muptmns tmtas dx&* F :molcrrfca"UiTrc tmrfrttmc Hintli tüccarların Hürmüz boflazına gelışi (Marco Polo, Le Livre des fnerveiiles, 1298). yarsız bırakabilir mi? Daha iki yıl önce Papa II. Jean Paul'ün Fransa'nın Lyon kentine yaptığı zivaret sırasında, Papa'nın suikasta kurban gideceği Nostradamus'un kehanetlerine dayanarak iddia edilmiş, yer yerinden oynamıştı. Güya 17. yüzyılın ünlü kâhini, iki nehrin birleşme merkezindeki eski Galya başkentinde büyük bir dinsel liderin öldürületeğini 400 yıl önce öngörmüj. Ağca suikastından sağ çıkan II. Jean Paul'ün bu kez saldırıyı aynı rahatlıkla atlatamayacağı, işte bu kitaba bakarak söylenmiş, güvenlik önlemleri arttırılmıştı. Ya, Amerika'nın kejfinden yüzyıl sonra yazılmış, Brezilya yerlilerinin gelencklerini Avrupa'ya aktaran seyahatnameye ne demeli? 'Yamyam' Amazon Kızılderililerinin düşmanlarının kanını akıtarak, yeni doğan bebelerini bu kanda yıkadıklannı anlatan kitap çok sayıda illüstrasyonla süslü. Kitabın açık duran sayfalarından, aynı Kızılderililerin, öldürdükleri düşmanlannın kanını bol bol akıttıktan sonra, avlarının organlarını afiyetle yediklerini anlatı* yor. İnanca göre eti ya da organları yenen düşmanın tüm iktidar ve gücü yiyene geçermiş. Doğruyalan, 16. yüzyıl Fransız yazarı böyle anlatıyor. Faucoult'nun Sarkacı'nın tıpatıp ve eski bir kopyası, Pasteur'ün kuduz mikrobunu izole ettiği mikroskobu, atom fızikçisi Pierre ve Marie Curie'nin not defterleri, Lavoisier'nin kimyasal madde sıçramasıru önlemeye yarayan maskesi, Moliere'in alçıdan yüz kalıbı, yazar Balzac'ın sağ elinin alçıdan kopyası, Lumiere Kardeşler'in ilk filmleri, Jules Verne'in "Deniz Altında 20 Bin Fersahı"nın el yazmaları; dünyanın kaderını değiştiren ya da düşüncesine damgasını vuran nesneler yan yana, ait alta sergilendi. 1300'lü yıllara ait iki cerrahi kitabı o tarihte matbaa icat edilmediği için elle yazılmış. Ama, yazının güzelliğinden matbaa harfi sanırsınız. Resimler insan vücudunu, o devrin bilebildiği kadarıyla tasvir ediyor. Benimle sergiyi gezen oğlum, " O devirde cerrahi var mıydı?" diyordu. Olmaz olur mu? Önümüzde duran bu kitap yalnızca ilk "Fransızca" cerrahi kitabıydı. Latincelerin, Arapçaların, haddi hesabı yok... Gene aynı yıllarda yazılmış av tekniği kitabı ya da "Roland'ın Şarkısı". Sözlü Fransız edebiyatının bu şaheseri sadece 12001300'lerde mürckkebe ve kâğıda dökülmüş. Başka bir örnek de "Roland'ın Şarkısı"nın ilk el yazmalanndan biri. Aydınlanma Çağı'nın simgesi, "Ansiklopedi"nin ilk baskısı. Diderot ile D'Alambert'm yazdıkları ansiklopedi. Kitap yeryüzündeki tüm bilgileri kapsamayı amaçlıyordu. Gene filozof Denis Diderot'nun "Rahibe" romanının el yazması, Rousseau'nun "Itiraflar"ı, aynı adı taşıyan filmi eünümüzde büyük gişe rekorları kıran "Tehlikeli tlişkiler" romanının el yazması. Napoleon'un hâlâ geçerlı "Medeni Kanunu"nun bizzat imparatorun başucundan ayırmadığı örneği.. Tintin'in otuzlu yıllarda hazırlanmış ilk çizgi romanlannın desenleri, ünlü yazarların imzaları, mektuplar... Fransız İhtilali'nin çeşitli dönem belgeleri. Sergide gördüğünüz nesnelerin her biri, düşünce, sanat ya da siyaset tarihinin farklı ve tayin edici bir kesitini akla getiriyor. Tocqueville'in "Amerika'da Demokrasi"den müzisyen Berlioz'un Requiem'ine kadar, pozitivumin babası Auguste Comte'tan, yazar Celine'e kadar yok yoktu. Gerçekten de 1000 yıllık Fransız dilinde yazılma kitaplardan oluşan 300 kitaplık bu sergi, sadece düşünceye hitap etmiyordu. Hatta düşünceden çok ruha hitap ediyordu diyebiliriz. Fransız Ulusal Kütüphanesi, hep iddia ettiği gibi, "geleceğin belleği" oldugunu ziyaretçiye üstüne basa basa anımsattı. D CUMHURİYET KİTAP SAYI 9