Catalog

Verilen kilolar niçin hemen geri alınır? Ve kiloları geri almamak için ne yapmalı? Zekine Pöndük erformans sporlaıinda, günluk ve mesleksel aktıvıtelerde tüketilen günlük enerji miktarı önemlidır. Bıyolojık olarak mekanık enerjının kimyasal enerjiye dönüşümu ve metabolizmada kullanılmasına biyoenerji faaliyetlerı denir. Yaşantımızı sağlamak için vucudumuzda oluşan kimyasal reaksıyonların süreklüigıni saglayan enerji metabolik faaliyetler olarak bilinirken, vücut fonksiyonlarının ıhüyaç gosterdigi minimum enerjı miktarı veya istirahatte tüketilen enerji miktarı bazal metabolizma olarak tanımlanır. Günlük aktiviteler suresince kişinin ürettiği ısı ve tükettigı oksijen miktarı harcanan enerji mıktarının göstergesıdır, Degışik metabolik olçum teknikleriyle istirahatte ve degişık aktiviteler süresince bu ısı veya oksijen miktarı ölçülerek, tüketilen eneri miktarı hesaplanabiliyor. 70 kg'lik bir erkek istirahat halındeyken saatte 75 kcal cnorji tüketir. Kişinin aktivite düzeyı arttıkça tüketilen oksıjen miktarındakı artışa paralel olarak enerji miktarı da artar, Erkekler simetrik görünmeli! P Bazal metabolizma, kilo ve egzersiz ilişkisi Kışmm zayıf veya şişman olmasını etkıleyen fızyolojik faktorlerden olan bazal metabolizma hızı, aşırı şişmanlarda yag dokusunun fazla olmasma bağlı olarak normal kişilere oranla yavaştır ve tembel metabolizma olarak adlandırılır. Kişinin kilo almasını belırleyen bazal metaJjoüzrna lıızı bırtakım faktörler tarafından etkilenir. Kas dokusu olarak tanımlanan yağsız vücut kitiesi, cinsiyet ve yaş bazal metabolizmayı etküeyen başlıca faktörlerdendır Vücut kas yapısınrn yag dokusuna göre agırlıkta olması enzım faalıyetlerinin artmasma, dolayısıyla bazal metabolizmanın hızlanmasına neden olur, Bu ozellik, ilerleyen yaşla birlikte kas dokusunun azalmasına baörtı olarak bazal metabolizmayı yavaşlatır ve kilo alma egilimini artürır. Bayanlarda ise hormonal degışıklıklere baglı olarak vucut yag dokusunun erkeklere oranla daha fazla oldugu bundan dolayı da bazal metabolizmanın yavaş ve kilo alma riskinin daha yüksek oldugu belirtiliyor. Fakat spor yapan bayanların durumu farklıdır, spor yapmayan erkeklere kıyasla bazal metabolizmaları daha hızlıdır. Vücut yag dokusunda bulunan kahverengı ve beyaz yag tiplerinin bazal metabolızmayı ve kıloyu etkıleyen dıger faktörler arasında yer aldıgı sanılıyor Kahverengı yaglar bebek ve çocuklarda büyük miktarda bulunur, yaş ilerledikçe azalır ve vucut agırlıgının %1'ini oluşturur. Kahverengı yaglar kilo kontrolunde onemlı rol oynar. Zayıf ınsanlarda daha çok bulunur ve bundan dolayı bu kişilerın yedıklerı halde kilo almadıkları belirtilir. Bu yag tiplerinin vücutta bulunma oranı genetıksel faktörlerle ilgili oldugu gıbi çevre şartlarından da etkilenir Tropikal böl gelerde yaşayanların kuzeyde yaşayanlara göre bazal metabolızmalarımn %20 daha yuksek oldugu saptandı. Bununla birlikte kıthk, aşırı açlık kafein ve sigara tüketimi de bazal metabolizmayı hızlandırır. S91/4 Egzersizle birlikte kaslarda metabolik enzimlerle birlikte, zincirleme olarak enerji harcaması ve yağsız vücut kitiesi, metabolik hız, ve bazal metabolizma hızı da artar. Yapılan çalışmalara gore sadece dıyet uygulayarak verüen kılolarda yaglann tuketilmesiyle birlikte kas dokusunda da kayıplar olur ve metabolik hızda heıhangi bır degışıklık olmaz. Bundan dolayı verüen kiloların geri alınrrıa olasüıgı yuksektır. Eger dıyet programına egzersiz de kaülırsa, kas kıtlesınde artış olur ve bazal metabolizma hızı aıtır, daha çabuk ve etkili kilo verüır. Dıyet ve antrenmarun bazal metabolizma hızına etkısını mceleyen bır çahşmada (1) 3 gruba ayrıları derıeklerden 1. gruba 1200 k/cal dıyet ve hafıf egzersizler, 2. gruba 1500 k/cal diyet, duzenli orta şıddette egzersiz uygulaması, 3. gruba ise sadece 1800 k/cal günlük dıyet uygulaması verüdiginde, oksıjen tuketımmm ve bazal metabolizma hızı nın 2. deney grubunda diger gruplara oranla daha yüksek olduöfu goruldu. Benzer olarak farklı egzersiz gruplanna ayrılan başka bir çalışmada (2), hafif egzersiz grubu (1300 k/cal haftada 3 gun), orta şıddette egzersiz (1300 k/cal haftada 3 gun) ve kontrol gruplarının degerlendırmesı sonucunda, bazal metabolizma hızırıırı kontrol ve egzersiz grubunda degişikhk gostermedigı orta şıddetteki egzersiz grubunda ise %9 oranında arttıgı belirtiliyor. Bu çalışmalar ışıgında uygulanacak diyet ve egzersiz kombinasyonunun kilo kaybı veya kontrolunde daha saglıklı ve etkili olacagını söyleyebılırız. Yaşla birlikte bazal metabolizmanın yavaşladıgı fakat egzersizle hızlandırılabılecegı düşüncesinden yola çıküarak yapılan çahşmada (3), 19 yaşlı bıreyde 8 hafta suresince haftada 3 gun bısiklet egzersızı sonucunda bazal metabolizma hızının antrenmanla birlikte %10 artış gosterdiğı, bu artışında yağlann enerji olarak kullanümasında etkili olan hormanal etküerden kaynaklandıgı belirtümekte. Egzersiz, ilerleyen yaşla birlikte uygulandı gında, metabolik hızı arttıran mekanızma oldugu gıbı kı şinın daha saglıklı olmasını da saglıyor. K adınların cinsel isteklerinin aylık donemlerı boyunca dogışım gostererek uretkenliklerinin en yüksek oldugu anda en ust duzeye ulaştı^ı soylerıir. Bu donem sırasmda eş tercüılerinde de degışım gozlenir. Proceedıngs of the Royal Socıetydekı yazıla rıyla, New Mexico Ünıversıtesı'nderı Stevens Gangestad ve Randy Thornhill, yumurtlarna sırasında kadınların en "sımetrik" erkegin kokusunu yeglediklerıni bildiriyorlar. Yüz ve bedenın sımetrik oluşu bırıncı sınıf genetik malzemenın göstergesı olarak kabul gorüybr. Cinsel seçım kuramrna göre çocugumuzun yaşa ma şansını arttıracak bır eş yeglemek zorundayız. "Iyi" genleri olan çekici bir eş seçerek çocugumuza bu nıteligi garantı edebüiriz. O halde acaba, ıyı bır genetık birüami temsü eden çekicilüc ozellikleri hangileridır ve biz bunları nasıl bulabüiriz? Gangestad ve Thornhill'e göre bu niteliklerden bir tanesi sımetrıdır. Bır dizı çalışmaya gore kuşlar, hayvanlar ve insanlar, en çekıcı olarak sımetrik bireyleri gormektedir. Araştırmacılar asımetrinin, olası çocukların nıteligı gözönüne alındıgında yeğlenmesı gereken bır ozellik olmayıp, gelışımdekı bır belirsizhk oldugunu behrtıyorlar Ote yandan sımetrı, uzun yaş am, sa^lık ve verimlilik gibi ozelliklerle baglantıh gorulmekte. Ancak kadınlar için koku, görüntüden çok daha önemli bir cinsel uyarıcı ohnakta. Ayrıca kadınlar, yumurtlama donemlerı sırasında beden kokulanna karşı çok daha duyarlı hale gelıyorlar Gangestad ve Thornhill, kadınların, olası bır eşın çekıcüıgını degerlendırıp degerlendiremedıgıni ve eger degerlendirebilıyorlarsa, bu yetenegin üretkenligın en ust duzeye ulaştıgı yurnurtlama dönemi sırasında artıp artmadıgını behrlemek için ıncelemeler yaptüar. Bu amaçla kadınlara, her birı iki gece giyilmiş 40 adet erkek tshırt'unün kokusunu ne oranda "seksi" buldukları soruldu. TLshırt sahıplerı ozellüderının sımetrüerı oranında degerlendırümıştı. Sonuçlar sürpriz oldu: Kadınlar, uretkenliklerinin en ust duzeye çıktıgı donemde en sımetrik erkeklerın tshırtlerını en çekici olarak degerlendirirken, diger donemlerde tercih etmedüer. Sonuçta sımetrinın, koku gıbı diger çekicilık özellikleriyle baglantüı oldugu gözlendı. Ancak yıne de, erkek losyonu üreticılerinın simetriyle baglantüı kokuyu yalıtmak için büyük çabalar harcaması belkı de gereklı degil. Araştırmacüar çekimin, asimetriye bagh kokulann bulunmamasına bağh olabilecegine inanıyorlar. EA. Sonuç Butun bu çalışmalara gore kilo vermek için uygulanan diyet prograrnlarında yag dokusunun tuketilmesiyle birhkte kas dokusundaki enzim faalıyetlerinde de yüam olur, bundan dolayı da bazal metabolizmayı yavaşlatır ve diyet kesüdıgınde verüen küoların tekrar alınma olasüıgı artar. Fakat diyetle birlikte düzenlı egzersiz uygulamasının bazal metabolizma hızını arttırarak enerjı tükctimini tiaha da hızlandırdıgı boylece, küo kaybının daha etkili ve kalıcı olacagı belirtümektedır. 1 Iflnnon D, Mngle V. Rlrrtlmarı T, Shrago E, Dennıs S Dıet and exercıse traınıng effccts on restıng metabolıc rate. Int J Obes 9(1): 3947 1985. 2 Poehlman ET, Gardner AW Goran MI: Influence of endurance traınıng on enorgy ıntake, norepınephı me kuıetıcs <ınd nıelabolıc rate in older uıdıvıduals. Meldbolısrrı 41 (9). 941948 1992. 3 Poehlman ET, Danforth E: Endurance training increases metabolic rate in older individuals, Am ] Physıol 261: 233239 1991. Kaynaklar