Catalog

Çocuk kültürü üzerine tartışmalar "Çocuk Kültürü" üzerine yapılan uluslararası kongrelerde ortaya çıkan görüşler ve yeni eğilimler... Bekir Onur* art 1998'de Stockholm'de du zenlenen "Çocuklann Yaratı cılıgı Gelecegı Koruyor başlıklı uluslararası konferansın ana konuları şunlardı Çocuklann kulturel anlatım araçlarıtid ve kultur mııasına uldşımı, yaratıeılıgın uyarılmasını, kışılerarası ılışkı lerde ve bılgınm uygulanmasında esnek olma yetısınm kazanılmasıru vurgulayan butuncul bıı eğıtım yaklaşımı, çocuklara ve gençlere ozelhkle kentsel çevrede oyuna ve boş zamanldra yer saglanması rnedya, çogulculuk ve anlatım özgurlugu (Chıklren's Creahvıty Buılds the Futurc, 1986) M mı (egıtsel ve sanatsal yonlerı var) ve pazar yönelimli çocuk kulturu uretınıı Bu ıkı alt tuı aıasuıddkı smırlaı bulanıktır Çocuklarla birlikte uretılen kulturde yetışkınlerın ve çocuklann çeşıtlı kultur teknolojılerınde birlikte çalışmaları soz konusudur Mourıtsen'e gore bu kulturel uretımm de yme smırldrı bulanık ıkı dlt turu vardır Özelleşmiş boş zaman etkinlikleri (spor muzık vb gıbı), informal projeler (çocukldrın ve ergenlerın kerıdı başldima ya da yetışkınlerle bırlık te çalıştıkları projeler) Çocuklann kendı ıletışım agları ıçınde urettıklerı kulturel anlatım turlerı uçuncu grubu oluşturmaktadır Çocukld (1995) dedıgı gıbı, 'çocuBar yetışkmlerle aynı oyunları oykulerı, oyuncaklan, şarkıları ve gıyım tarzldrını paylaşırlardı Aynı zamanda kumar oynama, ıçkı ıçme, şaka yapmd ve çalışma alanlarını da paylaşulardı" (s 25) Kısacası çocuklar "ku çuk yetışkmler" gıbıydüer Kültürde devrim Batıda çocukluk anlayışının onaltın cı yuzyılda başladıgını, onyedıncı yuzyılda hızlandıgmı, onsekızıncı yuzyılda bır devrim nıtelıgı kazandıgmı goruyoruz Bu degışımın temelınde ekonomınm tarımddn sanayıye kayması, orta smıfm ge lışmesı, aıle yapısırun degışmesı, çocuk olumlennın azalması, anababaçocuk ılışkısınde duygusal bagın artması, egıtımde yenı goruşlerm ortd çıkması gıbı nedenler vardır Yırmmcı yuzyıl kımı yazaılann "korunmuş çocukluk" adını ver dıgı çocuklugu getırmıştır Çocukları dışardakı dunyadan, gerçek dunyadan, yetışkınleım dunyasından koı u mak, uzak tutmak soz konusudur Gander ve Gardıner ın belırttıgı gıbı, 'çocuklar yetışkın dunyasına çoğu zaman katılmadıkları ıçm, okuldan ve televızyondan dolaylı olarak ogrendıkleı ı dışında, bu dunyayla ügılı çok az bılgı ye sahıptırler Çocukları koruma çabamızla onlan yetışkın dunyasının pek çok onemlı yonunden hdbersız kılaijılıyoruz" (s 29) ları çocuklar ve ergenler arasmda da artmaktadır (akt Onur, 1994) Son gunler de Amerıkd Buleşık Devletlen ııden qe len haberleı bu gelışımı doQrulamakta dır Ergm Yıldızoglu'nun aktardıgına gore, Amenka'da her gun 20 yaşın altmda 13 çocuk cmayete kurban gıdıyor 1996 97 donemınde okullarda 11 bm sıldhlı kavga rapor edılmış Sılah Uretıcüerı Dernegı'nm yetkılılerı "çocuklarımızm sılah sahıbı olmaya hdkkı yok mu'" dıye soıabılıyoı (akt Yıldızoglu, 1998) Bılım çevrelerı de ne zamandan be rı şu soruyu soruyordu Çocukluk orta dan kalkıyor mu' Ronesansın ıcadı olan çocukluk fıkrının onaltıncı yuzyılda oluştugunu ve gunumuze kadar desteklenerek geldığnı soyleyen Postman (1995) butun toplum sal kurgular gıbı çocuklugun da buyuk bır hızla yıtıp gıtmekte oldugımu ılerı surmektedır Postman'a gore çocuklugun oluşunun bırçok kanıtı vardır Amenka'da yetışkın suçlaııyla çocuk suçları arasmdakı fark hızla azalmaktadır çocuga ozgu gıyım oı tadan kalkmaktadır eskıden so kaklarda gorulen çocuk oyunları gıtgıde kaybolmaktadır, yıyeceklerde çocukyetışkın aynmı kalmamıştıı aynı egılım eglence tarzlaıında da gorulmektedır, yetış lan dılının jargonu çocuklar tarafından da kullanılmaktadır vb Gunumuzde gelışmış ulkelerde ço cukların sokakta oynamalarını savunan onemlı bır harekete tanık oluyorux Nısan 1997 de Çagdaş Yaşamı Destekleme Dernegı, Edebıyat Fakultesı Tıyatro Bolumu ve Alman Kultur Merkezı tardfınddn Istanbul'da duzenlenerı 'Çocuk Kultuıu semınerının ana konuları da ço cuk edebıyatı çocuk tıyatrosu, çocuk medyası ıdı (Ipşnoğlu 1997) Kasım 1996'da Ankara Umversıtesı Çocuk Kultu ru Araştırma ve Uygulama Merkezı'niTi Ankvırada duzenledıgı "I. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi" uç ana bolumden okışuyoıdu Çocuklugun tarıhı ço cuk ve gelışım çocuk kulturu Çocuk gıy sıleıı çocuk masalları çocuk mımarısı çocuk tıyatıosu çocuk kıtaplan, çocuk oyunları gıbı konular kongrede ele alınan bellıbaşlı çocuk kulturu konuldiıydı (Onur, 1997) Agustos 1996 da Kopenhaag'de du zenlenen "Çocuk Kultuıu Forumu" adlı uluslararası konferansın ana konuları da şunlan Çocuk kulturu ve kımlık, çocuklar ve yaratıcılık, çocuk ve resım, çocuk ve drama çocuk VP meciya çocuk ve muzık, çocuk ve bılgısayar, oyun kulturu, vb Yurtıçınde ve yurtdışında ardı ardı na duzenlenen bu toplantılar "çocuk kul turu kavıamının gunumuzde ne derece onem kazandıgını gostermektedır O halde çocuk kulturu nedır? Flemming Mouritsen (1997) ço cuk kulturu kavrammm buden fazla anlamı oldugunu bulıı trnektedıı (aslında bır den fazla çocuk kulturu oldugu da ılerı surulmektedır) Mourıtsen'e gore çocuk kulturunun uç ana turu vardır Yetışkınlerın çocuklar için urettıgı kultur, çocuklarla birlikte uretılen kultur, çocuklann kendi urettıklerı kultur Yetışkınlenn çocuklaı ıçm urettıgı kultuıun ıçmde hem çocuk edebıyatı, drama ve muzık gıbı klasık medya hem fılmler, vıdeolar bılgısayar oyunları gıbı yenı medya hem de oyuncdklar reklarnlar gıbı degışık olgular bulunmdktddır Mouritsen bu kultuıel uıunlenn en azından ıkı alt ture bolunebüecegını soy lemektedıı ÇocukJar ıçm karakter formasyonu yönelimli kalıtclı kultur ııiPtı 591/16 Oyun kültürü Oyun çocuk kultuıunun en onemlı ogelerınden bıııdıı hatta kendısı bır kul turdur Oyunun çocugun zıhmsel, duygu sal toplumsal gelışımme ne çok katkıda bulundugu herkes taratından soylenır, arnd gerıe de çocuga yeterınce oyun olarıagı trinınmaz bunun bır 'hak' oldugunu Çocuk Hdkldn Bıldınsı nde belıı tme gere gı belkı bu yuzden dogmuştur Hart (1997) çocuklann ozgurce oynamalannı zorlaştıran nedenleı olarak şunlan saymaktadır Çocugun ev dışındakı guvenlı gı ıle ılgılı kaygılar, anababalarm çalışma sdatlerı, çocuga yapılan okul başarısı baskılaıı vb Hart'a gore, "Son yülarda okulda başaıılı olmalan ıçm çocuklara ya pılan baskılar ılkokul duzeyme kadar duştu, çunku anababalar çocuklanm ıyı bır geleceklerı olması ıçın ddhd şımdıden çalışrnaya zorluyorlaı Hattd, geleneksel olarak çocuklar ıçın bır oyun cennetı olan çocuk yuvalan bıle akademık hırs odak laıma donuşmeye başladı" (s 26) Yme Hart'a gore, "Ne yazık kı, Batıda çocuklann okulda ve programlanmış serbest zaman etkınlıklermde geçırdıklerı sure gıderek artma egüımındedır Çocuklar gerıye kalan boş saatleı ırıı de zaten televız yon seyrederek geçırıyorlar" (s 28) Şu halde oyunun anlammı belırleye bılmek ıçm çocuklann gundelık yaşammd bakmak gerekmektedır David ElDevamı 21. sayfada rın kendı kultuılerı Bu turun genel adı oyun kültürü dur Klasık çocuk folkloru ıçınde yer alan kurallı oyunlar mdsallar şarkılar, tekerlemeler, bılmeceler vb bu kulturun anlatım bıçımlerıdır Ayrıca es tetık bıı bıçırnde duzenlenen şakdlaşma takılma, rıtmık sesler, ozel yuruyuşler gı bı anlık anlatım bıçımlen de bu kategorı de yeı almaktadır Mourıtsen'e gore, çocuk kulturu kavramı yakın zamanlara ozgudur, oysa çocuk kulturunun kokenı çocuklara ılışkm ılk egıtım duşuncelerıne kadaı gıtmektc dır Bunu goımek ıçm de çocuklugun ta nhırıe bakmak geıekmekiedır Küçük yetişkin Çocuklann geıçek dunyadan uzak tutulup yapay bır dunyaya hapsedılmesının dogal sonucu, bılgısız kalmak hakla unı yıtırmek katılımdan yoksun kalmak, gelecege hazırlanamamak olmuştur Gander ve Gardmer, çocuklann 'küçük yetişkin' konumlannı bırdktıklannda bırçok haklannı da bıraktıklaımı duşun rnektedıı Ne var kı, gunumuzde bu aşırı korunmuş, kuıumsallaştırümış çocukluk tan "yetişkinleştirilmiç çocukluk"ı dogıu bıı degışım oldugunu goruyoruz Çocukları ve yetışkınlerı ayıran çızgıler gıtgıde bulanıklaşmakta, sınırlar yenıden belırsızleştnektedıı Çocuklarla yHi!;kırılenn gıyımlerı, gıyeceklerı, eg lencelen, yme aynı olmaktadır Bukatko ve Daehler'e gore daha da onemlısı, 'eskidcn yalnızca yetışkınlerın dunyasında bulunan pek çok sorunu bugun çocuklarm da yaşıyor olmdsıdır Alkolızm, uyuşturucu kulldnımı cın.sel ılışkı şıddet suç Çocuklugun tarihi Çocuk ve çocukluk kavramı dogal bır gerçeklık degıl, toplumsal bır yaratıdır ve tarıh ıçınde gelışmış ve degışmıştır Geçmışe dogru gıttıgımızde bugurıku anlamda bır çocuklugun olmadıgını go ruyoru7 Ornegın, Ortaçag toplumlarmda çocuklann kendılenne ozgu gıysılerı be sınlerı, oyunlan oyuncaklan yoktu çn cuklar yetışkınlenn her şeymı paylaşmak zoı undaydılar Gander ve Gardmer'ın